Na Vosa ni Vuku: Na Lawa ni Bula Vakayago Kei na Bula Vakayalo ni Yalododonu

Eda sa raica na inaki levu ni vakavuvuli e lewena tiko na iwasewase oqo ni Vunau kei na Veiyalayalati [wase 89] na kena vakavulici vei ira na kai vuravura, vakabibi vei ira na Yalododonu Edaidai. E sega ni levu sara se lailai mai na Vosa ni Vuku e soli mai e na 1833, me baleta na kena yaga, na kena veivuke, kei na nodra sautu na Yalododonu Edaidai, me ra vakasavasavataki ira ka vakarautaki ira talega me ra toso voleka yani ki na iserau ni Turaga, o ya na inaki ni noda vakamuria na lawa oqo me da marautaka talega na veivakalougatataki e solia vei ira o Koya, ke ra kilikili.…

Au vinakata meu tukuna yani vei kemuni na taciqu kei na ganequ e na sega tale ni dua na sala eda rawa ni vakamuria e na vuravura oqo, me baleta na noda bula vakavuravura kei na ituvaki ni noda dui bula yadudua, e vinaka cake mai na kena e dusimaka vei keda na Turaga na Kalou. Na cava eda sega ni raica kina oqo? Na cava eda se sega ni kila vakavinaka sara kina na veika oqo? Na cava eda sega kina ni tarovi keda mai na veika e mateca na yaloda? Na cava eda sega ni vakamuria kina vakavoleka na yalo ni Turaga ni dau vakatakilai vei keda e na nona ivakatakila? … Ke ra na vakamuria kece na tamata na ivakaro oqo, na ilavo taucoko e vakayagataki tiko e vuravura e na vuku ni yaqona ni vavalagi kei na veika kece e vakatabui e na Vosa ni Vuku e na maroroi e vale, ka na tosocake na itovo ni bula, sautu kei na nodra vakabulai na tamata. E na sega ni dua na tamata e na vakacacana na lawa ni Kalou me baleta na itovo se ituvaki ni bula kei na noda vakabulai vakavuravura, ka marautaka na veivakalougatataki e na ivakatagedegede vata ga e na solia o koya se na vakayacora keda na vakamuria na ivakaro ni Kalou.…

E na sega ni dua na lewenilotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai e rawa ni vakamaduataki koya, me curuma yani na vale e volitaki tiko kina na yaqona ni vavalagi se na vanua ni veimau ilavo.… E sega ni dua na Yalododonu Edaidai, e na sega ni dua na lewenilotu e na rawata, e na dua talega na ka veivakamaduataki vua ke vakayacora, ni na lewai koya na Kalou e na nona cakacaka e vakayacora. Na tagane kei na yalewa e vakabauta dina na ivakavuvuli ni Lotu se tukuna tiko ni lewenilotu, e vakabauta ka vakayacora tiko na ivakavuvuli e tiko e na “Vosa ni Vuku,” e na sega ni wili kei ira na sa kauta mai na veivakamaduataki oqo vakataki ira, vei ira na kai nona se kina Lotu era lewena tiko; era na sega ni vakayacora.

… E sega ni taleitaka na Turaga na gunu vakalialia, na gunu vakasese, se me taleitaka o Koya na dravudravua, se na vakalolovirataki kei na veivakarusai e kauta mai na mataqali cakacaka vakasisila oqo vei ira na dau qarava na Kalou kei ira na vakanuinui tiko vei ira, na vakarusai ni tagane, na leqa ni isoqosoqo vakavuvale kei na lolovira ni tamata e vakaitavi kina e kauta talega mai na dravudravua, na veivakarusai, kei na mate ki na nodra dui vuvale. O ira na lewenilotu kece, ke ra yalewa se tagane me ra kakua ni tokona se me ra vorata sara vakaukaua na daumateni, na gunu vakalialia, se na veika e saqata na lawa ni Kalou, me ra na kakua ni coko se soli ira kina veitemaki ni ca. Me tiko ga e na keda maliwa na itikotiko savasava, na itikotiko e sega kina na itovo ca, kei na itovo e dau vakacacani keda.…

