Sokumuni Yani Vakavinaka i Vale

E vosa sara vakabibi o Peresitedi Russell M. Nelson, na noda parofita lomani, ena vuku ni noda itavi ena kena sokumuni vata ko Isireli sa veiseyaki tu ka vakarautaki na vuravura baleta na iKarua ni Nona Lako Mai ko Jisu Karisito.¹ Na Tama ni yaloda e gadreva mera vakasokumuni yani vakavinaka i valena Luvena.

Na Nona ituvatuva na Tamada Vakalomalagi me baleta na nodra vakasokumuni yani vakavinaka na Luvena kina nodra itikotiko vakalomalagi e sega ni yavutaki ena veika vakavuravura, nodra ituvaki ni bula vakailavo, nodra vuli, kawatamata se ni ra yalewa se tagane. Na ituvatuva i Tamada e yavutaki ena buladodonu, muri ni Nona ivunau, kei na ciqomi ni veicakacaka vakalotu ka rokovi na veiyalayalati eda cakava.²

Na ivunau vakalou nida veitacini ka veiganeni taucoko eda “tautauvata kece ena mata ni Kalou” e dabe kina na cakacaka cecere oqo ni vakasokumuni. Na ivunau oqo e tokoni ira e nodra gagadre titobu mera bula vinaka cake na tamata ena duidui ni nodra rawa ka kei na matatamata era lewena. Eda marautaka ka duavata ena sasaga oqo. Vakakina, eda gadreva mera lako mai Vua o ira kece na luvena na Kalou ka ciqoma na veivakalougatataki tawamudu sa solia tu o Koya mai na Nona kosipeli.³ Ena ikau ni nona itukutuku na Turaga ena Vunau kei na Veiyalayalati e kaya kina o Koya, “Dou vakatudaliga koi kemudou mai na vanua vakayawa, kei kemudou mai na veiyanuyanui ni wasawasa, dou vakarorogo vata mai.”⁴

Au taleitaka ni imatai sara ga ni tikina ena Vunau kei na Veiyalayalati era okati kina na tamata mai na “veiyanuyanu ni wasawasa.” Sa yaco vei au e tolu na veikacivi vakatabakidua meu veiqaravi ka vakaitikotiko ena veiyanuyanu ni wasawasa. Taumada au veiqaravi vakacauravou daukaulotu ena veiyatu Yanuyanu e Peritania, tarava vaka dua na Vakaitutu Raraba vou ena Yatu Filipaini, oti qai Peresitedi ni iWasewase ena Yatu Pasifika, ka oka kina e vuqa na veiyanuyanu vaka-Polinisia.

Na iwasewase tolutolu oqo era sa sokumuna tiko vakavinaka na tamata vakabauta na kosipeli vakalesui mai i Jisu Karisito. Era tadu na daukaulotu i Peritania ena imatai ni gauna ena 1837. Oqo ni oti e dua na yabaki mai na nona vakatabuya o Josefa Simici na Valetabu e Katiladi, ka vakalesuya mai kina o Mosese “na idola ni nodra vakasokumuni na Isireli mai na va na iwasewase ni vuravura, kei na nodra tuberi na yavusa e tini kei Isireli mai na vanua ena vualiku.”⁵ E vakairogorogo na rawaka taumada e Peritania. Ena 1851 e sivia ni veimama ni lewe ni Lotu sai ira na saumaki mai era sa papitaiso ka vakaitikotiko mai Peritania.⁶

Ena 1961 a veisiko o Elder Gordon B. Hinckley ka vakatekivuna na sasaga vakadaukaulotu tudei ena Yatu Filipaini. Ena gauna oya se qai dua walega na Matabete vaka-Melikiseteki kai Filipaini. E kurabuitaki, nikua sa sivia na 850,000 na lewe ni Lotu ena Yatu Filipaini. Au dau qoroi ira na kai Filipaini; e titobu ka vakaduavatataki ira na nodra lomana na iVakabula.

