Akonaki ʻa e Kau Palesitení
Vahe 18 Angamaʻá—ko ha Makatuliki ke Langa Ai ʻEtau Moʻuí


Vahe 18

Angamaʻá—ko ha Makatuliki ke Langa Ai ʻEtau Moʻuí

“Ko kimoutolú, fakatāutaha, ko e fānau ʻa ha Tamai fakalangi ʻi Hēvani. Naʻe fakatupu kimoutolu fakatatau mo ʻEne palaní, ʻi he tatau ʻo homou Tupuʻangá. Ko ho sinó ʻoku toputapu. Ko e temipale ia ʻo ho laumālié. ʻOua te ke fakaʻuliʻi ia ʻaki e faiangahalá.”

Mei he Moʻui ʻa Kōtoni B. Hingikelií

Naʻe pehē ʻe Palesiteni Kōtoni B. Hingikelī ʻi haʻane lea ki he fānau ako he ʻUnivēsiti Pilikihami ʻIongí he 2007:

“Naʻá ku fakatokangaʻi ha meʻa mālie lahi ʻi he ʻaho atú. Naʻe holoki e fale Key Bank ʻi Soleki Siti ʻi ha pongipongi Tokonaki ʻaki ha ngaahi fakapā ʻone ne fokotuʻutuʻu lelei. Naʻe hoko kotoa ia ʻi ha sekoni pē tolu pe fā, fakataha mo ha kohu lahi ʻa e efú ʻo huʻu fakatokelau hihifo. ʻOku ui ʻa e foungá ko e fakapaaki ki loto (implosion), ʻo fehangahangai ia mo e fakapaaki ki tuʻá (explosion).

“Naʻe langa ʻa e falé ʻi he meimei taʻu ʻe 30 kuohilí. ʻOku ou tui naʻe fai ʻa e langá ʻi ha vahaʻa taimi ko e taʻu ʻe taha, pe ua. Ka ko ʻeni, kuo holoki ʻi ha lausekoni pē.

“ʻE hoku ngaahi kaungāmeʻa, ko e talanoa ia ʻo ha ngaahi moʻui ʻa ha tokolahi. ʻOku tau tauhi mātuʻaki fakalelei kinautolu ʻi ha ngaahi taʻu. Pea tau fakatokangaʻi ʻoku tau ʻi ha ngaahi tūkunga faingataʻa. ʻOku fai ha ngaahi fehālaaki. ʻOku fakangaloku ʻa e angamaʻá. ʻOku hoko hano fakapaaki ki loto, pea ko e meʻa pē ʻoku toé ko ha kohu ʻa e efú.

“Naʻe fakamanatu kiate au e meʻá ni ʻi heʻeku manatu ki ha talavou mo ha finemui naʻe hū ange ki hoku ʻōfisí. Ko ha talavou matātangata pea ko ha finemui hoihoifua ia. Ko ha ongo fānau ako he ʻunivēsití. Naʻe ngali lelei mo fakaʻofoʻofa hona kahaʻú. Ka naʻá na moʻulaloa ki he ʻahiʻahí. …

“Naʻá na loʻimataʻia ʻi heʻena talanoa mo aú. Ka naʻe ʻikai ha toe hao mei he moʻoniʻi meʻa ne na fehangahangai mo iá. Naʻe tofanga ʻena moʻuí ʻi ha palopalema ʻi loto, pea kuo holofa e taua ʻo e ngaahi ʻamanakí.

“ʻOua naʻa tuku ke hoko ʻeni kiate koe. ʻOua naʻá ke fakafetongi ho angamaʻá ʻaki hoʻo tukuange hoʻo tukupaá. Ko kimoutolú fakatāutaha, ko e fānau ʻa ha Tamai fakalangi ʻi Hēvani. Naʻe fakatupu kimoutolu fakatatau mo ʻEne palaní, ʻi he tatau ʻo homou Tupuʻangá. Ko ho sinó ʻoku toputapu. Ko e temipale ia ʻo ho laumālié. ʻOua te ke fakaʻuliʻi ia ʻaki e faiangahalá.

