2021
Koe Ngaahi Meʻaʻofa Lelei Taha ʻo e Kilisimasí
Tīsema 2021


Ko e Ngaahi Meʻaʻofa Lelei Tahaʻo e Kilisimasí

Ko e hā ha meʻaʻofa te tau lava ʻo foaki ki hotau Fakamoʻuí koeʻuhí ko e ngaahi meʻa kotoa kuó Ne fakahoko maʻatautolú?

ʻĪmisi
Photograph of baby in manger

Ngaahi taá mei he Getty Images

Kuo hoko maʻu pē ʻa e Kilisimasí ko ha taimi makehe kiate au. Ko ha taimi ʻo e ʻofa. Ko ha taimi ke foaki ai. Ko ha taimi ʻo hono fakamanatua.

ʻOku ou manatu ki he ngaahi tukufakaholo Faka-Kilisimasi motuʻa ʻo Sekisolovakia kuo laui senitulí ʻa ia naʻá ne toʻoa hoku lotó heʻeku kei siʻí. ʻOku ou manatuʻi e fanga kiʻi fuʻu ʻakau Kilisimasi ne ʻi ai teʻelangó, ʻa e ngaahi meʻaʻofa naʻe ngaohi nima peé mo e manongi ʻo ha teuteu kātoanga fakafiefia. ʻOku ou manatuʻi e ngaahi hiva kilisimasi fakaʻofoʻofa mo e ngaahi fasi fakaʻeiʻeiki ʻo e ʻōkaní naʻá ne fakafiefiaʻi e ngaahi hala fakapoʻuli ʻo Suikau ʻi Siamane Hahaké. ʻOku ou manatuʻi foki e kiʻi fata siʻisiʻi ne fakatahataha ki ai homau fāmilí hili ʻemau hola tuʻo ua ki ai mei ha ngaahi tūkunga fakatuʻutāmaki ʻo kamata ha moʻui foʻou ʻi Siamane Hihifo hili e Tau Lahi ʻa Māmani Hono II.

ʻI heʻeku manatu atu ʻi he loto-mamahi mo e fiefiá, mahalo ko e meʻa ʻoku ou manatuʻi lelei taha fekauʻaki mo e taimi Kilisimasí ko e feʻofaʻaki ne maʻu ʻe hoku fāmilí, ʻa e founga ne mau ʻofa mo tali ai e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi kuo fakafoki maí, pea mo ʻemau ʻofa ki he Fakamoʻuí.

ʻI he toe ofi mai ʻa e Kilisimasí, ʻoku ou manatu ai ki ha lea ne toki vahevahe ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni fekauʻaki mo e meʻa ke tau tokanga taha ki ai lolotonga e faʻahitaʻu Kilisimasí: “ʻOku ʻikai ke toe ʻi ai ha meʻa ʻe mahuʻinga ange te tau lava ke fai ʻi he Kilisimasi ko ʻení, ka ko e tukutaha ʻetau tokangá ʻi he Fakamoʻuí mo e meʻaʻofa ʻo e ʻuhinga moʻoni ʻo ʻEne moʻuí kiate kitautolu takitahá.”1

ʻOku toe fakamanatu mai foki kiate au ʻa Palesiteni ʻEselā Tafu Penisoni (1899–1994), ʻa ia naʻe vahe ke ne tokoniʻi ʻa e kāingalotu ʻo e Siasí ʻi Siamané hili e Tau Lahi ʻa Māmani Hono II. “Naʻe fakafou ʻi he polokalama uelofea ne ueʻi fakalaumālie ʻe he ʻOtuá, ʻa ʻene fafanga ʻa e fiekaiá, fakafiemālieʻi ʻa e tēngihiá, pea ʻunuki ke ofi ange ki he langí ʻa kinautolu kotoa pē naʻe fetaulaki mo iá.”2

