2010–2019
Oupwe Nonnom non Ai Tong
October 2016


Oupwe Nonnom non Ai Tong

An Kot tong ese wor ne muchunun me epwe chok nonnom tori feinfeino, nge ifa wewen ren emon me emon kich epwe anongonong won ifa ussun ach sipwe ponuenen ngeni An tong.

Ewe Paipen a apasa pwe “Kot mi Tong”1 I ewe minen apiru ren tong mi unusoch, me sia wata ach nongonong won ewe tong ese sisiwin me a pwarano fan itach meinisin. Ussun Preseten Thomas S. Monson a fen apasa: “An Kot tong mi chok nom fan itemi ina mwo ika oua mefi ouse fich ngeni. Mi chok nonnom.”2

A chommong anen ach sipwe awewei me kapas ussun ewe tong an Kot. Ew me nein ekkewe kapas sia fen rongorong me nounou ikenai ach sipwe awewei an Kot ewe tong pwe “ese wor kaukun.” Nupwen non och napanap epwe ennet, ewe kapas ese wor kaukun ese pwa me non ekkewe pukefel. Nge, An tong a awewe me non pukefel ussun tong mi wachemuk me murinno3 “unusochun tong,”4 “tongen ngaseno,”5 me tong ese wor ne muchun.6 A murinno ach sipwe nounou kei kapas ach sipwe awewei an Kot tong nap seni ach sipwe nounou ese wor ne kaukun pun ewe kapas ese wor ne kaukun mi tongeni epwe awewengawei ekiek ren ewe tong an Kot, ussun, Kot a etiwa mettoch meinisin pokiten an tong ese wor ne kaukun, ika Kot ese eriafou ngeni kich mettoch pokiten An tong ese wor ne kaukun, ika meinisin repwe manau non ewe muun nang an Kot pokiten an Kot tong mi ese wor ne kaukun. An Kot tong ese wor ne muchunun me epwe chok nonnom tori feinfeino, nge ifa wewen ren emon me emon kich sipwe anongonong won ifa ussun ach sipwe ponuenen ngeni an tong.

Jises a apasa:

Pokiten Semei we a tongei, iwe uwa pwan tongekemi: oupwe chok nonnom non ai tong.

Ika oupwe anneasosichi minne ua ereni kemi, oupwe chok nonnom non ai tong; ussun chok uwa fen anneasosichi minne Semei a ereniei, o ua nonnom non an tong.7

Ach sipwe “soposopono non” ika “nonnom non” an ewe Samon tong wewen sipwe angei an chen me unusochuno ren.8 Ren ach sipwe angei an chen, epwe wor ach nuku non Jises Kraist, aier seni ach kewe tipis, papatais ren omsomusen ach tipis, sipwe angei ewe Ngun mi Fel; me sopweno won ewe annen anneasosich.9

Kot epwe tongekemi fansoun meinisin, nge ese tongeni Amanauakich non ach kewe tipis.10 Chechemeni ekkewe kapas an Amulek ngeni Zeezrom pwe ewe Chon Amanau esap Amanaua noun aramas non ar kewe tipis nge seni ar kewe tipis11 popun ena pun ren tipis sise nimoch me “ese wor mettoch mi nimengaw a tongeni muuni ewe muun nang”12 ika nonnom ren Kot. Me [Kraist] a wor an manaman a kawor ngeni I seni ewe Sam pwe epwe angasa [Noun aramas] seni ar kewe tipis pokiten aier; ina minne a tinato noun kewe chan nang pwe repwe afanafana ekkewe ewe porousen apungupungun aier, minne epwe wato ewe manamanen ewe Chon Angasa, an epwe Amanaua ngunir kewe.13

Seni ewe Puken Mormon sia kaeo pwe popun an Kraist ewe riaffouni—ewe amuchunon pwanon an ewe tong—an “epwe uwiato ewe nenuken umoumoch, minne a nemenano pungoch, me a efisi ekkoch popun ngeni aramas pwe epwe tongeni wor ar nuku ngeni aier.

“Iwe iei umoumoch a tongeni amenemenochu ekkewe mochenin pungoch, me rokopwanireno me ne poun tumun, nupwen i ewe ese aea nuku ngeni aier a pwano ngeni unusen annukun ekkewe mochenin pungoch; iei minne ngeni chok i ewe a wor an nuku ngeni aier a emmwen ngeni ewe kokkotun ngaseno mi auchea me esemuch.”14

Aier, mwirin, An niffang ngenikich, a moni niwinin mi nap.

