Te Mate ao te Maiu

Karakinan rongorongon te karo ae aki ataki arana te i Scandinavia ae Itiaki ni Boong Aika Kaitira are e mate natina te mwane ae uarereke ngke e mwananga mai New York nako Utah n te 1866:

“Ma ana ibuobuoki raoraona te ruanimate ae uarereke e kenaki ao bwaina a katukaki inanona. Te ataei e mate man te aoraki ae e weewe, akea te bootaki n nanokawaki, akea te tieremoni ae karaoaki, akea uee, akea anene n tamnei, akea taeka ni kamoamoa. Ma imwain ae e nako te karo ae nanokawaki e karaoa te tataro ae uarereke n oin ana taetae (Danish) n aron aei: …

“‘Te Tama are i Karawa: Ko a tia n anganai kaubwaiu ae uarereke aei—te ataeinimwaane ae tangiraki, ao ngkai ko a manga anaia. Ko kona ni kariaia bwa e na wene rabwatana ikai n te rau ni karokoa ingabongin te mangauti. Ke e tauaki am taeka. Amen.’

“Ngke e teirake ma iaontano a na taeka ni karaure a kangai:

“‘Ti abo, natiu ae tangiraki Hans—natiu te mwaane ae tikiraoi.’ Imwiina e reita nako kawaina nakon ana tabo ni kaembwa ma atuna ae rara nako aontano ma namakinan te nanokawaki.”¹

Beretitenti Joseph Smith (1805–44):

“Ai karaunanora nakoia aika nanokawaki ngkana a weteaki bwa a na maenako ma buia te mwane, buia te aine, tamaia, tinaia, natiia, ke aia koraki ae tangiraki, n ata anne, e ngae ngkana e kaweneaki te rabwata ao ni mauna nako, a na manga uti ni maeka n te kabuebue ae akea tokina ni mimitongin te kimwareirei, n aki nanokawaki, karawawataaki, ke ni mate riki, ma ana riki bwa, taan uaia n ababa ma te Atua ao taan uaia n ababa ma Kristo.”²

Joseph Watson Young (1828–73), ai natina te mwaane Brigham Young are e mwananga mai England nakon te United States n te 1853:

“Bon te tamnei ae kananokawaki n tauna temanna te aomata i taari ni bwakanakon tai ma ti tabeman taan kakoaua aika maroaa. … akea ana koraki iaon te kaibuke are a mwananga iai ke temanna ae a na kona ni buoka nanokawakina ma ti te toro temanna ae raona. Aikai kantaninga ni katein te aomata ae burababa n tain te urubekebeke n te tai ae waekoa. Te ataeinimwaane aei e a tia n anganako ana bwai ni kabane n nako Tion, ao nanona e onrake n te kantaninga ao te nano ae koaua ibukin taai aika a na roko, akea ana iango bwa e na kona ni mate i taari. E ngae n anne, e mate tiaki n aroia naake akea aia kantaninga, ibukina bwa e karaoaki ana rau ma Atuana ao iai irouna te nano ae koaua ibukin te mangauti ae mimitong n aia ingabong aomata aika tamaroa.”³

Beretitenti Brigham Young (1801–77):

“Ai roora mwaruan te nu are ti atonga bwa te mate! Kitanan te aeka ni maiu aei ni kaineti ma te rabwata ae mamate, nakon te bwai ae akea, ai kamimira arona! Ai roora te mate aei! Ai kamimira te kawai aei, ae ti na mwananga inanona n ti ngaira. I tangiria n taekinna nakoimi, raoraou ao taari, ngkana ti kona n noori bwaai n aroia, ao n aron are ti na noori ao n oota iai, te mate aei e bon aki kakawaki are ti na tanrikaaki n taraaia ao n iango, ngkana ti a tia ni mate, ni koauana, aio te kabanea n angaraoi nakoiu n aron rikiu, ibukina bwa I a tia ni kitana te nanokawaki, te uruaki n nano, te rawawata, te korakai n te iango, te aki kukurei, te maraki, te ingainga n nano ao te aki kukurei inanon maiura, I ke I kona ni kimareirein te maiu aei nakon are e kona ni karaoaki n akean te rabwata.”⁴

Dan Jones (1811–62), Welsh e raira antai, ma Mrs. Williams ao membwa n te Ekaretia ake tabeman, n ieie nakon te United States n te 1849:

“Mrs. Williams, kain Ynysybont irarikin Tregaron [Wales], e waekoa ni buakaka, ao kanikina bwa e na aki teimatoa maiuna. … E taekinna bwa te kabanea n tamaroa ni karinerine are e a tia ni karekea bon ngke e a riki bwa te membwa n ana ekaretia Natin te Atua ae koaua, bwa akea te maaku n ana iango ni kaineti ma te maiu are teuana ao ana aro ae ngkai e kaota korakorana nakon are mai imwaina. … E teimatoa n taetae nakoia natina mwaane bwa ana reitinako n onimaki ni karokoa te mate n te aro bwa a na uaia ni karekea ma ngaia te mangauti ae tamaroa riki. … E teimatoa n ae matata ni kabanea te tairiki, ao ngke e a kuata imwiin aua n te ingabong are imwiina tamneina e nako ma te rau, ni katuka te moangare n riana.”⁵

