Mwichenapen Mwichefen
Met Sisapw Soposopono non ei Napanapen Pwopwun?
April 2020 mwichenapen mwichefen


Met Sisapw Soposopono non ei Napanapen Pwopwun?

Sipwe chechemeni ewe fangeno Joseph me Hyrum Smith a fori, fiti pwan chommong ekkoch mi tupwon mwan, fefin, me semirit, ar repwe forata ewe Mwichefen.

Kinisou chapur ngonuk, Preseten, ren ew amwararen nepoputan. Pwi me fefinei, 215 ier a no, emon kukkun aat a upwutiw ngeni Joseph me Lucy Smith non Vermont non ew neni itan New England non ewe eerun United States.

Joseph me Lucy Mack ra nuku non Jises Kraist, kaeo ewe pukfel mi pin, unusen iotek, me fetan fiti nuku non Kot.

Ra eita neur ewe minafen monukon aat Joseph Smith Jr.

Ren ewe faminien Smith, Brigham Young a apasa: “Ewe Samon a anomwu mesan won [Joseph Smith], me won seman ewe, me won semen seman ewe, me won ar kewe newo niwin ngeni Abraham, me seni Abraham ngeni ewe noter, seni ewe noter ngeni Enoch me seni Enoch ngeni Adam. Ii a tumunu ena famini me ena cha nupwen a kus seni nenian tori upwutiwen ena mwan. [Joseph Smith] a epinipinino tori ese mwuch.”1

Mi tong meren an famini, Joseph Jr. a kuku ngeni pwin ewe watte Hyrum, ewe a wonu ierin nupwen Joseph a upwutiw.

Non ewe October, Ngang uwa momot nukun ewe fau mi chepep non ewe kukkun imwen Smith non Sharon, Vermonth, ikewe Joseph a upwutiw ia. Ngang uwa mefi an Hyrum tong fan iten Joseph me ekieki an kemwech peun pwiin ewe kukun non peun me aiti an epwe fetan.

Sam me In Smith ra mefi nukunukungaw, a aweiresir ar repwe emwekutu ar famini fan chommong memwen ra fangeta New England me ra fori ew euchean finata ar repwe mwekut towaweno notou, ngeni New York.

Pwokiten ewe famini a chufengen, ra manaw non ekkei osukosuk me ra fiu ngeni ekkei angangen pwopwuta sefan won ew ngereun ukukun neni (0.4 km2) mei wor mwuuch ia non Manchester, unukun Palmyra, New York.

Ngang use nuku pwe mi chommong me neich a sinei ewe osukosuken inis me ekiek ewe a pwopwuta ngeni ewe faminien Smith—nimeti fonu, nenien atake me masies, keutan kukun imw me ekoch foforun atake, kutten chon angang, me foforun imw ar repwe amomono.

Non ewe fansoun ewe famini a tori New York, ewe neni a kareno fiti namanam pechekun—a iteni ewe Oruwen Watten Aneneno.

Non ei fansoun anini me osukosuk nefinen chon namanam, Joseph a kuna ew amwararen nemasepwi, ikenai a fateno pwe ina ewe Aewin Nemasepwi. Sia feioch pwe mi wor ruanu uruo sipwe angei seni.2

Joseph a rekotuni: “Non ei fansoun watten an [namanam] apwapwa, ai ekiek a watte ennetin ekiekin me watten osukosukan; nge ai memef ra anonnon me anoninen, me ngang use afani ekkei mwich, nge inamo uwa fiti ekkoch mwich met ngang mi tongeni. … [Nge] ra men watte ekkewe orukoruk me osukosuk nefinen ekewe sokun mwichefen, iwe ese tufich ngeni emon serafo usun ngang, use kon sineochu aramas me mettoch, ai upwe apungano ion mi ennet me ion mi muan.”3}

Joseph a kun ngeni ewe Paipel an epwe kutta penuwen an kapas eis me aneaniJames 1:5: “Ika mi wor neimi ese wor an mirit, mwut ngeni epwe tungorei Kot, ewe a ngeni aramas meinisin, me ese tipimwan; me epwe ngeni.”4

Ii a makei: “Ese wor uwokisin non pukefel a ku netipen mwan ren watten pochokun nap seni ei uwokisin non ei fansoun ngeni netipei. Usun a tonong fiti watten pochokun non meinisin memef non netipei. Ngang uwa ekieki sefani pwan ekieki sefani.”5

Joseph a keran sinei pwe ewe Paipel ese anomwu meinisin penuwen kapaseisen manaw; nge, a aiti mwan me fefin ifa usun repwe kutta penuwen ar kewe kapas eis ren ar repwe pwisin pworous ngeni Kot non iotek.