E rairai ni o ira na sa matau vei ira na mataqali itovo oqo era nanuma beka ni sega ni dua na betena se na kena yaga me veivosakitaki kei ira na lewe ni vavakoso levu me vaka oqo, io e na veigauna se siga au dau raici ira na cauravou, tamata uabula, o ira na gone kei na qase era sa sega ni buita tani rawa na mataqali itovo vakaoqo, ka sa vakayacori tu ga e matadra na lewe vuqa, e vakaraitaka vei au na mataqali itovo vakaoya ni o koya oqo e sega sara ni kila na veika e nakita na Kalou me baleti ira na tamata, se sa sega ni kawaitaka na vosa ni Kalou, kei na veika oqo vakataki koya e na kauta mai na rarawa e na yalodra na tamata vakabibi vei ira na sega ni kawaitaka se rokova na vosa se yalo ni Kalou ka vinakata me raica me vakamuri.…

… Eda dau masu vua na Kalou me vakabulai keda e na gauna eda tauvi mate kina, eda qai vuki mai na noda masu ka kania na ka e tukuna sara ga o Koya ni sega ni vinaka vei keda! E dua na ka e sega ni veiganiti ni sa kerea na tamata vua na Kalou me vakalougatataki ira, ka ra qai vakacacani ira tale vakaiira. Sa rauta me sega ni saumi mai na noda masu e na gauna eda dau namaka kina, e sa rauta talega me sega ni vinaka na ituvaki ni noda bula, ni sa matau vei keda na veika e tukuna na Kalou ni sega ni vinaka vei keda, ka kauta mai na ivalavala ca kina noda bula vakabibi kina yagoda; ka da qai vuki tale vua na Turaga ka kerei koya me vakabulai keda mai na veika sa tarai keda tu e na vuku ni noda ivalavala ca, kei na veika vakasisila eda vakayacora tiko; mai na kaukaua ni ca eda kauta mai vakataki keda ni da kila vinaka na veika e dodonu me da vakayacora. Sa dua dina na ka lialia!³

Niu raica na tamata me tusanaka tiko ni ra Yalododonu Edaidai, se me tusanaka tiko ni lewenilotu,… ka vakaboicataka tiko na gusuna mai na yaqona ni vavalagi e gunuva tiko, ka vakakuvukuvu tiko e na kana tavako, se vakayagataka tiko na wainimate ni veiduvani, e vakararawataka sara ga na lomaqu, io au lomani ira ka rarawa sara e yaloqu, kau dau vakasamataka se baleta na cava eda dau sega kina ni kila na noda cala, na noda lolovira e na noda dau vakayalomalumalumu kina mataqali itovo dauveivakarusai oqo ke sega ni yaga se me isaluwaki, me dau yaga, io e dau veivakaleqai. Na cava eda sega kina ni vakayagataka na noda vuku me da rawa ni tukuna kina vua na dauveitemaki, “Lako tani ki dakuqu,” ka vuki tani mai na cakacaka ca. E dua na ka vakamadua vei ira na tamata e tawa vinaka tu na nodra vakasama me ra vakila ni ra bobula tiko e na ka era kania tiko, se me sivia sara ka yalo ca, ki na veika e vinakata.⁴

E dodonu meda vakamuria na Vosa ni Vuku e sa soli mai vei keda.… O koya na daumateni e na bobula kina yaqona ni vavalagi e gunuva tiko; e tiko e so era bobula e na kena vakayagataki na ti, na kofi kei na tavako, era nanuma ni yaga e na nodra marau; io eda kila vinaka ni sega sara ga ni yaga e na nodra marau se ituvaki ni bula. Io e na vakamavoataka ga na nomu bula.… E na gauna ga eda sa vakayagataka tiko se da sa vakayacora tiko na ivakasala ni Turaga e na yaga kina vei keda, e na sega ni da wanonova tu ga ka sega ni cakava kina e dua na ka. E na gauna eda sa cakava kina na loma ni Turaga, eda na kila se sa ka mai vua na Kalou na ivakavuvuli, se’u vosa vakai au ga; eda sa tara na nona vale ena dela ni vatu; sa coka mai na dobui, ka liwa na cagi, ka tabaka na vale koya; a sa sega ni bale.⁵

