2021
Koeʻuhi ko e Fakaʻofoʻofa ʻo e Māmaní
Māʻasi 2021


Fakaʻilekitulōnika Pē: Kakai Lalahi kei Talavoú

Koeʻuhi ko e Fakaʻofoʻofa ʻo e Māmaní

Ko e māmaní ko ha meʻaʻofa ia maʻa kitautolu ke tau fiefia ai, ka ʻoku finangalo foki ʻa e ʻOtuá ke tau tokangaʻi ʻa e fakatupú ni.

ʻĪmisi
tā fakatātaa‘i ʻo e ngaahi nima ʻoku nau puke e kolopé

Kuó ke vakai holo nai ki he nāunauʻia ʻo e māmaní kimuí ni mai? Kuó ke fakatokangaʻi nai e ongo ʻo e matangí ʻene vanavanaiki ʻi he ʻuluʻakaú, fakahoungaʻi ‘a e ʻalaha manogi ʻo e ngaahi matalaʻi ‘akaú, pe tuku ke mātā ʻe ho fofongá ʻa e tuʻunga haohaoa ‘o e ʻao taki taha ʻi he langí?

Kuo fakatupu ʻe he Tamai Hēvaní ha ngaahi meʻa fakaofo mo fakaʻofoʻofa ke fiefia kotoa ai ʻa ʻene fānaú, ka ʻoku fa‘a faingofua he taimi ʻe niʻihi ke ngalo ʻiate kitautolu ‘oku ʻi ai hotau tufakanga tauhi ke tauhi ‘a e māmaní ke fakaʻofo‘ofa maʻatautolu—mo e tokotaha kotoa pē.

ʻOku talamai ‘e he folofolá kiate kitautolu ko e “ngaahi me‘a kotoa pē ʻoku tupu mei he kelekelé … kuo ngaohi ia ke ‘aonga pea fakaʻaonga‘i ʻe he tangatá” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá 59:18) pea kuo tu‘utuʻuni ‘e he ʻOtuá ‘a e faʻahinga ‘o e tangatá ke “pule [ʻi he māmaní], pea pule ki … he me‘a moʻui kotoa pē” (Mōsese 2:28). ʻE ʻekea meiate kitautolu kotoa “ʻetau hoko, ko e tauhi ki he ngaahi tāpuaki fakamāmaní” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá 104:13). Pea ʻoku tau hiki maʻu pē hotau ngaahi leʻó ʻi he “hiva ‘o e fakafetaʻi mo e fakamālō” “koe‘uhi ko e fakaʻofo‘ofa ʻo e māmaní.”1

‘Oku Tau Hoko Nai ko ha Kau Tauhi Lelei ʻo e Māmaní?

Te tau fakahoungaʻi mo tokangaʻi fēfē ʻa e māmani faka‘ofoʻofa ko ‘eni ʻa ia na‘e fakatupu maʻatautolú? Ko e founga ʻe taha ko ʻetau fakakaukau ki he anga hono uesia ʻe heʻetau ngaahi fili lolotongá ʻa e palanité mo hono kotoa e fānau ʻa e ʻOtuá, ʻo ʻikai ko kitautolu pē.

Ko hono moʻoní, kuo uesia fakahangatonu pe ʻikai fakahangatonu kitautolu ʻe he ngaahi fili ʻetau fanga kuí, ki he lelei ange pe kovi ange. Tau ʻeke pē kiate kitautolu pe ʻoku tau tokangaʻi lelei e ngaahi fakatupu ʻa e ʻOtuá, angalelei ki he niʻihi kehé, ʻo ʻikai maumauʻi noaʻia e ngaahi maʻuʻanga tokoní, mo houngaʻia ʻi he meʻa kotoa pē kuó Ne foaki maʻatautolú. Te tau lava ʻo fakakaukau pe ʻoku tau fokotuʻu ha māmani ʻe lava ke ako mo moʻuiʻaki ai ʻe he ngaahi toʻu tangata ʻo e kahaʻú ʻa e ongoongoleleí—pea ʻoku tau teuteuʻi ʻa e māmaní ki he Hāʻele ʻAngaua Mai ʻa Sīsū Kalaisí.