Ii a pwan pacheta: “Iwe, non foforun ei, ai mwochen upwe tongorei Kot, Uwa feino nein ekkewe ira ai upwe sotuni. “Non ew nesosor mi ningech, ew raan mi fataw, non ewe engon me wanu ngereu ruwe.”6

Me mwirin, Joseph a apasa pwe “[ew saram] a nom won [me] a kuna ruemon aramas, minne saramer me ar ning ese tufichin an epwe awewei, ra uta asetan non asepwan. Emon me neir a fos ngeniei, a kokkoriei ren itei me apasa, a itini ngeni ewe emon—[Joseph,] Iei nei we At mi Achengicheng. Ausening ngeni!7

Ewe chon Amanau a apasa, “Joseph, nei at, om tipis ra omusokkono. Feino, fetan non napanapei, me amwochu ai kewe annuk. Nengeni, Ngang ewe Samonun ning. Ngang uwa irapengesino fan iten fonufan, pwe ekkewe ra nuku non itei repwe ani manaw ese mwuch.”8

Joseph a apachata, “Ese mwitir chok, iwe, ua fatafatochuno pwisin, ren ai upwe tongeni kapas, nap seni ai eisini ewe ekkewe Aramas mi uta asei non ewe saram, menni nein kewe mwichen namanam ra pwung.”9

A achema: “Ra ureniei pwe meinisin ekkewe namanam ra nuku non nongonong mi muan, me ese wor me neir a eninga Kot pwe an mwichefen me muu. Me … non ewe chok fansoun [ua] ange[i] ew pwon pwe ewe unusen ewe kapas allim epwe affateno ngeniei non ekkoch fansoun mwan.”10

Joseph a pwan makei, “Ngang uwa kuna chommong chon nang me non ei nemasepwi.”11

Mwirin ei amwararen nemasepwi, Joseph a makkei: “Nguni a uur ren tong, me ren chommong raan uwa tongeni meseik ren watten pwapwa. … Ewe Samon a nomw rei.”12

Ii a tou seni ewe Nenien Ira mi Pin an epwe pwopwuta ne amonata an epwe winiti ewe soufosun Kot.

Joseph a pwan pwopwuta me kaeo usun met a fiis ngeni ekkewe soufoosun nom—rese ketiw, ungeni, me ninni. Joseph a chemeni an apworousa met a kuna me rongorong ngeni emon soumas ewe a pechekun non pekin namanam:

“Uwa unusen mairu ren nikinikin; esapw chok an ese eteneki ai kewe pworous, nge ese fokkun tipew ngeni, ren an apasa pwe meinisin ra feito seni ewe Tefin, pwe ese wor mettoch usun nemasepwi ika pwarata non ekei raan; pwe mettoch meinisin usun ekkei ra morono fiti kewe aposel, me esapw chiwen wor tapir.

“Uwa mwitir me kuna, nge inamwo, pwe ai apworousa ewe pworous a pwowputani ew watten ngaw ngeniei seni ewe sinenapen namanam, me a pwopwutani ewe watten ninni, ewe a sopwosopwono me watteno; … me ei mi fifis ngeni meinisin ekewe mwichefen—meinisin ra tipew fengen me etipisiei.”13

Unungat ier mwirin, non 1823, nang a suk sefan ren kinikinin sopwosopwonon ewe Niwinsefaniton ewe kapas allimen Jises Kraist non kewe ranin soponon. Joseph a makei pwe emon chon nang, itan Moroni, a pwa ngeni me apasa “pwe a wor angang seni Kot upwe fori … [me pwan] mei wor ew puk mi isois, a mak won kewe peneichen koon” mi masoweni “ewe unusechun Kapas allim ese much … a kawor seni ewe chon Amanau ngeni kewe aramasen nomw [seni Merika].”14

Saingonon, Joseph a angei, chiakuni, me apungano ewe rekotun nomw, sa sinei ikanai pwe ewe Puken Mormon.

