Nodra iVakavuvuli na Peresitedi ni Lotu
Wase 8: Na Yalo Tabu


Wase 8

Na Yalo Tabu

Na Yalo Tabu e vakadinadinataka na Tamada kei na Luvena ka veidusimaki talega kina dina.

Tukuni e na Bula i Joseph F. Smith

E na lotuvakayabaki levu e na vula o Epereli 1854, e kacivi Joseph F. Smith o Peresitedi Brigham Young me laki kaulotu ki na Sandwich Islands (Hawaii). E se qai yabaki 15 kina o koya. E se qai mate walega o tinana, ka sa mai luveniyali voli. Mai na nona ivolatukutuku e na gauna oya e vakaraitaka ni a vulica o koya me vakanuinui vua naYalo Tabu me veivakayalovinakataki ka veidusimaki.

E na ika 8 ni Feperueri 1856, ni oti e dua na nona vunau vei ira na Yalododonu e Hawaii, e a vola, “E vuqa na veivakauqeti ni Yalo Tabu e vakaraitaki.” e na ika 19 ni Maji 1856, e oti tale e dua na nona vunau, “E se qai matai ni gauna era tagi kina na [o ira na Yalododonu].” E na ika 30 ni Maji e a vola o koya, ‘Au tucake kau tovolea meu vosa, e bibi sara kina na lomaqu ka turu sara kina na wai ni mataqu… .Era duavata kei au na Yalododonu e na dua na veitagicaki lekaleka.” E na ika 29 ni June ni yabaki tiko ga oya e da raica e na nona ivola ni sa vakila tiko mai na kaukauwa ni nona cakacaka vakalotu: “ E tiko vata kei keimami e na siga taucoko na yalo tabu ni Kalou.… E vakamarautaki au, ni vakadinadinataka vei au na yalo tabu na cakacaka ni Turaga.”1

E muri, niu sa lewe tiko kina ni Kuoramu ni Le Tinikarua, e tukuna kina vakaoqo o Joseph F. Smith: “E na imatai ni noqu kaulotu au sa qai vulica kina e so na ka vakataki au; e liu au vakabauta na nodra ivakadinadina na tamata ni Kalou au rogoca ni ra veivosaki ka vunau, me vakatalega na veidusimaki au ciqoma mai vua na tinaqu lomani, kei na veika au kila mai na noqu wilika na iVola i Momani, na Vunau kei na Veiyalayalati, kei na iVolatabu. Io. Mai na itavi ni kaulotu, na vanua au qaqaco taumada kina, e sa qai matata kina vakavinaka [vakalevu], mai na veivakauqeti ni Yalo Tabu, kei na veika au wilika ka vakavulici vei au, e vakadeitaki kina e na noqu vakasama ni dina, niu sa kila me vaka na noqu bula.”2

iVakavuvuli i Joseph F. Smith

Na isolisoli na Yalo Tabu e ivakadinadina tudei.

Na Yalo Tabu e vaka na ibulibuli ni tamata io e yalo, e ikatolu o koya e na lewe toluvakalou. Na isolisoli se na soli ni Yalo Tabu e cakacaka ni veivakadonui e vakatikori vei ira na tamata. Na Yalo Tabu vakatamata e rawa ni sikovi ira na tamata ka sikovi ira talega na kilikili ka vakadinadinataka e yalodra na Kalou kei na Karisito, ia e na sega ga ni mai tiko vakadua vua.[raica V&V 130:22–23].3

“Na isolisoli ni Yalo Tabu,” Na veivakalougatataki e vakamareqeti ni vauci ira vata na sa veivutuni ka papitaiso ka vakabauti Jisu Karisito talega, e “ivakadinadina dei.” E rawa talega ni marautaki na yalo tabu ni Kalou me vagauna na kena kaukauwa me rawa kina ni lako mai vei ira na tamata me baleta e dua na inaki bibi se ogaoga. Io, na isolisoli na Yalo Tabu, o koya … e soli e na veivakadeitaki, e ivakadinadina dei ka edaumeni cecere.4