Naʻe lea ʻa Palesiteni Tōmasi S. Monisoni (1927–2018) fekauʻaki mo e meʻa ne hoko ko iá hili ha ngaahi taʻu lahi mei ai ʻi ha polokalama fakatapui ʻi Suikau. ʻI he fakatahá, naʻe haʻu ai ha mēmipa toulekeleka ʻo e Siasí ʻo pehē ange: “Kātaki ʻo talaange kia Palesiteni Penisoni ʻoku mau ʻofa atu kiate ia. Naʻá Ne fakahaofi ʻemau moʻuí: ko au, ko hoku uaifí, mo ʻeku fānaú, pea mo ha niʻihi kehe tokolahi.” Naʻá ne hangē ha ʻāngelo naʻe fekauʻi mai ʻe he ʻOtuá ke fakafoki mai kiate kimautolu ha ʻamanaki lelei mo ha loto falala ki he kahaʻú.3

Siʻi kāinga mo e kaungāmeʻa ʻofeina, ʻoku ʻikai ha taimi ʻe toe lelei ange ka ko e taimí ni, ʻa e faʻahitaʻu Kilisimasi ko ʻení, ke muimui ʻi he ngaahi sīpinga ko iá mo toe fakatapui kitautolu ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni ne akoʻi ʻe Sīsū Kalaisí. ʻOku hoko maʻu pē ia ko e taimi totonu ke ʻofa ki he ʻEiki ko hotau ʻOtuá ʻaki hotau lotó kotoa—pea mo hotau kaungāʻapí ʻo hangē pē ko kitautolú.

ʻOku lelei ke manatuʻi “ko ia ʻokú ne foaki ha paʻangá ʻoku foaki lahi, ko ia ʻokú ne foaki ha taimí ʻoku foaki lahi ange, ka ko ia ʻokú ne foaki ʻene moʻuí ʻokú ne foaki ʻa e meʻa kotoa pē. Tuku ke hoko ʻeni ko ha fakamatala ʻo ʻetau ngaahi meʻaʻofa Kilisimasí.”4

Fakatefito ʻi Heʻene Moʻuí

ʻOku fakamanatua ʻe he konga lahi ʻo e māmaní ʻa e Kilisimasí, ka ʻi heʻetau hoko ko e kau ākonga mo e kau muimui ʻo Sīsū Kalaisí, kuo tau fakahoko ai ha fuakava ke “manatu maʻu ai pē kiate ia” ( Tokāteline mo e NgaahiFuakava 20:77, 79). ʻI he Kilisimasí, ʻoku mātuʻaki faingofua ke fakatefito ʻetau tokangá ʻi he tamasiʻi ko Kalaisí naʻe hoko ko hotau Fakamoʻuí mo e Tuʻí.

ʻOku fakatefito ʻetau tokangá ʻia Sīsū Kalaisi ʻi heʻetau fiefia ʻi Hono ʻaloʻí. ʻOku tau fakafiefiaʻi mo hotau fāmilí mo e ngaahi kaungāmeʻá ʻa e “ongoongo lelei ʻo e fiefia lahi” (Luke 2:10). ʻOku tau fanongo ki ha mūsika toputapu ʻokú ne talaki ʻEne hāʻele mai ki he māmaní. ʻOku tau lau e lekooti fakafolofola ʻo Hono ʻaloʻí ʻi he tohi ʻa Mātiu, Luke, mo e 3 Nīfaí. ʻOku tau fakamoʻoni ko Sīsū ʻa e ʻImānuela naʻe kikiteʻí, ʻaloʻi ʻe Melé, ʻa ia naʻá ne “takatakai ʻaki ia ʻa e kofu, ʻo fakatokoto ia ʻi he ʻaiʻanga kai ʻo e manú; koeʻuhí naʻe ʻikai te nau hao ʻi he fale talifonongá” (Luke 2:7; vakai foki, Mātiu 1:23; ʻĪsaia 7:14).