Pwiin ewe Hyrum, ewe a wisen anisi iteitan, akkaewin mwirin angangen reirein pechen ewe mi unusen onuwokus me aweires non 1813, ii emon chon pwarata usun kewe seleichen koon. Pwan ii emon ekkewe wonomen chon ewe Mwichefenin Jises Kraist nupwen an ewe keran foruta non 1830.

Fansoun manawer, Joseph me Hyrum ra pworacho ngeni chon efeingawa me esiti fengenir. Awewe, ra apwangapwangono non ewe watten neniengaw non ewe Liberty Jail non Missouri non nimu maram fansoun mi patapat non ewe 1838-39.

In April 1839, Joseph a mak ngeni punuwan we Emma a awewei nonnomur we me non Liberty Jail: “Ua nuku pwe iei a nimu maram me wonu raan ai uwa nomw mese koputen emon chon mas, nepwin me neran, me nefinen kei etip, chekukun, me asam mecha mi kiik, ren nenien kanapwus mi kiroch nimengaw. … Aupwe mwekut seni ei [neni] ese nifinifin mwiritin, me aua pwapwaiti ren. Aupwe mut ngeni met epwe fis ngenikem, ausap tonong non ew pwang mi ngaw seni ei. … Ausap tongeni ani ew anean mwirin Liberty non Clay County, Missouri. A naf a wor rech epwe tori feinfeino.”15

Non an weri ninni, Hyrum a pwarano an nuku non an ewe Samon pwon, fiti an epwe fisino an epwe suseni ekkewe chon opwut ika a finata. Non ew efeioch Hyrum a angei non 1835 fan peun Joseph Smith, ewe Samon a pwon ngeni: “Epwe wor omw pechekun omw kopwe suseni chon koput. Manawomw epwe nomw fiti pekin eppet, nge kopwe tongeni suseni. Iika a apwapwa en, me en mi mwochen, epwe wor omw pechekunen ne fini pwe kepwe fangeno manauoman epwe eningano Kot.”16

Non June 1844, a wor an Hyrum pwungun finata an epwe manaw ika fangono manawan an epwe eningano Kot me an epwe “epinano an pwarata fiti chaan”—nukun pwiin ewe mi tong Joseph.17

Ew wiik memwen ewe sai ngeni Carthage, ikewe ra ninino me ia meren ekkewe souninino rese pwaracho kewe ra peiniti meser ren ar resapw esiner, Joseph a rekotuni pwe “Uwa ereni pwii we Hyrum epwe uwei an ewe famini won ewe mwota epwe war me feino ngeni Cincinnati.”

Ngang mi chiwen mefi watten memef ai uwa chechemeni an Hyrum penuweniei: “Joseph, Use tongeni upwe nikitukono.’’18

Iwe Joseph me Hyrum ra feino ngeni Carthage, ikewe ra ninino pwokiten Kraist me fan itan.

Ewe pungunon esinesin usun ewe ninnino a esinei ei: “Joseph Smith, ewe Soufos me Chon osuni ren ewe Samon, … a wato ewe Puken Mormon, ewe ii a chiakuni me ren ewe nifangen me pechekunen Kot, me ina ewe popun epwe foruno me won ruu neni; a fen tinato ewe unusechun kapas allim ese much, ewe a anomwu, ngeni ewe ew ne ruanun fonufan; ewe a wato ewe pwarata me annuk kewe ra forata ewe puken Doctrine and Covenants, me pwan chommong taropwe me ateten epwe echuti kewe neun aramas; ochu fengeni chommong ngereun Aramas mi pin non Fansoun Sopwonon, ra kuna ew euchean neni, me ra nikitano ew manaw me iit ese tongeni tano. … Me usun napengeni neun ewe Samon mi pin non kewe fansoun, [Joseph] a fen epini an misin me an angang ren pwisin chaan; me fen pwan pwiin ewe Hyrum. Nonmanaw iir rese kinikin fesen, me non mano iir rese imwufesen!19

