2011
Ko e Hā e Meʻa Foʻou ʻi he Fakalakalaka Fakatāutahá?
Sānuali 2011


Ko e Hā e Meʻa Foʻou ʻi he Fakalakalaka Fakatāutahá?

ʻĪmisi
Elaine S. Dalton

Ko e taimi ʻeni ke ke teuteu atu ai ki he kahaʻu fakaʻofoʻofa ʻoku fakatatali mai kiate koé. ʻE tokoniʻi koe ʻe he Fakalakalaka Fakatāutahá ʻi hoʻo teuteú mo tokoni atu ke mahino kiate koe ko ha ʻofefine koe ʻo e ʻOtuá.

ʻOku ʻikai ko e Fakalakalaka Fakatāutahá ko ha polokalama mavahe ia mei hoʻo moʻuí. Te ne lava ʻo tokoniʻi koe ke ke toe ofi ange ki he Fakamoʻuí, tokoni ki he niʻihi kehé, ako ʻa e ngaahi poto fakatakimuʻá, fakatupulaki hoʻo ngaahi vā fetuʻutaki mo e niʻihi kehé, mo ke teuteu ki he ngaahi fuakava ʻi he temipalé. ʻE lava ke tokoniʻi koe ʻe he Fakalakalaka Fakatāutahá ke ke faʻufaʻu ha ngaahi founga ngāue tuʻu maʻu ʻoku māʻoniʻoní. ʻI he taimi ʻokú ke toutou fakahoko ai ha fanga kiʻi meʻa īkí, ʻoku nau hoko ko hao konga pea te nau liliu koe. Ko e moʻoni “ ʻoku fakahoko ʻe he fanga kiʻi meʻa iiki mo faingofuá ʻa e ngaahi fuʻu meʻa lalahí” (ʻAlamā 37:6).

ʻOku hā ʻa e temipalé ʻi he takafi ʻo e kiʻi tohi Fakalakalaka Fakatāutaha kuo fai e ngāue ki hono fakaleleiʻí. Ko e temipalé ʻoku ʻuhinga ai e meʻa kotoa pē ʻoku tau fakahoko ʻi he polokalama ʻa e Kau Finemuí. ʻOku mau ʻamanaki ko e taimi pē te ke vakai ai ki he takafí, te ke manatuʻi ʻoku tokoniʻi koe ʻe hoʻo kau ki he Polokalama Fakalakalaká ke ke teuteu ke fakahoko mo tauhi ʻa e ngaahi fuakava ʻi he temipalé ʻi ha ʻaho.

ʻOku lanu pingikī ʻa e kiʻi tohi Fakalakalaka Fakatāutaha foʻoú! Ko e kiʻi lanu vaivai ko ʻeni maʻá e fānau fefiné ko ha fakamanatu ia ko e ʻofefine koe ʻo ʻetau Tamai Hēvaní ʻoku ʻi ai ho ngaahi ʻulungāanga, ngaahi meʻafoaki, mo ho ngaahi fatongia fakaefefine laulōtaha.

Kuo kiʻi liliu siʻi ha niʻihi ʻo e ngaahi meʻa ke aʻusia ʻi he tuʻunga ʻulungāanga mahuʻingá mo e ngaahi ngāue ke faí ke lahi ange ʻene kaunga ki he ngaahi meʻa ʻoku lolotonga hokó pea toe nofo taha ange e tokangá ki he ngaahi fuakava ʻi he temipalé ʻe ʻi ai e ʻaho te ke fakahoko ai mo tauhi. Ko ha tali leva ʻeni ki hoʻo ngaahi fehuʻí.