“Ka ko ʻeni, ʻi heʻetau fakakaukau atu ki he fakatātā ʻo e taua naʻe holofá, ʻoku ou fakamanatu atu ʻe langa ʻi hono tuʻuʻangá ha fale foʻou mo fakaʻofoʻofa. Ko e meʻa tatau pē, kiate kinautolu kuo maumaufonó te nau lava ʻo tafoki ki honau Huhuʻí, ko hotau Fakamoʻui ko Sīsū Kalaisí, pea, ʻi he mālohi ʻo ʻEne Fakaleleí, ʻe lava ʻo fakamaʻa mo toe fakafoʻou.”1

ʻĪmisi
President Hinckley at pulpit

Naʻe faleʻi ʻe Palesiteni Kōtoni B. Hingikelī, “Tuku ke hoko ʻa e angamaʻá ko ha makatuliki ke langa ai hoʻomou moʻuí.”

Ngaahi Akonaki ʻa Kōtoni B. Hingikelií

1

ʻOku ʻomi ʻe he moʻui angamaʻá ha ngaahi tāpuaki fakaofo mo fakaʻofoʻofa.

ʻOku hala ha meʻa ia ʻi he māmaní kotoa ʻe mahuʻinga tatau mo e angamaʻá. ʻOku fetapaki ʻo ʻikai hano mele. ʻOku pelepelengesi mo fakaʻofoʻofa. ʻOku ʻikai lava ʻo fakamahuʻingaʻi. He ʻikai ke lava ʻo fakatau mai pe fakatau atu. Ko e fua ia ʻo e fakaʻutoʻuta leleí.

… Kuo ʻosi tuku ʻe he ʻEikí ha fekau fakaʻofoʻofa. Naʻá Ne folofola, “Tuku ke ngaohi ke fakaʻofoʻofa maʻu ai pē ʻe he angamaʻá ʻa hoʻo ngaahi fakakaukaú” (T&F 121:45). ʻOku hoko ʻeni ko ha fekau ke tauhi faivelenga mo mapuleʻi. Pea ʻoku tānaki mai ki ai ʻa e talaʻofa ʻo ha ngaahi tāpuaki fakaofo mo fakaʻofoʻofa. Kuó Ne folofola kiate kinautolu ʻoku moʻui angamaʻá:

“Pea ʻe ʻāsili mālohi ʻa hoʻo falalá ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá. …

“ʻE hoko ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ko ho takaua maʻu ai pē, pea ko ho tokotokó, ko e tokotoko taʻe-faʻa-liliu ʻo e māʻoniʻoni mo e moʻoni; pea ko hoʻo pulé ʻe hoko ia ko e pule taʻengata, pea ʻe tafe mai ia kiate koe taʻe ʻi ai ha fakamālohiʻi ʻo taʻengata pea taʻengata” (T&F 121:45–46).

ʻE lava ʻapē ke toe ʻi ai ha talaʻofa maʻongoʻonga pe toe fakaʻofoʻofa heni?2

ʻOku ʻi ai nai ha ʻuhinga mahuʻinga ki he angamaʻá? Ko e founga pē taha ia ki he tauʻatāina mei he fakaʻiseʻisá. Ko e konisēnisi nonga ʻoku maʻu mei aí ko e nonga fakatāutaha pē ia ʻoku ʻikai loí.

Pea makehe mei he ngaahi meʻá ni kotoa ʻa e talaʻofa taʻetūkua ʻa e ʻOtuá kiate kinautolu ʻoku ʻaʻeva angamaʻá. Naʻe pehē ʻe Sīsū ʻo Nasaletí, ʻi Heʻene folofola ʻi he moʻungá, “ʻOku monūʻia ʻa e lotomaʻá: he te nau mamata ki he ʻOtuá” (Mātiu 5:8). Ko ha fuakava ia, naʻe fai ʻe Ia ʻokú Ne maʻu ʻa e mālohi ke fakahokó.3

ʻOku totonu ke mou fakatokangaʻi kuo pau ke mou fakatokangaʻi, ʻoku puleʻi ʻe he taukeí mo e poto fakalangí fakatouʻosi ʻa e angamaʻá mo e moʻui maʻá ko e hala ia ki he mālohi fakaʻulungāngá, loto nongá, mo e moʻui fiefiá.4

Tuku ke hoko ʻa e angamaʻá ko ha makatuliki ke langa ai hoʻomou moʻuí.5

2

Ko e taimi ʻoku tau mavahe ai mei he ʻuli mo e angaʻuli ʻo e māmaní, ʻoku tau maʻu ha fiefia, malu, mo ha ʻatamai nonga lahi ange.

