2009
‘I ʻApi he Kilisimasí
Tīsema 2009


Pōpoaki ʻa e Kau Palesitenisī ʻUluakí

ʻI Api he Kilisimasí

ʻĪmisi
President Henry B. Eyring

Naʻe ʻi ai ha foʻi hiva naʻá ku fuofua fanongo ai ʻi heʻeku kei siʻí—ko ha foʻi hiva fekauʻaki mo e Kilisimasí mo e ʻapí. Ko e ngaahi ʻaho ia ʻo e taú pea naʻe tokolahi ha kakai naʻe mavahe mei honau ngaahi ʻapí mo e fāmilí—ko ha kuonga ʻo e pulonga kiate kinautolu naʻe manavasiʻí naʻa faifai pea ʻikai ke nau toe feʻiloaki mo honau ngaahi ʻofaʻangá ʻi he moʻui ko ʻení. ʻOku ou manatuʻi ʻeku ʻofa ki ʻapi mo e fāmilí ʻi haʻaku lue atu ʻi ha veʻe fale ʻe taha ʻi heʻeku fononga ki he akó he taimi Kilisimasí, ʻo u fakatokangaʻi ha kiʻi fuka ʻoku tuʻu ai ha foʻi fetuʻu koula, naʻe tautau he matapā sioʻatá. Ko ha ʻapi ʻeni ʻo ha kiʻi taʻahine naʻá ku maheni mo ia ʻi he akó. Ko hono tuongaʻané, naʻe meimei toʻu pē mo au, ka ne siʻi mālōlō ʻi he taú. Naʻá ku ʻilo ʻene ongomātuʻá peá u ongoʻi ha niʻihi ʻo e ngaahi ongo naʻá na maʻú. ʻI heʻeku foki ki ʻapi he tuku ʻa e akó, naʻá ku lava ke ongoʻi ha loto houngaʻia ʻi heʻeku sioloto atu ki he talitali lelei ʻoku ʻamanaki ke fai mai kiate aú.

ʻI he taimi naʻá ku fakamoʻui ai ʻa e letioó ʻi homau loto falé he lolotonga ʻo e faʻahitaʻu Kilisimasí, naʻá ku ongona ha ngaahi lea mo ha fasi ʻoku kei vanavanaiki pē ʻi heʻeku fakakaukaú. Ne ongo ki hoku lotó ha ngaahi kupuʻi lea ʻo e foʻi hivá ʻo ne ʻomi ha ongoʻi fie fakataha mo hoku fāmilí. Naʻá ku nofo mo ʻeku ongomātuʻá mo hoku ngaahi tokouá ʻi ha ʻapi fiefia, pea naʻá ku fakatokangaʻi heni ko e fakaʻānaua ko ʻeni naʻá ku maʻú, ko ha fakaʻamu ia ʻoku mahulu atu mei he feohi pē ʻi he loto falé pe ko e moʻui fakafāmili naʻá ku ʻi aí. Naʻe fekauʻaki ia mo ha feituʻu pe moʻui ʻi he kahaʻú, ʻoku lelei ange ʻi he meʻa naʻá ku ʻiló pe fakakaukau ki aí.

Ko e kupu ʻo e foʻi hivá ʻoku ou manatuʻi lelei tahá ʻoku pehē “Te u ʻi ʻapi ʻi he Kilisimasí / ʻO tatau ai pē kapau ko haʻaku misi.”1 ʻOku kei tuʻu pē ʻa e fale ko ia naʻá ku faʻa teuteuʻi ai e ngaahi ʻakau Kilisimasí mo ʻeku fineʻeikí mo e tangataʻeikí ʻi he ngaahi ʻaho fakafiefia ko ia ʻo ʻeku kei siʻí, pea ʻoku teʻeki ai ke liliu ha konga lahi. Naʻá ku toe foki ki ai he ngaahi taʻu siʻi kuo hilí ʻo tukituki he matapaá. Naʻe tali mai ʻe ha kakai kehe. Naʻa nau fakangofua ke u hū ki he ngaahi loki naʻe ʻi ai ʻa e letioó mo ia naʻe haʻohaʻo takai ai homau fāmilí ʻi he fuʻu ʻakau Kilisimasí.

