Akonaki ʻa e Kau Palesitení
Vahe 15: Ko e Tākiekina Māʻoniʻoni ʻa e Ngaahi Faʻeé


Vahe 15

Ko e Tākiekina Māʻoniʻoni ʻa e Ngaahi Faʻeé

ʻOku lava fēfē ʻe he ngaahi faʻeé ʻo fakahoko honau fatongia toputapu ko hono akoʻi pea mo hono tauhi ʻo ʻenau fānaú?

Talateu

Naʻe talanoa ʻa Palesiteni Hāloti B. Lī he taimi ʻe taha ʻo kau ki ha faʻē naʻá ne fakangingila ha ngaahi nāunau ngaohi-kai siliva ko e teuteu ki ha kai ʻe fai he efiafi ko iá. “Lolotonga ʻene ngāue ko ʻení, naʻe hū mai ʻene kiʻi tamasiʻi taʻu valú mo ʻene kiʻi meʻa faʻo- ʻanga sēnití ʻo ne pehē ange ki heʻene faʻeé, ʻFineʻeiki, ʻokú ke totongi fēfeeʻi hoʻo vahehongofulú?’

“Pea tahataha e taimi naʻe ʻikai ke ne fie maʻu ke fakahohaʻasi ai iá pea hoko ia ai, ka naʻá ne holoholo hono nimá peá ne nofo hifo ki lalo, pea naʻá na lulu e kiʻi meʻa faʻoʻanga sēnití ʻo ngangana hifo ʻa e fanga kiʻi sēnití peá ne toki hanga leva ʻo fakamatalaʻi ange ʻa e founga hono totongi ʻo e vahehongofulú. ʻI he ʻosi ʻene fakamatalá, naʻe kuku ia ʻe heʻene kiʻi tamasiʻí mo ne pehē ange, “Mālō ʻaupito fineʻeiki hoʻo tokoni maí; kuó u ʻilo ʻeni e founga totongi ʻo ʻeku vahehongofulú.’ ”

ʻI he lau ʻa e faʻeé ni ʻo kau ki he meʻa naʻe hokó, naʻá ne lea ʻaki ha meʻa ʻa ia ʻoku ‘matuʻaki mahuʻinga ʻaupito ke manatuʻi. … ʻe he ngaahi faʻē kotoa pē, ‘ ʻI hono kotoa ʻo ʻeku moʻuí, ʻe ʻi ai pē hoku taimi ʻoʻoku ia ke u fakangingila ai ʻa e ngaahi meʻa ngaohikai silivá, kae mahalo ko e taimi pē eni ʻe taha te u maʻu ke u akoʻi ai ki heʻeku kiʻi tamasiʻí ʻa e tefitoʻi moʻoni ʻo e vahehongofulú “1

Naʻe akonaki ʻa Palesiteni Lī ʻo pehē “ko e tuʻunga fakafaʻē ʻoku ʻi ai ʻa e lavameʻa he ʻaho ní ʻokú ne hanga ʻe ia ʻo fua ʻa e vahaʻa ʻo e ngaahi taʻú mo e nofo taʻengatá.“2 Naʻá ne fakamamafaʻi ko e taumuʻa nāunauʻia ʻa e faʻeé “ko hono langa hake ʻo ha ʻapi ʻi heni pea mo hono fakatoka ʻo e makatuʻunga ki ha ʻapi ʻi he taʻengatá.”3

Ngaahi Akonaki ʻa Hāloti B. Lií

ʻE lava fēfē ke maʻu ʻe he ngaahi faʻeé ki heʻenau fānaú ha ivi tākiekina ki he anga-tonú?