ʻOku hangē, ʻi heʻetau vakai atu ki māmaní, kuo leʻei ki tafaʻaki ʻa e moʻui maʻá. Kuo angamaheni ʻaki e maumauʻi ʻo e ngaahi taufatunga motuʻá. ʻOku fakahaaʻi ʻe ha ngaahi fakatotolo lahi, kuo liʻaki ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni kuo fuoloa hono fakamoʻoniʻí. Kuo ngalo ʻa e mapuleʻi kitá, kae mafola atu ʻa e fakahōhōloto tavalé.

Ka, ʻe hoku ngaahi kaungāmeʻa ʻofeina, he ʻikai ke tau lava ʻo tali e meʻa kuo hoko ʻo angamaheni ʻaki ʻi he māmaní. Ko hoʻomou tuʻunga moʻui, ko e kāingalotu ʻo e Siasi ko ʻení, ʻoku māʻolunga mo vivili ange. ʻOkú ne fakahā ʻo hangē ha leʻo mei Sainaí ke ʻoua naʻá ke fakahōhōloto. Kuo pau ke ke mapuleʻi hoʻo ngaahi holí.6

ʻOku kaunga tatau pē ngaahi lea ʻa Paula ki he Kāingalotu Kolinitoó kiate kitautolu he ʻahó ni ʻo tatau mo kinautolu naʻe faitohi ki aí. Naʻá ne pehē:

“ʻIkai ʻoku mou ʻilo ko e [temipale] ʻo e ʻOtuá ʻa kimoutolu, pea ʻoku nofoʻia ʻa kimoutolu ʻe he Laumālie ʻo e ʻOtuá?

“Kapau ʻe maumauʻi ʻe ha taha ʻa e [temipale] ʻo e ʻOtuá, ʻe maumauʻi ia ʻe he ʻOtuá; he ko e [temipale] ʻo e ʻOtuá ʻoku māʻoniʻoni, pea ko e [temipale] ko iá ʻa kimoutolu” (1 Kolinitō 3:16–17).7

Pea ko e faleʻi ʻeni ʻa Paula kia Tīmoté, “Tauhi koe ke ke maʻa” (1 Tīmote 5:22).

Ko ha ngaahi foʻi lea mahinongofua ia. Ka ʻoku mātuʻaki mahuʻinga. Ko e ʻuhinga ʻa Paulá, fakamamaʻo mei he ngaahi meʻa te ne holoki hoʻo moʻuí mo fakaʻauha ho tuʻunga fakalaumālié. Fakamamaʻo mei he polokalama he televīsoné ʻoku taki ki he ngaahi fakakaukau mo e lea taʻemaʻá. Fakamamaʻo mei he ngaahi vitiō ʻe taki ki he ngaahi fakakaukau koví. He ʻikai ke nau tokoni atu kia koe. Te nau uesia pē koe. Fakamamaʻo mei he ngaahi tohi mo e ngaahi makasini ʻoku fakalielia mo ʻuli e meʻa ʻoku nau fakamatalaʻi mo fakahāʻí. Tauhi koe ke ke maʻa.8

ʻĪmisi
man and woman

Ko e angamaʻá ko e “hala ia ki he fiefia ʻi he moʻuí.”

Ko e malí naʻe tuʻutuʻuni ʻe he ʻOtuá, ko e mali ʻi he vahaʻa ʻo e tangata mo e fefine. Ko e faʻunga ia naʻá Ne fokotuʻu ke haʻu ai ʻa e fānaú ki māmaní. ʻOku hoko ha feohi fakasekisuale ʻi ha toe ngaahi tūkunga kehe ko ha maumau fono pea ʻoku ʻikai ʻaupito fenāpasi ia mo e ngaahi akonaki ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí.9

ʻOku tau tui ki he angamaʻa kimuʻa ʻi he malí pea mo e anganofo kakato ʻi he hili ʻo e malí. ʻOku fakamahinoʻi ʻe he meʻa ko iá. Ko e hala ia ki he fiefia ʻi he moʻuí. Ko e founga ia ki he fiemālié. ʻOkú ne ʻomi e nongá ki he lotó mo e melinó ki he ʻapí.10

