Kapau ʻOkú ke Fie ʻIloʻi Moʻoni, Te ke ʻIlo
ʻOku ou ongoʻi ʻa e houngaʻia taʻengata koeʻuhí ko e Tohi ʻa Molomoná. Naʻá ne liliu ʻeku moʻuí ke taʻengata, pea ʻoku ou ʻilo te ne lava ʻo liliu mo koe.
Naʻá ku hoko ko ha mēmipa ʻo e Siasí ʻi hoku taʻu 18. Naʻe kau e Tohi ʻa Molomoná he tefitoʻi ʻuhinga ne u ului aí. ʻI he taimi ko iá, ne u fekumi ki ha ngaahi fakakaukau foʻou te ne lava ke fakamatalaʻi ʻa e māmani ʻoku ou nofo aí. Ne u manatuʻi ʻeku kau palōfesa he kolisí mo e fakamamafa ʻenau faiakó he ngaahi koloa fakamāmaní. Ne kamata ke hehema ʻeku fakakaukaú pe ʻoku ʻi ai koā ha ʻOtua.
ʻI ha ʻaho ʻe taha ne u fakatokangaʻi ha tohi lanu pulū naʻe tuku ʻe ha ongo faifekau ʻi homau ʻapí he taʻu ʻe ono kimuʻá. Ko e Tohi ia ʻa Molomoná. Naʻá na tuku fakataha mo e tohí ha tohi tufa kau ki he Palōfita ko Siosefa Sāmitá pea mo ha ngaahi fakahinohino ki he founga ʻo e lotu ki he ʻOtuá.
Naʻe kamata ke u lau e Tohi ʻa Molomoná. Naʻe ʻosi atu pē ha ngaahi veesi siʻi he tohí, ʻi he 1 Nīfaí, kuó u ongoʻi ha meʻa makehe. Naʻe kamata ke feʻauʻauhi hoku lotó mo hoku ʻatamaí. Ko ia naʻá ku fakakaukau ke u lotu ʻo ʻeke ki he ʻOtuá.
Ko e fuofua taimi ʻeni heʻeku moʻuí ke u tūʻulutui ai ʻo fai ha lotu. Naʻe hoko ʻa e aʻusia ko iá ko e taha ʻo e meʻa toputapu taha ʻi heʻeku moʻuí. Naʻe kāpui au ʻe ha fiefia lahi peá u ʻiloʻi moʻoni ʻi hoku lotó ʻoku ʻikai ko ha tohi noaʻia pē ʻa e Tohi ʻa Molomoná. Ko ha tohi ia ʻoku faka-ʻotua hono tupuʻangá. Ko e folofola moʻoni ia ʻa e ʻOtuá. Naʻá ku toki ʻiloʻi kimui ko e ongo ko iá ko e fakamoʻoni mai ia ʻa e Laumālié ki hono moʻoní.
Neongo ʻe ʻi ai ha niʻihi te nau aʻusia ha meʻa tatau, ka ʻoku kehekehe pē ʻa e founga ʻe lava ai ha taha ke ne ʻilo ʻa e moʻoni ʻo e Tohi ʻa Molomoná.
Te ke ʻIloʻi Fēfē?
1. ʻE ʻilo ia ʻe he niʻihi ʻi heʻenau fanongó pē. Mahalo pē ʻokú ke kau he niʻihi ʻe ʻiloʻi pē ʻi he fanongo ki he ngaahi meʻa ʻoku akoʻi atu ʻe he tohí. ʻOku fakamatala e Tohi ʻa Molomoná ki he lauiafe naʻa nau fanongo ki hono akoʻi ʻe he ngaahi foha ʻo Mōsaiá ʻa e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí pea “nau ului ki he ʻEikí” (vakai, ʻAlamā 23:5–6). ʻOku akoʻi ʻe he kau faifekau ʻo e ʻaho ní ʻa e ongoongolelei tatau ʻoku maʻu ʻi he Tohi ʻa Molomoná. ʻE lava ke ʻilo ʻe ha niʻihi ko e Tohi ʻa Molomoná ko e folofola ia ʻa e ʻOtuá ʻi heʻenau fanongo ki hano vahevahe ʻe ha niʻihi kehe hono ngaahi akonakí.
2. ʻE ʻilo ia ʻe ha niʻihi ʻi heʻenau lau iá. Mahalo pē te ke kau he niʻihi naʻe ʻilo pē ʻi hono lau ʻo e Tohi ʻa Molomoná mo ha holi moʻoni ke ʻiloʻi ʻa e moʻoní. Naʻe hoko ia ki hoku uaifí. Naʻe taʻu 12 he taimi naʻá ne tukupā ai ke lau e tohí ke ʻosí. ʻI heʻene fai iá, naʻá ne ʻiloʻi ʻoku moʻoni. Naʻe fuʻu mālohi ʻa e ongó naʻá ne maʻu ʻi heʻene laú, peá ne fakapapau ke muimui ʻo taʻengata ʻi he Fakamoʻuí. Kuó ne tuʻu maʻu ai pē he moʻoni ko ia naʻá ne ongoʻí.
