Liahona
Maʻunimā ʻe he Sio Faiva he Televīsoné: Founga ʻo ʻEku Tuku ke Pule ʻa e ʻOtuá
Māʻasi 2024


“Maʻunimā ʻe he Sio Faiva he Televīsoné: Founga ʻo ʻEku Tuku ke Pule ʻa e ʻOtuá,” Liahona, Māʻasi 2024.

Maʻunimā ʻe he Sio Faiva he Televīsoné: Founga ʻo ʻEku Tuku ke Pule ʻa e ʻOtuá

Ko e taimi naʻe taʻofi ai ʻeku mamata he faiva kongokonga ko ʻeni he televīsoné, naʻá ku ongoʻi e tupulaki lahi fau ʻa e ivi tākiekina ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi heʻeku moʻuí.

ʻĪmisi
fefine ʻoku mata televīsone ki he kakapa mai ha taha mei he televīsoné ʻo ala ki hono umá

ʻŪ tā fakatātaá naʻe fai ʻe Benedetta Vialli / Salzman International

ʻOku ʻomi ʻe heʻetau fili ʻa Sīsū Kalaisí ha mālohi lahi, “pea te tau fiemaʻu lahi Hono mālohí ʻi he ngaahi ʻaho ka hoko maí.”1 ʻOku moveuveu lahi hotau māmaní. ʻOku hangē ʻoku maʻu ʻe he filí ha ivi tākiekina lahi ange ki ha niʻihi tokolahi ʻo e fānau ʻa e ʻOtuá. ʻOku fakahīkihikiʻi ʻa e taʻe-māʻoniʻoní, pea ʻoku tohoakiʻi kitautolu ʻe he ngaahi ʻahiʻahí mei he meʻa te ne ʻomi kitautolu ke tau ofi ange ki he ʻEikí.

Ke ikunaʻi ʻení, kuo pau ke tau fili moʻoni ʻa Sīsū Kalaisi ʻi heʻetau moʻuí pea tukuange ʻa e ngaahi meʻa ʻokú ne fakamamahiʻi ʻa e Laumālié. Naʻe faleʻi mai ʻe Molonai, “Fai fakapotopoto ʻi he ngaahi ʻaho ʻo homou ʻahiʻahiʻí; toʻo meiate kimoutolu ʻa e ngaahi meʻa taʻemaʻa kotoa pē” (Molomona 9:28) peá ne fakaafeʻi kitautolu, “Haʻu kia Kalaisi, pea hoko ʻo haohaoa ʻiate ia, pea fakafisi ʻa kimoutolu mei he anga taʻe-māʻoniʻoni kotoa pē; … pea ʻofa ki he ʻOtuá ʻaki homou iví, ʻatamaí mo e mālohí kotoa pē” (Molonai 10:32).

Te tau lava fēfē ʻo tukuange ʻa e ngaahi meʻa fakamāmaní kae haʻu ʻi he loto-fakamātoato ange kia Kalaisí? ʻOku tau takitaha ʻi ha tuʻunga kehekehe ʻi he ngāué ni. Te tau lava kotoa ʻo tukuange ha meʻa ʻokú ne taʻofi kitautolu mei hono ongoʻi kakato ange ʻa e ivi tākiekina ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní. ʻOku tau fiemaʻu e mālohi ʻo e Fakalelei ʻa e Fakamoʻuí ke fai ia, pea ʻoku kamata ia ʻi hono fakaʻaongaʻi ʻetau tauʻatāina ke filí ke fili Ia.

Ko e Fakaʻamu ke Tali ke Kaú

ʻI he taimi naʻá ku ʻi he taʻu fakaʻosi ai ʻi he ako māʻolungá, naʻá ku kau ʻi he timi fakakaekae lelei tahá. ʻI he ako vaʻingá he ʻaho kotoa pē, naʻe talanoa ʻa e tamaiki fefine ʻi heʻeku timí fekauʻaki mo e meʻa ʻoku hoko ʻi ha faiva kongokonga lolotonga e ʻahó (daytime soap opera) ʻi he televīsoné. Naʻe teʻeki ke u sio tuʻo taha ai pea naʻá ku ʻiloʻi ko ha faiva ia ʻoku māʻulalo ʻa e ngaahi tuʻunga ʻulungaanga maʻa aí. Neongo ia, ka naʻá ku ongoʻi liʻekina ʻi he ʻaho kotoa ʻi heʻemau ako fakakaekaé, ʻi he talanoa fiefia ʻa e tamaiki fefiné fekauʻaki mo e faivá. Naʻe fanafana mai ʻa e Laumālié ke ʻoua te u sio ai, ka naʻá ku fiemaʻu vivili ke fakakau au ʻi heʻenau talanoá, ko ia ne u kamata leva ke sio ai.