‘I ha konifelenisi ʻa e kautaha ko e LDS Earth Stewardship,2 naʻe fehuʻi ai ʻe Sisitā Sharon Eubank, ko e Tokoni ‘Uluaki ʻi he Kau Palesitenisī Lahi ‘o e Fineʻofá: “‘Ko e hā nai ha faʻahinga fakatonuhia ki hotau lotó mo ʻetau uoungatahá, ʻi he taimi ʻoku tau maumauʻi ai e meʻa ʻoku fuʻu fie maʻu vivili ʻe he niʻihi kehé? Ko ha fehu‘i faingataʻa eni ki he kakai ʻoku nau nofo ʻi he ngaahi fonua masivesivá koeʻuhí he ʻoku fuʻu faingataʻa ke maumauʻi noaʻia ha meʻa. ʻOku ʻikai foki ke maumauʻi noaʻia ʻe hotau ʻEikí mo e ʻOtuá ʻa ia ko e Tokotaha Fakatupú ha meʻa; ʻoku ʻikai ke maumauʻi noa’ia ha meʻa ʻi Heʻene founga ngāué. ‘I he taimi ʻoku tau maumau‘i noaʻia ai ʻa e meʻa ʻoku fiemaʻu vivili ʻe he ni‘ihi kehé, ko e hā leva e meʻa ʻokú ne fakahoko ki hotau faʻunga ko e faʻahinga ʻo e tangata?”3

Founga ke Tokangaʻi Lelei Ange ai ʻa e Māmaní

Ko e hā te tau lava ‘o fai ke tokangaʻi lelei ai e māmaní pea ʻoua ʻe maumauʻi hono ngaahi ma‘uʻanga tokoni mahu‘ingá? Te tau pukepuke mo fakatolonga fēfē e fakaʻofoʻʻofa ʻo e māmaní? Ko ha ngaahi fakakaukau ʻeni te ne fakatupu ha tataki fakalaumālie:

  • Manatuʻi ʻa e Tupuʻangá. ‘Oku faingofua ke mamata ki he fakaʻofo‘ofa mo e mālohi ʻo natulá, ka ʻoku faʻa ʻi ai e taimi ‘oku lava ke ngalo ʻiate kitautolu e feituʻu ʻoku tupu mei ai e fakaʻofoʻofa ko iá. ‘Oua ʻe hū ki he meʻa naʻe fakatupú ka ko e Tokotaha Fakatupú. ‘Oku fakamoʻoniʻi ʻe he māmani ‘oku ʻi ai ha Tupu‘anga Fungani Māʻolunga (vakai, ‘Alama 30:44).

  • Mo‘ui fakafeʻunga pē. ‘I Sueteni, ’oku ‘uhinga e foʻi lea lagom ko e “fe‘unga” pe “ko e fakafeʻunga pē.” Kapau te tau faka‘aongaʻi fakapotopoto ʻa e ngaahi me‘a kotoa pē ʻoku tau maʻú—ʻa e meʻakaí, valá, mo ha ngaahi koloa---te tau lava ʻo fakaʻehiʻehi mei hono maumauʻi ʻo e ngaahi ma‘uʻanga tokoni mahu‘ingá.Lagom ʻoku ʻuhinga ia ki hono ʻai ke potupotutatau koeʻuhi ke ʻoua ʻe fuʻu lahi pea ʻoua ʻe fuʻu siʻisiʻi.