ʻOku maʻu ʻe he fefiné ʻi loto ʻiate ia ʻa e mālohi ki he fakatupú fakataha mo hono husepāniti kuó na ʻosi mali ʻi he founga totonu mo fakalaó ʻi heni, pea kapau ʻe fakamaʻu kinaua ʻi he mali fakasilesitialé, te ne lava ke fanafanau ʻo taʻengata ʻi he maama ka hoko maí. Ko e fefiné ko e tokotaha tauhi ʻapi ia ʻi hono ʻapi pē ʻoʻoná pea ko e sīpinga ia ki hono hakó ʻi he ngaahi toʻu tangata hoko mai ʻiate iá. Ko e fefiné ko e tokoni ia ki hono husepānití pea te ne lava ʻo ngaohi ia ke ne toe haohaoa ange ʻi he tuʻunga naʻá ne mei aʻusiá. ʻE lava ʻe he ivi tākiekina ʻo e fefiné ke tāpuekina ha kolo pe ko ha puleʻanga ʻi heʻene fakatupulaki ʻa hono ngaahi mālohi fakalaumālié fakataha mo e ngaahi meʻa-foaki fakalangi kuo fakakoloa ʻaki ia ʻe natulá … Lolotonga e ngaahi taʻu kotoa ʻokú ne moʻui aí, te ne lava ke fakamafola atu ʻa hono ivi tākiekina fakanonga mo fakaʻeiʻeikí ke fakapapauʻi ʻe fiefia ʻa hono hakó ʻi he ngaahi faingamālie ʻoku nau maʻu ke fakatupulaki ai ʻa honau ngaahi anga fakalaumālie mo fakatuʻasinó ki he taupotu taha te nau lavá.4

Ko e ngaahi faʻeé ko kinautolu ʻoku nau ngaohi ʻa e ʻātakai ʻi he ʻapí pea nau fai ʻa e meʻa lahi ke fokotuʻu ʻa e fakavaʻe ʻoku mālohí maʻa ʻenau fānau tangatá mo e fānau fefiné, ke ʻoange maʻanautolu ʻa e ivi ʻi he taimi ʻoku nau mavahe ai mei he ivi tākiekina ʻo honau ngaahi ʻapí.5

ʻE ngaahi faʻē, nofo ʻi ʻapi. Naʻe ʻi ai e taimi ʻe taha naʻá ku kau ai ki ha konifelenisi fakakuata ʻa ha siteiki. … naʻá ku pehē ange ki he palesiteni ʻo e siteikí, … “ʻOku mou maʻu heni ha faʻē, ha faʻē ʻoku matuʻotuʻa ange, ʻoku tokolahi hono fāmilí peá ne fiefia ʻi heʻene mamata ʻoku mali ʻa e tokotaha kotoa pē ʻo hono fāmilí ʻi he temipalé?”

Naʻá ne hanga atu ki he haʻofangá peá ne pehē ange, “ʻOku ʻi ai ha fefine (pea te u ui pē ia ko Sisitā Sōnasi), pea naʻe toko hongofulu mā taha ʻene fānaú, pea naʻa nau mali kotoa pē ʻi he temipalé.“ …

Pea ʻi he tuʻu ʻa e fineʻeiki ʻulu hinā fakaʻofoʻofa ko ʻení ʻi he meʻa fakaongo leʻo-lahí ʻi hoku tafaʻakí, naʻa ku pehē ange, “Te ke lava nai ʻo fakamatala mai mei he ngaahi meʻa kuó ke aʻusiá ʻa e meʻa ko ia kuó ke fai ke ke aʻusia ai ʻa e fuʻu lavameʻa kāfakafa ko ʻení?“

Pea naʻá ne tali mai ʻo pehē,. … Te u ʻoatu pē ha meʻa ʻe ua. ʻUluakí, ko e taimi ko ē naʻe kei tupu hake ai homau fāmilí naʻá ku ʻi ʻapi maʻu pē ʻi he taimi naʻe haʻu ai pe mavahe atu ai ʻeku fānaú mei ʻapí. Pea ko hono uá: Ko e meʻa kotoa pē naʻa mau fai naʻa mau fai fakataha ia ko e foʻi fāmili. Naʻa mau vaʻinga fakataha, naʻa mau lotu fakataha, naʻa mau ngāue fakataha, naʻa mau fai fakataha ʻa e meʻa kotoa pē. Mahalo ko e meʻa pē ia ʻoku lava ke u fakakaukau atu ki aí.“

