2021
Founga Hono Tokoniʻi Au ʻe he ʻEikí ke Mahino e Mahuʻinga Fakalangí Lolotonga ʻEku Vete Malí
Tīsema 2021


Fakaʻilekitulōnika Pē: Kakai Lalahi Kei Talavoú

Founga Hono Tokoniʻi Au ʻe he ʻEikí ke Mahino e Mahuʻinga Fakalangí Lolotonga ʻEku Vete Malí

ʻI heʻeku fakafalala ki he Fakamoʻuí ʻi hoku ngaahi faingataʻaʻiá, ne u ako ke sio ki he niʻihi kehé—pea mo au—ʻi ha maama foʻou.

ʻĪmisi
fefine ʻokú ne lau e folofolá ʻi he temipalé

Faitaaʻi ʻe Tina Lerohl

Ko e feituʻu ʻoku ou haʻu mei ai ʻi Saute ʻAfiliká, ʻoku ʻi ai ha ngaahi tui fakafonua pau ʻoku nau fakamamafaʻi ʻa e fōtunga ki tuʻá mo e ngaahi tuʻunga hoihoifuá, ʻa ia ʻe lava ke te ongoʻi lōmekina ai pea ʻi ai e taimi ʻe niʻihi kuó ne ʻai ke u ongoʻi tailiili fekauʻaki mo hoku fōtungá mo e tuʻunga ʻoku ou ʻi aí. Pea kuó u ako ʻoku tokolahi ha kakai lalahi kei talavou kehe ʻi he funga ʻo e māmaní ʻoku nau fefaʻuhi mo e fōtunga ʻo e sinó mo hoto mahuʻinga fakatāutahá foki.

Ko e taha ʻo e ngaahi founga mālohi ʻa Sētané ko e ʻikai malu e sinó. ʻOkú ne feinga ke fakalotoʻi kitautolu ke tau fakamāuʻi kitautolu mo e niʻihi kehé ʻo fakatefito ʻi hotau fōtungá. Ka kuó u ʻiloʻi kapau te u feinga ke tauhi e ngaahi tuʻunga hoihoifua mo e mahuʻinga fakatāutaha ʻo e māmaní, he ʻikai te u teitei ongoʻi fiemālie pe nonga ʻi hoku tuʻunga totonú.

Ko e kī ki hono maʻu ʻo e loto-falalá ko e feinga ke vakai kiate au mo e niʻihi kehé ʻi he founga ʻoku fakahoko ʻe he Tamai Hēvaní. Kuo hoko ʻeni ke mahino ai kiate au hoku mahuʻinga fakatāutahá mo ʻeku ʻiloʻi e mahuʻinga ʻo e niʻihi kehé foki.

Ko e Taumuʻa Halá

ʻI he taimi naʻá ku teiti aí, naʻá ku sio ki ha ngaahi tūkunga lahi naʻe fakatefito ai e mahuʻinga ʻo e niʻihi kehé ʻi he fōtungá. Naʻá ne ʻai au ke u loto mamahi he sio ki he siʻisiʻi ange e teiti hoku ngaahi kaungāmeʻá ʻiate kinautolu ne ngali feʻunga mo e ngaahi tuʻunga moʻui hoihoifua ʻo e māmaní. Pea, ko e meʻapangó, ʻi heʻeku feinga ke maʻu haku hoa taʻengatá, naʻe ʻi ai foki mo haʻaku lisi vakaiʻi ʻo e ngaahi ʻulungāngá—kau ai e ngaahi meʻa fakatuʻasinó—ʻa ia naʻá ku fekumi ki ai ʻi ha husepāniti ki he kahaʻú.

Naʻe faifai peá u maʻu ha taha ke mali [mo ia]ʻi he temipalé. Pea ʻi he kamataʻangá, naʻá ku fakakaukau kuó ma maʻu ha nofomali fakaʻofoʻofa. Ka naʻe kamata ke u fakatokangaʻi ʻe pōlepole hoku husepānití ki he niʻihi kehé fekauʻaki mo ʻene mali mo e taʻahine talavou taha ʻi he lokí, ka naʻe hangē ʻoku ʻikai pē ke ne lea lelei fekauʻaki mo hoku fōtungá ʻiate kimaua peé. Naʻá ne talamai maʻu pē pe ʻe liliu hoku mamafá mo talamai e founga ke ngaohi ʻaki hoku ʻulú mo e founga teuteú.