3. ʻE lava ke ʻilo ia ʻe ha niʻihi ʻi hano ngāueʻi. Mahalo ʻokú ke kau he niʻihi naʻe ʻiloʻi iá ʻi hono fai ʻa e ngaahi meʻa ʻoku akoʻi ʻe he tohí. ʻOku ʻi ai ha kakai ʻe niʻihi naʻe maʻu ʻenau fakamoʻoní ʻi hono fakahoko ha meʻa (vakai, Sione 7:17). Naʻe mahino lelei ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení kia Nīfai, ko ha palōfita ʻi he Tohi ʻa Molomoná. Naʻá ne tohi ko e founga ko ia ke “fakalotoʻi kakato ange ʻapē ʻa kinautolu ke nau tui ki he ʻEiki ko honau Huhuʻí … he naʻá ku fakatatau ʻa e ngaahi folofola kotoa pē kiate kimautolu, koeʻuhi ke ʻaonga ia kiate kimautolu pea mau poto ai” (1 Nīfai 19:23; toki tānaki atu ʻa e fakamamafá). ʻI hoʻo fakatatau pe fakaʻaongaʻi e ngaahi akonaki ʻo e Tohi ʻa Molomoná ʻi hoʻo moʻuí, ʻe lava ke fakapapauʻi atu kiate koe hono tupuʻanga faka-ʻOtuá.
4. ʻE ʻi ai ha niʻihi te nau ʻilo ʻi hono ʻeke ki he ʻOtuá. Mahalo ʻokú ke kau he niʻihi te nau lau e Tohi ʻa Molomoná pea ʻeke ʻi he lotu ki he Tamai Hēvaní pe ʻoku moʻoni ʻa e tohí. Ko e meʻa ia ne u aʻusiá. Ko e talaʻofa fakalangi ia naʻe fai mai ʻe he palōfita ko Molonai ʻo e Tohi ʻa Molomoná, kiate kinautolu kotoa ʻoku fekumi fakamātoato ki he moʻoní: “Vakai, ʻoku ou fie naʻinaʻi kiate kimoutolu, ʻo ka moú ka lau ʻa e ngaahi meʻá ni … ke mou kole ki he ʻOtua ko e Tamai Taʻengatá, ʻi he huafa ʻo Kalaisí, pe ʻoku ʻikai ke moʻoni ʻa e ngaahi meʻá ni; pea kapau te mou kole ʻi he loto-fakamātoato, mo e loto-moʻoni, ʻo maʻu ʻa e tui kia Kalaisi, te ne fakahā ʻa hono moʻoní kiate kimoutolu, ʻi he mālohi ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní” (Molonai 10:3–4). ʻOku ou fakamoʻoni kapau te mou lau pea lotua e Tohi ʻa Molomoná, ʻo muimui ki he fakahinohino ʻa Molonaí, te mou ʻiloʻi leva ʻoku moʻoni.
Naʻe Talaʻofa ʻa e ʻOtuá Te ke ʻIloʻi
Kapau ʻokú ke fie ʻiloʻi moʻoni, te ke lava ke ʻiloʻi ʻoku moʻoni ʻa e Tohi ʻa Molomoná. Naʻe talaʻofa ʻa e ʻOtuá te ne ʻomi ʻa e ʻilo ko ʻení ki he kau fekumi fakamātoato ki he moʻoní, he “ko e ʻOtua [Ia] ʻo e moʻoní, pea ʻoku ʻikai te [ne] loi” (ʻEta 3:12).
Naʻe akoʻi ʻe he palōfita ko ʻAlamaá ʻi he Tohi ʻa Molomoná ki hono fohá, naʻe talaʻofa ʻa e ʻOtuá te Ne “fakatolonga ʻa e [tohí ni] koeʻuhi ko ha taumuʻa fakapotopoto kiate ia, koeʻuhi ke ne fakahā ai ʻa hono māfimafí ki he ngaahi toʻu tangata ʻamuí. Pea ko ʻeni vakai, ko e finangalo ʻe taha kuó ne fakahoko, ʻa ia ko e fakatafoki ʻo e lauafe tokolahi … ki he ʻiloʻi ʻo e moʻoní; pea kuó ne fakahā atu ʻa hono māfimafí ʻi he ngaahi meʻá ni, pea te ne kei fakahā atu ʻa hono māfimafí ki he ngaahi toʻu tangata ʻamuí; ko ia kuo pau ke maluʻi ʻa e [tohí ni]” (ʻAlamā 37:18–19).
ʻOku maʻu he ʻahó ni ʻa e ivi fakalotoʻi ko iá ʻi he tohi folofola pē ko ʻení, pea ʻe fakahā ia ʻe he ʻEikí ki ha faʻahinga taha pē ʻokú ne fekumi fakamātoato ke ʻilo. Te u lava ke lea ʻaki ʻeni ʻi he ʻilo fakapapau ʻi heʻeku manatu ki he ngaahi ʻaho ko ia ʻo ʻeku ako kau ki he Siasí. Koeʻuhi ko e ivi fakalotoa ko ia ʻo e Tohi ʻa Molomoná, ʻoku ou fakamoʻoni he ʻahó ni ko e Tohi ʻa Molomoná ko e folofola ia ʻa e ʻOtuá, pea ʻokú ne akoʻi ko Sīsuú ʻa e Kalaisí, ko e Mīsaia Māʻoniʻoní. Ko e fakamoʻoni pau ʻa e tohí kuo Toe Fakafoki Mai ʻEne Ongoongoleleí pea ko Siosefa Sāmitá ko e palōfita ia ʻa e ʻOtuá.
Kapau ʻokú ke kau he niʻihi ʻoku fekumi fakamātoato ki he moʻoní, naʻe ʻosi talaʻofa ʻa e ʻEikí te ke ʻilo ia. Te ke lava pē ke ʻilo ʻi he fanongo ki he ngaahi akonaki ʻo e tohí, ʻi hono lau ʻo e tohí, ʻi hono fai e meʻa ʻoku akoʻi ʻe he tohí, ʻi hono lotua ke ʻiloʻi hono moʻoní, pe ko hano fakatahaʻi e ngaahi meʻá ni kotoa. Ka te ke ʻiloʻi.