Naʻá ku toki fakatokangaʻi heni ta ko e fakaʻānaua hoku lotó naʻe ʻikai ko ha fakaʻamu pē ke ʻi loto ʻi ha fale. Naʻe ʻuhinga ia ke fakataha mo hoku fāmilí, pea ko ha fakaʻānaua ia ke ongoʻi ʻoku ʻākilotoa kita ʻe he ʻofa mo e Maama ʻa Kalaisí, ʻo mahulu ange ʻi he ongo ne maʻu ʻe homau kiʻi fāmilí ʻi he ʻapi ko ʻeni ne u tupu hake ai heʻeku kei siʻí.

Fakaʻānaua ki he ʻOfa Taʻengatá

Ko e meʻa ʻoku fakaʻānaua maʻu ai pē ki ai hotau lotó kotoa ʻi he taimi Kilisimasí, ke ongoʻi ʻoku haʻi fakataha kitautolu ʻi he ʻofá pea mo e ʻilo lelei ʻe lava ke taʻengata iá. Ko e talaʻofa ʻeni ʻo e moʻui taʻengatá, ʻa ē ʻoku ui ʻe he ʻOtuá ko ʻEne meʻaʻofa maʻongoʻonga taha maʻa ʻEne fānaú (vakai, T&F 14:7). ʻOku malava ʻo maʻu ʻeni tuʻunga ʻi he meʻaʻofaʻaki mai kiate kitautolu ʻa Hono ʻAlo ʻOfaʻangá: ʻa e ʻAloʻi ʻo e Fakamoʻuí, Fakaleleí, mo e Toetuʻú. ʻOku tuʻunga ʻi he moʻui mo e ngāue ʻa e Fakamoʻuí ʻa ʻetau maʻu ʻa e ʻilo pau te tau toe lava ke fakataha ʻi he ʻofa mo nofo ʻo taʻengata ko e ngaahi fāmilí.

Ko e ongoʻi ʻo e fakaʻānaua ko ia ki ʻapí, ko ha ongo ia ʻoku toki fanauʻi mai pē kiate kitautolu. He ʻikai ke lava ʻo hoko ʻa e fakaʻānaua lelei ko iá taʻe kau ai ha tui ʻoku lahi—ʻo feʻunga ke lava ai ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ʻo taki kitautolu ke tau fakatomala, papitaiso, pea fakahoko mo tauhi e ngaahi fuakava toputapu mo e ʻOtuá. ʻOku fie maʻu ʻe he tui ko ʻení hano kātekina ʻi he lototoʻa ʻa e ngaahi faingataʻa ʻo e moʻui fakamatelié. Pea, ʻi he moʻui ka hokó, ʻe lava leva ke talitali lelei kitautolu ʻe heʻetau Tamai Hēvaní mo Hono ʻAlo ʻOfaʻangá ki he ʻapi ko ia ʻo ʻetau ngaahi fakaʻānauá.

Naʻa mo e moʻuí ni, te tau lava ke maʻu ha ʻilo pau ʻe hoko mai ʻa e ʻaho ko iá pea mo tau ongoʻi ha niʻihi ʻo e ngaahi fiefia te tau iku maʻu ʻo ka faifai pea tau taufonua ki ʻapi. ʻOku ʻomi ʻe hono fakamanatua ʻo e ʻaloʻi ʻo e Fakamoʻuí he Kilisimasí, ha ngaahi faingamālie makehe ke tau ongoʻi ai ʻa e fiefia ko iá ʻi he moʻuí ni.

Maʻu ʻa e Fiefia kuo Talaʻofá

ʻOku ʻi ai hatau tokolahi kuo mole hotau ngaahi ʻofaʻangá ʻi he maté. ʻOku lava pē ke ʻākilotoa kitautolu ʻe ha niʻihi fakafoʻituitui ʻoku nau feinga ke fakaʻauha ʻetau tui ʻi he ongoongoleleí pea mo e talaʻofa ko ia ʻa e ʻEikí ʻo e moʻui taʻengatá. ʻOku fekuki ha niʻihi ʻo kitautolu mo e mahamahakí mo e masivá. ʻOku ʻi ai siʻa niʻihi ʻoku fekeʻikeʻi e fāmilí pe ʻoku ʻikai siʻanau fāmili. Ka te tau lava ʻo fakaafeʻi ʻa e Maama ʻa Kalaisí ke ne hulungia kitautolu ʻo ne tuku ke tau mamata mo ongoʻi ha niʻihi ʻo e ngaahi fiefia kuo talaʻofa mai ʻoku toka mei muʻa kiate kitautolú.

