Liahona
Naʻe Puleʻi Hoku Lotó ʻe he Melinó mo e Fiefiá, Kae ʻIkai ko e Mamahí. Ko e Hā Hono ʻUhingá?
Fēpueli 2024


Fakakomipiuta Pē

Naʻe Puleʻi Hoku Lotó ʻe he Melinó mo e Fiefiá, Kae ʻIkai ko e Mamahí. Ko e Hā Hono ʻUhingá?

Lolotonga ʻa e ngaahi ʻaho fakaʻosi hoku husepānití mo e hili ʻene mālōloó, ne u ʻilo ʻa e nongá ʻia Sīsū Kalaisi.

ʻĪmisi
ko e lolomi ʻe Sīsū Kalaisi ha matangí

Fiemālie, Peá Ke Toka Lelei, tā ʻa Yonsung Kim

Naʻe ʻikai mahino kiate au ʻa e mamahi naʻá ku ongoʻi lolotonga ʻa e uike ʻe nima naʻá ku mamata ai ki hoku husepāniti ko Sioné, ʻi heʻene fiekaia māmālie ʻo maté ʻi he hōloa ʻene malava ko ia ke kaí. Pe mahino kiate au ʻa e founga ʻe fakamolū ai hoku mamahí ʻe he nonga mo e fiefia naʻá ne fakafonu homau ʻapí ʻi he ofi ke ne mālōloó.

Ngaahi Faingataʻa ʻo e Moʻui Leleí mo e Hōloa e Moʻuí

ʻI ha taʻu ʻe hongofulu tupu, naʻe toʻo māmālie ʻe he mahaki Pākinisoní ʻa e malava ʻa Sione ʻo ngaungaue holó, mahino ʻene leá, mo e falala pē kiate iá. Naʻá ku mamahi he mamata ki heʻene faingataʻaʻia ʻo ʻikai ngata pē ʻi he mole foʻou kotoa naʻe fakatupu ʻe he mahaki Pākinisoní, ka naʻe toe hoko foki ha mahaki mafu ʻe ua, tafa ʻe ua ki hono umá, mo e felāngaaki maʻu pē mei he ngaahi mahaki fakaesino kehe. Naʻe iku pē ʻo fakafalala mai ʻa Sione kiate au ke u hiki, fafanga, teuteuʻi, mo kaukauʻi ia. Naʻe faifai pea ʻikai toe ngāue ʻa e ngaahi uoua ʻi hono ngutú mo e mongá, pea naʻe ʻikai ke ne lava ʻo folo e meʻakaí pe vaí taʻe ʻalu ia ʻi hono halanga mānavá.

Naʻe talamai ʻe he toketā ʻa Sioné ʻi Māʻasi naʻe ʻi ai ha meʻa ʻe ua ke ne fili mei ai: (1) ke fakahū ha foʻi tiupi fafanga, ʻa ia ʻe lava ke ne tokoniʻi ʻa e moʻui ʻa Sioné ʻi ha ngaahi māhina siʻi ka ʻe fiemaʻu ke ne tokoto mohenga pē; pe (2) hoko atu ʻa Sione ʻo ʻikai fafanga tiupi pea kātekina ʻa e ngaahi faingataʻa naʻe hoko ʻi he ʻikai ke ne lava ʻo kaí. Naʻe pehē ange ʻe he toketaá, “Ko e moʻuí ʻaʻau. ʻOku totonu ke ke fai ʻa e filí. Ko e hā ʻokú ke fie faí?” Naʻe tali angamalū mo nonga ange ʻa Sione, “ʻIkai ha tiupi.”

Ne kamata ke u tangi ʻi heʻema mavahe mei he ʻōfisi ʻo e toketaá. Naʻe haʻu ki heʻeku fakakaukaú ʻa e manatu ki he ngaahi lea mo e tōʻonga ʻa Sione kimuí ni maí, ʻo fakamahinoʻi ai naʻá ne ʻosi ʻiloʻi ʻe hoko ʻeni pea naʻá ne ʻosi tali ia. Naʻe tataki au ʻe heʻeku ʻofa kia Sioné ke u poupouʻi ʻene filí.

Naʻá ku tui naʻá ku ʻilo hono ʻuhingá. Ko hono moʻoní, naʻe ʻikai ke u ʻiloʻi. Naʻe ʻikai foki ke u ʻiloʻi pe ʻe founga fēfē hano tokoniʻi ʻe he loto-houngaʻiá hoku mamahí.