E da na taura vakacava na Yalo Tabu? Na ivakarau se itovo sa matata sara tuga na kena vakaraitaki. E tukuni vei keda me da vakabauta na Kalou, me da vakabauta ni o koya, e solia kece vei ira na vakasaqarai koya e na nodra igu taucoko; me ra veivutunitaka na nodra ivalavala ca, vakamalumalumutaka na veika eda gadreva, na noda cala, kei na cala lalai tale e so; me da bula dodonu, yalodina, me dodonu taucoko na noda cakacaka kei ira na so, ka me da veiyalayalati kei na Kalou mai na gauna oqo ka me lako yani me da vakamuria na ivakavuvuli dina, ka vakamuria na ivakaro e solia vei keda o koya, ka me da papitaiso talega me baleta na bokoci ni noda ivalavala ca, mai vei koya e tiko vua na kaukauwa; e na gauna e sa vakamuri kina na ivakavuvuli oqo ni kosipeli, e da na taura kina na isolisoli na YaloTabu mai na liga ni veitabaki mai vei ira era sa vakaisulu e na kaukauwa vakaMatabete. E vakakina na Yalo Tabu kei na kaukauwa ni Kalou—na Dauniveivakacegui—me tiko vei keda na tobu ni wai ka vure cake kina bula tawamudu. E na vakadinadinataka o koya na Tamada, ka vakadinadinataki Jisu, ka “taura na veika ni Tamada ka vakaraitaka mai vei keda,” vakadeitaka tiko na noda vakabauta, vakayavutaki keda e na dina, me da kakua tale ni veitosoyaki ka veikauyaki e na cagi kece ga ni ivakavuvuli; io e na “kilai ni ivakavuvuli” ni Kalou se ni tamata [raica na Efeso 4:14; Joni 7:17].5

Na Yalo Tabu, e vakadinadinataka na Tamada kei na Luvena, o koya talega e vakaraitaka na veika kece ni Tamada vei ira na tamata, na vakadinadinataki i Jisu Karisito, kei na Kalou bula, na Tamai Jisu Karisito, o koya talega e vakadinadinataka na dina—e sega ni soli vei ira taucoko na tamata na Yalo Tabu oqo kei na vuku vakavo sara ga ni ra sa veivutunitaka na nodra ivalavala ca ka lako mai e na ituvaki kilikili e na iserau ni Turaga [raica 3 Nifai 28:11]. Era qai ciqoma kina na isolisoli na Yalo Tabu mai na veitabaki mai vei ira era vakadonui mai vua na Kalou me ra vakayacora na cakacaka ni veivakalougataki e uludra na luve ni tamata.6

Na soli se”na isolisoli” na Yalo Tabu e vakatikori vua e dua na tamata me taura e na gauna e rawa, ni sa kilikili kina me taura se ni sa vinakata, na kaukauwa kei na rarama dina ni Yalo Tabu, e dina ni dau vakalaivi me yaloni koya kei na nona lewa.7

Na Yalo Tabu na cina e vakararamataka na noda toso yani iliu.

Na itavi ni Yalo Tabu me vakadinadinataka na Karisito, se me vakadinadinataki koya, me vakadeitaka vei ira na vakabauta me baleta na dina, me kauta tale mai e na nona vakasama na veika sa sivi yani, ka vakaraitaka se tukuna ki na vakasama na veika e yaco tiko oqo kei na veika e na bera mai. “Ia na Dauveivakacegui, na Yalo Tabu, ko koya e na tala mai o Tamaqu e na yacaqu, e na vakavulica vei kemudou na veika kece, e na kauta talega mai e na nomu vakasama, na veika e tukuna vei iko.” [Joni 14:26.] “E na dusimaki iko kina dina.” [Joni 16:13.]8

Na nodra itavi na Yalododonu Edaidai me ra vakavulica na luvedra … e na yaga ni noda taura kina na isolisoli ni Yalo Tabu mai na veitabaki ni liga, e na liutaki ira kina dina, e na vakaraitaka vei ira na veika sa sivi yani kei na veika e na muri mai, e vakaraitaka talega vakamatata vei ira na ka e tiko vei ira e na gauna oqo, me ra kila kina na dina, me ra rawa kina ni lako kina rarama i Karisito ni tiko o koya e na rarama; me ra mai sikovi koya ka mai vakasavasavataki ira e na nodra ivalavala ca e na nona dra .9