Hili ha ngaahi māhina siʻi mei heʻeku fāʻeleʻi ʻema ʻuluaki pēpeé, naʻe taʻe-ʻamanekina hono talamai ʻe hoku husepānití ʻokú ne fie maʻu ke [ma] vete. Naʻe teʻeki ai ke u ʻiloʻi ha meʻa naʻe fehalaaki. Neongo ʻeku ngaahi feinga lelei tahá, ka naʻe ʻikai lava ke fakalotoa ia ke ngāue ke fakahaofi ʻema nofomalí, pea naʻá ku hoko ai ko ha faʻē tāutaha.

Kimui ange aí, naʻá ku toki ʻiloʻi naʻá ne nonofo mo ha fefine ʻe taha lolotonga ʻema kei malí, pea naʻá ku ʻohovale ʻi heʻeku ʻiloʻi naʻá ne fōtunga hangē pē ko aú ka naʻá ne kei siʻi ange ʻaki ha ngaahi taʻu siʻi pea ʻikai ha ngaahi liliu ʻi hono feitamaʻi mo fāʻeleʻi ha pēpeé. Naʻe kamata ke u fifili pe ko e hā naʻe ʻikai ke u lelei feʻunga aí mo tokanga taha ki heʻeku ngaahi fehalaaki fakatuʻasinó.

Naʻe aʻu ki ha taimi ne u ʻiloʻi naʻe ʻikai hāhāmolofia pehē ʻa e tūkunga naʻá ku ʻi aí. ʻI heʻeku toe foki ʻo teití, ne u fanongo ki ha ngaahi talanoa lahi ʻo ha kakai kei talavou kuo nau vete mali koeʻuhí naʻe “ʻikai ke nau toe saiʻia” ʻi honau [ngaahi] malí ʻa ia naʻa nau “tukuange kinautolu ke nau ʻalú” pe koeʻuhí naʻe ʻikai ke toe ʻi ai ha “kihiʻi fiefia fakatuʻasino”.

Naʻá ku kiʻi ongoʻi faikehe ʻi he taimi kotoa pē ne u fanongo ai ki ha pehē ʻe ha taha ko e fōtunga fakaʻofoʻofá ʻa e konga mahuʻinga taha ia ʻo ha hoa-mali. Ko e taimi kotoa pē naʻá ku fakakaukau ai ki he tūkunga ʻo e hoihoifua ʻa e māmaní, naʻá ku fifili pe naʻe ʻikai totonu ke u maʻu ʻa e ʻofá koeʻuhí ko e ngaahi liliu ne aʻusia ʻe hoku sinó lolotonga ʻeku feitamá.

Ko e Hoihoifua Moʻoní

ʻI heʻeku fakalaulauloto ki he ʻuhinga ʻo e hoihoifua moʻoní, naʻá ku maʻu ha kupuʻi lea naʻe kehekehe mo e vakai ʻa e māmaní ki he meʻá ni: “Neongo ʻa e ʻngaahi kākā kotoa pē’ ʻe ala hoko ʻi he teití—kau ai ʻetau vakai maʻu pē ki hotau lelei tahá—ʻoku totonu ke tau manatuʻi ko e fōtungá mo e ākengá ʻʻoku ʻikai fuʻu mahuʻinga.’”1

Naʻe tokoni ʻeni ke mahino kiate au ko e meʻa ʻoku mahuʻinga moʻoni ki hono kumi ʻo ha hoa mali pea ko e kī ia ki he ʻofa ki he niʻihi kehé mo kitautolú, ʻa e fevakavakaiʻaki mo e niʻihi kehé, pe ko e hā ʻoku ʻi he lotó. ʻI heʻetau hoko ko e kau ākonga ʻa Sīsū Kalaisí, ʻoku totonu ke tau tokanga taha ki he mālohi ʻo e ʻulungāngá pea mo hotau tuʻunga totonú ko e ngaahi laumālie fakalangi.

Naʻe fakamamahi lahi kiate au ʻeku vete malí, ka naʻá ne toe ʻomi foki ha faingamālie ke u toe vakaiʻi ai ʻa e ʻuhinga ʻo e hoihoifua moʻoní mo e mahuʻinga fakalangí. Kapau ʻokú ke fāifeinga ke ʻiloʻi ho mahuʻinga fakalangí pe ko ia ʻo e niʻihi kehé, fakakaukau ki he ngaahi tokoni ko ʻení, ʻa ia naʻa nau tokoniʻi au ke toe liliu ʻeku fakakaukaú.

