Mwichenapen Mwichefen
Muu mi Tongeni Soposopono
October 2020 mwichenapen mwichefen


Muu mi Tongeni Soposopono

Ika kich me pwan chon oruch emweni manauach anongonong won ewe ennet an Kot, ekkewe nongonong mi namwot non muu meinisin repwe chommong.

Iwe ningochun chon kon ir mi kon usun ewe Chon Amanau mi ningoch.

Non 2015 ewe United Nations a fori met ra iteni “Ewe Kokkotun 2030 ren Forutan Muu mi Tongeni Soposopono.” Ra era pwe a “eu kokkot ren kinamwe me feioch ren aramas me fonufan, iei me non ewe fansoun mwach.” Mi wor 17 mettoch ra mochen fori me mwen ewe ier 2030 non ewe Kokkotun Forutan Muu mi Tongeni Soposopono, usun: ese wor mi osupwang, ese wor mi echik, sukun mi och, mwan me fefin mi nonno chok, konik me nenien ngaseno mi nimenimoch, me angang mi och. 1

Ewe nongonongen forutan muu mi tongeni soposopono mi amwarar me auchea. Nge ewe kapas eis usun muu mi tongeni soposopono mi nap auchean. Met sokkun mettoch a tongeni anisi eu muu mi feioch, ew mi uren pwapwa, fefeita, kinamwe, me manauoch ren chon ewe muu? Mi wor uruon ru muu ra iei usun non ekkewe pukfel. Met sia tongeni kaeo seniir?

Me nom, Enoch, ewe patriarch mi nap me emon soufos, a afanafan usun tupwen me a forata ew teninimw mi iteni Teninimw mi Pin, pwan Saion. 2 A mak non ekkewe pukfel pwe “ewe Samon A eita ngeni noun kewe aramas Saion, pokiten ra chok tipeni ew me aani ew ekiek, me ra nom non pung; me ese wor osupwang neir.” 3

“Me ewe Samon a efeiochu ewe fonu, me ra feioch won ekkewe chuuk, me pwan ekkewe neni mi tekia, me ra ennetin feioch.” 4

Ekkewe aramas mi manau non Merika seni ewe fansoun Jises a mano tori ruepuku ier mwirin ra iteni ekkewe Chon Nifai me Chon Leiman ra pwan ew nenien apiru ren ew muu mi feioch. Mwirin An ewe Chon Amanau afanafan fetan me neir, “ra fetan mwirin ekkewe annuk minne ra fen angei seni ewe Samon me ar Kot, soposopono non echikipin me iotek, me non mwich fengen fan chommong ne iotek me rongorong an ewe Samon kapas. …

“Iwe ese wor nonowo, are anini, are fitikoko, are nisou, are chofona, are nii manau, are och sokkun mocheisou; iwe ennetin ese tongeni wor emon aramas mi kon pwapwa seni ir me nein ekkewe aramas meinisin ekkewe ra fen for me ren poun Kot.” 5

Ekkei ru muu mi soposopono ren ekkewe feiochun nang a feito seni ar apponuweta ekkewe ru annuk mi nap: “Kopwe tongei ewe Samol om God ren unusen nenukom, ren unusen ngunum o ren unusen om ekiek” me “Kopwe tongei monun unukum ussun chok ka pwisin tongeok.” 6 Ra anneasochisi Kot non pwisin manauer, me ra tumunu manauen emon me emon me neir non pekin inis me ngun. Usun mi mak non ewe Doctrine and Covenants, ekkei muu ren aramas meinisin ra kutta met chon orun ra pwapwaiti, me repwe fori mettoch meinisin ren efou foun mas mi wewengeni ewe ningen Kot. 7

Nge sonapan, usun Elter Quentin L. Cook a foos usun nessesor, ewe muu mi nom non 4 Nifai non ewe Puken Mormon ese soposopono nap seni ruepuku ier mwirin Jises. Ese annuk pwe muu repwe soposopono fenfeino, me muu mi feioch mi tongeni turuno ika ra nikitano ekkewe nongonong mi auchea minne ra esenipato kinamwe me pwapwa. Ren ekkei aramas, ra tur ren ekkewe sosotun ewe tefin, ekkewe aramas “ra poputa ne keimufesen non tettenir; iwe ra poputa ne kauuta mwichefen ngeni ir pwisin pwe repwe angei tufich, me poputa ne amam ewe ennetin mwichefenin Kraist.” 8

“Iwe non ewe fansoun pwe nupwen unupuku ier a wesino, ekkewe aramasen Nifai me pwan ekkewe aramasen Leiman ra fokkun ngaw ew usun chok pwan ewe ew.” 9

Mwirin ipuku ier, fitu minion aramas ra mano ren ar maun fengen, me ar muu mi kinamwe a siwin ngeni mwichen soun fiu.