E tiko e dua na sala e dau makataki tu vei keda me da muria— e dodonu ka rabailailai ka dodo lesu tale kina nona iserau na Kalou; na cina me cinava na noda toso iliu na Yalo Tabu, e da taura e na gauna e da sucu vou kina se ni oti oya. Ke da na leqa ka vukitani, e na lailai sara na kena waqa na noda cina e na lailai sara na kena waqa ka vakalailai ga na boko yani, Ia e na qai biuti keda na Dauveivakacegui na yavu ni noda ivakatakila, e na sosomitaki koya na butobuto; e na qai butobuto sara vakalevu! Me vakaduiduitaki kei na rarama e tiko vei keda, e na kaukauwa sara na butobuto, vakavo sara ga kena totolo na noda veivutuni ke sega na butobuto e na kaukauwa sara me yacova ni da sa sega ni rawata na noda itavi ka guilecavi Koya e vakabulai keda ka taukeni keda ni da nona.10

Na cakacaka ni Yalo Tabu me vakararamataka na noda vakasama na tamata me baleta na veika va-Kalou, me vakaraitaka vei ira e na gauna ni nodra curu mai ni ra na vakayacora tiko na veika e vinakata na Tamada, ka me dei tiko na nona ivakadinadina ka me salavata tiko kei ira e na nodra bula taucoko, me dei ka veidusimaki kina dina, me vakasinaiti ira tiko e na veisiga e na marau kei na reki, ka waraka tu me vakayacora na veika vinaka vei ira na tamata, me vosota na rarawa ka me kua ni vakayacora na veika e cala, me dau yalovinaka ka loloma, me vosota na rarawa ka dauveivuke. Vei ira kece na tiko vei ira na isolisoli lelevu oqo, na mata ni civa talei, era tovolea tiko ga e na nodra bula taucoko me ra kilikili. Ke sega na veivuke ni Yalo Tabu e na sega ni rawa ni dua na tamata e na lako e na sala dodonu ka rabailailai, e sega talega ni kila na dina mai na veika cala, na ka e vinaka mai na ka ca, e na voleka sara ni rau na tautauvata ke me laurai. Ia, e na vinaka sara vei ira na Yalododonu Edaidai me ra bula savasava ka dodonu, me rawa ni tiko vata kei ira na Yalo Tabu oqo; ni na rawa walega e na ivakavuvuli ni bula kilikili. Au na sega ni rawa ni taura e na vukumu se o iko e na vukuqu; me da dui taura ga vakataki keda, ke da mani turaga sara, e da vuli se sega, na solisoli yadua oqo vei keda me da vakayagataka.11

E na rorovi ira ga mai na Yalo Tabu na bula kilikili kei ira sa vosoti na nodra ivalavala ca.… Ni ra vakamuria tiko na Yalododonu Edaidai na ivakaro ni Kalou, ka vakavinavinakataka na veika kei na veivakalougataki era marautaka e na Lotu, ka vakayagataka na nodra gauna, kei na veika era taukena e na nodra doka na yaca ni Kalou, me tara cake kina o Saioni, ka me tauyavutaki na dina kei na kilikili e vuravura, kena vauci tiko ga na Tamada vakalomalagi ki na bubului kei na veiyalayalati me taqomaki ira mai na nodra meca, ka vukei ira talega me ra vorata na veika e tarovi ira tu, se na ka e viribaita na nodra sala; io, e na gauna era sa dui nanumi ira ga kina na lewe ni koro, era sa na kocokoco, era na coko kina veika vakavuravura, ka biuta na nodra vakabauta e na veika e vutuniyau, e na gauna oya na kaukauwa ni Kalou e na biuti ira kina, kevaka era na sega ni veivutuni na biuti ira vakadua na Yalo Tabu, era sa na biu laivi tu mai.12

Oi kemuni na vakamuria na veika e gadrevi e na Kosipeli tawamudu, ka digitaki e na vuravura oqo, ka sa taura oti na isolisoli ni Yalo Tabu mai na veitabaki ni liga, e sa dua na ka talei ni da ciqoma na ivakadinadina ni Yalo Tabu vakataki keda; e na yaga talega vei keda me da kila na duidui ni vakasama kei na kaukauwa ni Tamada ka rokova tale tiko ga na veika e baleta na nomu welfea, ka doka ga na marau ni qaqa ni cakacaka ni Kalou.13

E na kaukauwa ni Yalo Tabu, eda sa vakabulai tale kina.

