Mwichenapen Mwichefen
Tongei Chon Oput En
October 2020 mwichenapen mwichefen


Tongei Chon Oput En

Ach sinei pwe kich meinisin noun Kot a ngenikich ew ekiek usun auchean ekkoch me ewe tufichin ach sisap osokofeseni aramas me kopwut.

Ekkewe asukun An ewe Samon ra nomw fochofoch me fan iten noun Kot aramas meinisin. Non ei porous upwe watiw ekoch awewe seni ewe United States, nge ekewe nongonong ua aiti sa tongeni aea ekis meinisin.

Kich sia nomw non ew fansoun son me koput non nonomwun mwuu me annuk. Kich sia mefi non ei sammer nupwen ekoch ra nuseni kinamwen foforun tipengaw me fiti foffor mi osukosuk. Kich sia mefi non ekoch pekin kampein mi keran fis ren nouwisin mwuu. Ngawan pwe, ekoch ekei fofor a winiti porousen netipengaw me ese tufich ngeni non ach mwichen fan.

Non ew muun democrat epwe wor ach tipengaw iteitan fan iten nouwis me annuk. Inamwo, kich chon tapweno mwirin Kraist sipwe peutano ewe tipengaw me koput fansoun aninin me amwanin finitan utut non sokopaten mwicheich.

Sasing
Afanafan won ewe Chuk

Iei ew me nein an ewe Chon Amanau afanafan, naman mi itefouno nge ese chommong chon fori:

“Oua fen rong met a apasa, oupwe chok tongei chienemi, nge oupwe oput chon koum ngeni kemi.

“Nge uwa ereni kemi: oupwe tongei chon koum ngeni, efeiochu ir ekkewe ra anumamaua kemi, fori mi och ngeni ir ekkewe ra oputa kemi o iotekir ekkewe mi eriaffou” (Matthew 5:43–44). 1

Non chommong tettenin fansoun, kewe chon Jews ra kaeo ar repwe oput chon oput iir, me ra riafou fan nemenemen mi pechekunen an chon Rome angang. Nge Jises a aitir ar repwe tongei chon oput iir me fori mi och ngeni ekkewe chon ariaffour.

Sasing
Jises a asukun me non fonuen Merika

Ekei metoch mi chiwen kinikinin ach kaeo fan iten nonomwun manawach me pekin nonomwun utut! Nge ina chiwen met ach ewe chon Amanaw a annuku ngenikich. Non ewe Puken Mormon sia anneani, “Pun ennet, ennet ua apasa ngenikemi, i ewe a wor ren ewe ngunun anini i ese feito seniei, nge a feito seni ewe tefin, i ewe semenapen anini, iwe i a amwasangata netipen aramas pwe repwe anini ren song, emon ngeni pwan emon” (3 Nifai 11:29.

Tongei kewe chon koum ngenikich me chon opwutakich ese mecheres. “Chomong neich sise mwo tori ena kinikinin … tong me kepichino,” Preseten Gordon B. Hinckley a katon, a pwan apasa, “Mi namwot sipwe pwisin tumunukich nap seni ach tufich.” 2 Naman mi namwot, pwokiten ina kinikinin an ewe Chon Amanau kewe ruu annuk mei nap ren “ltongei ewe Samon om Kot” me kopwe “ltongei chon orumw unun pwisin en” (Matthew 22:37, 39). Me eni epwe tufich, pwokiten ii a afanafana, “Tungor, me epwe kawor ngonuk; kutta, me kopwe kuna” (Matthew 7:7). 3

Ifa usun ach sipwe anomwu ekkei annuk non ei fonufan ikewe sia pwan nomw fan annukun aramas? Echunuchok, a nomw rech an ewe chon Amanau awewe ren ach sipwe anenepeku an kewe annuk me kewe annuk mi for seni aramas. Nupwen ewe chon koum a sotuni an epwe sarei ren ew kapas eis usun ika ekewe chon Jews repwe moni takises ngeni Rome, a itini ewe niosun Caesar won nour kewe foun moni me apasa, “fangeta ngeni Caesar ekewe pisek minne pisekin Caesar me ngeni Kot ekewe metoch epwe faniten Kot” (Luke 20:25). 4

Sasing
Fangeta ngeni Caesar

Iwe, sipwe fori ekewe annukun aramas (fangeta ngeni Caesar) epwe nomw fan emwenien nouwis non kinamwe, me sia aponuweta ekewe annukun Kot tori nenien manau fochofoch. Ngen ifa usun sipwe fori ei—akaewin ifa usun sipwe kaeo ach sipwe tongei chon opwutakich me ach chon koum?