Naʻá ku pehē ange ki ai, “Ko e ongo malanga mahuʻinga ia ʻe ua kuó ke faí.“6

Tuku ʻa e faʻē ʻa homou ʻapí ke nofo he “ngaahi hala fakalava” ʻo ʻapí. ʻOku ʻi ai ʻa e fuʻu faingataʻa lahi ʻo e maumau ʻo e ngaahi ʻapí he ʻahó ni koeʻuhí pē ko e ngaahi fakatauele ʻoku nau tohoakiʻi atu e ngaahi faʻeé ke nau taʻe tokanga ʻo ʻikai ke nau ʻi ʻapi ai ʻi he taimi ʻoku haʻu mo ʻalu ai ʻa e kau mēmipa ʻo e fāmilí mei ʻapí. ʻOku ou ʻiloʻi pē ʻoku fie maʻu ʻa e ngaahi faʻē ia ʻe niʻihi ke nau ngāue ke maʻu ha meʻa ke tauhi ʻaki honau fāmilí. Kae aʻu pē ki he meʻa ko ʻení, ʻoku totonu ke tokanga ʻa e kau palesiteni Fineʻofá mo e kau pīsopé ke fai ʻa e tokoni kotoa pē ʻoku lava ke faí ki he faʻē ʻa e fanga kiʻi fānau īkí, pea kapau ʻe lava, ke nau tokoniʻi ia ʻi hono palani ʻo e faʻahinga ngāue pe ko e taimi tēpile ʻo e ngāue ke ne faí. ʻOku fai ʻa e meʻa kotoa ko ʻení ʻe he tafaʻaki ʻa e Fineʻofá ʻi heʻene ngāue fakataha ko ia mo e fāmilí.7

ʻI he ʻaho ní ʻoku ou ongoʻi ʻoku fakaʻau pē ke maʻunimā ʻa e kakai fefiné ʻe he vave ko ia e anga ʻo e moʻuí he kuonga ní. Ko ʻenau hanga ko ia ʻo langa hake ʻa e kalasi ʻilo fakanatula ʻoku maʻu ʻe he ngaahi faʻeé pea mo ʻenau vāofi mo ʻenau fānaú, ʻoku nau lava ai ke ongoʻi ʻa e ngaahi meʻa ʻoku ongoʻi ʻe heʻenau fānaú pea nau ʻiloʻi ʻa e ngaahi ʻuluaki fakaʻilonga pē ʻo ʻene hoko mai ʻa ha faingataʻa, fakatuʻutāmaki pe mamahi, pea kapau ʻe ʻilo kei taimi ʻeni, ʻe lava ke fakahaofi ai kinautolu mei he fakatuʻutāmakí.8

Naʻá ku toe lau ʻi he ʻaho ʻe taha ʻa e ngaahi lea ʻa e faʻē ʻa e Palōfita ko Siosefá ʻi he pō ko ia naʻá ne ʻalu ai ke ʻomai ʻa e ngaahi laʻi peletí. Naʻá ku lau ʻa e meʻa naʻá ne tohí ʻa ia ʻoku pehení:

“ʻI he pō [21 ʻo Sepitemá] ne u ʻā fuoloa ai. … naʻá ku toki ʻalu ʻo mohe ʻi he ʻosi ʻa e taimi hongofulu mā uá he pō ko iá. ʻI he hoko ʻa e hongofulu mā uá naʻe haʻu ai ʻa Siosefa kiate au ʻo fehuʻi mai pe ʻoku ʻi ai nai haʻaku puha ʻoku ʻi ai hano loka mo hano kī. Naʻá ku ʻilo ʻi he taimi pē ko iá hono ʻuhinga naʻá ne fie maʻu ai iá, pea naʻá ku hohaʻa he naʻe ʻikai ke ʻi ai haʻaku puha naʻe ʻi ai hano loka mo hano kī, he naʻá ku fakakaukau ko e meʻa mahu- ʻinga ʻeni. Ka ʻi he sio ʻa Siosefa ki he hohaʻa hoku lotó, naʻá ne pehē mai, ‘ ʻOku sai pē ia, ʻe lava pē ia ʻo ʻai taʻe puha—nonga pē koe—ʻoku lelei pē ʻa e meʻa kotoa.’