ʻE anga fēfē haʻaku kamata e Fakalakalaka Fakatāutahá? ʻOku faingofua pē hono kamatá! Kamata ʻi ha taha pē ʻo e ngaahi tuʻunga ʻulungāanga mahuʻinga ʻokú ke manako aí. ʻOku ʻikai fie maʻu ia ke ke ngāue ki he ngaahi tuʻunga ʻulungāanga mahuʻingá ʻi honau fakahokohokó. ʻI hoʻo fai e ngaahi meʻa ʻoku fie maʻu ke aʻusiá, ʻe tokoni ia ke mahino kiate koe ʻa e ngaahi tuʻunga ʻulungāanga mahuʻingá mo hono ʻuhinga ʻoku nau mahuʻinga ai ʻi hoʻo moʻuí.

Ko hai ʻe lava ke kaú? ʻOku talitali lelei ha taha pē ʻoku fie kau. Te mou lava ʻo fakaafeʻi ho ngaahi kaungāmeʻa ʻoku ʻikai ke nau Siasí ke mou ngāue ki he Fakalakalaka Fakatāutahá. ʻE lava foki ke kau mai ki ai hoʻomou faʻeé pe ha kau fafine kehe pē.

Ko e hā e vave ʻoku totonu ke u ngāue ai ki aí? ʻI hoʻo fakaava hake ʻa e tohi Fakalakalaka Fakatāutahá, te ke sio ai ki ha ngaahi meʻa kuó ke ʻosi fakahoko ʻi ʻapiako pe ʻi ʻapi. Fakamālō kuó ke lavaʻi e ngaahi meʻa ko ʻení peá ke palani kimuʻa koeʻuhí ke ʻi ai haʻo taumuʻa ki hono fakahoko kinautolú. Faʻiteliha pē koe ʻi he vave hoʻo ngāué. Kapau ʻokú ke taʻu 12 peá ke fakahoko ha meʻa ʻe taha ke aʻusia ʻi he tuʻunga ʻulungāanga mahuʻingá ʻi he māhina takitaha mo ha ngāue ʻe ua ʻi he taʻu takitaha, ko hoʻo aʻu pē ki he Loumailé kuó ke lavaʻí. Te ke maʻu leva ai ʻa e faingamālie ke tokoniʻi ʻa e kau finemui kehe ʻoku nau ngāue ki heʻenau Fakalakalaka Fakatāutahá. ʻI hoʻo fai ʻení, te ke maʻu ai ha Hone Fakalāngilangi, ʻa ia ko ha faʻilonga ʻo e fakahoko ha ngāue lahi ange ke tokoni ki ha niʻihi kehe.

ʻE lava ke u fai ʻa e Fakalakalaka Fakatāutahá ʻi he Mutualé? Te ke lava ʻo fai ha niʻihi ʻo hoʻo Fakalakalaka Fakatāutahá ʻi he Mutualé. ʻE lava ke hoko ha ngāue ko hoʻo ʻekitivitī ia ʻi he Mutualé. Te ke lava foki ʻo ngāue ki hoʻo Fakalakalaka Fakatāutahá ʻi hoʻo kalasi ʻa e Kau Finemuí lolotonga hoʻomou ako ki he ngaahi tuʻunga ʻulungāanga mahuʻingá mo ako e folofolá.

Ko e hā e ngaahi faingamālie fakatakimuʻa ʻokú ne ʻomai maʻaku? ʻI hoʻo teuteu ko ia ke fakakakato ha ngāue houa ʻe 10, ʻe lava pē ke ke fakaafeʻi ha kau finemui kehe ke nau tokoni atu. ʻI hoʻo fai ʻení ʻe tokoni ia ke ke ako ai e ngaahi poto fakatakimuʻa ki ho ngaahi fatongia ko e uaifi, faʻē, mo e tokotaha tauhiʻapi ʻi he kahaʻú. Te ne tokoniʻi foki koe ke ke ako ʻa e founga hono fokotuʻutuʻu, fakafetuʻutaki, mo fakakakato ha ngāue faingataʻa.