Ren ach ekieki usun ei me pwan ekkoch muu mi feioch me mwirin ra tur, ua ekieki pwe mi och ika sia apasa pwe nupwen aramas ra kunuseni ar ausening ngeni Kot me ra poputa ar repwe anongonong won ewe “poun futuk,” repwe feingau. Ach apinukunuk non poun futuk wewen pwe sia nemenano ewe piinin Chon Forun napanpanen aramas me auchean aramas me aucheani moni, pochokun, me sufeniti fonufan (me fan chommong sia urumoti me esita ekkewe mi fiti pwan eu nongonong). Iwe, usun King Benjamin a apasa, ekkewe muu mi tongeni soposopono ra kuuta ar repwe “marita non ewe mirit usun ewe ningen i ewe a fori [ir], are non ewe mirit usun met minne mi pung me ennet.” 10

Ekkewe mwichen famini me namanam mi aucheanap ren ach apochokuna aramas me mwichen aramas ren ekkewe nongonong a apochokuna eu muu mi soposopono. Ekkewe nongonongen kapas wenechar, mi nom non pukefel, wewewen ngeni wis, chen, pupunu me wenechar non pupunu, sufenini aramas me pisekir, angang, me auchean me feiochun angang, me pwan ekkoch mi kauta won ekkewe nongonongen ewe kapas allim.

Nepoputan ei ier ewe chon mak poraus Gerard Baker a makei non ewe Wall Street Journal usun seman, Frederick Baker, won ewe 100 ranin uputiwan seman. Baker a kapas usun pwata seman a manauatam nge mwirin a pwan makei ekkei ekiek:

“Ina mwo kich meinisin sia mochen sinei ifa usun sipwe manauatam, fan chommong ua mefi pwe sipwe fen feioch ika sia ekieki met epwe anisikich ach sipwe manauoch, ina mwo taman manauach. Iei, ua sinei pwata semei a manauaoch.

“A uputiw non eu fansoun nupwen aramas ra aucheani wiser, esap met ra ekieki pwe mi namwot repwe angei; ren aninisoch, esap pwisin feioch. Ewe nongonong mi aucheanap non fansoun manauan pwe aramas repwe angang—ngeni famini, Kot, me fonuwer.

“Non eu fansoun mi wor chommong chon pupunu mi aimufesen, semei a tiniken ngeni punuwan ukukun 46 ier, me emon sam mi nukuchar ngeni wonemon semirit. Ese nap an aninis me auchea non ewe fansoun semei me inei ra riaffou ren manon emon nour. …

“Me non eu fansoun nupwen aramas rese aucheani namanam, semei a emon Catholic mi nukuchar, ese tipemwaramwar ren an nuku non ekkewe pwon an Kriast. Ennet, fan ekkoch ua ekieki pwe a manauatam pokiten a fen ammonata an epwe mano nap seni meinisin ua sinei.

“Ngang emon mwan mi feioch—ua feioch ren sukun mi murrino, ai famini mi murrino, me feioch non fonufan nap seni met ua mochen. Nge ina mwo ukukun ewe sufen me kinisou ua mefi, a kukun seni ai sufen me kinisou ngeni ewe mwan, minne ese namanam me ese ekieki epwe niwinin feioch ika pwan esinna fan iten an fofforuch, minne a manau—ren ipuku ier iei—ren wis me angang mi mecheres me, soponon, pwapwan manauoch, nge i ese osukosuk, me ese mochen sufen.” 11

