2021
Ko Hono Ikunaʻi e Mōfia Fakapolitikale ʻo Uasingatoni, DC
Tīsema 2021


Fuofua Houʻeiki Fafine ʻo Hono Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí

Ko Hono Ikunaʻi e Mōfia Fakapolitikale ʻo Uasingatoni, DC

Naʻe tāpuekina ʻa ʻEmeline B. Uele mo Sina ʻIongi Uiliamisi ʻaki ha loto-falala ʻi heʻena ʻohake ha kaveinga naʻe ʻikai manakoa ʻe he kau taki ʻo e puleʻangá.

ʻĪmisi
illustration of Emmeline B. Wells and Zina Young Williams by a train

Tā fakatātā ʻa Toni Oka

Naʻe helaʻia e ongo fafiné ʻi heʻena hifo mei he lēlué ʻi he kolomuʻa ʻo e ʻIunaiteti Siteití ʻi Uāsingatoni DC, ka naʻá na maʻu ha loto fakapapau. Hili ha ʻaho ʻe nima ʻo e fononga ʻa ʻEmeline B. Uele mo Sina ʻIongi Uiliamisi mei Sōleki Sití, naʻá na fakaʻamu ke fakalakalaka e ngāue ʻa e kāingalotu ʻo e Siasí ka ne na ʻiloʻi ne nau fehangahangai mo e fakafepakí.

ʻI Sānuali ʻo e 1879, ne na kau atu ai ki ha ngaahi fakataha fakafonua fekauʻaki mo e totonu ʻa e houʻeiki fafiné ke fili mo fakahoko ha ngaahi tohi tangi ki he Fale Alea ʻo ʻAmeliká, ʻo kole ki he kau faʻu laó ke fakaleleiʻi e ngaahi lao fefeka fekauʻaki mo e Siasí.

Naʻe lekooti ʻe ʻEmeline ʻi heʻene tohinoá ʻo pehē, “ʻOku ou loto ke fai e meʻa kotoa pē ʻi hoku mālohí ke tokoni ke hikiʻi hake e tuʻunga ʻo hoku kakaí kae tautautefito ki he houʻeiki fafiné.”1 Mei he 1877 ki he 1914, naʻá ne hoko ko e ʻētita ʻo ha tohi maʻá e kakai fefine ʻo e Siasí naʻe ui ko e Poupouʻi ʻo e Fefiné (Womanʻs Exponent), ʻa ia naʻá ne poupouʻi ai e ngaahi ngāue lelei ʻi he ngaahi ʻapí mo e tukui koló.

Naʻe talitali lelei ʻe he ongo taki fakapuleʻanga ʻo e ngaahi totonu ke filí, ʻElisapeti Keti Sitenitoni mo Sūsana B. ʻAnitoni ʻa e ongo fafine mei ʻIutaá.2 Ne na tokoni ʻo vahe kinaua ki ha kōmiti ʻoku nau ʻave e ngaahi pōpoakí ki he palesiteni ʻo e puleʻangá, Lutafooti B. Heisi.3

Naʻe talanoa loto-toʻa ʻa ʻEmeline mo ia, ʻo ne pehē, “Hili ʻema ʻoange kiate ia ha ngaahi moʻoniʻi meʻa fekauʻaki mo e tuʻunga ʻo e kakai ko ʻení, pea mo e ngaahi meʻa ʻe iku ki ai e ngaahi founga tōtuʻa mo fefeká, naʻá ne pehē kuo teʻeki ai ke ne fakakaukau ki he kaveingá ni ʻo hangē ko ʻema fakakaukaú.” Naʻe fakaafeʻi ʻe Palesiteni Heisi hono uaifi ko Lusí ke fanongo ki heʻena kolé. “Naʻe fakatupu ʻe heʻene ongoʻi fie kaungāmamahí ha ongoʻi ʻofa.”4

ʻI ha toe uike ʻe ua, naʻe ʻave ʻe ʻEmeline mo Sina ha ngaahi pōpoaki ʻo fakafofongaʻi ʻa e Siasí ki ha kau fakafofonga falealea ʻiloa. Naʻe manatu ʻa ʻEmeline ne na “faʻa fakataha maʻu pē mo ha kakai ne nau mātuʻaki tokanga lahi” ki heʻena pōpoakí.5

Neongo naʻe ʻikai ola lelei ʻena feingá ʻi hono liliu e fakakaukau ʻa e kakaí ʻi he taʻu ko iá, ka ʻi ha toe taʻu ʻe 17, naʻe taukaveʻi ʻe ʻEmeline mo ʻene kau Fineʻofá e ngaahi totonu ʻa e houʻeiki fafiné mo e kāingalotu ʻo e Siasí. ʻI he 1896, naʻe fakafiefia e hoko ʻa ʻIutā ko ha siteití, pea naʻe toe fakafoki mai ha ngaahi totonu fakalotu mo fakapuleʻanga lahi.

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. The Diaries of Emmeline B. Wells, Jan. 4, 1878, churchhistorianspress.org.

  2. Emmeline B. Wells, “Over the Hills and Far Away,” Woman’s Exponent, Feb. 1, 1879, 186.

  3. Vakai, The Diaries of Emmeline B. Wells, Jan. 10, 1879, churchhistorianspress.org.

  4. Emmeline B. Wells, “Visit to Washington,” Woman’s Exponent, Feb. 15, 1879, 194.

  5. Emmeline B. Wells, “Visit to Washington,” 194.