“Taimi siʻi pē mei heni kuo hū hake ʻa e uaifi ʻo Siosefá ʻi he lokí mo hono tataá pea mo hono teunga heka salioté, pea ʻi ha ngaahi miniti siʻi pē kuó na hū atu ʻo ʻalu ʻi he saliote mo e hoosi ʻa Misa Naití. Naʻá ku nofo hifo he pō ko iá ʻo lotu mo tautapa ki he ʻOtuá he naʻe ʻikai ke u lava ʻo mohe ko e hohaʻa ʻeku fakakaukaú. … ” [Lucy Mack Smith, History of Joseph Smith, ʻātitaʻi ʻe Preston Nibley (1958), 102.]

ʻOku ou pehē ai kia kimoutolu siʻi ngaahi faʻē, kapau ʻe ʻi ai ha taimi ʻe aʻusia ai ʻe haʻamou fānau tangata mo haʻamou fānau fefine ha tuʻunga ʻoku totonu ke nau aʻusia ʻi he māmaní, ʻoku hoko kotoa ia koeʻuhí he ʻoku maʻu ʻe hoʻomou fānaú ha faʻē ʻokú ne fakamoleki ʻa e ngaahi pō lahi ke ne tūʻulutui ai ʻo lotu, ʻo ne lotua ki he ʻOtuá ke ʻoua naʻa nau tō. ʻOku ou manatu ai ki he ngaahi taʻu naʻá ku kei fakavalevale ai ʻi heʻeku tupu haké, ʻa e haʻu ʻa ʻeku faʻeé ʻo fakatokanga mai koeʻuhi ko e faʻahinga ongo naʻá ne maʻu pea ʻikai ke u tokanga au ki ai ʻo hangē pē ko e meʻa ʻoku fai ʻe he fānau tupú ʻi heʻenau kei valé. Naʻá ku pehē ange pē au ki ai, “Siʻi, fineʻeiki, ko e meʻa laulaunoa ʻena ia,” ka ne ʻosi pē ha māhina ʻe taha mei ai, kuó u fehangahangai mo e ʻahiʻahi ko ia naʻe fakatokanga mai ai ʻa ʻeku faʻeé. Naʻe ʻikai ke u loto-lahi feʻunga ke u foki ʻo tala ange ki ai naʻá ne tonu pē, ka naʻá ku mātuʻaki tokanga ʻaupito koeʻuhí he naʻe fakatokanga mai ha tokotaha—ʻa ia ko ʻeku faʻeé.9

Naʻe tangutu ʻa e kiʻi fāmili ko ʻení, ʻa ia ko ʻeku kui fefiné, ko ʻeku faʻeé, mo e toko ua pe toko tolu ʻ o e fānaú iiki angé ʻi he tafaʻaki ki muʻa ʻo ha matapā naʻe fakaava, ʻo nau sio ki he tapa ʻa e ʻuhilá mo e pā ʻa e maná ʻo ofi mai pē ki he moʻunga naʻe tuʻu ai homau ʻapí. Naʻe lava ke tala mei he tapa hokohoko ʻa e ʻuhilá hoko atu ai mo e pā ʻa e maná naʻe fuʻu ofi mai ʻaupito ki ʻapi.

Naʻá ku lolotonga tuʻu he veʻe matapaá mo e fakafokifā hono tekeʻi au ʻe heʻeku faʻeé taʻe te ne fakatokanga mai ʻou tō foʻohake atu ai ʻo mavahe mei he matapaá. ʻI he taimi pē ko iá, naʻe tapa mai ai ʻa e ʻuhilá ʻo hū hifo he meʻa fakamanava ʻo e sitoú ʻi he peitó, ʻo hū atu ai ʻi he matapā naʻe avá, ʻo tau ʻi he fuʻu ʻakau lahi ʻi muʻa pē ʻi he falé ʻa ia naʻe mafahi ua pē mei ʻolunga ʻo aʻu ki lalo. Kapau naʻá ku kei tuʻu ʻi he matapā ko ʻeni naʻe avá, he ʻikai ke u hiki ʻa e talanoa ko ʻení he ʻahó ni.