Sa vosa na iVakabula vei Nikotimo ka kaya, “Kevaka sa sega ni sucu tale na tamata, e na sega ni raica rawa na matanitu ni Kalou,” [raica Joni 3:5] oya e dina tiko e na gauna oqo. Me sucu na tamata mai na butobuto ki na dina edaidai.… Kena sega ni sucu vakakina, e na mataboko sara vakalevu cake mai vua ka e vakabula na Karisito, ni vakamatana ka sega ni rai rawa, ni vakadaliga ka sega ni rogoca rawa.14

E na tarai ira mai na veisau o ira na luvena tagane kei na luvena yalewa na Kalou o ira era veivutunitaka na nodra ivalavala ca, o ira na vakamalumalumutaki ira e na iserau ni Turaga, ka vakaqara na veivosoti kei na bokoci ni nodra ivalavala ca me ra na tabadromuci ni ra papitaiso mai vei koya e tiko vua na kaukauwa me vakayacora na cakacaka tabu vakalotu ni kosipeli i JisuKarisito. Ni sa ikoya oqo na bula vou e tukuna na Karisito vei Nikotimo ni yaga sara vua e dua na tamata me curu kina matanitu ni Kalou, ke sega e na sega ni rawa vua e dua na tamata me curuma yani na matanitu. E da sa rawa ni kila yadua na veisau e tara na yaloda e na gauna ni noda papitaiso me bokoci kina na noda ivalavala ca.… Au tukuna tiko na igu kei na kaukauwa ni Yalo Tabu au sotava e na gauna au papitaiso kina me bokoci kina na noqu ivalavala ca. Na yalo e yaco mai vei au oya na sautu savasava, na loloma kei na rarama. …

Io! Ke a tiko ga vei au na yalo oya kei na kena igu e utoqu e na veigauna kece ni noqu bula mai na gauna oya me yacova mai edaidai. Era sa lewe levu talega vei keda na sa taura oti na ivakadinadina, ni sucu vou, na veisau ni yalo, e na gauna e cala kina na noda lewa se levu kina na noda cala, ka sega ni se taucoko na ivakatagedegede dina ni noda bula, e da sa veivutunitaka na veicaka ca, e da dau vakasaqara e na veigauna na veivosoti e na liga ni Turaga; me yacova mai na gauna oqo na kena yalo kei na kena inaki e vakatetei i yagoda e na gauna eda papitaiso kina me bokoci na noda ivalacala ca, e se tautauri matua tiko e yaoda, ka se lewa tiko na noda vakasama kei na veika e vinakata na yaloda. E na so na gauna e da na yavalati me da cudru, e na laki vakavuna me da vakayacora kina se tukuna na veika e tawakilikili e na mata ni Kalou, e na gauna e da sa vakilai yaloda kina ka vueti cake mai na noda leqa e na kaukauwa ni butobuto, e tarai keda kina na yalomalumalumu, veivutuni, ka kerea na veivosoti ni veika cala eda vakayacora vei keda, e vaka kina vei ira na so. Na kaukauwa, na igu kei na yalodina, o koya e sucu mai e na dina kei na ivakadinadina ni Yalo Tabu e yalodra na tamata era vakamuria na dina, e na vakamuria na sala me taura tale kina na yalomu, me liutaki keda e na sala ni noda cakacaka. Oqo na noqu ivakadinadina au kila ni dina.15

Na ivalavala ca e sega ni vosoti rawa, oya na nomu lasutaka ka coqa na Yalo Tabu ni o sa taura oti na Nona ivakadinadina.

E na sega ni rawa ni dua na tamata e ivalavala ca ki na rarama, me yacova ni sa tiko vua; ka sega kina na Yalo Tabu, me yacova ni sa taura oti e na vuku ni isolisoli ni Kalou e na kena sala dodonu. Ni o sa ivalavala ca vua na Yalo Tabu, na Yalo ni Dina, na Dauveivakacegui, na iVakadinadina ni Tamada kei na Luvena, o lasutaki koya ka talaidredre vua, ni o sa ciqomi koya oti, e vakaturi oya me [ivalavala ca e sega ni vosoti rawa].16