Beretitenti John Taylor (1808–87):

“Ai karaunanora nakoia naake a riai n tang ibukin buan raoraoia ae tangiraki n te mate, n ataia bwa ti na manga reitaki ma ngaia! Ai keiakira nakoia ni kabane ake a maiuakin reirein te koaua are e kaokaki, tao nakoia riki naake a kan toki maiuia, ake a tia ni karawawataaki ao n teimatoa ni ua te toki, n ataia imwain ae ti na rierake man te bwanganimatang, ao n roko ni maiu ao tamnei aika akimamate, ni kakukureiko ma ara aomata aika a tia ni kakoauaki bwa raao aika a korakora ao n onimakinaki, n aki kona ni manga kaitaraaki ma te mate, ao ni katia ana mwakuri te Tama are e a tia n anganira bwa ti na karaoia!”⁶

Andrew Jenson (1850–1941), te tia birinako mai Danish are e mwananga man te kambwana n aenika Andrew H. Scott mai i Nebraska, USA, nako Utah n te 1866:

“Ngke ti kakoaua n [ara tia rianna] n taunakin rabwataia n te tano, n te buakonikai, ti bane n tang, ke n ni kan tang; ibukin te iango n tauniia raao aika tangiraki n te katei aei, ngke raoraoia ao aia utu a riai ni waekoa ni kitanna, n akea te kantaninga ni manga kawari ruanimateia aia mate, e kananokawaki ao e rangin ni kangaanga. … Ma a na kuneaki ruanimateia ngkana e katanga ana buu Gabriel ni moaningabongin te moan ni mangauti. Naake a nako a kawenei rabwataia n aia tai ni mwaati n nako n noora Tion. E weteia te Uea bwa a na okira mwengaia imwain ae a roko n aia tabo; aki kariaiakaki bwa a na noora Tion n te iriko; ma ana karekea te mimitong ao te kimwareirei ngkai ao n aki toki; a mate ngke a kataia ni karinea te Atua ao ni kawakin ana tua, ao a na kakabwaiakaki naake a mate inanon te [Uea].”⁷

Beretitenti Wilford Woodruff (1807–98):

“N akean ana euangkerio Kristo te raurenako n te mate bon teuana maibuakon reirei ae te kabanea ni kangaanga ma bon te bwai ae ko kona n iangoia; ma ti n te tai are ti karekea te euangkerio ao n reiakin reirein te mangauti te mabubu, nanokawaki ao te karawawataaki are e riki man te mate bon, riki, a uotaki nako. … Mangautiia maate e riki imwain otan aia iango aomata, ao iai aana ibukin tamneina are e na wene iaona. Anne n neia Aika Itiaki ni Boong Aika Kaitira n te bong aei. Ti ataia bon ibukira, ti aki mena n te roo ni kaineti ma te bwai aei; E a tia ni kaotia te Atua nakoira ao ti atai reirei iaon mangautia maate, ao bwa te euangkerio e kaota nakoira te maiu ao te aki mamate.”⁸

William Driver (1837–1920), bwaeoniia are e mwananga mai England nako New York, USA, n te 1866:

“Willie, natiu ae rangin n tangiraki, e rangin n aoraki n te tairiki anne ni karokoa 7:30 moaningabong, ngke e aki manga namakina riki te kainnano bwa e a mate. Te Atua e kakabwaia tamneina ae tangiraki. E kanga rawawatana. E ata matena ibukin uruakin ana aenika Mr. Poulter iaon St. Ann’s Hill, Wandsworth, Surrey, England. O, N na kanga n namakina te nanokawaki ae korakora aei. O te Uea, buokai ni mwakam ni butimwaia ngkai bon nanom ao n anganai te korakora nakoia aika a beku ibukin te Uea ma nanoia n tangira ao n onimaki, ao N na maiu ni katauraoai ni kaitibo ma ngaia n te aonaaba ae kakukurei ao n nakoraoi riki ma mwanena ae tangiraki, Elizabeth Maryann, ao te mangauti bwa I aonga ni mena ikekei ni kaitibo ma ngaia.”⁹

Beretitenti Lorenzo Snow (1814–1901):

“N te maiu are imwiina ti na karekei rabwataraa aika a na kamimitongaki ao n aki kona n reke n te aoraki ao te mate. Akea te bwai ae tikiraoi n aron te aomata n tain te mangauti ao n arona ni mimitong. Akea te bwai ae kakukurei riki nakon tikum n te maiu aei ao ni karekeia buura ao natira ao raoraora ma ngaira.”¹⁰