2015
Ko e Teuteu ke Hū ki he Fale ʻo e ʻEikí
Siulai 2015


Ko e Teuteu ke ki he Fale ʻo e ʻEikí

Malimali ʻi he taimi ʻokú ke fakakaukau ai ki he temipalé. Ko ha feituʻu ia ʻo e mālohi mo e tāpuaki.

ʻĪmisi
The Washington D.C. Temple at sunset and evening shots. Also shots with fog.

Naʻá ku fakatokangaʻi ʻi he oupeni hausi ʻo e temipalé ha tamaiki fefine ʻe niʻihi naʻa nau tuʻu fakaholoholo he tuʻa ʻo ʻenau ongomātuʻá ʻi he temipalé. Naʻa nau malimali ʻi heʻenau fakatokangaʻi honau ʻatá ʻi he ngaahi sioʻata ʻi he loki ʻo e fefine malí. Naʻe fanafana ange ʻenau kui fefiné, “Manatuʻi homou mahuʻingá pea mo e lahi ʻo e ʻofa ʻa e Tamai Hēvaní ʻiate kimoutolú.” Naʻe sioloto ʻa e taʻahine takitaha ki ha taimi ʻe foki mai ai ki he temipalé ko ha finemui ʻo e tuí, kuo hoihoifua ange mo lava ke fai ha meʻa, kuo mateuteu ke fakahoko hono misiona ʻi māmaní. Naʻe maʻu foki ʻe he tamaiki tangata naʻe ʻi he ʻoupeni hausí ha kiʻi fakalika ki honau ngaahi tāpuaki he kahaʻú pea mo honau ngaahi fatongiá.

Naʻe tonu e meʻa naʻe ongoʻi ʻe he fānau ko ʻení ʻi he temipalé. ʻOku fie tāpuakiʻi kimoutolu ʻe he Tamai Hēvaní. ʻOku maʻu ʻa ʻEne tāpuaki maʻongoʻonga tahá ʻi he taimi ʻokú ke hū ai ki he temipalé ke maʻu ʻa e ngaahi ouau toputapú mo fakahoko pea tauhi ʻa e ngaahi fuakava toputapú. Ko ho fatongiá ke teuteu pea mo mateuteu.

ʻOku mahuʻinga ʻa e temipalé ʻi hoʻo moʻuí, tautautefito ki he taimi ʻokú ke kei siʻi aí: “ʻOku fie maʻu ʻe he talavoú hono tuʻunga ʻi he temipalé ʻo laka ange ʻi heʻene tamaí mo ʻene kui tangatá, he kuo fokotuʻu maʻu kinaua ʻe he aʻusia ʻo e moʻuí; ko e tamaiki fefine kei īkí ʻoku toki kamata ʻi he moʻuí, ʻoku nau fie maʻu ʻa e laumālié, ʻa e ivi takiekina mo e fakahinohino ʻoku maʻu mei he kau ʻi he ngaahi ouau ʻo e temipalé.”1 Kamata ʻi he taimí ni ke teuteu ho lotó mo hoʻo fakakaukaú ke ke lava kakato ʻo maʻu mo mahino kiate koe ʻa e ngaahi tāpuaki ko ʻení (vakai, Mātiu 13:23; Maʻake 4:20).

Ko Hono Maʻu ʻa e Kakato ʻo e Ongoongoleleí

Kapau te ke teuteuʻi koe ke hū ki he temipalé, te ke “mateuteu ke maʻu ʻa e kakato ʻo [ʻEne] ongoongoleleí” ʻi he temipalé (T&F 35:12; ko e toki tānaki atu hono fakamamafaʻí). Ko e temipalé ko ha feituʻu ʻo e mālohi mo e tāpuaki. Naʻe fakahinohinoʻi ʻe he ʻEikí ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá mo e kau fuofua Kāingalotú ke nau tānaki fakataha ki Ketilani, ʻOhaiō, USA, ʻa ia naʻa nau iku langa ai ha temipale. “Pea ʻe fakakoloaʻi ai ʻa kimoutolu ʻaki ʻa e mālohi mei ʻolunga” (T&F 38:32; ko e toki tānaki atu hono fakamamafaʻí).