ʻOku fakatefito ʻetau tokangá ʻia Sīsū Kalaisi ʻi heʻetau ako mo tali ʻEne ngaahi akonakí. ʻOku tau feinga ke tau angamalū mo manavaʻofa, faʻa fakalelei mo loto maʻa, faʻa fakamolemole mo faivelenga. ʻOku tau fakatuotuai ke faifakamaau kae vave ke lotu mo faʻa fakamolemole. ʻOku tau fai ki he niʻihi kehé ʻa e meʻa ʻoku tau loto ke fai kiate kitautolú. ʻOku tau fekumi ki he “fua lelei” ʻoku maʻu mei he tokāteline fakalangí. ʻOku tau “fai ʻa e finangalo” ʻo ʻetau Tamai Hēvaní.5

ʻOku fakatefito ʻetau tokangá ʻia Sīsū Kalaisi ʻi heʻetau muimui ki Heʻene sīpinga haohaoá. Naʻá Ne akoʻi mai e founga ke tau ʻofa, vahevahe, mo fakaafe aí ʻaki ʻetau ngāue tokoní, talangofuá, lotú, feilaulaú, mo e kātakí.

Hangē ko Sīsuú, ʻoku tau fekumi ki ha ngaahi faingamālie ke tāpuekina e fānau ʻa e ʻOtuá ʻi heʻetau “feʻaluʻaki ʻo fai leleí” (Ngāue 10:38; vakai foki, Mātiu 5:16). ʻOku tau faʻifaʻitaki ki Heʻene sīpinga ʻo e talangofua ki he Tamaí ʻi heʻetau toe tukupā ke moʻui ʻaki e folofola ʻa e ʻOtuá mo fakafoʻou ʻetau feinga ke tauhi ʻEne ngaahi fekaú (vakai, Sione 14:15).6

ʻOku tau tali ʻEne fakaafe ke “haʻu ʻo muimui ʻiate aú” (Mātiu 19:21). ʻOku mau fakaafeʻi hotau kaungā-tangataʻi fonua ʻi he māmaní ke nau omi ʻo mamata, haʻu ʻo tokoni, haʻu ʻo kau, naʻa mo e taimi ʻoku tau fehangahangai ai mo e fakatangá, ʻahiʻahí, pe faingataʻá.

ʻĪmisi
Photograph of actor portraying the Lord walking

Fakatefito ʻi Heʻene Ngaahi Meʻafoakí

ʻOku maʻu e ʻuhinga ʻo e meʻafoaki e ʻaloʻi mo e moʻui ʻa e Fakamoʻuí kiate kitautolú, ʻi he Fakalelei mo e Toetuʻu ʻa Sīsū Kalaisí. Naʻe tetetete ʻa e Fakamoʻuí koeʻuhí ko e mamahí, naʻe tafe e totó ʻi he ava kotoa Hono kilí, naʻá Ne mamahiʻia ʻi he sinó mo e laumālié fakatouʻosi (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 19:18).. ʻOku hoko ʻEne feilaulau maʻá e fānau kotoa ʻa e ʻOtuá mo ʻEne ikunaʻi ʻa e angahalá mo e maté ko ha meʻaʻofa maʻongoʻonga. Ke maʻu ha mahino ki he meʻaʻofa mahuʻinga ko iá, ʻoku fie maʻu ke tau tuku ha taimi ke fakalaulauloto ki he Fakalelei ʻa e Fakamoʻuí pea mo hono ʻuhinga kiate kitautolu takitahá.

Koeʻuhí ko e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí, ʻoku tau ʻilo ʻe lava ke fakahaofi kitautolu mei he mamahí. ʻOku tau ʻilo te tau lava ʻo liliu, fakalakalaka, mo ikuna. ʻOku tau ʻilo te tau lava ʻo fakatomala mei heʻetau ngaahi angahalá pea fakamolemoleʻi kitautolu. Pea ʻi heʻetau ngāue ʻaki ʻa e tuí ke fakatomalá, ʻoku tau ʻilo kuo tokamālie ʻa e ngaahi fie maʻu ʻa e fakamaau totonú (vakai, ʻAlamā 34:16).