An aramas aucheani namanam me nuku mi kukununo non chommong fonu non ekkei ier. Chommong aramas ra ekieki pwe an emon nuku non me angang ngeni Kot ese namwot an epwe fetan wenechar non manauer are non muu non ei fonufan ikenai. 12 Ua ekieki pwe sia tongeni tipeu pwe chommong me nein ekkewe aramas rese fiti namanam ir mi aramas och me ra wenechar. Nge sisap tipeu, pun nengeni, pwe a fis me ese wor aninis seni nang. Ua kapas usun ewe Saramen Kraist. Ewe Chon Amanau a apasa pwe “I ewe saram a asarama aramas meinisin mi feito fonufan.” 13 Ina mwo ika sia sinei, mwan, fefin, me semirit meinisin ese nifinifin ar namanam, neni are fansoun mi ur ren ewe Saramen Kraist iwe ra sinei met mi och me met mi ngau. 14

Ina mwo, nupwen aramas ra chok manauoch fan iten aramas esap ren ar angang ngeni Kot a aimufeseni ewe ira seni popun. An aramas anogonong won erenien nenier esap naf pwe wenechar epwe soposopono non eu muu. Nupwen ese wor an emon kot mi tekia seni i me a chok achocho an epwe aponuweta an mochen, feingauan epwap pwa.

Ren awewe, ika ewe chok annukun nisou non ewe muu pwe ekkewe aramas mi tipeu fengen ena eu muu mi osukosuk. Angangen nisou, fofforungaw, ekkewe ra nounou nge rese mwo opwunu, 15 me fini ne nieno mwonukun non nukuer iwe iei ekkoch ekkewe foun iran mi ngaw minne a fiis pokiten angaweno ekiek usun angangen nisou. Niwin ekkei mettoch mi efeingaua muu me ekkewe chommong semirit mi manau non osupwang me ese wor semer mi tongeni anisir, fan ekkoch ren chommong tapin aramas, fefin mi anemon ne wisen fori met ita ruemon repwe fori, me sukun ese och pokiten, usun pwan ekkoch mwich, ra wisen aninis pokiten osukosuken imw. 16 Pwan ren ekkei osukosuken muu mi wor ewe netipengau me netipechoun aramas—tatakis non pekin ekiek me memmef a tori ekkewe mi tipis me ekkewe ese wor tipiser.

Nifai a apasa:

“Ewer, riaffou epwe ngeni i ewe a ausening ngeni ekkewe annukun aramas, me amam ewe manamanen Kot, me ewe niffangen Ngun mi Fel! …

“… Riaffou ngeni meinisin ekkewe repwe chechech, me ra song pokiten ewe ennet an Kot!” 17

Mi sokono, ach porausen pwapwa ngeni nouch semirit me aramas meinisin pwe “ewe ennet an Kot” a emwenikich ngeni eu aan mi murrino, are usun Paul a apasa, “eu manau mi murrinno seni meinisin,” 18 ren pwisin pwapwa me feiochun neniach iei me tori kinamwe me pwapwa mwirin ei manau.

Ewe ennet an Kot a wewe ngeni ekkewe nongonongen An kokkotun pwapwa fan iten Noun kewe semirit. Ekkei nongonong pwe Kot mi manau; pwe I Seman ngunuch non Nang; pwe ren an pwarata An tong, A ngeni kich annuk epwe emweni kich ngeni pwapwa mi unus ren I; pwe Jises Kraist I Noun Kot me ach Chon Amanau; pwe I a riaffou me mano fan iten ach tipis ika sipwe aier; pwe A manausefan seni mano, me esenipato ewe Manausefan an aramas meinisin; pwe sipwe uta fan mesan pwe Epwe apungukich, wewen, sipwe afata nonnomun manauach. 19

Tiu ier mwirin a poputa “ierin muun ekkewe sou apung,” non ewe Puken Mormon, ewe soufos Alma a asoso seni wisan sou apung mi nap an epwe emweni ewe Mwichefen ren unusen an fansoun. An popun an epwe anisi ewe namanam tekian, esitan, me mochenian noun aramas me napengeni ekkewe chon ewe mwichefen. 20 Usun Elter Stephen D. Nadauld a fen apasa me nom, “[Alma] ese finata an epwe anapano an fansoun an epwe fori me apungu annuk an epwe siwini fofforun noun aramas, nge an epwe kapas ngeniir usun ewe kapasen Kot, ne aitir ekkewe nongonong me ar weweiti ewe kokkotun manausefan epwe esenipato ar siwini ar foffor.” 21

Mi wor chommong mettoch sia tongeni fori pwe kich chon neniach pwe sipwe aninis ren ewe soposopun me feiochun ekkewe muu sia nom non, me ennet ach angang esap much pwe sipwe aiti me manaueni ekkewe nongonongen An Kot kokkotun manausefan. Usun mi mak non kapasen ewe kon mi fel:

An semach kewe nuku, sipwe tongei

Chienach me pwan chon oputkich non ach riaffou meinisin,

Me afanafan ngonuk nuku fiti tong,

Ren kapas murrino me manauoch. 22

Ika kich me pwan chon oruch sipwe finata mettoch me emweni manauach anongonong won ewe ennet an Kot, ekkewe nongonong mi namwot non muu meinisin repwe chommong.