Naʻe fakatahatahaʻi ʻe ha ʻAposetolo hono fāmilí ʻi ha ʻoupeni hausi ʻo ha temipale kimuí ni, ʻi he ʻōlita toputapu he loki silá. Naʻá ne akoʻi kinautolu ko e meʻa kotoa pē ʻoku tau fai ʻi he Siasí—ngaahi kalasí, ʻekitivitií, polokalamá, mo e ngaahi fakatahá—ʻoku nau teuteuʻi kitautolu ke omi ki he ʻōlita ʻo e temipalé ke maʻu ʻa e ouau ʻo e silá. ʻOku fakafofongaʻi ʻe he temipalé ʻa e ʻelito ʻo e palani hoʻomou Tamai Hēvaní ki hoʻomou fiefia mo e fakalakalaka taʻengatá.

Ko e Teuteu ke Fakahoko ʻa e Ngaahi Fuakava mo e ʻOtuá

ʻOku ʻikai hoko vave hoʻo teuteu ke hū ki he temipalé ʻo fakahoko ʻa e ngaahi fuakavá. ʻOku kamata ia ʻaki ho papitaiso pea mo e foaki ʻo e meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní pea tupulaki ʻi hono lotuá, ako folofolá, talangofuá, mo e ngāué. ʻOkú ne fakaafeʻi fakauike ʻa e moʻui maʻá ʻi hoʻo kau ʻi he sākalamēnití. ʻOku hoko ia ʻi hoʻo feinga ke kumi ha fakamolemole ʻi he fakatomalá, ʻi hoʻo tauhi ʻa e ngaahi tuʻunga moʻuí, pea mo hoʻo tauhi ʻi he moʻui taau ha lekomeni temipale fakangatangatá. ʻE tokoni atu kiate koe ʻa e ngaahi polokalama ʻa e toʻu tupú, ka ko hoʻo teuteú ʻoku fakatāutaha; ʻokú ke fakatupulaki hoʻo moʻui tāú, hoʻo fakamoʻoní, mo hoʻo uluí. ʻOku ʻaonga fakatāutaha atu kiate koe ʻa e Fakalelei ʻa e Fakamoʻuí.

ʻI hoʻo fakatupulaki ho tuʻunga matuʻotuʻa fakalaumālié, te ke fakaʻamu leva ke ke teuteu pea hū ki he temipalé. Te ke maʻu ai ʻa e ngaahi ouaú mo fai e ngaahi fuakavá, ʻa ia ko e ngaahi sitepu mahuʻinga ke ofi ange ai ki hoʻo Tamai Hēvaní. [Ko e ngaahi ouau fakatemipalé ko e ngaahi ouau] māʻolunga taha [ia] kuo fakahā mai ki he faʻahinga ʻo e tangatá.”2

ʻI hoʻo maʻu ʻa e ngaahi ouau fakatemipalé, ʻokú ke fai ai ha ngaahi fuakava molumalu fakaʻangataha maʻau mo hoʻo Tamaí, pea te ke feinga leva ke talangofua ki ai ʻi he toenga hoʻo moʻuí. Ko e taimi kotoa pē ʻokú ke hū ai ki he temipalé, te ke lava ʻo ongoʻi Hono Laumālié pea mo maʻu ha fakahā mo ha mahino makehe ʻi he lolotonga hoʻo fakahoko ʻa e ngaahi ouau ʻoku fie maʻu maʻá e niʻihi kehé. ʻE mahino kiate koe mo ke maʻu ha fakapapau ʻo e mālohi taʻengata mo taʻe fakangatangata ʻo hoʻo ngaahi fuakavá. Kapau naʻe ʻikai ko ha kakai taʻengata kitautolu, he ʻikai hano mahuʻinga ʻo e temipalé. ʻOkú ke hū ki he temipalé ʻo fakahoko e ngaahi fuakavá koeuhí he te ke moʻui ʻo taʻengata mo fie maʻu ke nofo mo hoʻo Tamai Hēvaní mo ho fāmilí ʻi ha “tuʻunga fiefia ʻoku ʻikai hano ngataʻanga” (Mōsaia 2:41). ʻOku tupulaki ʻa e fakamahino ko ʻení ʻi ho laumālié pea ʻoku fakapapauʻi ia ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní.