He ʻikai ha fāmili ia te ne maʻu ha nonga, ʻikai ha moʻui ʻe lava ʻo hao mei he ngaahi matangi ʻo e faingataʻá tukukehe kapau ʻoku langa ʻa e fāmili mo e ʻapi ko iá ʻi ha ngaahi fakavaʻe ʻo e moʻui maʻá, anganofó, mo e fefakaʻapaʻapaʻakí. He ʻikai ke lava ʻo maʻu ha melino ʻi ha feituʻu ʻoku ʻikai ke ʻi ai ha fefalalaʻaki; he ʻikai ke lava ʻo ʻi ai ha tauʻatāina ʻi ha feituʻu ʻoku ʻikai ke ʻi ai ha mateaki. He ʻikai ke hopo hake ʻa e huelo māfana ʻo e ʻofá mei ha ano ʻo e angaʻuli.11

ʻOku ou tui ʻoku totonu ke hoko ko ha tāpuaki ʻo e fānau kotoa pē ke fāʻeleʻi ʻi ha ʻapi ʻoku talitali lelei ai ia, tokangaʻi, ʻofaʻi, mo tāpuekina ʻaki ha mātuʻa, ko ha tamai mo ha faʻē, ʻokú na fetauhiʻaki līʻoa pea ki heʻena fānaú. … Fakafepakiʻi mālohi e olopoto ʻo e māmaní. ʻE ʻai ʻe kinautolu ʻoku nau faʻu ʻetau ngaahi polokalama fakafiefiá, ʻe he kau pulusi ʻo e konga lahi ʻetau ngaahi makasiní, ke kehe ʻetau tuí. ʻOku fakahaaʻi mahino mo pau ʻe he poto kuo fakatahatahaʻi ʻi he hisitōliá ko e fiefia lahi angé, malu lahi angé, mo e nonga lahi ange ʻo e ʻatamaí, mo e tānakiʻanga lahi ʻo e ʻofá ʻoku toki maʻu pē ia ʻe kinautolu ʻoku ʻaʻeva fakatatau mo e ngaahi tuʻunga kuo fakamoʻoniʻi fuoloa ʻo e angamaʻa kimuʻa he malí mo e anganofo kakato ʻi he nofomalí.12

ʻOku tau moʻui ʻi ha māmani ʻuli mo angaʻuli pea mo palopalemaʻia. Fakaʻehiʻehi mei ai, fakapapauʻi ʻoku ʻikai ke ke kau ai, tuku kimui ʻa e māmaní, pea ʻaʻeva fakatatau mo e finangalo ʻo e ʻEikí.13

3

Ko e ponokalafí ʻoku maʻunimā mo fakatupu ʻauha, ka te tau lava ʻo mavahe mei ai.

ʻOku faingataʻa ke u lea atu ʻi ha tefito naʻá ku lave ki ai kimuʻa. Ka ʻoku ou fai ia ʻi he laumālie ʻo e ngaahi lea ʻa ʻAlamaá, ʻa ia naʻá ne pehē: “Ko hono ʻuhinga ʻeni ʻo ʻeku vīkivikí, ke u lava ʻapē ʻo hoko ko ha meʻangāue ʻi he toʻukupu ʻo e ʻOtuá ke ʻomi ha taha ki he fakatomalá” (ʻAlamā 29:9).

… Ko ʻeku leá ki he ponokalafí mo e kotoa hono ngaahi fōtungá. … ‘Oku kovi. ʻOku taʻe fenāpasi ʻaupito mo e laumālie ʻo e ongoongoleleí, mo e fakamoʻoni fakatāutaha ki he ngaahi meʻa ʻa e ʻOtuá. …

… ʻOku maʻu kotoa kinautolu ʻoku kau aí. ʻOku fakaʻaongaʻi ʻa e fānaú, pea ʻoku uesia lahi ʻenau moʻuí. ʻOku uesia e ʻatamai ʻo e toʻu tupú ʻi ha ngaahi fakakaukau loi. ʻOku fakaiku hono toutou fakaʻaongaʻí ki ha maʻunimā ʻoku meimei taʻemalava ke taʻofi. … ʻOku ʻilo ʻe ha … tokolahi fau he ʻikai ke nau lava ʻo tukunoaʻi. ʻOku mole honau iví mo e meʻa ʻoku nau tokanga ki aí ʻi heʻenau tulifua taʻeʻaonga ki he meʻa taʻefeʻunga mo fakalielia ko ʻení.

Ko e kumi ʻuhinga ʻoku faí tokua ʻoku faingataʻa ke fakaʻehiʻehi mei ai, tokua ʻoku maʻungofua pea ʻoku faingataʻa ke hao mei ai.