1. ʻAlu Maʻu pē ki he Temipalé

ʻI he temipalé, ʻoku pulia atu e māmaní ki he puipuituʻá pea ʻoku ʻomai ʻa e taʻengatá ke toe ʻasi mahino ange. Ko e lahi ange ʻeku ʻalu ki he temipalé mo manatuʻi ʻeku ngaahi fuakavá, ko e lahi ange ia e liliu ʻeku fakakaukau fakangatangatá ki ha fakakaukau ʻoku taʻengata. Ko e meʻa ʻoku ngali mahuʻinga ʻi he ngaahi tuʻunga moʻui fakamāmaní ʻoku ʻikai ʻasi fuʻu mahuʻinga ia ʻi he temipalé.

Ka ʻoku ʻikai hoko ʻa e liliu ko ʻení ʻi ha pō pē ʻe taha. ʻOku maʻu ia ʻi he hokohoko maʻu pē hono fakaʻaongaʻi ʻo e taimí ʻi he ʻuhinga totonu ʻi he fale ʻo e ʻEikí. Hangē ko e akonaki ʻa Palesiteni Russell M. Nelson: “Ko hono tauhi ha fuakava fakatemipalé ʻoku ʻikai fakangatangata ka ʻoku fakaivia. ʻOkú ne hikiʻi hake kitautolu ʻo ope atu ʻi he ngaahi fakangatangata ʻo ʻetau fakakaukaú mo hotau mālohí.”2

2. Ako ke Fakafanongo ki he Laumālie Māʻoniʻoní.

ʻOku kōlenga mai ʻa Palesiteni Nalesoni ke “fakatupulaki ʻetau malava fakalaumālie ke maʻu e fakahaá. … Fili ke ke fai e ngāue fakalaumālie ʻoku fie maʻu ke ke fiefia ai ʻi he meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní mo ke toutou ongoʻi mahino ange ai e leʻo ʻo e Laumālié.”2

ʻI he taimi ʻoku tau fili ai ke tokanga taha ki he ngaahi meʻa ʻo e Laumālié kae ʻikai ko e ngaahi meʻa ʻo e māmaní, te tau mateuteu ange ai ke fanongo ki Heʻene ngaahi ueʻí mo e moʻoní.

3. Lotua ha Ngaahi Meʻafoaki Fakalaumālie

ʻE lava ke ʻomi ʻe ha ngaahi meʻafoaki fakalaumālie ʻe niʻihi ʻa e ʻilo mo e fakakaukau ʻoku fie maʻu ke mahino kiate kitautolu hotau mahuʻingá mo e mahuʻinga ʻo e niʻihi kehé. Kuo tapou mai ʻa e Tamai Hēvaní ke tau “kumi fakamātoato ki he ngaahi meʻafoaki lelei tahá” pea kuó ne fakahā mai kapau te tau holi mo lotua kinautolu, te tau lava ʻo maʻu ʻa e meʻa ʻoku tau fie maʻú (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 46:8; vakai foki, veesi 9). Ko e ngaahi meʻafoaki ʻo e faʻa ʻiloʻiló, manavaʻofá, mo e potó ko e ngaahi meʻafoaki kotoa ia ʻe ala tokoni ke ako mo lotua ʻi hoʻo fekumi ke mahino lelei ange ʻa e ʻuhinga ʻo e hoihoifua moʻoní mo e mahuʻinga fakalangí.

4. Muimui ʻi he Lea ʻo e Potó.

Ko hotau ngaahi sinó ko e meʻaʻofa fakaʻofoʻofa ia mei he Tamai Hēvaní. Ko Sētane, ʻa ia ʻoku feinga ke fakaʻauha ʻa e palani ʻa e ʻOtuá pea he ʻikai [te ne] teitei maʻu hano sino ʻoʻona, [ka] ʻokú ne ʻohofi e meʻaʻofa toputapú ni. ʻE lava ke tokoni ʻetau fakaʻapaʻapaʻi hotau sinó mo ʻiloʻi e meʻa te nau lava ʻo fakahoko ʻi he taimi ʻoku tau fakaʻaongaʻi mo fakaʻehiʻehi ai mei he ngaahi meʻa fakatuʻutāmakí, ke tau ako ai ke mataʻikoloa ʻaki hotau sinó, pea ʻi he faʻifaʻitakiʻanga, tokoni ki he niʻihi kehé ke nau fakahoko e meʻa tatau.