E na vakakusakusa e na bula oqo me rawata na veidokai vakavuravura kei na vinakata me taukena talega na veika vakavuravura, e ra na sega ni tovolea me ra tarovi ira na tamata mai na veika era gadreva me yacova sara ni ra sa oca, ka ra na sega talega ni vakacegu me yacova ni ra sa matabuto. Era qai dau nanuma o ira na sa mai matabuto oqo, me ra vakayagataka na wainimate me vakakaukauataki ira mai na wawale se na malumalumu, me ra toso rawa iliu vakalailai ga ka vakayacora kina e so na cakacaka e na dua na gauna lekaleka ga. Ia o ira na tamata dau cakacaka vakabisinisi e na vakacegu ni ra gunuva e dua na yaqona ni vavalagi kaukaua. Io na tina ka dau ni veiqaravi e vale sa tiko e ligana na nona itavi me qaravi iratou na lewe ni nona vuvale, e na gauna sa vakayacora tiko kina na nona cakacaka me yacova sara ni sa matabuto, e sa vakila ke me tiko ga vua na kaukaua me vakayacora kina na nona cakacaka me dua sara vua na bilo ti, oya me vakaukauataka na nona nave me rawa ni vakaotia kina na nona cakacaka, e na veisiga. E na gauna oqo, ke me veisautaki me vakayagataki na vuku savasava ni Yalo Tabu ni Kalou mai na veivakauqeti ni gunu ti se na yaqona ni vavalagi; ka me dua ga na sala eda kila me tiko kina vei keda e dua na tiki ni Yalo Tabu ni Turaga me da dau kila kina na veika e dodonu me da vakayacora e na gauna eda sa vakila kina ni sa voleka ni tauvi keda mai na matabuto se na malumalumu, ka sega ni vakanuinui tiko kina veivuke e solia na wainimate se na wainimate ni veiduvani e na laki vakavuna me laki vakamavoataka na noda gacagaca ka vakabobulataki ira talega, na sa vakayagataka tiko, e na vinaka sara vei keda.…

E vinaka cake vei au meu vakakila na wawale kei na malumalumu mai na noqu cakacaka, ka qai waraka ga na kena sala dodonu me qai vakalesuya mai vei iko na kaukaua, mai na noqu tovolea meu qaravi au ga vakataki au vakavuniwai ka vakayagataka na wainiveiduavani e na laki vakacacana na yavu ni noqu bula vakayago kei na vakayalo. Io ni da sa sega ni vakamuria na Vosa ni Vuku, eda na kunea vakacava na vuku, na kila ka me da qarauna vinaka kina na noda itovo? Sa yalataki vei keda ke vaka meda vakamuria na veika oqo e na soli vei keda na vuku, e na lako siviti keda na agilosi dauveivakarusai, eda na drotaka talega na ca e tiko vei ira na dau caka ca.⁶