An ewe chon Amanaw annuk sisapw “anini fiti song” ina aewin echun kinikin. Ewe tefin inai ewe semenapen song, me ii ewe a fori an aramas repwe song fiti netipengaw. A pesei koum me koput nefinen emon me emon me non mwicheich. Preseten Thomas S. Monson a aitikich pwe netipengaw ina an “Setan pisek,” ren “ach sipwe song sia fangeta ngeni mwokutun Setan. Ese wor emon a tongeni fori ach sipwe song. Ina ach pwungun finata.” 5 Song ina ewe aan ngeni keimufesen me koum. Kich sia mwekut ngeni ach tongei kewe chon oput kich nupwen sia engino ngeni netipengaw me kewe foror mi ngaw ngeni kewe sise tipew ren. Mei pwan aninis ika sia mwochen kaeo senir.

Fiti ekoch anen ach sipwe amarata ewe pechekunen tongei ekoch ina ew mecheresin napanap a awewe non ewe kapasen kenun nomw. Nupwen sia achocho ne weweiti me wewengeni aramasen ew oroni mi sokkono, sipwe sotuni ne sisiner. Non chommong napanap, an chon ekis memef ika fen koput epwe fangeta ren chiechi ika fen tong nupwen chiechi fengen epwe awora weweoch me sufon. 6

Fen ew watten aninisin kaeo ach sipwe tongei kewe chon opwut kich me kewe chon koum ina sipwe kutta ne weweiti ewe pechekunen tong. Ikei unungat me nein chomong asukun seni soufos usun ei.

Ewe Soufos Joseph Smith a aitikich pwe “ina ew fansoun-sipwe afona pwe tong a awora tong. Mwut ngenikich sipwe awora tong—pwarano ach aramasech ngeni sokun aramas meisnisin.” 7

Preseten Howard W. Hunter a aitikich: “Ei fonufan mine sia nomw non epwe euchea unus ika mwan me fefin ekis meinisin repwe ani ewe unusen tong an Kraist, ewe a aramasech, netipech, me tekison. Ese wor nonowo me tipemong. … Ese kutta niwinin. … Ese wor nenian ren ekiekingaw, kopwut, ika fofor mi ngaw. … A epechekuna sokopaten aramas repwe nomw fengen non tongen chon namanam esapw anongonong won nuku, tapin aramas, kinikin aramas, keukun noun mwoni, tipachem, ika eruni.” 8

Me Preseten Russell M. Nelson a tungoreikich sipwe “awateno ach mwicheich non tong me eningano ewe unusen faminien aramas.” 9

Ew euchean kinikinin tongei kewe chon koum ren ach sipwe fang ngeni Caesar ren ach sipwe anomwu kewe annukun sokopaten fonu. Inamo an Jises kewe asukun mi ekesiwin, ii ese aitikich ach sipwe ekesiwni ika atai-annuk. A aitikich ewe an mi echuno. Pwarata ikenai a aiti kich usun chok:

Sisapw mut ngeni emon aramas epwe atai kewe annukun fonu, ren ii ewe a fori kewe annukun Kot ese namot an epwe atai kewe annukun fonu.

Ina pwata, sipwe chon fori ekkewe pechekun repwe fori (Doctrine and Covenants 58:21–22).

Me nouch nongonongen achifoua, a mak seni ewe Soufos Joseph Smith mwirin kewe aramas mi pin ra riafow ren kewe souemwen non Missouri, a afgaat, “Sia nuku non ach sipwe nom fan nemenemen ekkewe king, preseten, sou emwen, me ekkewe samon, ren aneasochis, sufon, me aponueta ekkewe annuk” (Nongonongen Achifoua1:12).

Ei esapw wewen pwe kich sia tipew ngeni meinisin met a fis ren pechekunen ewe annuk. Ei wewen pwe kich sia aneasochisi ewe annuk me aea fofor mi kinamwe ach fori ekesiwin. Ei wewen pwe kich sia angei non kinamwe pwungun utut. Sisapw fiti ekewe osukosuk a pwopwuta seni ekewe ra netipengaw ren pwungunon. 10 Non mwuu a nomw rech iteitan ach sipwe engino ngeni ewe fansoun utut non kinamwe.