Non An tong, A fangeno Noun we Anemon pwe sipwe tongeni manau fenfeino. 23

“[Jises Kraist] ese fori och mettoch tiwenon chok ika pwe epwe efeiochu fonufan; pun i a tongei ewe fonufan, pwan mwo i a pwisin watiw manauan pwe i epwe emerato aramas meinisin ngeni i. Ina minne, i ese annuku emon pwe resap angei seni an amanau.

“Nengeni, i a puchor ngeni emon, a apasa: Feino seniei? “Nengeni, ua apasa ngenikemi, Apw; nge i a apasa: Feito ngeniei ami meinisin ekis meinisin non ewe fonufan, kame milik me punech, nge esap ren moni me ese wor niwinin.” 24

Iei sia pwarata fiti ennetin netipach, non ewe ngunun tipetekison, 25 me non iten Jises Kraist, amen.

Esinesin

  1. Nengeni “The 17 Goals,” United Nations Department of Economic and Social Affairs website, sdgs.un.org/goals.

  2. Moses 7:19.

  3. Moses 7:18.

  4. Moses 7:17.

  5. 4 Nifai 1:12, 16.

  6. Matthew 22:37, 39.

  7. Nengeni Doctrine and Covenants 82:19.

  8. 4 Nifai 1:26.

  9. 4 Nifai 1:45.

  10. Mosaia 4:12.

  11. Gerard Baker, “A Man for All Seasons at 100,” Wall Street Journal, Feb. 21, 2020, wsj.com.

  12. Nengeni Ronald F. Inglehart, “Giving Up on God: The Global Decline of Religion,” Foreign Affairs, Sept./Oct. 2020, foreignaffairs.com; nengeni pwan Christine Tamir, Aidan Connaughton, and Ariana Monique Salazar, “The Global God Divide,” Pew Research Center, July 20, 2020, especially infographic “Majorities in Emerging Economies Connect Belief in God and Morality,” pewresearch.org.

  13. Nengeni Doctrine and Covenants 93:2; pwan nengeni Moronai 7:16, 19.

  14. Nengeni Boyd K. Packer, “The Light of Christ,” Liahona, Apr. 2005, 10; pwan nengeni D. Todd Christofferson, “Truth Endures,” Religious Educator, vol. 19, no. 3 (2018), 6.

  15. Non ei awewe, uwa foos usun ewe tufichin mettoch mi ngaw mi tongeni fiis ngeni semerit ren “foun iran mi ngaw” me esap ekkewe semerit pwisin. Meinisin noun Kot semerit mie auchea, me meinisin manau esor niwinin ese nefinifin ifa sokkun nonnomun me napanapen uputiwan.

  16. Nengeni, ren awewe, Pew Research Center, “The Changing Profile of Unmarried Parents,” Apr. 25, 2018, pewsocialtrends.org; Mindy E. Scott and others, “5 Ways Fathers Matter,” June 15, 2016, childtrends.org; me Robert Crosnoe me Elizabeth Wildsmith, “Nonmarital Fertility, Family Structure, and the Early School Achievement of Young Children from Different Race/Ethnic and Immigration Groups,” Applied Developmental Science, vol. 15, no. 3 (July–Sept. 2011), 156–70.

  17. 2 Nifai 28:26, 28.

  18. 1 Corinth 12:31.

  19. Nengeni Alma 33:22.

  20. Nengeni Alma 4:6–19.

  21. Stephen D. Nadauld, Principles of Priesthood Leadership1999), 13; pwan nengeni Alma 31:5.

  22. “Faith of Our Fathers,” Hymns, no. 84.

  23. Nengeni John 3:16.

  24. 2 Nifai 26:24–25pwan nengeni 2 Nifai 26:33.

  25. Nengeni Doctrine and Covenants 100:7.