E rairai sega beka ni kilai levu na sasaga tomani tikoga ni kaulotu ena veiyanuyanu vaka-Polinisia. A tekivu ena 1844 ena nona yaco yani o Addison Pratt kina vanua sa kilai tu nikua me Polinisia vaka Varanise.⁷ E vuqa na kai Polinisia era sa vakabauta tu na matavuvale tawamudu ka ciqomi Jisu Karisito me nodra iVakabula. Nikua e voleka ni 25 na pasede ni kai Polinisia, ena veiyanuyanu Polinisia era sa lewe ni Lotu.⁸

Au vakarorogo ena dua na gauna vua e dua na goneyalewa yabaki 17 ena dua na yanuyanu vakayawa mai Taiti ka sa ika vitu ni itabatamata me lewenilotu. A vakacaucautaki ira na tubuna era saumaki mai ena 1845 e Tubuai, ni vo e rua na yabaki mera tadu yani kina Bucabuca e Salt Lake o ira na lewe ni Lotu taumada.⁹

E matata noda ivunau ena yaco na gauna vei ira taucoko na tamata mera ciqoma ka ciqoma na itukutuku ni kosipeli. Na ivakaraitaki eso oqo era tiki ni dua na iyaloyalo vakaitamera sara. Sa dau vakabibitaka e vei gauna o Peresitedi Nelson ni “na vakasokumuni kei Isireli sa bolebole levu duadua, … inaki, ka … cakacaka levu duadua e vuravura nikua.”¹⁰

Me yacova na Vakalesui mai ni Lotu i Jisu Karisito, oka kina na tadu mai ni iVola i Momani kei na ivakatakila kei na idola ni matabete ka soli vua na Parofita o Josefa Simici, a vakatikina ka lailai wale na kilai ni “vakasokumuni kei Isireli” .¹¹

Na yaca kilai oqo “Isireli” sai koya na itutu a soli vei Jekope.¹² A yaco mai me matataka na kawa i Eparaama mai vei Aisake kei Jekope. Na yalayala taumada kei na veiyalayalati vei Tata Eparaama sa volai tu ena Eparaama 2:9–10, ka tukuni kina vakatikina:

“Kau na cakava mai vei iko e dua na matanitu levu, …

“Ia au na vakalougatataki ira ena vuku ni yacamu; ko ira kecega sa vakabauta na kosipeli era na vakatokai ena yacamu; ka ra na okati me nomu kawa ka ra na tucake ka vakacaucautaki iko, ni ko sa tamadra.

Ena Matabose mai Lomalagi ena bula taumada, a veivosakitaki kina ka tokonina ituvatuva ni veivakabulai. A okati kina eso na lawa kei na cakacaka vakalotu ni matabete ka a tekivutaki ni se bera ni buli na vuravura ka vakayavutaki ena vakasokumuni.¹³ E oka talega kina na ivakavuvuli cecere ni galala ni digidigi.

Ni oti e vica na senijiuri ena nodra matatamata qaqa tu, oka kina na nodra veiliutaki vakatui ko Saula, Tevita, kei Solomoni, sa tawase ko Isireli. Sa yaco na yavusa i Juta kei na dua na iwase ni yavusa i Penijamini me matanitu ko Juta. Na kena vo, ka kilai me yavusa e tini, sa yaco me matanitu ko Isireli.¹⁴ Ni oti e 200 na yabaki ni nodra tiko veitawasei, sa yaco na imatai ni nodra veiseyaki na Isireli ena 721 BK ena nodra kau yani vakabobula na yavusa e tini ni Isireli mai vua na tui Asiria.¹⁵ E muri era a qai lako yani ki na veimatanitu ena vualiku.¹⁶

Ena 600 BK ena itekivu ni iVola i Momani, a kauta na Qase o Liai e dua na ilawalawa Isireli ki Amerika. A kila o Liai na veiseyaki kei Isireli ni a vakaitavi talega kina. A cavuta nona vosa o Nifai ka kaya ni mataqali i Isireli ena “vakatauvatani kei na vu ni olive era sa tamusuki tani na tabana ka veibiuyaki e dela i vuravura.”¹⁷

Ena Vuravura Vou me vaka e kilai kina, a mai cava na kedra itukutuku na Nifaiti kei na Lemanaiti me vaka e volai ena iVola i Momani ena rauta vakacaca na AD 400. O ira na kawa ni Qase o Liai era sa veiseyaki tu e Amerika taucoko.¹⁸

Oqo e vakamacalataka vakamatata o Momani ena 3 Nifai 5:20, ka vaqo: “Koi au ko Momani, kau kawa i Liai. Au vinakata meu vakalougatataka na noqu Kalou kei na noqu iVakabula ko Jisu Karisito, ni a kauti ira tani mai na neimami qase mai na vanua ko Jerusalemi. ”¹⁹