Ekkoch repwe anini pwe Kot a efeiochu meinisin ese wor sokofesenin—me epwe no ngeni, awewe, An Jises porous non ewe afanafan won ewe Chuk: [Kot] a fori an an ewe akkar epwe tinetiw won ekkewe mi ngaw me ekkewe mi och, me a apungatiw ran won pwan kewe chok mi och me mi ngaw. 15 Nge ennetin, Kot a awora ngeni meinisin noun kewe ekkewe feioch meinisin I a tongeni—meinisin ekkewe feioch minne tong me annuk me kapung me umoumoch repwe mut ngeni. Me I a mochen kich sipwe pwan kirekiroch:

Uwa apasa ngenikemi, Tongei chon oput ami, efeiochu ekkewe ra efeiengauakemi, foforoch ngeni ir ekkewe ra oputakemi, me iotek fan iter ekkewe ra nounoungaw ami, me efeiengawakemi;

Pwe oupwe noun sememi ewe mi nonnom non nang. 16

Iwe nge, an Kot kewe wachimuken feioch ra kawor ngenikich anongonong won anneasosich. Preseten Russell M. Nelson a awewei: “Anonno fengeni an Kot tong me ekkewe feioch a fangeno ew ioien ponira pachenong manau ese much pachenong ekkewe feioch minne sia tongeni angei, esap ekkewe feioch sia ekieki pwe sipwe angei inamo ika sise nimenimoch. Chon tipis rese tongeni oumwesi an mochen epwe nonno ngeni ar mochen me tingorei an epwe angaser nupwen ra tipis. [nengeni Alma 11:37]. Ika repwe mochen ar repwe ani pwapwan ekkewe feioch Kot a ngenir, repwe fokkun aier.”17

Towaweno seni foratan an emon chon aier epwe winiti esap chon tipis me nimenimoch fiti ewe pwon an epwe “seikita non ewe ranin soponon,”18 mi wor ew oruen tufichin ach sipwe chok nonnom non ewe tong an Kot. Nonnom non An tong epwe atufichikich ach sipwe tumunu manauach pwe epwe nimenimoch, ussun chok christ mi nimenimoch.19 Ussun Preseten Dieter F. Uchtdorf a apasa: “Ewe umoumochun Kot ese chok eniwinisefanikich ngeni ach manauen nimenimoch me akkom. … An popun a tekia seni: A mochen noun at me nengin repwe winiti ussun chok I.”20

Ach sipwe nonnom non an Kot tong non ew sokkun napanap wewen pwe sipwe unusochunong ngeni an mochen. Wewen pwe sipwe etiwa an apungu kich nupwen mi murino, pun ewe Samon a fonou ekkewe aramas meinisin a tonger.21 Wewen sipwe tong fengen me aninnis fengen usun Jises a tongei me anisi kich.22 Wewen pwe sipwe kaeo ach sipwe nonnom non ewe annukun ew muun celestial pwe sipwe m non ewe ningen ew muun celestial.23 Iwe nge ren I an epwe tongeni an epwe fori kich ach sipwe tongeni winiti, ach Samach tingor ngenikich ach sipwe “fang ngeni ekkewe pesepesen ewe Ngun mi Fel, me [poutano] ewe inisin aramas me winiti emon souneng seni ewe achasefanin Kraist ewe Samon, me [winiti] usun emon semirit, fangoch, mosonoson, tipetekison, songomang, uren tong, tipemechres, ne fang ngeni mettoch meinisin minne ewe Samon a ekieki pwe mi och epew efisi wor, pwan mwo usun emon semirit a fang ngeni seman we.”24

Elter Dallin H. Oaks a fen apasa “Ewe Amuchunon Kapung esap chok ew minen nenengeni ukukun ach fofor och me ngaw—met sia fen fori. Ew kapasen esinesin ren ewe amuchunon pungunon ach foffor me ekiek—met sia fen winiti.25

Ewe porousen Helen Keller a ew tutunap mi tongeni awewei ifa usun tong mi pin a tongeni siwini emon ngun mi mochen. Helen a uputiw non ewe state Alabama non United States non 1880. Nupwen chok an karan 19 maraman, a ani riaffoun ew samau a fori an epwe pung seningan me chuun. A men fokkun tipachem me a ani osukosukan nupwen a sotuni an epwe weweiti me sinei met mi nom unukun. Nupwen Helen a mefi pwisipwisin tunawen chon an ewe famini a mefi pwe ra aea awer ne kapas nap seni aea esisin ussun I a fori, a fokkun ningeringer [pokiten] ese tongeni an epwe pachenong non ewe aporous.”26 Non ewe fansoun Helen a wonu ierin, an mochen epwe kakapas me an ewe ningeringer a watteno “fan ekkoch a chok fiti awa.”27