Naʻe ʻikai ke fuʻu kovi fēfē ia kiate au. Naʻá ku kumi ʻuhinga ʻo pehē he ʻikai ke ne uesia au. Naʻá ku ʻiloʻi he ʻikai ke u fai ʻa e ngaahi meʻa kovi naʻá ku sio ʻoku fakahoko ʻe he kakai he faivá. Naʻe maʻunimā au peá u sio he faivá ʻi he ʻaho kotoa pē. ʻI he taimi naʻá ku hū ai ki he ʻUnivēsiti Pilikihami ʻIongí, naʻá ku fokotuʻutuʻu ʻa e taimi-tēpile ʻeku kalasí ke u lava ʻo sio ʻi he faivá he ʻaho kotoa pē. Naʻe ʻikai ke u teitei liʻaki ha konga ʻo e faivá.

Naʻá ku mali pea fanauʻi ʻeku ʻuluaki pēpeé. Naʻá ku fakatokoto ia ke mohe ʻi he ʻaho kotoa he lolotonga ʻo e taimi faivá ke u lava ʻo sio he faivá.

ʻI he fakalau atu ʻa e taʻú, naʻe tuʻo lahi ʻa e fafana mai ʻa e Laumālié ʻoku totonu ke tuku ʻeku sio he faiva ko iá. Ka naʻe ʻikai ke u tali. Naʻá ku fuʻu maheni mo e kau faivá pea mo ʻenau moʻuí. Ko e founga ia ne u mālōlō lelei aí, ko ia naʻe hoko atu pē ʻeku sio faivá. Naʻá ku tui fakapapau naʻe ʻikai ke ne uesia au.

ʻĪmisi
fefine ʻoku mavahe mei he televīsoné ka ʻoku kakapa atu ʻa e kau faivá mei he televīsoné ke puke hono nimá

Ko e Fakaafé

Hili ha taʻu ʻe hongofulu mā hiva mei he ako māʻolungá, naʻá ku kei mamata pē he faivá ʻi he ʻaho kotoa. Naʻe lea ʻi he konifelenisi lahí ʻa Sisitā Seli L. Tiu, ko e Tokoni Ua ʻi he Kau Palesitenisī Lahi ʻo e Fineʻofá, fekauʻaki mo e sītuʻa mei he māmaní mo e ngaahi meʻa ʻoku taʻe-māʻoniʻoní. Peá ne pehē leva, “ʻOku ou fakaafeʻi kitautolu takitaha ke tau feinga ke ʻiloʻi ha meʻa ʻe taha te tau lava ʻo fai ke tau mavahe ai mei māmaní kae ʻunu ke ofi ange kia Kalaisi.”2

Ko e taimi naʻá ne fai mai ai ʻa e fakaafe ko iá, naʻá ku ongoʻi ha taumalingi lahi fau ʻa e Laumālié, pea naʻá ku ongoʻi ʻa e ngaahi lea ʻi hoku ʻatamaí, “Kuo pau ke taʻofi hoʻo sio he faivá he taimí ni!” Naʻe fuʻu mālohi fau ia; naʻe hangē ia hano paaʻi hoku matá. Naʻá ku ʻiloʻi he taimi pē ko iá he ʻikai ke u toe lava ʻo tukunoaʻi ʻa e ongo ko ʻení. Naʻá ku ongoʻi ha fiemaʻu vivili ke ʻoua naʻá ku toe sio ʻi he faivá. Naʻá ku fakatokangaʻi naʻe hala ha taha ia ʻi he kau faivá naʻá ne fai ha faʻahinga meʻa ʻe angatonu pe fakaʻeiʻeiki. Naʻá ku fakaafeʻi ʻa e vevé ki heʻeku moʻuí ʻi he ʻaho kotoa pē. Naʻá ku tukupā leva ki he ʻEikí, ʻi he taimi pē ko iá mo e feituʻu pē ko iá, he ʻikai ʻaupito te u toe sio ai.

Naʻe ʻikai ke faingofua ia! Naʻe faingataʻa ke taʻofi ʻa e meʻa naʻá ku anga ʻaki mo maʻunimā ʻi he taʻu ʻe hongofulu mā hivá. Naʻe hokosia ʻa e ʻaho Mōnité pea naʻe taimi ke kamata ʻa e faivá. Naʻá ku lue atu ki he meʻa kamosi ʻo e TV. Naʻá ku fuʻu fakaʻamu lahi ke fakamoʻui ia. Naʻá ku manatuʻi ʻeku tukupā ki he ʻEikí he ʻikai ʻaupito te u toe mamata aí. Na‘á ku mavahe leva mei ai.

Ka naʻá ku fakakaukau ki he tokotaha ʻeti faiva naʻá ku saiʻia taha aí peá u fifili pe ko e hā nai e meʻa ʻe hoko ki aí, peá u toe tafoki ki he meʻa kamosí. Naʻá ku ʻiloʻi naʻá ku fiemaʻu e tokoni ʻa e ʻOtuá, ko ia naʻá ku tūʻulutui leva ʻo lotua ha ivi ke ʻoua naʻá ku sio ai. Naʻá ku fakakaukau ki heʻeku palōmesi ki he Tamai Hēvaní, peá u hū leva ki tuʻa mei he lokí. Naʻá ku fili ke muimui ki he ngaahi ueʻi naʻá ku maʻu mei he Laumālie Māʻoniʻoní pea mo tauhi ʻeku tukupaá.