Me mwirin ewe ninino, inisin Joseph me Hyrum ra niwin ngeni Nauvoo, ra nimenim, me ufouf pwe ewe faminien Smith repwe tongeni kuna atonger kewe. IIner mi achengicheng a achema: “Ngang uwa fen emwechu masowen inisi non fansoun nangatam, awateta pechekunen ngunui, me kekeri iten Kot an epwe epechekunaei; nge nupwe uwa tonong non ewe ruum, uwa kuna nei kewe aat mei ninino me ruemon ra nomw mwen mesei, me uwa rong kewe kechiw me ngungun ai famini me kechiw seni pwunuwer kewe, neur semirit, pwiir, me fefiner, a unusen watte. Ua motsefanitiw me kechiw ngeni ewe Samon non riaffoun nguni, ‘Ai Kot! Ai Kot! Pwata ka nikitano ei famini?’”20

Ren ena fansoun netipechow me nichipung, a chemeni ar apasa, “Mama, kosapw kechiweitikem; auwa fen okkufu fonufan ren tong.”21

Iir ra fen okkufu fonufan. Joseph me Hyrum Smith, usun chok kewe Souneng non ewe puken Pwarata, “ra tou seni osukosuk, me nimeti ufer kewe, me apwecher non chaan ewe Nam [me] ra … nom memwen ewe nenien motun Kot, angang ngeni neran me nepwin non an ewe tempel: me ii ewe a momot won ewe nenien mot epwe nonomw neir.

“Resap chuwen echik, are kaka; ewe akkar are och sokkun mi pwichikar, esap kenir,

“Pun ewe Nam ewe mi nom nukanapen ewe neenien mot epwe amwongonir, epwe emwen ngenir ekkewe konikin manau mi puwacheta: iwe Kot epwe tonano meinisin chonun meser seni meser.”22

Ren ach sia apwapwai ei amwararen fansoun, ewe 200 ierin ewe Aewin Nemasepwi, sipwe chok chechemeni iteitan ewe fangeno Joseph me Hyrum Smith ra fori, pachonong chommong mwan mi nukuchar, fefin, me semirit, ren ar foratat ei Mwichefen pwe en me ngang sipwe tongeni pwapwaiti kewe chomnong feiech me ekkewe ennet mi pwano a wor rech ikanai. Ar nukuchar esapw tongeni menukuno!

Ngang uwa ekekieki ika pwata Joseph me Hyrum me ar kewe famini repwe weires napanap. Meni pwe ra sinei Kot fansoun ar riaffow non sokun kewe rese tongeni fis ika ese fis. Non ei, ra chemeni Gethsemane me ewe irapengesin ewe chon Amanau. Usun Paul a apasa, “Ngonuk a fen kawor fan iten Kraist, esapw chok ren nuku non ii, nge pwan kopwe riafow fan itan.”23

Me mwen a mano non 1844, Joseph a makkei echo taropwe mi pin ngeni ekkewe Souneng. Fen ew keker ngeni foffor, ewe a sopwosopwono non ewe Mwichefen ikenai:

“Pwi [me fefinei], met sisapw soposopono non ei napanapen popun?” Feino mwach me sisapw nenesefan. Pwaracho, pwii [me fefinei]; me feino, won ngeni ewe win! …

“… Mwut ngenikich, minne, sipwe, ren ew mwichefen me aramas, me ren Aramas mi Pin non Fansoun Soponon, fang ngeni ewe Samon ew asorun wenechar.”24

Ach sia rongorong ngeni ewe Ngun mi Fel fansoun ei 200 ierin apwapwa non ei wiiken, ekieki met osor kopwe niffang ngeni ewe Samon non wenechar non ekan raan epwe waroto. Oupwe pwaracho—oupwe apworousa ngeni ekkoch ka nukur, me auchean, kose mwochen akanif me fori!

Ngang uwa sinei pwe ewe Samon a kinisow nupwen sia ngeni I eu asor seni netipach minne mi wenechar, usun chok a kinisow ren ewe asor mi nukuchar ekkewe ruemon pwipwi mi auchea, Joseph me Hyrum Smith, me meinisin ekkoch Souneng mi nukuchar. Usun ena ua ennetin pwarata non ewe it mi monomon me pin iten ach Samon Jises Kraist, amen.