Tau pehē ʻoku tō-takutaku ha matangi pea ʻoku ʻalamuhu e havilí mo ʻākilotoa koe ʻe he sinoú. ʻOkú ke ʻilo he ʻikai ke ke lava ʻo taʻofi. Ka te ke lava ʻo teuteu fakalelei mo kumi hūfanga, pea he ʻikai ha mālohi ʻo e matangí kiate koe.

Ko e meʻa tatau pē, neongo ʻoku hakeʻuta e ʻInitanetí ʻi he ngaahi meʻa fakalieliá, ka ʻoku ʻikai ko ha meʻa ia ke ke sio ai. Te ke lava ʻo hola ki he malumalu ʻo e ongoongoleleí mo ʻene akonaki ʻo e maʻá mo e angamaʻá mo e moʻui haohaoá.

ʻOku ou ʻiloʻi ʻoku ou lea hangatonu mo mahino. Ka ʻoku ou fai ia koeʻuhí he kuo ʻai ʻe he ʻInitanetí ʻa e ponokalafí ke maʻungofua ange, ʻo tānaki atu ki he meʻa ʻoku maʻu ʻi he DVD mo e vitioó, ʻi he televīsoné mo e fakatauʻanga makasiní. ʻOku taki ia ki ha ngaahi fakakaukau ʻokú ne fakatupu ha ʻauha e fakaʻapaʻapaʻi kitá. ʻOku taki ki ha fetuʻutaki angaʻuli, pea taimi lahi ki ha mahaki, mo ha faihia kovi.14

ʻOku mou moʻui ʻi ha māmani ʻoku fulikivanu hono ngaahi ʻahiʻahí. ʻOku mafola ʻa e ponokalafí mo hono ʻuli fakalieliá, ʻi he funga māmaní hangē ko e huʻa mai ʻa ha peau fītaʻa mo fasitanunu. ʻOku kona ia. ʻOua ʻe mamataʻi pe lau ia. Te ne fakaʻauha koe kapau te ke fai ia. Te ne toʻo meiate koe ho fakaʻapaʻapaʻia koé. Te ne toʻo hoʻo mahuʻingaʻia he ngaahi meʻa lelei ʻo e moʻuí. Te ne tukuhifo koe pea fusi hifo ki ha vanu ʻo e ngaahi fakakaukau koví pea mahalo naʻa fai ha ngaahi tōʻonga kovi. Fakamamaʻo mei ai. Fakamamaʻo mei ai hangē ha mahaki fakaʻauhá he ʻoku fakamate tatau pē. Ke ke angamaʻa ʻi he fakakaukaú mo e tōʻongá.15

ʻOku hulufau ʻa e ʻulí mo e holikoví pea mo e ponokalafí ʻi he māmani ko ʻení. Kuo pau ke tau mavahe kitautolu Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní mei ai pea fakafepakiʻi lahi ia. ʻOku ʻikai totonu ke ke fakahōhōloto ai. He ʻikai totonu ke ke fakahōhōloto ai. Kuo pau ke ke fakamavaheʻi ia mei ho lotó. ʻOku hangē ia ko e tapaká ʻo maʻunimā, pea te ne fakaʻauha kinautolu ʻoku fakaʻaongaʻi iá. “Tuku ke ngaohi ke fakaʻofoʻofa maʻu ai pē ʻe he angamaʻá ʻa hoʻo ngaahi fakakaukaú” [T&F 121:45].16

4

Te tau lava ʻo mapuleʻi ʻetau fakakaukaú mo ʻetau tōʻongá ʻaki hono mapuleʻikitá mo e feingá.

Ke mou maʻa ʻi he fakakaukaú, pea te mou toki lava ʻo mapuleʻi lahi ange homou sinó. Naʻe pehē ʻi he kuonga muʻá, “Ko e ngaahi mahalo ʻo e loto [ʻo ha tangata], ko ia ai pē ia” (Lea Fakatātā 23:7). ʻOku fakaiku ʻa e fakakaukau ʻulí ki he anga ʻuli.17

Te tau lava ʻi he taimi ʻoku ʻahiʻahiʻi ai kitautolú ke fetongi e ngaahi fakakaukau koví ʻaki e ngaahi fakakaukau ki [hotau Fakamoʻuí] mo ʻEne ngaahi akonakí. Kuó Ne folofola: “Pea kapau ʻe hanga taha ʻa homou matá ki hoku nāunaú, ʻe fakafonu ʻa homou sinó kotoa ʻaki ʻa e maama, pea ʻe ʻikai ke ʻiate kimoutolu ha fakapoʻuli; pea ko e sino ko ia ʻa ia ʻoku fonu ʻi he māmá ʻoku ʻiloʻi ʻe ia ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē.