E matata ni tikina cecere ena itukutuku makawa ni veigauna kei Isireli sai koya na sucu, itukutuku, veiqaravi, kei na cakacaka ni noda Turaga ka iVakabula o Jisu Karisito.²⁰

Ni oti na nona mate kei na Tucake tale ka vakatau kina na tawamudu na iVakabula, a yaco e dua tale na veiseyaki kilai levu kei Juta ena maliwa ni 70 ki na 135 AD ena gauna, ena vuku ni kaba vakaivale kei na veivakacacani nei Roma, era a veilakoyaki yani ki na vuravura kilai ena gauna oya.

Sa vakavuvulitaka o Peresitedi Nelson, “A yaco mai na iVola i Momani me dua na ivakatakilakila ni sa tekivu vakasokumuna na Turaga o ira na luve ni veiyalayalati.”²¹ O koya oqo, sa vagolei kina na iVola i Momani, ka vakadewataka na Parofita o Josefa Simici ena isolisoli kei na kaukauwa ni Kalou, vei ira na kawa i Liai, Isireli sa veiseyaki, kei na kai Matanitu Tani era sa vakubeci ki na mataqali i Isireli. Na ulutaga ni 1 Nifai 22 e tukuni kina vakatikina, “Ena veiseyaki ko Isireli e delai vuravura taucoko—Era na qaravi ira ka vakamamautaki ira na Isireli ena kosipeli ena veisiga e muri o ira na kai Matanitu Tani.” Na tabana ni ulutaga ni iVola i Momani e tukuna ni dua na kena inaki sai koya me ra “kila kina na Jiu kei na Matanitu Tani ni sa Karisito ko Jisu.” Ena Vakalesui mai ni iVola i Momani, sa rabailevu cake kina na vakasama ni “vakasokumuni kei Isireli.”²²

O ira era ciqoma na kosipeli i Jisu Karisito se cava ga na kawa era vu mai kina era sa tiki kei Isireli sa sokumuni mai.²³ Ena vakasokumuni vata oya kei na levu ni valetabu era sa tara ka kacivaki me ra tara, eda sa toka kina ena dua na itokatoka duatani me da vakasokumuni Isireli ena yasa ruarua ni ilati me vaka e se bera vakadua ni bau yaco ena ituvatuva nei Tamada.

Ena nona vosa tiko me baleta na vakasokumuni kei Isireli o Peresitedi Spencer W. Kimball, e kaya: “E oka ena vakasokumuni i Isireli na lewena na lotu kei na rawati ni kilaka baleta na dina ni Kalou. Na tamata, e sa ciqoma na kosipeli vakalesui mai, ka segata ena gauna oqo me qarava na Turaga ena nona vosa ga kei ira na Yalododonu ena vanua e vakaitikotiko kina, sa duavata kei na lawa ni vakasokumuni kei Isireli ka vakaivotavota ki na veivakalougatataki kece sa yalataki vei ira na Yalododonu ena iotioti ni gauna oqo.”²⁴

“Na vakasokumuni kei Isireli ena gauna oqo e okati kina na saumaki mai.”²⁵

Ni da raica ena dua na iloilo makare rabailevu, sa ka dokai lagilagi vei ira na lewe ni Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai me ra veilomani, veiwasei, veisureti ka veivuke ena vakasokumuni kei Isireli, me ra ciqoma na taucoko ni kalougata yalataki ni Turaga. Oqo e oka kina o ira na kai Aferika, Iurope, Ceva kei na Vualiku kei Amerika, Esia, Ositerelia, kei ira ena veiyanuyanu ni wasawasa. “E dina na domo ni Turaga sa baleta na tamata kecega.”²⁶ “Ena ia tikoga na vakasokumuni vata oqo me yacova ni ra sa kumuni vata yani na yalododonu ki na ivavakoso ni Yalododonu ena veimatanitu e vuravura.”²⁷

E sega ni dua e vakamacalataka vakadodonu na sokumuni me vaka o Peresitedi Nelson: “Na gauna o cakava kina e dua na ka e vukea e dua—ena yasa cava ga ni ilati—me kalawa ki liu ki na veiyalayalati kei na Kalou ka ciqoma nodra cakacaka vakalotu bibi ni papitaiso kei na valetabu, o sa vakasokumuni Isireli tiko. O ya sara ga na kena rawarawa.”²⁸