Ko e hā ʻoku kole mai ai ke u tauhi ha tohinoá? ʻE hoko ʻa e tohinoa ko ʻení ko ha lekooti mahuʻinga ia maʻau ʻi he ngaahi ʻaho naʻá ke ʻi he houalotu ai ʻa e Kau Finemuí mo e ngaahi tukupā naʻá ke fakahokó. ʻE hanga foki ʻe hoʻo hiki hoʻo tohinoá ʻo fakaafeʻi mai e takaua ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní.

ʻOku ope atu e ngaahi tāpuaki ʻo e Fakalakalaka Fakatāutahá ʻi he ngaahi taʻu ʻokú ke ʻi he Kau Finemuí aí. ʻE tupulaki hoʻo tuí mo e fakamoʻoni ki he Fakamoʻuí mo ʻEne ongoongolelei kuo fakafoki maí. Te ke mateuteu ki ho misiona fakalangí mo hoʻo ngaahi ngāue ʻi he māmaní. Te ke aʻusia ʻa hono melie ʻo e ngāue tokoní mo hono fakafiefia ʻo e ngaahi lavameʻa ʻoku māʻoniʻoní. Te ke ongoʻi e ngaahi ueʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní, ʻa ia te ne fakahinohinoʻi mo akoʻi koe. Te ke fakatupulaki ha sīpinga moʻui te ne faitāpuekina hoʻo moʻuí, ʻi he taimí ni pea ʻi hono kotoa ʻo e nofo taʻengatá. Ko ha sīpinga ʻo e fakalakalaka pea mo hono tauhi ʻo e ngaahi fuakava ʻi he temipalé. Fakatauange ke faitāpuekina kimoutolu ʻi hoʻomou kamata ʻa e sīpinga ko ʻeni ʻo e fakalakalaká. ʻOku mau ʻofa atu kiate kimoutolu. ʻOku ʻofa ʻa e ʻEikí ʻiate kimoutolu! Ko Hono ngaahi ʻofefine mahuʻinga ʻa kimoutolu.

Ko e fakaʻilonga ʻo e Punungahoné ko e punungahone, ʻa ia ʻokú ne fakamanatu mai ʻa e maʻumaʻulutá, fetokoniʻakí, mo e ngāué.

Ko e fakaʻilonga ʻo e Maea Meití ko e losé, ʻa ia ʻokú ne fakamanatu mai ʻa e ʻofá, tuí, mo e maʻá.

Ko e fakaʻilonga ʻo e Loumailé ko e pale loumailé, ʻa ia ʻokú ne fakafofongaʻi ʻa e lāngilangí mo e lavameʻá.

Kahoa Tūhulú

ʻI hoʻo hū atu ki he houalotu ʻa e Kau Finemuí, ʻe foaki atu ʻe hoʻo kau takí hao kahoa ko ha tūhulu. ʻOku hoko ʻa e kahoa ko ʻení ko ha fakaʻilonga ʻo hoʻo tukupā ke ke moʻui ʻaki ʻa e moʻoní mo e angatonú ʻi he taimi kotoa pē pea ʻi he meʻa kotoa pē, pea ʻi he feituʻu kotoa pē. ʻE fakamanatu atu foki ʻe he fakaʻilonga ʻo e tūhulú ke ke “tuʻu hake pea ulo atu, koeʻuhí ke hoko ʻa hoʻomou māmá ko ha fuka ki he ngaahi puleʻangá” (T&F 115:5). Laukau ʻaki hono tui ʻo e kahoá ni peá ke manatuʻi hoʻo tukupaá.

Kiʻi Tohi Fakalakalaka Fakatāutahá

ʻI he taimi pē kuó ke fakakakato ai ʻa e ngaahi meʻa ke aʻusia mo e ngaahi ngāue ki ha tuʻunga ʻulungāanga mahuʻingá, te ke maʻu ha kiʻi laʻipepa fakapipiki (sticker) lanu koula ke tauhi ʻi he tafaʻaki ki mui ʻo hoʻo kiʻi tohi Fakalakalaka Fakatāutahá. Tohiʻi atu mo e ʻaho naʻá ke fakakakato ai ʻa e tuʻunga ʻulungāanga mahuʻinga ko ʻení. ʻE hoko hoʻo kiʻi tohí mo hoʻo tohinoá ko hoʻo lekooti fakatāutaha ia ʻo e ngaahi meʻa lelei kotoa pē ʻokú ke lavaʻí.