Kuo teʻeki ai pē ke lava ʻe heʻeku faʻeé ʻo fakamatalaʻi mai pe naʻe anga fēfē ʻene maʻu ʻa e ongo ko ʻeni naʻá ne maʻu ke tekeʻi au he taimi pē ko iá. Ko e meʻa pē ʻoku ou ʻiloʻí naʻe fakahaofi ʻeku moʻuí koeʻuhí ko ʻene fai ʻa e meʻa naʻá ne ongoʻi he taimi ko iá.

ʻI he ʻosi ha ngaahi taʻu mei ai, ko e taimi ko ē ne u sio ai ki he meʻa naʻe ʻilonga he fuʻu ʻakau lahi ʻi homau ʻapi fakafāmili motuʻá, ko ʻeku fakamālō pē ʻi he houngaʻia ʻa hoku lotó ʻo pehē: Fakafetaʻi ki he ʻEikí koeʻuhi ko e meʻa-foaki mahuʻinga lahi ko ia naʻe maʻu ʻe heʻeku faʻeé pea mo ia ʻoku maʻu ʻe he ngaahi faʻē faivelenga kehé, ʻo lava ke ofi mai ai ʻa langi ʻi he taimi ʻo e fiemaʻú.10

ʻE lava fēfē ʻe he ngaahi faʻeé ʻo fakahoko ʻa hotau fatongia ki hono akoʻi ʻ o e ongoongoleleí ki heʻenau fānaú?

Ko e mafu ʻo e faʻeé ko e loki ako ia ʻo e kiʻi tamasiʻí. ʻOku ʻikai ha taimi ia ʻe lava ke toʻo fakaʻaufuli ai mei he lotó ʻa e ngaahi fakahinohino naʻe maʻu ʻe he fānau īkí mei heʻenau faʻeé, pea mo e ngaahi lēsoni mei he mātuʻá fakataha mo e ngaahi manatu ʻofa ki he ngaahi fepōtalanoaʻaki naʻe faí.

Naʻe ʻi ai ha tokotaha naʻá ne pehē ko e ʻapiako lelei taha ke fai ai ʻa e akonakí ko ʻapi, he ko e moʻui fakafāmilí ko e founga ia ʻa e ʻOtuá ki hono akoʻi ʻo e fānaú, pea ko e tuʻunga ʻoku ʻi ai ʻa e ngaahi ʻapí ko e faʻahinga ʻapi pē ia naʻe faʻufaʻu ʻe he ngaahi faʻeé.11

Ko e hā leva e fatongia ʻo e faʻeé ʻi he ngāue mahuʻinga ko ia ʻo e puleʻangá? Ko hono fatongia ʻuluaki mo mahuʻinga tahá ke ne manatuʻi ke akoʻi ʻa e ongoongoleleí ʻi he fāmilí.12

[ʻOku ou loto ke u lave ki he] fatongia ʻo e fefiné ʻi hono akoʻi ʻo hono fāmilí.. … naʻe folofola ʻa e ʻEikí ʻo pehē:

“Kae vakai, ʻoku ou pehē kiate kimoutolu, kuo huhuʻi ʻa e fānau īkí talu mei hono ʻai ʻa e tuʻunga ʻo māmaní ʻi hoku ʻAlo pē Taha Naʻe Fakatupú;

“Ko ia, ʻoku ʻikai te nau lava ke fai angahala, he ʻoku ʻikai ke tuku kia Sētane ʻa e mafai ke fakataueleʻi ʻa e fānau īkí kae ʻoua ke nau fakaʻau ke feʻunga ʻi hoku ʻaó ke ʻekeʻi ʻenau angahalá;

“He ʻoku tuku kiate kinautolu ʻo hangē pē ko hoku lotó, ʻo fakatatau ki heʻeku faʻiteliha ʻaʻakú koeʻuhi ke ʻekeʻi ʻa e ngaahi meʻa lalahi ʻi he nima ʻo ʻenau ngaahi tamaí.”(T&F 29:46–48.)