“Ko ia, fakamāʻoniʻoniʻi ʻa kimoutolu koeʻuhí ke hangataha ʻa homou ʻatamaí ki he ʻOtuá, pea ʻe hokosia ʻa e ngaahi ʻaho te mou mamata ai kiate ia; koeʻuhí he te ne toʻo ʻa e pūlou ʻo hono fofongá kiate kimoutolu” (T&F 88:67–68).18

Naʻe ʻomi ʻe Sīsū ha fekau ke ne puleʻi ʻetau ngaahi fakakaukaú pea pehē ki heʻetau ngaahi ngāué Naʻá Ne folofola, “Ko ia ʻoku fakasio ki ha fefine ke holi ki aí, ʻoku tonoʻi ia ʻe ia ʻi hono lotó” (Mātiu 5:28). …

Kuo pau ke mālohi ange puleʻi fakaʻatamaí ʻi he uʻa fakatuʻasinó pe holi ʻo e kakanó. Ko e taimi ʻoku ʻomi ai e ngaahi fakakaukaú ke fenāpasi kakato mo e moʻoni kuo fakahaá, ʻe taau leva ʻa e tōʻongá. … ʻOku tau takitaha maʻu e mālohi ke mapuleʻi ʻetau fakakaukaú mo ʻetau tōʻongá ʻaki e mapuleʻi kitá mo feinga. Ko e konga ʻeni ia ʻo e tupulaki fakalaumālie, fakatuʻasino, pea mo e fakapotopoto fakaelotó. …

ʻOku mau kole ki he kakai ʻi he potu kotoa pē ke nau moʻui fakatatau mo e ngaahi akonaki hotau Tupuʻangá pea mavahe mei he ngaahi holi fakakakano ʻoku faʻa iku ki he ngaahi meʻa fakamamahi ʻoku muiaki mai he maumaufono fakaangamaʻá.19

5

Ko kinautolu naʻa nau kau ʻi ha ngaahi tōʻonga angaʻulí, ʻe lava ke fakamolemoleʻi mo nau mavahe mei honau kuo hilí.

ʻOku ʻikai ke u loto ke u siofi e koví. ʻOku ou natula fakatuʻamelie. Ka ʻi he ngaahi meʻa hangē ko ʻení [ponokalafí mo e angaʻulí] ʻoku ou ʻaitonu pē. Kapau ʻoku tau kau ʻi he faʻahinga ʻulungaanga peheé, ko e taimi ʻeni ke liliu aí. Tuku ke hoko ʻeni ko e houa ʻo ʻetau tukupā. Tau tafoki ki he founga lelei ange.20

Kapau te ke fakatokangaʻi ʻokú ke moʻulaloa ki he mafatukituki ʻo e ngaahi tūkungá, mapuleʻi koe. Taʻofi, telia naʻa fuʻu tōmui. Te ke houngaʻia ʻo lauikuonga ʻi hoʻo fai iá.

Faitotonu kiate koe pea mo e tuʻunga lelei taha ʻoku ʻiate koé.21

Tuku ke u … fakapapauʻi atu kapau kuó ke fai ha fehālaaki, kapau kuó ke kau ʻi ha tōʻonga angaʻuli, ʻoku kei ʻi ai pē ʻamanaki. ʻOku ngalingali ʻe kei ʻi ai pē ha manatu ki he fehālaaki ko iá, ka ʻe lava ke fakamolemoleʻi ʻa e tōʻonga ko iá, pea te ke lava ʻo mavahe mei he kuohilí ʻo moʻui ʻi ha tōʻonga moʻui ʻoku tali kakato ʻe he ʻEikí ʻa ia kuo ʻosi hoko ai e fakatomalá. Kuó Ne ʻosi palōmesi te Ne fakamolemoleʻi hoʻo ngaahi angahalá pea ʻikai toe manatu ki ai (vakai, T&F 58:42).