E na sega ni rawa vua e dua na tamata me vakayacora e dua na ivalavala ca me sega ni kila. Na tamata me kau mai me kila na Karisito; me ciqoma na ivakadinadina ni Karisito e yalona, ka tiko vua na rarama kei na kaukauwa, na vuku kei na kila, ni bera ni rawa me ivalavala ca kina. Io, e na gauna e vukitani mai kina na tamata mai na dina, e vorata kina na kila e sa taura, ka buturaka e yavana, ka vakamaduataka na Karisito, sega ni ciqoma na Nona veisorovaki, sega talega ni ciqoma na kaukauwa ni tucake tale, sega ni ciqoma na veika mana e cakacakataka o koya me baleta na kena vakabulai na vuvale ni tamata, ka qai kaya e lomana, “ni sega ni dina”, ka vakaitavi e na kena vakadonui na dina, ni sa ciqoma oti na ivakadinadina ni Yalo Tabu, ka qai vakayacora na ivalavala ca e sega ni vosoti rawa.17

[Ni oti na nona vakamatei na iVakabula e na kauveilatai,] na cava era [na Apositolo] guilecava kina se vaka me ra sega ni kila kina na veika e vakavulici ira kina na iVakabula na dokai ni inaki e na nona veiqaravi e vuravura? E baleta ni sega ni tiko vei ira e dua na ivakarau bibi, era se bera ni “vakalougatataki e na kaukauwa mai cake.” [Raica na Luke 24:49.] e se bera ni ra taura na isolisoli na Yalo Tabu. …

Ke sa soli na “isolisoli na Yalo Tabu,” vei ira na tisaipeli se na “kaukauwa mai cake,” e na gauna oqo, e na duidui sara na sala era na muria … , ka vakadonui vakalevu na veika sa muria oti. Ke a taura o Pita, na iliuliu ni apositolo, na isolisoli niYaloTabu, na kaukauwa kei na ivakadinadina ni bera na bogi vakadomobula oya ka vosavosacataka ka cakitaka kina na Turaga [raica Maciu 26:69–75], ke duidui sara na ka e na yaco vua, ke a valavala ca e na vuku ni “rarama kei na vuku,” kei na’Yalo Tabu talega,” e na sega kina ni veivosoti rawa. Ni da kila e muri ni a vosoti o koya, ni oti na nona tagi ni veivutuni, oqo na ivakaraitaki ni sega vua na ivakadinadina ni Yalo Tabu, ni a sega ni taura. Na vo ni tisaipeli se i apositolo i Karisito era tautauvata kece, me yacova sara na yakavi ni siga e tucake tale kina mai na ibulubulu o Jisu a mai vakalougataki ira kina e na isolisoli cecere oqo [raica Joni 20:22].18

Ni se bera ni biuta na vuravura na Dauveisorovaki se qai tucake walega e vakaroti ira na nona tisaipeli me ra tiko vakawawa e na koro o Jerusalemi me yacova ni ra taura kina na kaukauwa mai cake. Era qai vakayacora, ka vadonuya me ra yalataka vua na Dauniveivakacegui ni mai tiko e na nodra soqoni, ka vakasinaiti na yalodra e na reki uasivi, ka laki vakavuna me ra vosataka na veimataqali vosa ka ra parofisai sara; kei na veivakadeitaki ni yalona mariqeti vakatamata e salavata kei iratou e na nodratou cakacaka vakalotu, e rawa talega kina vei iratou me ratou vakayacora na cakacaka tabu vakalotu e lesi ira kina na iVakabula.19

Ia o Saula, na kai Tarisu, e dua na tamata vuku ka vuli vinaka e susu mai na yavai Gamalieli, e matalau na nona veivakavulici e na veika me baleta na lawa, e dau vakacacani ira sara vakalevu na Yalododonu ka vakavuna me ra laki vakamatei sara kina, e dau vesuki ira ka kauti ira na marama kei na turaga i vale ni veivesu; e na gauna e vakamatei kina o Martyr Stephen, e tucake tu o Saula ka soqona tiko na nodra isulu na vakamatei koya,ka vakadonuya na nodra mate. Ia ko Saula “sa vakacacani ira vakalevu nai soqosoqo lewe ni lotu, ni sa curu ki na veivale kecega, ka yarataki ira na tagane kei ira na yalewa, ka biuta ki na vale ni veivesu.” [Cakacaka 8:3.] Era sa qai vakamatei, ka vosa vakacacani ira ko koya, ka “cudruvi ira vakavuqa e na veivale ni Lotu kecega, ka vakasaurarataki ira me ra biuta na lotu, ia ni’u sa cudru vakalevu sara vei ira, au a vakacacana talega ki na veikoro tani,” [Cakacaka 26:11] io, na tamata oqo e sega ni vakayacora e dua na ivalavala ca e sega ni vosoti rawa, baleta ni sega ni kila o koya na Yalo Tabu.20