Ko e Moʻui Tāú

ʻĪmisi
Young woman meeting with her bishop. Shot in the Philippines.

ʻOku moʻoni ʻa e fatongia ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ʻOkú ne akoʻi koe, fakamaʻa koe, pea mo fakahoko atu e ʻofa ʻa e Tamaí (vakai, Loma 5:5). Ko e Laumālie Māʻoniʻoni ʻo e Talaʻofá ko e mālohi fakangofua ia ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní, ʻa ia ʻokú ne fakapapauʻi ʻa e fuakava takitaha ʻo taʻengata.

Kuo pau ke ke hū ki he temipalé ʻokú ke maʻa mo haohaoa, ʻo ʻatā mei ha faʻahinga angahala kuo teʻeki ai fakamolemoleʻi, ka ke maʻu ʻa e Laumālié. Kapau ʻe lava ʻe he filí ʻi ha faʻahinga founga ke ikunaʻi koe, te ne taʻofi ai koe mei he temipalé pe ke fakataueleʻi koe ke ke ʻalu taʻe-taau ki ai.

ʻI he ʻuhingá ni, ʻe fakaafeʻi ai koe ke ke tangutu ʻi ha ʻinitaviu fakatāutaha mo hoʻo pīsopé pe palesiteni fakakoló, ke fakafuofuaʻi ho tuʻunga moʻui tāú mo mateuteu ke maʻu ha lekomeni ke hū ki he temipalé. Faitotonu pea falala kiate ia ke tokoniʻi koe. Ko hono moʻoní, ko koe pē ʻokú ke fakafuofuaʻi ho tuʻungá ʻi he ʻao ʻo e ʻEikí (vakai, T&F 109:24). Te ke ʻuluaki fakamoʻoni hingoa pē ʻi hoʻo lekomení. ʻOkú ke fakamoʻoniʻi ai hoʻo moʻui tāú ʻi he ʻao ʻo e ʻEikí.3

ʻOku ʻikai ʻuhinga ʻa e moʻui tāú ia ʻokú ke ʻosi haohaoa. ʻOku ʻuhinga ia ʻoku faitotonu ho lotó, ʻokú ke moʻui ʻaki ʻa e ngaahi fekaú, pea ʻokú ke holi ke lelei ange ʻi he ʻaho kotoa pē.

Ko e Ako mei he Ngaahi Fakataipé

ʻOku faiako ʻa e ʻEikí ʻi he temipalé, ʻo hangē ko ia ʻi he folofolá, ʻo fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi fakataipé. Te ke lava ʻo ʻiloʻi ʻa e ngaahi fakataipe lahi ʻi he folofolá, hangē ko e maká, tengaʻi ʻakaú, fuaʻi ʻakaú, ʻakau ʻo e moʻuí, pea mo e mā mo e vai ʻo e sākalamēnití (vakai, hangē ko ʻení, 1 Nīfai 11; ʻAlamā 32; Hilamani 5:12). ʻOku fakataipe ʻe he papitaiso ʻi he fakaukú ha moʻui foʻou, toe fanauʻi foʻou, mo e maʻá (vakai, Loma 6:3–5). ʻOku tau tui kotoa ʻa e teunga hina ʻi he temipalé, ko e fakataipe ʻo e haohaoá, māʻoniʻoní, māmá, mo e tuʻunga tataú.

