2019
E Tubu na Bisinisi
Epereli 2019


Veivakalougatataki ni Bularawati Koya

E Tubu na Bisinisi

Vakavinavinaka ki na ka a vulica ena kalasi ni bularawati koya, ni tasogo e dua na katuba vei Teddy Reyes, e tadola totolo tale e dua.

iVakatakilakila
couple preparing food

iTaba maivei Raul Sandoval

E sa 4:00 ena mataka e Santo Domingo, ena Dominican Republic, ka sa mata ka cakacaka oti tu o Teddy Reyes. E levu tu na ka me cakava nikua me toso kina na bisinisi ka sa tubu tiko. E tekivu tava na tomata kei na madrai. Ka qai ulia na nona waibuta uasivi.

Ni sa 6:00, erau sa yaco mai e rua na tamata cakacaka me vukei koya, ka sa totolo cake na vakavakarau. Ni sa 8:00, eratou sa cakava e 300 na seniwiji, vivi yadua ena iolo palesitika ka vakaleweni ena beki eso. E ono tale na tamata cakacaka eratou yaco mai, ka ra lako yani na ilawalawa taucoko me volivolitaki.

Ni sa 9:00, ko ira kece ka vakavo ga e vica na seniwiji—e tolu se va ka maroroya o Teddy me vakania nona timi—era sa volitaki.

Na bisinisi e vinaka vei Teddy. Ia e sega so ni a dau rawarawa tu ga. E ka dina, ena lima na yabaki sa sivi, a sega ni kunea rawa na cakacaka tudei ena nona cakacaka vulici—vaka loya.

Ia a qai cakava vakacava o Teddy na veisau mai na vakasalataki tamata qaravi ki na volitaki seniwiji? E taura e levu na cakacaka vakaukauwa, dina sara, ia e taura talega na vakayacori vakamatau ni ivakavuvuli ka a vulica ena kalasi ni igu e soli mai na Veiqaravi ni Bularawati ni Lotu koya.

Yali ni Nona Cakacaka

Lima na yabaki sa oti, na bula vei Teddy e rairai totoka tu. E dua na nona cakacaka vinaka vaka loya, e se qai vakamau walega, ka se qai papitaisotaka ga na watina. “Ia eso na neirau bolebole,” e kaya o koya, “kau vakayalia noqu cakacaka.”

Ena va na yabaki ka tarava a vaqara cakacaka tiko ko Teddy. “E levu tu na cakacaka au rawa ni cakava, ia e sega ni dua e via saumi au. Au tovolea meu tekivutaka na cakacaka tani vakai au, ia e sega ni mana.”

Ko watina, o Stephany, e dua nona cakacaka vinaka, ia na kena isau vakai koya e sega ni rawata na sausaumi. Kusa ga sa dua na luvedrau. Erau rekitaka, ia na nodrau ilavo e sa dredre mai. Erau vakayalia nodrau vale, yaco me volitaki nodrau motoka, ka rau vakayagataka kece nodrau ilavo maroroi. E yaco sara ni rau sa toki ki na dua na vale lailai ka nei tinai Stephany.

Ia a sega ni soro o Teddy. Kusa ga sa dua na madigi tawanamaki sa vakaturi koya mai.

Na Kaukauwa ni Bula Rawati Koya

Ni sa vakayabaki na oga tiko, sa kila o Teddy ni sa gauna ni veisau.

“Au sa lewa meu taura na vuli ni bularawati koya ni Lotu,” kaya o koya. “Au a dau rogoca voli ga ia au nanuma ni sega ni yaga vei au. Au nanuma ni ra ka wale ga ni caka nomu. Na vei kalasi era taleitaki.”

Taumada, e curu o Teddy ki na dua na ilawalawa ni iLavo Yadua ni Tamata. A qai curu ki na dua na ilawalawa ni Tekivutaki kei na Vakatuburi ni Noqu Bisinisi. Na kalasi ni ilawalawa e vukei Teddy ena nona kila ka vakabisinisi ia e vukei koya talega me tubu cake vakayalo.

“Noqu taura na vei kalasi oqo e veisautaka na ka kece,” e kaya. “Au sa nanuma meu cakava na veika kece era vakatavulica. Ia na noqu ka vakailavo e veisau kusarawa. Au tekivu sauma donu noqu ikatini, masu tiko e veisiga, vulica na ivolanikalou, ka vakaitovotaka na vakabauta. Ka sa veisau na veika—au sa tekivu maroroi ilavo ka vakatabuya na Siga ni Vakacecegu. Na ivakavuvuli yadua e vakalougatataki au.”

Ena nona ilawalawa ni Tekivuna ka Vakatubura na Noqu Bisinisi, e vulica o Teddy me kila vakacava e dua na iyaya matayaga ka rawa ni yaga ki na dauveivoli ena nona itikotiko. Ni veidutaitaka na ka era vinakata na tamata, a tekivu drodro mai na veivakauqeti. Ena nona itikotiko, era vinakata na tamata na seniwiji bulabula, ia era vinakata talega me vaka era otataka—ka kau yani.

“E levu na valenikana e tu na nodra waibuta uasivi ka cakava me duatani nodra kakana,” e kaya o Teddy. “Io oqo au sa bulia na noqu waibuta uasivi ni seniwiji!”

Vakatubura Nona Bisinisi

Ena siga ka tavoca kina nona bisinisi, a cakava o Teddy e 30 na seniwiji.

“Oti e tolusagavulu na miniti, au sa tale i vale,” e kaya. “E leqataki au o watiqu ni raica niu sa vababa tu ena idabedabe balavu. E a tarogi au na cava kau sa mai cakava tiko e vale—e sega li ni dodonu meu volitaki seniwiji tiko? Au sa volitaki ira kece!”

Ena vica na macawa ka tarava, e veitaratara o Teddy kei ira na bisinisi voleka kei na vei koronivuli. E levu era marau me volia na nona seniwiji, ka sa tekivu me tubu nona bisinisi. E vulica vakatotolo me maroroya vakacava me bulabula na kakana draudrau me dede. E kila talega o koya na dede ni vinaka tiko kina nona waibuta uasivi. E dau otataka ka laki kauta na madrai e veiyakavi. E dau voli draunikau sau rawarawa ena Vakarauwai, ka isau lailai ia e se vinaka tiko ena Moniti.

Totolo ga e sa ciqo ota tiko baleta na veimataqali seniwiji uasivi, kei na iwiliwili levu mada ni soqo namaki. E gadreva na veivuke ka sa tekivu saumi tamata cakacaka.

Mai na buli veiwekani vinaka kei na koronivuli kei na bisinisi voleka, e bulia o Teddy e dua na matavolivoli bulabula, matau. Ena loma ni va na vula, e sa walu na nona tamata cakacaka ka sa volitaka tiko e 300 na seniwiji ena dua na siga, lima na siga e veimacawa. Na nona timi ni volivolitaki eratou gata sara ni ratou dau volitaka kece na seniwiji ena vula ikatakata mada ga ni sogo na koronivuli. Nikua e sa vakarau o Teddy me tete tale.

Baleta ni a taura na kalasi ni bularawati koya, a vakauqeti me vakatubura na vakasama ni bisinisi ni seniwiji. “Baleta na veituberi mai na Lotu kei na veivakalougatataki kau sa ciqoma,” e kaya, “E tu vei au na ivakadinadina kaukauwa baleta na Lotu kei Jisu Karisito.