Ke dua na tamata e rawa ni vakayacora e dua na ivalavala ca e sega ni vosoti rawa o na rawa ni raici koya e na kedra maliwa na sa kila oti, se era na qai mai, kila na dina. … O iko kei au daru sa raica na rarama. E da sa taura talega na Matabete Tabu. E da sa taura talega na ivakadinadina ni Yalo Tabu, ka vakabulai mai na mate. Io, eda sa bula vinaka tiko oqo se eda tiko e na dua na vanua rerevaki,—rerevaki baleta ni da veiba tiko kei na veika tabu e soli vei keda. Io au sa na vakasalataki kemuni na taciqu kei na wekaqu, vakabibi vei iratou na taciqu, oya na veicoqacoqa tiko kei na isolisoli vakamatabete.… Ke o vakayacora tiko, ni bula tiko na Kalou e na biuti iko na Nona Yalo Tabu, e na yaco talega mai na gauna o na laurai ni o na veileti tiko kei na rarama kei na vuku o sa taura oti, ka o sa mai luvei koya na dauveivakarusai. Io, mo qarauna me lako siviti iko na ikarua ni mate.21

Me iUlutaga ni Vuli

  • Na cava na duidui ni tiko vakalailai se na vakaraitaki ni Yalo Tabu vei iko mai na isolisoli na Yalo Tabu? (Raica talega Moronai 10:4.) E da taura vakacava na isolisoli na Yalo Tabu? Na veivakalougatataki cava e na yaco mai vei keda, kevaka e da doka na isolisoli oqo?

  • E na dusimaka vakacava vei keda na dina na Yalo Tabu? (Raica Joni 16:13.) Na veika dina cava e sa vakadinadinataka na Yalo Tabu vei iko?

  • Na cava e vakatakilakila vinaka kina ni Yalo Tabu na cina? Na cava meda vakayacora me caudre vinaka kina na cina e na noda bula?

  • Na cava me da vakayacora me kaukauwa kina vakalevu na Yalo Tabu e na noda bula? E da na vakamacalataka vakacava vei ira na so na veivakalougataki ni Yalo Tabu e na noda bula?

  • Na cava me da vakayacora me rawa kina ni da na sucu vou, me vaka e vunautaka na iVakabula? (Raica Joni 3:5.) Na cava o na vakila ni lako vata tiko mai na sucu vou oqo? Me dei tiko vakacava vei keda na ka e da vakila? (Raica Alama 5:14–16, 26.)

  • Na cava na ivalavala ca e sega ni rawa ni vosoti? Na cava na ibalebale me da vakawalena na”veika tabu e soli vei keda me da qarava”?

iVakamacala

  1. Joseph F. Smith Journal, 1856, Historical Department Archives, The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints; vakavoui na ivolavolai ni vosa.

  2. Deseret News: Semi-Weekly, 29 Jan. 1878, 1.

  3. Gospel Doctrine, 5th ed. (1939), 61.

  4. E na ivola i James R. Clark, Messages of the First Presidency of The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints, 6 vols. (1965–75), 5:4.

  5. Gospel Doctrine, 59–60.

  6. Gospel Doctrine, 67.

  7. Gospel Doctrine, 60–61.

  8. Gospel Doctrine, 101.

  9. Gospel Doctrine, 291.

  10. Deseret News: Semi-Weekly, 28 Nov. 1876, 1.

  11. Deseret News: Semi-Weekly, 28 Nov. 1876, 1.

  12. Gospel Doctrine, 50–51.

  13. Deseret News: Semi-Weekly, 22 Epr. 1884, 1.

  14. Gospel Doctrine, 97.

  15. Gospel Doctrine, 96–97.

  16. Gospel Doctrine, 434.

  17. Deseret Evening News, 9 Fev. 1895, 9.

  18. Gospel Doctrine, 20–21.

  19. Gospel Doctrine, 92.

  20. Gospel Doctrine, 433–34.

  21. Deseret Evening News, 9 Fev. 1895, 9.