ʻOku ʻi ai ha ngaahi fakataipe ʻe niʻihi ʻi he temipalé ʻoku fakatou fakatuʻasino mo fakalaumālie. Hangē ko ʻení, ko hono tui e kāmení ko ha fakamanatu fakatuʻasino fakaʻaho ia ʻo e ngaahi fuakava fakatemipalé pea mo e ngaahi tāpuaki kuo talaʻofa maí. Kapau ʻe tauhi mo fakaʻapaʻapaʻi ʻa e kāmení, ʻokú ne maluʻi kitautolu mei he ngaahi ʻahiʻahí pea mo e ngaahi ivi takiekina taʻe-māʻoniʻoní.

ʻOku fakataipe ʻa e ngaahi ouau takitaha ʻo e temipalé. “ʻI ha ouau toputapu, mahalo ʻe lava ke fufulu mo pani ha taha,”4 ko e fakatatau ki he ngaahi tuʻi mo e kau taulaʻeiki ʻo ʻIsileli he kuonga muʻá ʻi hono teuteuʻi ke fakahoko honau ngaahi lakangá (vakai, 1 Samuela 10:1; 16:13). ʻOku fakafofongaʻi ʻe he fakahinohino mo e ngaahi fuakava ʻi he ʻenitaumení ʻa hono fakakofuʻi pe foaki ʻo e mālohi makehe mo e ngaahi talaʻofa mei he ʻOtuá (vakai, Luke 24:49). Mahalo ko e fakataipe fakaʻofoʻofa tahá ʻa e ouau silá, ʻa ia ʻoku fakatahaʻi ai ha ongomeʻa mali ʻi ha haʻi ʻoku ʻikai lava ʻo veteki ʻa ia ʻe lava ke tuʻuloa ʻo aʻu ki ʻitāniti.

ʻOku kāfakafa mo fakaʻeiʻeiki ʻa e ngaahi talaʻofa ʻi he temipalé. Ko e ngaahi “lelei lahi” mo e “ngaahi tāpuaki lahi” ʻeni (3 Nīfai 10:18) kuo fakatatali ʻe heʻetau Tamaí maʻamoutolu fakatāutaha. Ko ia, malimali ʻi he taimi ʻokú ke fakakaukau ai ki he temipalé.

Tatau ai pē pe ko e hā ho taʻu motuʻá, fai ʻa e meʻa kotoa pē ʻoku lava ke ke mateuteu ai ke maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki maʻongoʻonga taha ʻoku foaki atu ʻe hoʻomou Tamai Hēvaní. Falala ki he ongo naʻá ke maʻu ʻi he taimi naʻá ke kei siʻi ai mo hivaʻi, “Fie Siofia ha Temipalé. Te u ʻi ai ha ʻaho. Te u teuteu heʻeku kei siʻí Ko hoku fatongia.”5 ʻE lava ke hoko ia kiate koe.

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. John A. Widtsoe, “Temple Worship,” Utah Genealogical and Historical Magazine, Apr. 1921, 91–92.

  2. Ko e Teuteu ke Hū ki he Temipale Māʻoniʻoní (tohitufa, 2002), 1.

  3. Vakai, Sosiua 24:22, 27: “Ko e kau fakamoʻoni ʻa kimoutolu kiate kimoutolu kuo mou fili ʻa [e ʻEikí] mo moutolu, ke tauhi kiate ia. Pea naʻa nau pehē, ko e kau fakamoʻoni ʻa kimautolu.” Pea toʻo ʻe Sosiua ha fuʻu maka ʻo tuku ia ʻi ha lalo ʻoke, mo pehē, “Ko e fakamoʻoni ʻa e maká ni kiate kitautolu [hangē ko ʻetau lekomeni temipale fakatāutahá]; he kuó ne fanongo ki he lea kotoa.”

  4. Ko e Teuteu ke Hū ki he Temipale Māʻoniʻoní 1.

  5. “Fie Siofia ha Temipalé,” Tohi Hiva ʻa e Fānaú,99.

Tā ʻo e Temipale Lekisipeeki ʻAitahoó naʻe faitaaʻi ʻe Peni Harker

MATAPĀ-SIOʻATA, TEMIPALE LAIE HAWAII