  • Ako fekauʻaki mo ho ʻātakaí. Feinga ke ʻiloʻi e fanga monumanu mo e ʻakau tuʻufonua ʻi he feituʻu ʻokú ke nofo aí. Ako honau ngaahi hingoá mo e ngaahi mo‘oniʻi me‘a kau kiate kinautolú (hangē ko ‘ení, “ʻakau ‘ení ʻoku ‘ikai ke ne fuʻu fie maʻu ha vai lahi”; “fanga monumanu ʻeni ʻoku nau mālohi ʻi he taimi poʻulí”). ‘Oku liliu ʻe hoʻo ako ki ho ‘ātakaí e anga hoʻo fengāue‘aki mo iá.

  • Moʻuiʻaki e Lea ʻo e Potó. ‘Oku faingofua ʻaupito hono ʻilo e fehokotaki ʻa e māmaní mo e me‘a ʻoku tau kaí. ‘E lava ke tau tokoni ki hono tokanga‘i e ngaahi fakatupu ‘a e ʻOtuá ‘i hono mo‘ui ’aki e Lea ‘o e Potó—ʻoku kau heni ‘a hono kai e ngaahi fuaʻiʻakaú mo e uité, kae ngāue ʻaki “fakasi‘isi’i” pē e kakanoʻi manú ‘i he loto houngaʻia (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 89).

  • Vakavakaiʻi hoʻo ngaahi tōʻongá. ʻOku uesia fēfē ʻe hoʻo tōʻonga moʻuí ʻa ho ʻātakaí? ʻOku kau ʻi ho ʻātakaí ʻa natula, vavaá, mo e kakai ʻoku mou feohí. ʻE tokoni haʻo vakai fakalelei ki ho ʻaonga ki he māmaní ke maʻu ai e fakamatala ʻokú ke fie maʻu ke maʻu ai ha ueʻi fakalaumālie mei he Tamai Hēvaní ki he meʻa te ke lava ʻo fai ke tokoni ki hono tokangaʻi lelei ʻo e māmaní.

Naʻe fakatupu ʻe he ʻOtuá ʻa e māmaní maʻatautolu mo tokoni ki hono feau ʻetau ngaahi fie maʻú, ʻoku tau toe tokoni foki ke tokangaʻi ʻEne fānaú mo ʻEne ngaahi fakatupú kotoa. Naʻe pehē ‘e Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni: “Ko e hā te tau fai ʻi heʻetau maʻu e ngaahi monūʻia ʻo e Fakatupu fakalangí? ʻOku totonu ke tau tokangaʻi ʻa e māmaní, hoko ko ha kau tauhi fakapotopoto ki ai, pea fakatolonga ia maʻá e ngaahi toʻu tangata ʻo e kahaʻú. Pea ‘oku totonu ke tau feʻofa‘aki mo fetauhiʻaki ‘iate kitautolu.”4 ‘I heʻetau fai ki he fale‘i ko ʻení pea fakahoko ʻetau tafaʻakí ke tokoni ke tokanga‘i ʻa e māmaní, pea ʻe kamata ke tau fakahounga‘i lahi ange ʻaupito ʻa e “mo‘ungá mo e teleʻá, ‘akaú mo e matalaʻiʻakaú.”5 ‘E ʻaonga ʻetau ngaahi ngāué maʻatautolu, ngaahi to‘u tangata he kahaʻú, mo hokohoko atu hono tauhi e fakaʻofo‘ofa ʻo e māmaní.

Ngaahi Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. Vakai, “For the Beauty of the Earth,” Ngaahi Himi, fika 92.

  2. Ko e LDS Earth Stewardship, ko ha kautaha ʻoku ‘ikai ke fakatupu paʻanga pea ʻoku ʻikai ke ʻi ai haʻanau kaunga faka‘ofisiale ki he Siasí.

  3. Sharon Eubank, “That We May Be One” (LDS Earth Stewardship fall forum, ʻOkatopa.10, 2019), ldsearthstewardship.org.

  4. Russel M. Nelson, “The Creation,” Ensign, Mē 2000, 84.

  5. “For the Beauty of the Earth,” Ngaahi Himi, fika 92.