Naʻe pehē ʻe Palesiteni Nalesoni, “Ko e fakatomalá ko ha meʻaʻofa maʻongoʻonga ia. Ko ha founga ia ʻoku ʻikai totonu ke ilifiaʻi. Ko ha meʻaʻofa ia ke tau maʻu ʻi he fiefia pea ke fakaʻaongaʻi—ʻo tali—ʻi he ʻaho takitaha ʻi heʻetau faifeinga ke hoko ʻo hangē ange ko hotau Fakamoʻuí.”7

Koeʻuhí ko e tamasiʻi ko Kalaisí, ne tau maʻu ai ʻa e meʻaʻofa fakalangi ʻo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí. Te tau lava ʻo maʻu ʻa e ʻaloʻofá mo e fakahinohinó tuʻunga ʻi he meʻaʻofa ko ʻení. ʻE lava ke mahino kiate kitautolu ʻa e mamahí. Te tau lava ʻo maʻu ʻa e melinó, ʻo “ʻikai hangē ko e foaki ʻa māmaní” ka ʻi he foaki ʻe he ʻEikí kiate kitautolú (Sione 14:27).

ʻE lava ke fakatonutonu ʻa e ngaahi fehalaakí. ʻE lava ke fakamaʻamaʻa ʻa e ngaahi kavengá. Koeʻuhí ko e feilaulau taʻefakangatangata ʻa Sīsū Kalaisí, te tau lava ʻo maʻu ʻa e ʻamanaki lelei ki he fakatauʻatāiná.

Pea ko e hā ʻa e meʻa ke tau ʻamanaki lelei ki aí?

Naʻe tali ʻe Molomona: “Vakai ʻoku ou pehē kiate kimoutolu te mou maʻu ʻa e ʻamanaki leleí ʻi he fakalelei ʻa Kalaisí pea mo e mālohi ʻo ʻene toetuʻú, ke fokotuʻu hake ki he moʻui taʻengatá, pea ʻe fai ʻeni koeʻuhi ko hoʻomou tui kiate iá.” (Molonai 7:41).

ʻOku malava ʻe he Fakalelei mo e Toetuʻu ʻa e Fakamoʻuí ʻo fakaʻatā e meʻaʻofa maʻongoʻonga taha ʻi he ngaahi meʻaʻofa kotoa pē ʻo e Kilisimasí: moʻui taʻengatá (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 6:13; 14:7).

Hono ʻikai fakaofo ʻetau hiva, “Fiefia ki Māmaní.”8

Ko ʻEtau Meʻaʻofa Kiate Iá

ʻOku tau pehē fakataha mo e ʻAposetolo ko Paulá, “Fakafetaʻi ki he ʻOtuá koeʻuhi ko ʻene foaki ʻoku taʻefaʻalauá” (2 Kolinitō 9:15).

Ka ko e hā leva ʻetau meʻaʻofá?

He ʻikai lava ke fakatau ʻaki e paʻangá ʻa e meʻaʻofa ʻokú Ne kole maí. He ʻikai ke tau maʻu ia ʻi ha falekoloa he ʻinitanetí. He ʻikai ke tau lava ʻo kole ki ha taha ke ne ngaohi ia maʻatautolu. He ʻikai lava ke tau tuku ia ʻi he lalo fuʻu ʻakau Kilisimasí.

Ko e meʻa ʻoku kole mai ʻe he Fakamoʻuí meiate kitautolú ko hotau lotó.

Ko e hā te u lava ʻo foaki kiate Ia,

ʻO hangē ko au ko e masivá?

Kapau ko aú ko ha tauhi sipi

Te u ʻomi ha lami,

Ka na ko ha Tangata Poto Au

Te u fai hoku fatongiá,—

Ka ko ia te u lavá te u foaki Maʻana,

ʻO foaki hoku lotó kiate Ia.9

Ke foaki kiate Ia hotau lotó, ʻoku fie maʻu ke tau tomuʻa tali ʻEne tokoní. ʻOku ʻuhinga e foaki kakato hotau lotó ki he Fakamoʻuí, ke haʻu kiate Ia ʻi he loto-mafesifesi mo ha laumālie fakatomala (vakai, 3 Nīfai 12:19). Ko e toki taimi ia te tau lava ai ʻo maʻu kakato ʻEne meʻaʻofa ʻo e Fakaleleí pea taau mo e meʻaʻofa ʻo e moʻui taʻengata ʻa e ʻOtuá. ʻI heʻetau loto fiemālie ke fakatomalá, ʻoku tau fakahaaʻi ai ʻetau ʻofa mo e houngaʻia ʻi he meʻaʻofa ʻa e ʻOtuá pea mo e feilaulau ʻa e Fakamoʻuí maʻatautolú.