An ewe Chon Amanau aitikich sipwe tongei chon koum ngeni kich a anongonong won met mi fis pwe meinisin iir atongean aramas noun Kot. Ewe annuk fochofoch me ekoch foforun annuk mi mecheres ra tes non ekewe mwichen uungeni non chomong neni non Merika.

Sasing
Ungeni mi ekinamwe

Ren ew watten, ekoch usun ra menukano pwe ewe Aewin annukun ewe United States konstituson a mwut ngenikich ewe “nemenien aramas ar repwe mwicheich fengen non kinamwe me tungorei ewe mwuu an epwe anisi ar netipeta.” Ina ewe pekin mi pwunguno ren foforun sinei me ekieki usun annuk ese pwung non tetenin ika nenien annuk. Me mi wor fofforungau. Non foforun mwuu me non pwisin nonomwuch, kich afen wor ach oput ew tapin aramas me ach netipeta. Non ew porous non noun toropwe, ewe soumas Theresa A. meinapen ewe National Association of Colored People (NAACP) a achema ngenikich pwe “osokofeseni aramas a pwopwu seni koput,riaffou, nikatupotup, nemenemengaw, fatangaw me fanafaneno.” 11 Ren kich aramas me chon ewe Mwichefenin Jises Kraist ren Aramas mi Pin non Fansoun soponon, sipwe fokkun foriechu ne aninis ne asueno osokofeseni aramas.

Sasing
Mwichen osukosuken kinamwe ese mumuta

Wattenon, kukunun kewe chon fiti me anisi ekewe mwichen ungeni me fofor mi ngaw kewe metoch ra tapweto ra usun nge sia fen menuki pwe ach sise tipew ngeni mi tumun meren ewe Constitution ramen kinamwe. Kewe chon rese tipew ese wor ar pwung ar repwe atai, angawano, ika sona pisek ika resapw ekieki pwungun me euchean pechekunen polis. Ewe Constitution me annuk rese masoweni tungoren ekesiwini ika katongawen muu ese wor annukun. Kich meinisin—polis, chon rese tipew, chon aninis, me chon katon—repwe weweiti keukun nemeniach me euchean wisach ach sipwe nonomw non kinikinin kewe pekin annuk. Mi pwung ren an Abraham Lincoln a apasa, “Ese wor netipengaw epwe kuchu ngeni awewen ewe aramas mingaw.” 12 Awewen netipengaw seni kewe aramas mingaw ina awewen metoch ese mwumwuta. Ina mwu ese wor annukun, ew wewe ese mwekut mwuun me ese wor polis, ewe ese wor epetin an emon pwuung.

Ew pwopwun ekei mwichen rese tepew non ei United States a amairu ngeni chomong pwe sia mefi ngawan me fofor mi ngaw non chomong sokun kinikinin aramas non ekoch neni esapw non United States. Ei fonu epwe fen och an epwe awesi osokofeseni aramas esapw chok ren chon Merika mi chon, ekewe rakon pwano non ei otun tipengaw, nge pwan ngeni Latinos, ekewe chon Asia, me ekoch mwich. Ei porousen osokofeseni aramas non ei fonu esapw ew mi pwapwa, me sipwe foriechu.

Sasing
Fonu Ellis
Sasing
Chon fonuen ekis

Ewe United States a fisita seni kinikinin aramas seni sokopaten neni me kinikinin aramas. Ewe nongonong esapw an epwe fori ew sokun namanam ika apungano ekewe sokopaten eruni ika afona mwuun kewe fonu minen nomw. Ach kewe tapin aramas kewe ra kunakich ra achocho ngeni ar repwe ochufengenikich seni minafon constitution me annuk. Esapw ren ach apasa pwe kewe taropwen ach chufengen ika ewe-minafon weweiti wewer mi echipwer. Porousen kewe ruwe puku ierin United States a pwarano ekewe chomongun ekesiwin, usun pwungun finatan utut ren fefin me, akaewin, ekesiwinin chon angang , pwan ekkewe annuk pwonutan kewe rafen chon angang repwe nonom non ngaseno.