… Ko e hā e ngaahi meʻa lalahi ko ia ʻoku ʻekeʻi ʻe he ʻOtuá mei he ngaahi tamai ʻa e fānaú (ʻa ia ʻoku ʻuhinga foki heni ki he ngaahi faʻeé) lolotonga ʻa e vahaʻa taimi ko ʻeni kimuʻa pea toki feʻunga ʻa e fānaú ke ʻekeʻi ʻenau angahalá ʻi he ʻao ʻo e ʻEikí? … ʻOku enginaki ki he ngaahi mātuʻá ke nau papitaiso ʻenau fānaú ʻo ka nau ka taʻu valu pea ke akoʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí kia kinautolu. ʻE papitaiso ʻenau fānaú ki he fakamolemole ʻo ʻenau ngaahi angahalá pea toki hilifaki nima kia kinautolu. ʻOku totonu ke akoʻi kinautolu ke nau akoʻi ʻa ʻenau fānaú ke lotu pea ke ʻaʻeva ʻo anga-tonu ʻi he ʻao ʻo e ʻEikí.

ʻOku fie maʻu ke fakahoko ʻe he ngaahi tamaí mo e ngaahi faʻeé ha ngaahi meʻa lahi kimuʻa ia pea toki maʻu ʻe Sētane ʻa e mālohi ke ne fakataueleʻi ʻa e fānau īkí. Ko e fatongia ia ʻo e ngaahi mātuʻá ke nau fakatuʻunga ha tuʻunga ʻoku mālohi ʻaki ʻenau akoʻi ʻa e ngaahi tuʻunga māʻolunga ʻo e Siasí ʻi he faʻifaʻitakiʻanga pea mo e akonaki.

Ki he houʻeiki fafiné, ʻoku ʻuhinga ʻení kuo pau ke nau ʻai e tuʻunga fakafaʻeé ko ʻenau ngāué ia. Kuo pau ke ʻoua naʻa nau tuku ha meʻa ke muʻomuʻa ʻi he ngāue ko iá.13

Ne u toki vakai hifo kimuí ni mai pē ʻi ha lea naʻe fai ʻe ha taha ʻo hoku ngaahi ʻofefiné ki ha ngaahi faʻē mo ʻenau fānau fefine. Naʻá ne fakamatala ki ha meʻa naʻe hoko kiate ia mo ʻene tamasiʻi lahi tahá ʻa ia naʻá ne kamata akoʻi ange kiate ia ʻa e ngaahi fatongia kuo pau ke ne fai ʻi heʻene hoko ko e faʻeé. Naʻá ne pehē: “ʻI he ngaahi taʻu lahi kuohilí ʻi he kei siʻi ʻa ʻeku tamasiʻi lahi tahá, naʻá ku feinga ai he efiafi māfana ʻe taha ke fakaʻosi hono fakatolonga hina ha ngaahi fuaʻi ʻakau.” ʻOku ou tui ʻoku mou lava pē ngaahi faʻē kei talavoú o sio loto atu ki he meʻa naʻe hokó. Naʻe lahi e ngaahi meʻa kehekehe naʻe hoko he ʻaho ko iá ʻo ʻikai ai ke aʻu ki he foʻi ngāue ko iá pea naʻá ke fie maʻu ke fakaʻosi ia. Kuo ʻosi mohe ʻeni ʻa e kiʻi pēpeé, ʻalu mo ho husepānití ʻoku ʻikai te ne tōmui ki heʻene fakatahá, pea kuo ʻosi tui vala-mohe ʻa e ongo kiʻi tamaiki taʻu tolu mo e faá ʻo teuteu ke na mohe. ʻOkú ke pehē hifo pē kiate koe, “Te u ngāue he taimí ni ki he fuaʻi ʻakaú.”

[Naʻe hoko atu pē fakamatala ʻa hoku ʻofefiné:] “Ko e meʻa ʻeni naʻe hoko kiate au ʻi he pō ko ʻení ʻi he kamata ko ia ke u tele mo toʻo tenga e fuaʻi ʻakaú, mo e ʻasi ange ʻeku ongo kiʻi tamaiki tangatá he matapaá ʻo tala ange ʻokú na tali mai ke fai ʻena lotú.” Ka ʻi he ʻikai ko ia ke ne fie maʻu ke toe fakahohaʻasi iá, naʻá ne pehē ange fakatovave pē ki heʻene ongo kiʻi tamaikí,“ ‘Mo ō pē muʻa ʻo fai pē hoʻomo lotú ʻiate kimoua ke ngāue hoʻomo Faʻeé ki he ʻū fuaʻi ʻakau ko ʻení.’ Naʻe tuʻu pē ʻa Tēvita, ko e lahi tahá ia, ʻi muʻa ʻiate au mo ne fehuʻi fakalelei mai pē, ‘Ka ko e hā koā e meʻa ʻoku mahuʻinga angé fineʻeiki, ko e lotú pe ko e fuaʻi ʻakaú?’ Naʻe ʻikai te u ʻilo ʻe au he taimi ko ʻení ʻe hoko ʻa e ngaahi meʻa lahi peheni kiate au ko e faʻē kei siʻi mo ha uaifi femoʻuekina ʻi heʻeku fakahoko ko ia ʻo e fatongia ʻo e uaifi mo e faʻē ʻi hoku ʻapí.”