Ko e Mālohi ʻo e Fakafetaʻí

Naʻe saiʻia ʻa Sione ʻi he kotoa ʻo ʻene moʻuí, ʻi he ngaahi lea ʻo e 1 Tesalonika 5:18: “Fakafetaʻi ʻi he meʻa kotoa pē.” Hangē ko ʻení, kimuʻa pea fai ʻa e lotu kaí, naʻe ʻikai teitei kole ʻe Sione ia ki ha taha ke ne “tāpuakiʻi ʻa e meʻakaí.” Ka, naʻá ne pehē mai maʻu pē, “Tau tuku ha fakafetaʻi.” Naʻe ʻiloʻi ʻe Sione naʻe mahuʻinga ʻa e loto-houngaʻiá ki he fiefiá. Naʻá ne ʻiloʻi foki, ʻi he hoko atu e veesi ko ia mei he Tesaloniká fekauʻaki mo e loto-houngaʻiá, “he ko e finangalo ia ʻo e ʻOtuá ʻia Kalaisi Sīsū kiate kimoutolú.”

Naʻe ʻiloʻi ʻe Sione ko e maté ko ha konga ia ʻo e palani ʻa e ʻOtuá (vakai, ʻAlamā 42:8–9) pea naʻe ofi ʻa e taimi ke ne mate aí. Ka naʻe hokohoko atu ʻene faivelenga kia Kalaisí ʻi he loto-houngaʻia.

Hili ʻema mavahe mei he ʻōfisi ʻo e toketaá, naʻá ma ui mo Sione ha fakataha alēlea fakafāmili. Naʻe kau mai homau fāmili naʻe nofo mamaʻó ʻi he konifelenisi vitioó. Naʻa mau kamata ʻaki ha lotu. Pea ʻi heʻeku puke ʻa e nima ʻo Sioné, naʻá ku vahevahe ange ʻene filí mo e meʻa naʻe talamai ʻe he toketaá ke ma ʻamanaki ki aí. Naʻá ku lea ki he nonga ne ma fakatou ongoʻí mo fakamanatu ki homa fāmilí ʻa e ngaahi ongo fakafiemālie kuo aʻusia ʻe he taha kotoa ʻi ha ngaahi māhina lahi. Naʻa mau ʻiloʻi kotoa, kau ai mo e makapuná, naʻe ʻikai fuoloa ʻa e moʻui ʻa Papá (ko ʻenau ui ia ʻa Sioné).

Naʻa mau fakahaaʻi ʻemau houngaʻia ki he ʻOtuá ʻi hono fakahā mai kiate kimautolu kotoa naʻe nounou ʻa e taimi mo Sioné pea mo hono foaki mai ʻa e faingamālie ke mau teuteu fakaelotó. ʻI ha ngaahi uike siʻi kimuʻa ʻi he ʻaho ko ʻení, naʻe fehuʻi ange ʻe homa foha ko Sipenisaá kia Sione pe ʻoku fēfē ʻene ongo kau ki he mei maté. Naʻe tali ange ʻe Sione, “Kuó u aʻusia ha moʻui fakaʻofoʻofa, pea ʻoku ou kei feinga pē ke hokohoko atu ia. ʻOku ou houngaʻia ʻi heʻeku moʻuí! Koloa pē ʻoku ʻi hoku tafaʻakí ʻa Kama Lī, ʻoku ʻikai ke u vēkeveke ke mate, ka ʻoku ʻikai foki ke u ilifia ai.” Naʻe mateuteu ʻa Sione pea, koeʻuhí ko ia, naʻá ne ongoʻi nonga (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 38:30).

Ko e Mateuteu ki he Māvaé

Naʻa mau tangutu ʻi he fakataha alēlea fakafāmilí, ne mamahi homau lotó pea tō homau loʻimatá, ka naʻa mau ongoʻi nonga foki. Naʻa mau ʻeke kia Sione pe ʻoku ʻi ai haʻane ngaahi fakaʻamu fakaʻosi. Naʻá ne sio mai ʻi he ʻofa mo e fakaʻamu ʻi hono fofongá; pea neongo naʻá ne lea fanafana pē ʻi ha ngaahi uike, ka naʻe mahino haʻane foʻi lea pē ʻe taha: “Temipale.” Ne tali mai leva ʻe hono ongo fohá ʻi he taimi pē ko iá, “Te mau fakahoko ia, Teti!”

Naʻe fakaʻosi ʻemau fakataha alēlea fakafāmilí ʻaki hano tuku mai ʻe homa ongo fohá haʻama tāpuaki lakanga fakataulaʻeiki fakatouʻosi. ʻI heʻena hilifaki hona ongo nimá ki hoku ʻulú, naʻe fakafonu au ʻe he loto-houngaʻiá. Naʻá ku ongoʻi māfana, ʻo hangē ko ha fāʻofua ʻofá. Naʻá ku ʻiloʻi ʻe tokoniʻi kimautolu ʻe he ʻOtuá ke fehangahangai mo e ngaahi faingataʻa ʻoku hanganaki maí. Te Ne fakanonga ʻa e mamahí mo tokoniʻi kimautolu ke mau maʻu ʻa e fiefiá.