Ruemon chon Yale University mi sinenap ra keran achema kich:

“Ren meinisin ngawan, United States a monota an ewe ochufengeni ewe sokopaten me kinikin mwuu. …

Noun aramas resapw finata nefinen nonomwun mwuu me sokopaten orenien einang. Chon Merika mei tongeni me ruu. Nge kian ina sufonun constitution. Kich sipwe chok tipew seni me fan emwenien ewe Constitution, esapw anongonong won ach tipefesen.” 13

Chomong ier ra no, emon seketary seni kewe fonuwen British a ngenikich ei watten afanafan non ew aninin non ewe Imwen Commons: “Kich ese wor chiechiach ese mwuch me ese wor chon koum ngeni kich. Achmwochenra nomw fochofoch me feinfeino, me ekei mwochen ina wisach ach sipwe tapwer.” 14

Ina ew echun wesetan pwopwun sipwe tapwei ach mwochen “manau ese mwuch me feinfeino” ren pekin utut. Pachenong, ewe annukun an ese Samon mwichefen a aitikich usun pwan eu mochen ewe manau ese mwuch epwe emwenikich, ikana kewe ach Chon Amanau a aitikich ewe a anisi ewe Constitution ren ewe United States me ekewe annukun chomong fonuach kewe. Afona kewe annuk nge espaw ngeni kewe “chiechiach” mi mwoch fansoun ina ew euchean anen ach sipwe tongei kewe chon opwutakich me chon koum ngeni kich nupwen sia kutta tipew non sokofesen.

Ach sinei pwe kich meinisin noun Kot a ngenikich ew ekiek usun auchean ekkoch me ewe tufichin ach sisap osokofeseni aramas me kopwut. Ren ierin ai nomw fetan non kewe sokopaten neni won ei fonu, ewe Samon a aitiei pwe mi tufich ach sipwe afona me kutta ach sipwe echueno annukun fonuach me sipwe pwan tongei chon opwutakich me chon koum ngeni kich. Nupwen esap mecheres, mi tufich ren ewe aninis seni ach Samon, Jises Kraist. A ngenikich ei annuk pwe sipwe tongfengen, me A pwonei an aninis ach kutta sipwe aponuweta. Ngang ua pwarata pwe sia tong me aninis meren Samach non Nang me seni Noun we, Jises Kraist. Non iten Jises Kraist, amen.

Esinesin

  1. Nengeni pwan Luke 6:27–28, 30.

  2. Gordon B. Hinckley, “The Healing Power of Christ,” Ensign, Nov. 1988, 59; nengeni pwan Teachings of Gordon B. Hinckley (1997), 230.

  3. Nengeni pwan Doctrine and Covenants 6:5.

  4. Nengeni pwan Matthew 22:21; Mark 12:17.

  5. Thomas S. Monson, “School Thy Feelings, O My Brother,” Liahona, Nov. 2009, 68.

  6. Nengeni Becky and Bennett Borden, “Moving Closer: Loving as the Savior Did,” Ensign, Sept. 2020, 24–27.

  7. Joseph Smith, in History of the Church, 5:517. Usunchok, Martin Luther King Jr. (1929–1968) a apasa: “Eniwini efeiengaw ren efeiengaw, apachata anononen rochopwak ngeni ew pwin ese fen wor fuun. Rochopwak esapw tongeni asueno rochopwak: saram chok a tongeni fori ena. Kopwut espaw tongeni asueno kopwut: tong chok a tongeni fori ena” (Where Do We Go from Here: Chaos or Community? [2010], 64–65).

  8. Teachings of Presidents of the Church: Howard W. Hunter (2015), 263.

  9. Russell M. Nelson, “Blessed Are the Peacemakers,” Liahona, Nov. 2002, 41; nengeni pwan Teachings of Russell M. Nelson (2018), 83.

  10. Nengeni “A House Divided,” Economist, Sept. 5, 2020, 17–20.

  11. Theresa A. Dear, “America’s Tipping Point: 7 Ways to Dismantle Racism,” Deseret News, June 7, 2020, A1.

  12. Abraham Lincoln, a afanafan non ewe Young Men’s Lyceum, Springfield, Illinois (Jan. 27, 1838); a mak non John Bartlett, Bartlett’s Familiar Quotations, 18th ed. (2012), 444.

  13. Amy Chua and Jed Rubenfeld, “The Threat of Tribalism,” Atlantic, Oct. 2018, 81, theatlantic.com.

  14. Henry John Temple, Viscount Palmerston, kapas me non ewe Imwen House of Commons, Mar. 1, 1848; non Bartlett, Bartlett’s Familiar Quotations, 392; auchean mi kapacheta.