Sa tu evei na Lotu nikua? Ena 62 na yabaki mai na gauna au tekivu kaulotu kina ena 1960, na iwiliwili ni daukaulotu era veiqaravi tiko ena veikacivi mai vua na parofita sa tubu cake mai na 7,683 ki na 60,166. Sa tubu na iwiliwili ni tabana ni kaulotu mai na 58 ki na 411. Sa tubu na iwiliwili ni lewenilotu mai na rauta vakacaca na 1,700,000 ki na rauta ni 17,000,000.

A mai vakaleqa toka ena dua na gauna na madigi ni noda wasea na kosipeli na mate dewa na Covid-19. A vakarautaka talega na kila ka ni tekenolaji vovou, ka na vakavinakataka cake vakalevu na vakasokumuni vata. Eda vakavinavinaka ni da sa vakarabailevutaka tiko na daukaulotu kei keda na lewenilotu na noda sasaga ni sokumuni vata o Isireli sa veiseyaki tu. Sa toso tikoga na tubu e veivanua kecega, vakauasivi ena ceva kei Amerika kei Aferika. Eda vakavinavinakataka talega ni sa vuqa sara e vuravura raraba era sa rogoca na veisureti qaqa nei Peresitedi Nelson me vakalevutaki cake na veiqaravi vakadaukaulotu. Ia, na noda yalodina me ia na veilomani, veiwasei, kei na veisureti e rawa ni vakarabailevutaki sara vakalevu.

E dua na tiki yaga sara ni sasaga ni kaulotu oqo sai koya me yaco na lewenilotu yadua me bikeni caudre nodra ivakaraitaki²⁹ ena vanua cava ga eda tiko kina.³⁰ E sega ni rawa nida vakamatavulo tu meda rairai tatauvata kei na veika e yaco wavoliti keda. Na noda ivakaraitaki Vakarisito ni yalovinaka, buladodonu, mamarau, kei na loloma dina ena vuku ni tamata kecega e rawa ni vakavuna sega walega ni dua na rarama veituberi ni dua na bikeni ena vukudra ia na kila tale ga ni dua na toba taqomaki ena veicakacaka vakalotu ni veivakabulai kei na bula vakacerecerei ena kosipeli vakalesui mai i Jisu Karisito.

Yalovinaka moni kila ni ra tu na veivakalougatataki vakasakiti ena wasei ni kosipeli i Jisu Karisito. Na ivolanikalou era tukuna na reki kei na sautu, vosoti ni ivalavala ca, veitaqomaki mai na veitemaki, kei na kaukauwa veitokoni ni Kalou.³¹ Nida rai sivita na bula oqo, meda tuvakarau meda wasea na kosipeli vei ira na tu “ena butobuto ena ruku ni veivakabobulataki ni ivalavala ca ena vuravura cecere ni yalodra sa mate.³²

Na noqu masu bibi nikua sai koya na gone taucoko, cauravou, goneyalewa, matavuvale, kuoramu, Soqosoqo ni Veivukei, kei na kalasi me taumuria na ivakarau eda sa ciqoma kina vakatamata yadua se vakaisoqosoqo na ivakasala bibi meda veivuke ena vakasokumuni kei Isireli sa soli mai vua na Turaga kei na noda parofita lomani.

Eda rokova na galala ni digidigi. Ena vuravura vakayago oqo, e vuqa era na sega ni rogoca se vakaitavi ena vakasokumuni kei Isireli. Ia e vuqa era na rogoca, sa namaka na Turaga vei ira era sa ciqoma na Nona kosipeli mera segata vagumatua mera cina ni bikeni ka na vukei ira tale eso mera lako mai vua na Kalou. Oqo ena rawa kina vei ira na tacida kei na ganeda e vuravura taucoko mera marautaka na veivakalougatataki cecere kei na cakacaka vakalotu ni kosipeli vakalesui mai i Jisu Karisito ka sokumuni vakavinaka yani i vale.

Au cavuta na noqu ivakadinadina tudei ka dina na vakalou i Jisu Karisito kei na ituvatuva i Tamada Vakalomalagi ena vukuda ena yaca i Jisu Karisito, emeni.