Inen me semen Helen ra kutta emon sense fan iten nour ewe nengin, emon fefin itan Anne Sullivan. Ussun chok an Jises Kraist emon a weweiti ach apwangapwang,28 Anne Sullivan a pwan ani osukosuken pusin terin me weiresin, me a weweiti an Helen apwangapwangen samwaw. Non an a Nimu ierin, a uri Anne ew semwen a efisata metekin me kinasen chechchen foun taman mesan a efisata an epwene chuun. Nupwen Anne a wanu ierin, inan ewe a mano, saman ewe a poutireno me mongean ewe itan Jimmie; iwe ra tinireno ngeni ew “nenien mi osupwang”, ikewe nonnomur me ikana a fokkun ngaw, iwe mwirin chok unungat maram Jimmie a mano. Non pusin an pochokun ese mochen fangeta, Anne a winiti emon chon sukun non ewe Perkins School ren ekkewe mi chuun me mi ngaw meser, ikewe a ponueta met a mochen. Ew angangen reirein mas a ngeni murinonon an pekin kuna a tongeni an epwe aneani mesen mak. Nupwen semen Helen ewe a kori ewe sukun Perkins School a kutta emon an epwe emon sense ngeni noun ewe nengin, Anne Sullivan a kefinita.29

Esap ew tufichin sine mi murinno me nepoputan. Helen a “apuni, feitiki me kikini noun ewe sense me tunuetiw efoch niin Anne kewe. [Anne] a angei an pochokun an epwene fiti [Helen] ne nom non ew kukkun imw a nom won fonuwen ewe faminien Keller. Seni an nikitu me pochokunen ekiek a wineni netipen Helen me an nukunuk non Anne.”30 Ussun chok, ach sia nuku nap seni ach sotuni ne akouano nouch Sense, I a tongeni angang rech an epwe aitikich me anisikich ach sipwe tour ngeni pwan ew kinikin.31

An epwe anisi Helen ne kaeo foufoun kapas, Anne a kan itechiki iten ekkewe mettoch a sisinei won outun won kumuchun poun Helen. “[Helen] a sani ei sokkun ‘kukunoun won outun pau,’ nge ese weweiti tori ewe fansoun nupwen Anne a itechiki ’k-o-n-i-k nupwen a pwamwetiw konik won poun [Helen]. Mwirin [Helen] a makkei:

“‘Mwittir chok uwa mefi ew toputopun memefin ekiek ussun nge och mettoch a nemeno … me pwan ewe minenomun mettoch ese fat ren ew kapas a pwa ngeniei. Uwa sinei pwe “k-o-n-i-k” a wewengeni ew mettoch ewe murinnon mettoch mi patapat ina met ewe a sonuta won pei. Ena pochokunen weweochun fos a Amanauata nguni, a ngeni saram, anean pwapwa epichano! … Meinisin mettoch a wor iter, me ew me ew it a fen nom non mokurei ew minefon. Nupwen aua niwiniti ewe imw[,] mettoch meinisin minne uwa … atapa ussun nge a masou ren manau.’”32

Sasing
Helen Keller me Anne Sullivan

Nupwen Helen Keller a mukono, a winiti emon mi itefouno ren an sani kapas, an nipwakoch an a emon chon mak, me an tufichin kapas me mak ussun emon chon kapas non neni mi pwapwano.

Non ew kachito a aporousa ussun manauen Helen Keller, inan me saman ra pwari pwe ra menemenoch ren an Anne Sullivan angang mwirin an ekinamweieno nour ewe nengin ese fesir ina minne Helen a tongeni mot mosonoson atun mongon nekunion, a napanapoch ne mongo, me numi an ewe mangakun won chepen mwirin ewe mongo. Nge Anne a sinei pwe a fen watte an Helen tufich seni chok ena, pwan a wor met a tongeni awora mi nap.33 Meni, sia pwan tongeni menemenoch ren met sia kuna pwe a tawe non manauach, me sia mecheresin winiti met sia winiti, nupwen nouch murinon Chon Amanau a weweochuti ew mettoch a pwarano ewe tufichin forata itefounon ika apwapwan ach sia ekieki emon aramas ika och mettoch “non chok ew kinas mi kiroch.”34 Emon me emon kich sia tongeni mefi pochokunen memefin pwapwa usun napanap mi pin non pwisin kich, nonno ngeni ewe pwapwa Helen Keller a mefi nupwen foufoun kapas ra winiti kapas mi manau, awora saram ngeni ngunun me angasano. Emon me emon kich sia tongeni tongei me angang ngeni Kot me angei manaman pwe sipwe anisi pwan emon. “Ussun mi maketiw, Mas ese kuna, ika sening ese rongorong, esap ew me neir a tonong non netipen aramas, ekkewe mettoch minne Kot a fen amonata fan iter pwe repwe tongei I.”35