Ko e meʻa pē ia naʻe hokó! Naʻe ʻikai fuoloa kuó ma toe ʻalu ki he temipalé, pea tokoni homa ongo fohá kia Sione ʻi he kotoa ʻo e sēsini ʻenitaumení. Naʻá ku houngaʻia ʻaupito! Naʻe fakafonu ʻe he Laumālié homa lotó.

ʻI he fakaʻau ke kovi ange ʻa e tūkunga ʻo Sioné, naʻe hokohoko atu ʻema kamata mo fakaʻosi ʻa e ʻaho takitaha ʻaki ha lotu fakafetaʻí. ʻI heʻema fai iá, ne ma fakatokangaʻi naʻe ʻikai lōmekina kimaua pe ko homa hakó ʻe he mamahí. Naʻa nau takitaha maʻu ha ngaahi faingamālie ke fāʻofua kia Papa mo fakahaaʻi ʻenau ʻofá mo e houngaʻia kiate iá. Naʻá ma maʻu ha ngaahi momeniti fakafiefia. Naʻe hū māmālie ʻa e melinó ki he loto ʻo homa hakó mo e niʻihi kehe ne ʻaʻahi angé, ʻo fakamālohia mo fakanonga foki mo honau mamahí.

Ka neongo ʻa e melino ne maʻu ʻi homau ʻapí, naʻe ongo moʻoni ki hoku lotó ʻa ʻeku mamata ki hoku husepāniti matuʻaki longomoʻui mo mālohí ʻoku holo ʻaki ha pauni ʻe 50 ʻi ha māhina ʻe taha. ʻI he valenga ʻa e poó he ʻaho 21 ʻo ʻEpelelí, naʻe tokoto ʻa Sione ʻi he mohengá. Naʻe haʻohaʻo takai ai ʻene fānaú mo au. Naʻa mau ongoʻi ʻe mavahe hono laumālié mei hono sinó ʻi ha faʻahinga taimi pē. Naʻá ku tokoto ʻi hono tafaʻakí ʻo puke hono nimá mo fanafana ange ha ngaahi lea ʻo e ʻofa mo e houngaʻia ʻi heʻema moʻuí. Naʻá ku fakamālō kiate ia ʻi he sīpinga fakalaumālie kuó ne tā ʻi heʻene tali hono ngaahi faingataʻaʻiá ʻaki ʻene tafoki ki he ʻEikí ʻi he tui mo e houngaʻia. Naʻá ku ʻuma kiate ia. Naʻe lau sekoni pē peá ne hiki atu.

Ngaahi Ongo ʻo e Nongá mo e Fiefiá

Hili hono ʻave ʻa e sino ʻo Sioné, naʻe tangutu fakataha homau fāmilí ʻi homau ʻapí. Naʻe tō homau loʻimatá ʻi heʻemau fakahaaʻi ʻemau fakafetaʻi kuo ngata ʻa e faingataʻaʻia fakamatelie ʻa Sioné. Naʻá ku fai ha ngaahi lea houngaʻia, ʻi heʻeku fakakaukau ki he ngaahi ʻaloʻofa ongongofua lahi kuo foaki mai ʻe he Tamai Hēvaní maʻamautolú (vakai, 1 Nīfai 1:20). Naʻe ʻai ʻe he ʻOtuá ke u lava ʻo tokangaʻi ʻa Sione ʻi homau ʻapí, neongo ʻeku faingataʻaʻia fakaesinó (ʻa ia naʻe fiemaʻu ai ke fai haʻaku ngaahi tafa lahi ʻi he hili pē ʻa e mālōlō ʻa Sioné).

ʻI heʻemau talanoá, naʻe fakafiemālieʻi au ʻi heʻeku fakahaaʻi ʻeku fakamālō koeʻuhí ko e ngaahi talaʻofa taʻengata ʻo ʻetau ngaahi fuakava ʻi he temipalé (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava132:19–20). Ne u talaange ki heʻeku fānaú ne u ongoʻi hangē naʻe fāʻofua mai ʻa Sione kiate aú, ʻo fakapapauʻi mai ʻa e meʻa naʻá ku lea ʻakí ʻi heʻeku fakahaaʻi ʻeku loto-houngaʻiá. He toki ongo fakafiefia moʻoni! Naʻá ku fakamanatu ki hoku fāmilí ʻa e ngaahi lea ʻa Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni ʻi Nōvema 2020: “Mahalo he ʻikai taʻofi kitautolu ʻe heʻetau akoako fakahoko ʻa e loto-houngaʻiá mei heʻetau aʻusia ʻa e loto-mamahí, ʻitá, pe mamahí, ka te ne lava ʻo tokoniʻi kitautolu ke tau hanganaki atu ʻi he ʻamanaki lelei.”1

Fakafokifā pē kuó u ongoʻi ha fāʻofua fakalangi mālohi peá u ofo ai. Naʻá ku toe ongoʻi foki naʻe moʻui lelei mo fiefia ʻa Sione pea ʻoku totonu ke u pehē foki mo au. ʻI he taimi pē ko iá, ne u palōmesi kiate au—mo hoku ʻofaʻangá—te u moʻui fiefia.