5. Tokanga taha pē ki he Fakamoʻuí.

ʻI he taimi ʻoku tau falala ai kia Sīsū Kalaisí, ʻoku tau vakai ai kiate kitautolu ʻi hotau tuʻunga totonú—ko e fānau fakalangi ʻa ha mātuʻa fakalangi. ʻI heʻetau ako ke ʻofa ʻiate kitautolu peé, mo angaʻofa kiate kitautolu ʻo aʻu ki he taimi ʻoku tau fakahoko ai ha fehalaākí, ʻe lava ke tokoniʻi kitautolu ʻe he Fakamoʻuí ke hokohoko atu ʻetau tupulakí mo fakatupulaki Hono ngaahi ʻulungāngá.

Naʻe pehē ʻe Sisitā Joy D. Jones, ko e Palesiteni Lahi mālōlō ʻo e Palaimelí, “Kapau ʻoku lahi ʻetau ʻofa ki he Fakamoʻuí mo e meʻa naʻá Ne fakahoko maʻatautolú ʻo lahi ange ia ʻi he ivi ʻoku tau ʻai ki he ngaahi vaivaí, puputuʻu fakaekitá, pe tōʻonga koví, te Ne tokoniʻi leva kitautolu ke tau ikunaʻi ʻa e ngaahi meʻa fakatupu mamahi ʻi heʻetau moʻuí.”4

ʻI he feinga ke vakai ki he niʻihi kehé ʻi honau tuʻunga totonú, naʻe kamata ke u akoako ke vakai kiate kinautolu ʻi ha tuʻunga kehe. Kapau te u ʻiloʻi ʻoku ou fakamāuʻi ha taha ʻo fakatefito ʻi [hono] fōtungá, te u vakai fakalelei ange mo feinga ke sio ki he meʻa naʻe mamata ki ai ʻa e Tamai Hēvaní. Naʻá ku ofo ʻi he lava ʻe he ʻOtuá ʻo fakaʻā hoku matá. Naʻe ʻikai ke u toe fakatokangaʻi ʻa e ngaahi ʻulungaanga fakatuʻasinó pea kamata ke mahino kiate au ʻa e hoihoifuá mo e mahuʻinga moʻoní—ʻa e Maama ʻo Kalaisí ʻiate kitautolu takitaha.

ʻUnu ke Ofi Ange kia Kalaisi

Neongo kuó u foua ha ngaahi aʻusia fakamamahi, ka kuó u ako ke tuku ke fakamoʻui au ʻe Kalaisi mo ʻofa ʻi hoku sinó mo hoku laumālié. Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Sēmisi E. Fausi (1920–2007), tokoni Ua mālōlō ʻi he Kau Palesitenisī ʻUluakí: “ʻOku ʻoatu ʻe ha tui ko e ʻofefine [pe foha] koe ʻo e ʻOtuá ha ongoʻi fiemālie ʻi ho mahuʻinga fakatāutahá. ʻOku ʻuhinga ia te ke lava ʻo maʻu ha mālohi ʻi he lolo faitoʻo ʻo Kalaisí. Te ne tokoniʻi koe ke ke lavaʻi ʻa e loto mamahí mo e ngaahi faingataʻá ʻaki ʻa e tuí mo e loto-toʻá.”5

Mahalo ʻoku ʻi ai ha ngaahi fakakaukau ʻa e māmaní fekauʻaki mo e ʻuhinga ʻo e hoihoifuá mo e mahuʻinga fakalangí, ka ʻi heʻetau ʻunu ke ofi ange ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí, ʻe tupulaki ʻetau malava ko ia ke vakai ki he fakafōtunga keheʻi ʻo e māmaní mo e tupulaki e ʻiloʻi ʻa e hoihoifua moʻoní. ʻOfa ke faitāpuekina kitautolu ke tau vakai ki he hoihoifua ʻo e niʻihi kehé pea mo kitautolu ʻi he founga totonú—ʻa e anga ʻo ʻEna vakai mai kiate kitautolú.

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. Boyd K. Packer, ʻi he Kimberly Reid, “Dating and the Eternal Perspective,” Ensign, Feb. 2008, 62.

  2. Russell M. Nelson, “Prepare for Blessings of the Temple,” Ensign,March 2002, 16–23

  3. Russell M. Nelson, “Fakahā maʻá e Siasí, Fakahā ki Heʻetau Moʻuí,” LiahonaMē 2018, 96.

  4. Joy D. Jones, “Mahuʻinga Taʻe-Hano-Tatau,” Liahona, Nōvema 2017, 15.

  5. James E. Faust, “What It Means to Be a Daughter of God,” Ensign,Nov. 1999, 102.