Au vakabauta ni da sa volekata tiko mai na gauna me da rawa ni raica kina na lawa levu ka lagilagi ni ivalavala malua o koya sa solia vei keda na Turaga sa Cecere Sara, e tukuna kina o Koya ni sega ni yaga na yaqona kaukaua e ketemudou, na tavako talega sa sega ni yaga e na kete se ki na yago: io sa sega sara ni yaga vua na tamata.… Eda sa yacova tiko yani na iotioti ka vakadeitaka ni Turaga e kila vinaka na ka e yaga vei keda ka solia ki na Lotu, vua na Parofita o Josefa Simici, na “Vosa ni Vuku,” e lewe tiko ni vola ni vakatakila mai vua na Turaga.… E ra lewe vuqa sara na tamata e na Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai era sa toso voleka sara tiko mai e na nodra sa vakamuria tiko vakavinaka na lawa e sa solia vei keda na Turaga me baleta na ituvaki ni noda bula, me taqomaki kina na noda bula; eda mai duavata kina kei na Nona Yalo Tabu, me da na savasava kina ka sega ni vakacacani, me da voleka yani vei Koya e sega na nona ivalavala ca, O Koya sa savasava ka mariqeti me vaka na Kalou ni savasava ka mariqeti o koya.⁷

Na cauravou e vinakata me vakamuria na vuravura, e kaukaua na yalona ka vakavakarau tu me tauyavutaka na nona bula vakataki koya e na raica ga na nona kaukaua e na vakamuria se bulataka tiko na vosa ni Turaga; ni a vakaoqo na veiyalayalati, o ira kece “sa nanuma ka vakayacora na veika sa tukuni oqo, ka ra sa muria tiko na ivunau, e na ka ni bula ki na nodra vicovico ka vakauto kina na suidra, ia era na vakavukui ka kila ka vakalevu; io era na kila na ka sa vuni tu; io era na cici ka sega ni ceguoca; io era na lako tiko ka sega ni malumalumu mai; Ia ko i au na Turaga au sa yalataka vei ira ni na lako siviti ira na agilosi dauveivakarusai; io me vaka a lako siviti ira na Isireli ka sega ni vakamatei ira.” [Raica V&V 89:18–21.]⁸

E se sega tiko ga ni se taucoko na veiyalayalati lagilagi oqo me vakaukauataki keda me da vakamuria kina na Vosa ni Vuku? E sega beka ni dua na ka e tiko kina e kilikili ki na noda veiqaravi? E sega mada ga ni “yau levu” vakavuku, se “na iyau sa vuni tu,”e dua na ka e gadrevi? Ia niu raica na tagane se yalewa era sa vakayagataka vakawasoma na ti kei na kofi, kana tavako se na yaqona ni vavalagi, au dau kaya lo e lomaqu, oqo o ira na tamata era sega ni marautaka na nona vosa ni yalayala na Kalou vei ira. Era vakawaletaka ka buturaka sobu o ira e so tale. Era sa sega ni taleitaka na vosa ni Kalou, ka sega ni vakamuria na veika era vakayacora. E na gauna era sa ivalavala ca kina, e ra sa na tu vakawawa sara tu ga me ra vosa vakacacana na Kalou, baleta ni sega ni via vakarogoca na nodra masu, ka ra sa biu tu me ra tauvimate ka mosi tu na yalodra.⁹

E na gauna oqo, au nuitaka e yaloqu—e sega walega niu a kaya, me baleta tiko ni sa volai tu e na vosa ni Turaga—mo ni vakarorogo ki na nona Vosa ni Vuku. E sa soli vei keda … me noda idusidusi, mo marau kina ka toso talega kina iliu e na ivakavuvuli me balaleta na matanitu ni Kalou, e na gauna oqo ka tawamudu, au masuta mo na vakamuria. E na vinaka sara vei iko; e na vakaturagataka na yalomu; e na vakagalalataki iko e na nomu vakasama kei na yalomu mai na yalo ni veivakarusai; e vakayacora mo vakila na veika me vakataka na Kalou, ia ka sega e dua vei rau e na lutu walega ki na qele, me tabogo vua na Tamamudou; e na vakavolekataki iko sara mo vakataka na Luveni Kalou, na iVakabula ni Vuravura, o koya e vakabulai ira na tauvimate, e vakavuna me lade na lokiloki e na mamarau, o koya e vakasuka tale me ra rogo na didivara ka ra rai na mataboko, ko koya talega e solia mai na sautu, na marau, kei na vakacegu vei ira na mai sota kei koya.¹⁰