… ʻE lava ʻa e kau taki ʻo e Siasí ʻo tokoni atu ʻi hoʻo faingataʻaʻiá. Te ke lava ʻo tuku ki mui ha faʻahinga kovi pē naʻá ke fakahoko. Te ke lava ʻo laka atu mo ha ʻamanaki foʻou mo tali ki ha moʻui ʻoku lelei ange fau.22

Ngaahi Fokotuʻu ki Hono Ako mo Akoʻí

Ngaahi fehuʻi

  • Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Hingikelī ʻoku ʻi ai “ha ʻuhinga mahuʻinga ki he angamaʻá” (konga 1). ʻE founga fēfē haʻo tali ki ha taha ʻoku fakafekiki ʻoku ʻikai ke ʻi ai ha ʻuhinga mahuʻinga ki he angamaʻá?

  • Ko e hā ʻoku hoko ai e angamaʻá “ko e hala ki he fiefia ʻi he moʻuí”? Ko e hā ʻoku ʻomi ai ʻe he angamaʻá “e nonga ki he lotó mo e melinó ki he ʻapí”? (Vakai ki he konga 1 mo e 2.)

  • Naʻe pehē ʻe Palesiteni Hingikelī, “Kuo pau ke tau mavahe kitautolu Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní mei ai pea fakafepakiʻi lahi ia” (konga 3). Ko e hā te ta lava ʻo fai ke tau mavahe ai mei ai? ʻE founga fēfē haʻatau lava ʻo tokoniʻi ʻa e niʻihi kehé ke nau mavahe mei ai? ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā “[ke] tuʻu” ʻi he taimi ko iá?

  • Ko e hā ʻokú ke ako fekauʻaki mo e mapuleʻi hoʻo fakakaukaú ʻi hoʻo lau ko ia e faleʻi ʻa Palesiteni Hingikelī he konga 4? Ko e hā ha ngaahi meʻa te tau lava ʻo fai ke tauhi ai ke maʻa ʻetau fakakaukaú?

Ngaahi Potufolofola Fekauʻaki

Same 24:3–4; Mātiu 5:27–28; Filipai 4:6–8; Sēkope 3:2; T&F 46:31–33; 59:6; Ngaahi Tefito ʻo e Tui 1:13

Tokoni ki he Akó

ʻI hoʻo lau iá, “laineʻi mo fakaʻilongaʻi e ngaahi foʻi leá pe ngaahi kupuʻi leá ke ke lava ʻo fakafaikehekeheʻi ai e ngaahi fakakaukau ʻoku ʻi ha [potufolofola] pē ʻe taha. … Tohiʻi he ongo tafaʻakí ʻa e ngaahi fakamoʻoni fakafolofola ʻokú ne fakamahinoʻi ʻa e ngaahi potu-folofola ko ia ʻokú ke akó”(Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí [2004], 26).

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. “True to the Faith” (Brigham Young University devotional, Sept. 18, 2007), 2–3, speeches.byu.edu.

  2. “How Can I Become the Woman of Whom I Dream?” Ensign, May 2001, 95).

  3. “Words of the Prophet: Blessed Are the Pure in Heart,” New Era, July 1999, 4.

  4. “Reverence and Morality,” Ensign, May 1987, 48.

  5. ʻI he Conference Report, Oct. 1964, 118.

  6. “Stay on the High Road,” Ensign pe Liahona, May 2004, 114.

  7. “In These Three I Believe,” Ensign, July 2006, 4.

  8. “Converts and Young Men,” Ensign, May 1997, 49.

  9. “True to the Faith,” Ensign, June 1996, 5.

  10. “This Thing Was Not Done in a Corner,” Ensign, Nov. 1996, 49.

  11. “In Search of Peace and Freedom,” Ensign, Aug. 1989, 5.

  12. “Stand Strong against the Wiles of the World,” Ensign, Nov. 1995, 99.

  13. “Inspirational Thoughts,” Ensign, Feb. 2007, 7.

  14. “A Tragic Evil among Us,” Ensign pe Liahona, Nov. 2004, 59–62.

  15. “Some Thoughts on Temples, Retention of Converts, and Missionary Service,” Ensign, Nov. 1997, 51.

  16. “Inspirational Thoughts,” Ensign, Aug. 1997, 6–7.

  17. “Be Ye Clean,” Ensign, May 1996, 48.

  18. “A Tragic Evil among Us,” 62.

  19. “Reverence and Morality,” 47.

  20. “A Tragic Evil among Us,” 62.

  21. “Stand True and Faithful,” Ensign, May 1996, 92.

  22. “How Can I Become the Woman of Whom I Dream?” 95.