ʻI he fakalau atu ʻa e ngaahi uiké, naʻá ku ofo ʻi he faʻa hanga ʻe he nongá mo e fiefiá, kae ʻikai ko e mamahí, ʻo puleʻi hoku lotó. Naʻá ku fifili pe ko e hā hono ʻuhingá. Naʻá ku fakakaukau ʻi ha ʻaho ʻe taha ke u fekumi ki he ngaahi lea ʻa hotau kau palōfitá mo e kau ʻaposetoló ʻoku fekauʻaki mo e mamahí mo e loto-houngaʻiá. Naʻa nau fakapapauʻi mai ʻa e meʻa ne u ʻosi aofangatuku ʻakí: kuo fakamālohia au ʻe he mālohi fakafiemālie ʻo Sīsū Kalaisí mo ʻEne Fakaleleí, fakataha mo ʻeku houngaʻiá.

Naʻe ongo moʻoni kiate au ʻa e kaveinga ʻo e fakamatala ʻi he Ensign ʻi he 2005 naʻe fai ʻe Palesiteni Tōmasi S. Monisoní (1927–2018). Naʻe ui ko e “Ko e Mālohi Lahi Fau ʻo e Loto-houngaʻiá.” Naʻe pehē ʻe Palesiteni Monisoni ʻi he fakamatala ko iá:

“Kuo teʻeki tuku ʻe he ʻOtuá ʻi Heʻene ʻaloʻofa taʻefakangatangatá ke fifili ʻa e ngaahi ʻofaʻanga ʻoku tengihiá. Kuó Ne ʻomi ʻa e moʻoní. Te Ne ueʻi fakalaumālie koe ke ke feinga ki ʻolunga, pea ʻe fāʻofua atu Hono toʻukupu kuo mafao maí. ʻOku talaʻofa ʻa Sīsū ki he tokotaha kotoa pē ʻoku loto-mamahí, ʻʻE ʻikai te u tuku ke tuenoa ʻa kimoutolu: te u haʻu kiate kimoutoluʼ [Sione 14:18].”2

Naʻá ku fakatokangaʻi kuó u aʻusia ʻa e fakafiemālie mo e fāʻofua ʻa e ʻOtuá. Naʻe fuʻu mālohi fau! Naʻe malava ai ke u sio ki he tā ʻo Sioné ʻi he pongipongi kotoa pē mo malimali ʻi heʻeku pehē, “Mālō!” kiate ia pea ki he ʻOtuá!

Kuo fakamatalaʻi lelei ʻe ʻEletā Tieta F. ʻUkitofa ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e meʻa ne u aʻusiá: “Ko e taimi ʻoku tau fakafetaʻi ai ki he ʻOtuá ʻi hotau ngaahi tūkungá, ʻe lava leva ke tau aʻusia ha nonga ʻi he lotolotonga ʻo e faingataʻá. ʻI he loto-mamahí, te tau kei lava pē ʻo hiki hake hotau lotó ʻi he fakafetaʻi. ʻI he mamahí, te tau kei lava pē ʻo fakahīkihikiʻi e Fakalelei ʻa Kalaisí. ʻI heʻetau mamahi lahí, te tau lava pē ke kei ongoʻi ʻa e takaofi mo e māfana e tokoni ʻa e langí.”3

Ko e ngaahi tāpuaki ʻeni naʻá ku ongoʻi hili ha ngaahi miniti siʻi mei he mālōlō ʻa Sioné pea ʻi he ngaahi ʻaho talu mei aí! ʻOku ou houngaʻia ʻi he nonga ʻi hoku lotó mo ʻeku ongoʻi maʻu pē ʻa e ʻofa ʻa e ʻOtuá. ʻOku ʻikai ke u teitei fiemaʻu ke mole ʻa e ngaahi ongo ko iá! Pea ko ia ai, ʻoku kei hokohoko atu pē ʻeku fakahaaʻi fakaʻaho ʻeku houngaʻia ʻi he ngaahi meʻa toputapu kuó u aʻusiá, ki he ʻilo ʻo e ongoongoleleí ʻokú ne ʻomi au ke u ofi ange kia Sīsū Kalaisí, ko e fakafiemālie fakamālohia ʻoku malava ʻiate Ia mo ʻEne Fakaleleí, pea mo ha fakakaukau ʻoku taʻengatá pea mo e ʻamanaki lelei ki he nofo ʻo taʻengata mo ʻeku Sioné.