Naʻe toutou hoko ʻa e meʻa ko iá ʻi he ʻaho kotoa pē ʻo e uike ko iá pea mo e uike hokó. ʻI he ʻaho kotoa pē, naʻá ku tūʻulutui ʻo lotu mo tautapa ki ha ivi ke ʻoua naʻá ku sio, pea ko e ʻaho kotoa pē naʻá ku fili ʻa Sīsū Kalaisi peá u mavahe mei ha faiva he televīsoné naʻe angaʻuli. Naʻá ku maʻu ʻa e ivi ke ikunaʻí mei he mālohi ʻoku foaki ʻe he Fakamoʻuí ʻo fakafou ʻi Heʻene Fakaleleí.

Hili ha taimi lahi ʻo ʻeku fakahoko ʻení, naʻe hoko ha mana. Naʻe mole kotoa ʻeku fakaʻamu ke mamata ʻi he faivá, hili ia haʻaku mamata fakaʻaho ai ʻi ha taʻu ʻe 19. Naʻe fakaofo ia! Naʻe toe mole foki meiate au ʻa e holi ke sio ʻi he ngaahi faiva fakaʻalongaua kotoa pē naʻá ku faʻa mamata aí, ko ia naʻá ku taʻofi fakaʻaufuli.

Naʻe fakaʻau ke māsila hoku konisēnisí, pea naʻá ku fakatokangaʻi ʻa e koví ʻi hono tuʻunga moʻoní. Naʻá ku loto moʻoni ke fakaʻehiʻehi mei ha faʻahinga meʻa pē ʻoku kovi (vakai, 1 Tesalonika 5:22). Naʻe ʻikai toe ongonoa ia kiate au.

ʻĪmisi
tokotaha ʻokú ne fakaʻaongaʻi ʻa e meʻa kamosí ke tāmateʻi ʻa e televīsoné

Ko e Tāpuaki Fakaofo Tahá

Ka ko e meʻa fakaofo taha naʻe hokó ko ʻeku ongoʻi ʻa hono fakalahi ʻa e ivi tākiekina ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi heʻeku moʻuí, ʻo laka ange ia ʻi ha toe meʻa kuó u aʻusia kimuʻa. Naʻe vave ʻaupito ʻeku tupulaki fakalaumālié! ʻI he ngaahi taʻu lahi ko ia he kuohilí naʻá ku fakakaukau pē naʻá ku maʻu ʻa e takaua ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní, ka naʻá ku aʻusia pē ha kihiʻi meʻa siʻi ʻo e meʻa naʻá ku mei maʻú. Naʻá ku fakatokangaʻi naʻe hoko ʻeku sio ʻi he ngaahi faiva ko iá ʻi he fuʻu taimi kātoa ko iá ke ne uesia au. Naʻe mole meiate au ha ngaahi taʻu lahi ʻo e feohi mālohi ange mo e ʻOtuá. ʻI he taimi naʻá ku fakaʻaongaʻi ai ʻeku tauʻatāina ke filí ke tukuange ʻa e ngaahi meʻa fakamāmani taʻe-māʻoniʻoní, naʻe ʻatā ʻa e Laumālié ke ongo mai kiate au ʻi ha tuʻunga mālohi ange, pea ko ha liliu lahi fau ia kuó ne fakahoko ʻi heʻeku moʻuí ke fakaivia, fakafiemālieʻi, mo tataki au.

ʻOku tau faʻa pīkitai ki he ngaahi meʻa ʻoku ʻikai mahuʻingá—ʻa e ngaahi meʻa ʻokú ne tāpuniʻi ʻa e matapaá ki he ngaahi tāpuaki ʻoku finangalo ʻa e ʻOtuá ke ʻomi ki heʻetau moʻuí. Ko e hā e ʻuhinga ʻoku tau fakafetongi ai ʻa e tākiekina mālohi mo fakaivia ʻo e Laumālié ʻaki ʻa e meʻa ʻoku mālié pe manakoá? Mahalo ko e mamata ʻi he faiva he televīsoné ʻoku ʻikai ko ha fuʻu meʻa lahi ia pe ko ha angahala mamafa, ka naʻá ne taʻofi au mei hono maʻu lahi ʻaupito ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi heʻeku moʻuí mo fakatuaiʻi ʻeku fakalakalaka fakalaumālié.

ʻOku ou houngaʻia ʻaupito ʻi he ʻikai foʻi ʻa e ʻEikí ʻiate aú ka naʻá Ne toutou kole mai ʻi he faʻa kātaki ke u tukuange ha meʻa taʻe-māʻoniʻoni ka Ne lava ʻo fakafonu ʻeku moʻuí ke fonu mahuohua ʻi Hono ivi tākiekiná.

ʻOku nofo ʻa e tokotaha ʻaʻana ʻa e fakamatalá ʻi ʻIutā, ʻIunaiteti Siteiti ʻo ʻAmeliká.