ʻI he taimi ʻoku toe fakamoʻui ai ʻe Sīsū Kalaisi hotau lotó, ʻoku kakato leva ʻetau fiefiá. Pea ʻi he taimi ʻoku kakato ai ʻetau fiefiá, ʻoku tau fie vahevahe ʻa e aʻusia ko ʻeni ʻo e ʻofá, melinó, mo e ʻamanaki leleí ki he fānau kotoa ʻa e ʻOtuá. ʻOku tau loto ke tauhi ki he ʻOtuá mo hotau kāingá. Pea ʻoku tau fie foaki ki he meʻaʻofa mahuʻinga taha kotoa kuo foakí, ʻo aʻu ki he “mā ʻo e moʻuí” (Sione 6:35) pea mo e “vai moʻuí” (Sione 4:10).

ʻI heʻetau fokotuʻu ʻa e Fakamoʻuí mo ʻEne meʻaʻofa fakalangi kiate kitautolú ko e tefito ʻetau moʻuí ʻi he faʻahitaʻu Kilisimasi ko ʻení pea fai maʻu ai pē, te tau fakahā ai ki he māmaní ʻi he fiefia mo e loto-molumalu “naʻe ʻikai kamata [e moʻui ʻa Kalaisí] ʻi Pētelihema pe ʻosi ʻi Kalevale.”10

He ʻikai teitei fiekaia pe fieinua ʻa kinautolu kotoa pē ʻoku tali ʻEne meʻaʻofa maʻongoʻongá. Te nau ʻilo ai ʻa e fiemālié ki honau laumālié (vakai, Mātiu 11:29) pea fiefia ʻaki honau lotó mo e laumālié kotoa “ka haʻu ʻa e ʻEikí.”11

Fakatauange ke tau maʻu mo foaki ʻa e ngaahi meʻaʻofa maʻongoʻonga taha ʻo e Kilisimasí ʻi he faʻahitaʻu Kilisimasi ko ʻení pea ʻi he toenga ʻo e taʻú.

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. Russell M. Nelson, “Divine Gifts” (First Presidency Christmas devotional, Dec. 6, 2020), broadcasts.ChurchofJesusChrist.org.

  2. Thomas S. Monson, “The Gifts of Christmas,” Liahona, Dec. 2003, 4.

  3. Thomas S. Monson, “The Gifts of Christmas,” 4.

  4. Thomas S. Monson, “The Gifts of Christmas,” 5.

  5. Vakai ki he Malanga ʻa e Fakamoʻuí ʻi he Moʻungá ʻi he Mātiu 5–7, tautautefito ki he Mātiu 5:5, 7–9; 6:14–15, 19–20, 33; 7:1–2, 7–8, 12, 15–21.

  6. ʻOku ʻomi ʻe he ouau ʻo e sākalamēnití ʻa e faingamālie ko ʻení kiate kitautolu he Sāpate kotoa pē.

  7. Russell M. Nelson, “Meʻaʻofa ʻe Fā mei he Fakamoʻuí,” Liahona, Tīsema 2019, 7.

  8. “Fiefia ki Māmaní,” Ngaahi Himi, fika 110.

  9. “A Christmas Carol,” ʻi he The Poetical Works of Christina Georgina Rossetti (1904), 246–47.

  10. “Ko e Kalaisi Moʻuí: Ko e Fakamoʻoni ʻa e Kau ʻAposetoló,” ChurchofJesusChrist.org.

  11. Ngaahi Himi, fika 110.