Sipwe eteneki met mon an Kot ewe tong mi auchea fan itan. Jises a pwarano ena an epwe achasefan fan iten ach tipis me angasa kich seni mano, ren pekin inis me pekin ngun. An riaffou a fori an Inisin, I ewe Kot, ewe mi napanap seni meinisin, a chechchech pokiten an metek, me surutiw cha seni inisin meinisin, a riaffou non pekin inis me ngun me tingor pwe esap un seni ewe kap mi kipwin, me kukkununo.36 An ewe riaffou non Gethsemane me won the irapenges a napanap nap seni an emon epwe tongeni.37 Nge, pokiten an ewe tong fan iten Saman ewe me kich, I a nikitu, ngeni me ren ew pungunon foforun, a tongeni ngenikich ir me ruu, manau fochofoch me manau ese much.

Sasing
Ungungun Olif

Iei ew anonnonun esissin pwe “cha a [surutiw] seni mononan meinisin”38 nupwen Jises a riaffou non Gethsemane, ewe nenien for olif. Ren kaworen oinnen olif non ewe fansoun ewe Chon Amanau, olif ra akkom katta ren efou fouaten faw ra otokunu wor. Met a fis, ra pachach iwe ra uweirenong non pasikit iwe ra ionata won ew mew ew. Chour kewe a ungutiw chonun ikana kewe oin mi murinno. Mwirin pwan kapacheta angang weiresin a fis nupwen ra enenia efoch oumongun fochun ira won ekkewe pasikit mi ioieta, pwe epwe pwan ungutatiw pwan chommong oil. Iwe mwirin, ren ar repwe wesen ungutau ewe amuchunon surun oin, ewe fochun ira a ochchou ngeni foun fau nesopun an epwe forata amuchunon ungungun.39 Me ewer, ewe oin a par ussun chok cha an a akaewin puwu.

Sasing
Ungungun Olif ren oinen olif

Uwa ekieki ussun an Matthew ewe porous ussun ewe Chon Amanau nupwen a tonong non Gethsemane ewe pwinin a poputa ne netipengaw me fokkun chourek. …

“Iwe a pwan feinno ekis towaw senir, iwe a chapeno nepwun, iwe a iotek, a apasa, “Semei, ika pwe mi tufich, kopwe angei seniei ei kapen riaffou! Nge esap ai mochen, nge minne ka mochen.”40

Mwirin, nupwen ewe riaffou a fen napeno, I a pwan oruen tingor ren an epwe kinamwe me, mwirinon, ren ewe wachimuken pochokunen an ewe riaffou, a pwan aunungatin tingoren an epwe kinamwe. I a nikitu ngeni ewe riaffoun metek tori an chon apung a menemenoch ren ewe amuchunon surutiwen cha.41 A fori ei fan itom pwan fan itei.

Tong an Kot ew niffang mi fokkun auchea! Jises a ureno ren tong, me a ais “Ousap niwin ngeniei, me aier seni ami kewe tipis, me siwin, pwe upwe tongeni echikarakemi?”42 Non pwetete a affata, “ Nengeni, pei mi umoumoch a keitiuu ngenikemi, iwe ion chok epwe feito, I upwe etiwa; me efeioch ir ekkewe ra feito rei.”43

Kosap tongei I ewe a akkom tongek?44 Iwe kopwe aponueta an kewe annuk.45 Kosap chiechi ngeni I ewe a fangeno manauan faniten chiechian?46 Iwe kopwe aponueta an kewe annuk.47 Kosap nonnom non an tong me angei mettoch meinisin a ammonata fan itom? Iwe kopwe aponueta an kewe annuk.48 Uwa iotek pwe sipwe mefi me ennetin nonnom non an tong, non iten Jises Kraist, amen.