Ko e tukupā ʻeni ʻoku maʻu ʻe kimoutolu ngaahi faʻē ʻi he taimi ko ia ʻoku fuʻu fie maʻu lahi ai ʻe hoʻomou fanga kiʻi fānau īkí ke ke tuʻu ʻi honau tafaʻakí ʻo tokoniʻi kinautolu ke nau tupulakí. …

ʻE ngaahi faʻē, ko e taimi pē ʻoku kamata ke fai atu ai ʻe hoʻomou fānaú ha ngaahi fehuʻí, pea aʻu pē ki he ngaahi fehuʻi fekauʻaki mo e ngaahi meʻa ʻoku pelepelengesi ʻi he moʻuí, ʻoua te mou taʻofi kinautolu. Fakamoleki hifo hamou taimi ke fakamatalaʻi ki honau fanga kiʻi ʻatamai kei īkí, pe ki honau ngaahi ʻatamai matuʻotuʻa angé ʻi he taimi ʻoku nau tupu hake ai ʻo fuʻu lalahí. Ko e fefine lavameʻá ʻa e fefine ko ia ʻoku ʻikai ke ʻi ai ha taimi ia ʻe fuʻu helaʻia ai ke vahevahe mo ʻene fānau tangatá pea mo ʻene fānau fefiné ʻa e ngaahi meʻa ʻoku nau fiefia aí pea mo honau ngaahi mamahí.14

ʻOku ou lotua ke ʻiate kimoutolu ʻa e ngaahi tāpuaki ʻa e ʻEikí [ʻe hoku ngaahi tuofāfine ʻofeina]. ʻOku lahi ange ʻa e mālohi ʻoku mou maʻu ki he lelei ʻa e Siasí ni ʻi he meʻa ʻoku mou fakakaukau ʻoku mou maʻú. ʻE kaunga lahi ʻa e founga ʻoku mou fuaʻaki homou fatongia ko e ngaahi faʻeé ki he anga ʻo e ngāue ʻa e Siasí. Ko ʻeku lotú ia ke fai tokonia kimoutolu ʻe he ʻEikí ke mou ngāue pea ke mou langa hake ʻi he tuʻunga mālohi ʻo e ʻapí, pea ʻoku ou tuku mo kimoutolu ʻeku fakamoʻoní ʻi he loto māʻulalo ʻoku maʻu ʻi he lotoʻi Siasi ʻo Sīsū Kalaisí ʻa e ngaahi akonaki pea mo e ngaahi palani ko ia ʻe lava ke maluʻi ʻaki ʻa hotau ngaahi ʻapí, pea ʻoku ou fai ʻa e fakamoʻoni ko iá ʻi he huafa ʻo Sīsū Kalaisí.15

Ngaahi Fokotuʻu ki he Akó mo Hono Aleaʻí

  • Ko e hā e ngaahi feilaulau oku fai ʻ e ha faʻē maʻa ʻene fānaú? Ko e hā e ngaahi tāpuaki ʻoku tafe mai mei he ngaahi feilaulau peheé?

  • Ko e hā e ngaahi founga ʻoku tāpuekina ai ʻe he “tuʻunga fakafaʻē ʻoku ʻi ai ʻa e lavameʻa he ʻaho ní” ʻa e ngaahi toʻu tangata he kahaʻú ki he nofo taʻengatá?

  • ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e pehē ke te ʻi he ngaahi hala fakalava ʻo e ʻapí? Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ki he ngaahi faʻeé ke nau ʻi he ngaahi hala fakalava ʻo e moʻui ʻa ʻenau fānaú?

  • Ko e hā e ngaahi founga ʻoku faʻa afe ai e kakai fefiné he taimi ʻe niʻihi mei heʻenau ngaahi taumuʻa toputapú ko e tupu mei he vave pea mo e ngaahi meʻa hā matamatalelei ʻo e moʻuí he ngaahi ʻaho ní? ʻE lava fēfē ke fakasiʻisiʻi ʻene hoko ʻa e ngaahi meʻa ko ʻení?

  • Ko e hā e meʻa ʻoku akoʻi mai ʻe he ongo talanoa ki he faʻē ʻa Siosefa Sāmitá mo e faʻē ʻa Palesiteni Lií, ʻo kau ki he founga ʻe lava ke hoko ai ʻa e ngaahi faʻeé ko ha ivi tākiekina ʻi heʻenau fānaú ki he anga-tonú?

  • Ko e hā ha founga kuo tāpuekina ai hoʻo moʻuí ʻe he ngaahi lotu ʻa hoʻo faʻeé? Ko e hā ha founga ʻoku tāpuekina ai ʻa hoʻo fānaú ʻe hoʻo ngaahi lotu ʻaʻau faʻeé?

  • Koe hā e ngaahi founga ʻe lava ke tokoniʻi ai ʻe he ngaahi husepānití mo e ngaahi tamaí ʻa e ngaahi faʻeé ke nau fakahoko ʻa honau ngaahi fatongiá ʻi he ʻapí? ʻE lava fēfē ke tokoni ʻa e lakanga fakataulaʻeikí mo e kau taki ʻo e Fineʻofá?

  • Ko e hā nai hono ʻuhinga kuo pau ke fakamuʻomuʻa ai ʻe he ngaahi faʻeé ʻa honau fatongia ko ia ko hono akoʻi ʻo e ongoongoleleí ʻi he fāmilí? ʻOku lava fēfē ʻe he ngaahi faʻeé ke fai ʻeni?

  • Ko e hā e ngaahi founga ʻe lava ke teuteuʻi ai ʻe he ngaahi mātuʻá ʻa ʻenau fānau fefiné ke nau hoko ko ha ngaahi faʻē lelei?

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. ʻI he Conference Report, Konifelenisi Fakaʻēlia ʻa Mekisikou mo ʻAmelika Lotolotó 1972, 91.

  2. The Teachings of Harold B. Lee, ʻātitaʻi ʻe Clyde J. Williams (1996), 288.

  3. Ye Are the Light of the World (1974), 317–18.

  4. Ye Are the Light of the World, 318–19.

  5. The Teachings of Harold B. Lee, 289.

  6. “Obligations of Membership in Relief Society,” Relief Society Magazine, Sānuali 1969, 10.

  7. Ye Are the Light of the World, 279.

  8. The Teachings of Harold B. Lee, 288.

  9. “The Influence and Responsibility of Women,” Relief Society Magazine, Fēpueli 1964, 85.

  10. The Teachings of Harold B. Lee, 290–91.

  11. The Teachings of Harold B. Lee, 289.

  12. The Teachings of Harold B. Lee, 287.

  13. Ye Are the Light of the World, 314–15.

  14. ʻI he Conference Report, Konifelenisi Fakaʻēlia ʻa Mekisikou mo ʻAmelika Lotolotó 1972, 90–91; tānaki atu ki ai hono fakapalakalafí.

  15. ʻI he Conference Report, Konifelenisi Fakaʻēlia ʻa Mekisikou mo ʻAmelika Lotolotó 972, 91.

ʻOku fai ʻe he ngaahi faʻē tōnunga he māmaní ʻa e meʻa kotoa pē te nau lavá ʻo fakafou ʻi heʻenau ʻofá mo ʻenau mateakí, ke fakapapauʻi “ʻe fiefia ʻa hono hakó ʻi he ngaahi faingamālie ʻoku nau maʻú ke fakatupulaki ai honau anga fakalaumālié mo fakatuʻasinó ki he taupotu taha te nau lavá.”