Ngaahi Tohi Fakamoʻoni ʻo e Fakalakalaká

ʻI hoʻo hiki hake mei he kulupu ʻe taha ki he kulupu ʻe tahá, ʻe fakalāngilangiʻi koe ʻe hoʻo pīsopé pe palesiteni fakakoló ʻaki ha tohi fakamoʻoni ʻo ho fakalāngilangí mo hoʻo fakakakato e polokalamá. Tauhi ʻeni ʻi ha feituʻu makehe ke ne fakamanatu atu ʻa e ngaahi meʻa kuó ke ako mo lavaʻi ʻi he ngaahi taʻu naʻá ke ʻi he Punungahoné, Maea Meití mo e Loumailé aí.

Ngaahi Loufau ki he Folofolá

ʻI hoʻo fakakakato ʻa e ngaahi meʻa ke aʻusiá mo e ngaahi ngāue ki ha tuʻunga ʻulungāanga, te ke maʻu ha loufau ke fakaʻilongaʻi ʻaki e ngaahi potufolofola fekauʻaki mo e ngaahi tuʻunga ʻulungāanga mahuʻinga ʻokú ke manako taha aí. ʻOku lanu tatau pē ʻa e ngaahi loufaú mo e lanu ʻo e ngaahi tuʻunga ʻulungāanga mahuʻingá: hinehina ki he tuí, koula ki he angamaʻá, pea hokohoko pehē atu. ʻE foaki atu ʻe ho takí ʻa e loufau ko ʻení ʻi ha fakatahaʻanga ʻa e Kau Finemuí.

Fakalāngilangi ʻo e Tuʻunga Fakafinemuí

ʻI hoʻo fakakakato e Fakalakalaka Fakatāutahá, te ke hiki hoʻo fakamoʻoní ʻi hoʻo tohinoá pea fai leva ha ʻinitaviu mo e pīsopé pe palesiteni fakakoló. ʻE toki lava leva ke ke maʻu ho Fakalāngilangi ʻo e Tuʻunga Fakafinemuí. Kuo liliu e kahoá ke fakakau ai e ngaahi fakaʻilonga ʻo e toʻu fakakulupú pea pehē ki he temipalé. ʻOku ʻi ai ʻa e kiʻi foʻi lupi ʻi lotomālie he matalaʻi lose ʻa e Maea Meití. ʻOku fakafofongaʻi ʻe he foʻi lupi ko ʻení kuó ke ʻosi fakakakato hoʻo Fakalakalaka Fakatāutahá mo e tuʻunga ʻulungāanga mahuʻinga foʻou ko e angamaʻá. ʻE fakamanatu atu ʻe he lupí ʻoku mahuʻinga ha finemui ʻoku angamaʻa pea “ ʻoku maʻongoʻonga ia ʻi he ngaahi maka koloá” (Lea Fakatātā 31:10).

Hone Fakalāngilangí

Hili hono maʻu ho kahoá, te ke hoko atu ke maʻu haʻo Hone Fakalāngilangi ʻaki haʻo toe lau e Tohi ʻa Molomoná pea fai mo ha ngāue tokoni lahi ange, kau ai haʻo tokoniʻi ha finemui kehe ʻi heʻene Fakalakalaka Fakatāutahá.

Tā ʻo Sisitā Tolotoní © Busath Photography; ngaahi tā fakatātā lailainé © Dover Publications; motoʻi losé naʻe tā ʻe Traci O’very Covey; ngaahi faitā ʻa Robert Casey

Tā fakatātaaʻi ʻo e ʻatá ʻe John Luke © IRI