Hangē ko ʻení, ko e taimi te tau fakatahataha ai ʻi he ʻapi fakalangi ko iá, ʻe ʻākilotoa kitautolu ʻe kinautolu kuo ʻosi fakamolemoleʻi kotoa ʻenau ngaahi angahalá mo ʻosi fefakamolemoleʻakí. ʻOku tau lava pē ʻo ongoʻi ha konga ʻo e fiefia ko iá he taimí ni, tautautefito ki he taimi ʻoku tau manatuʻi ai mo fakamanatua e ngaahi meʻaʻofa ʻa e Fakamoʻuí kiate kitautolú. Naʻe hāʻele mai ki māmani ke hoko ko e Lami ʻa e ʻOtuá, ke totongi huhuʻi e mahuʻinga ʻo e ngaahi angahala kotoa ʻa e fānau ʻEne Tamaí ʻi he moʻui fakamatelié koeʻuhí kae lava ke fakamolemoleʻi kotoa. ʻOku tau ongoʻi ha holi lahi ʻi he faʻahitaʻu Kilisimasí ke manatua mo fakakaukaulotoa e ngaahi folofola ʻa e Fakamoʻuí. Naʻe fakatokanga mai he ʻikai ke lava ʻo fakamolemoleʻi kitautolu kae ʻoua kuo tau fakamolemoleʻi ʻa e kakai kehé (vakai, Mātiu 6:14–15). ʻOku faʻa faingataʻa ke fakahoko ʻeni, pea ʻe fie maʻu koe heni ke ke lotua ha tokoni. ʻOku faʻa hoko lahi e tokoni ko ʻeni ke fakamolemolé he taimi ʻoku tuku ai ke ke fakatokangaʻi kuó ke foaki ha meʻa kuo feʻunga pe lahi ange ʻi he mamahi ne ke maʻú.

Ko e taimi te ke ngāue ai ʻo fakatatau mo e tali ʻo hoʻo lotú ke maʻu ha ivi ke fakamolemolé, te ke ongoʻi ai ʻoku mahuʻi atu ha kavenga mei ho umá. Ko e kukuta ko ia ha faʻahinga lotó, ko ha kavenga mamafa ia. Te ke ongoʻi ʻa e fiefia ʻo hoto fakamolemoleʻí ʻi he taimi te ke fakamolemole aí. Te ke lava ʻi he taimi Kilisimasi ko ʻení, ke foaki atu mo maʻu mai ʻa e meʻafoaki ʻo e fakamolemolé. Ko e fiefia ko ia ʻe hoko maí, ko ha kihiʻi ʻata pē ia ʻo e meʻa te tau lava ke ongoʻi fakataha ʻi ʻapi, ʻi he ʻapi taʻengata ko ia ʻoku tau fakaʻānaua ki aí.

Ko Hono Ongoʻi e Fiefia ʻo e Foakí

ʻOku ʻi ai ha ʻata ʻe taha ʻo e ʻapi fiefia ko ia he kahaʻú, ʻe lava ʻo faingofua ange ke tau fakatokangaʻi ʻi he taimi Kilisimasí. Ko e ongo ia ʻo e foaki lahi ʻi he loto ʻofá. ʻOku hoko ʻeni ʻi he taimi ʻoku tau ongoʻi ai ʻa e ngaahi fie maʻu ʻa e kakai kehé, ʻo mahulu hake ia ʻi heʻetau fie maʻú, mo e taimi ʻoku tau ongoʻi ai e lahi ʻo e ʻofa mai ʻa e ʻOtuá kiate kitautolú.

ʻOku tokoni foki ʻete fakatokangaʻi e angaʻofa ʻa e kakai kehé ʻi he taimi Kilisimasí. Ko e tuʻo fiha nai ʻeni haʻo ʻalu ke tuku ha meʻaʻofa ʻi ha matafale, mo loto ke ʻoua naʻa ʻiloʻi, peá ke toki ʻilo ai ʻoku lahi mo ha ngaahi meʻaʻofa taʻe-ʻiloa kuo ʻosi tuku ai? Kuó ke ongoʻi nai, ʻo hangē ko e ongo ne u maʻú, ke tokoniʻi siʻa taha, peá ke toki ʻilo ko e meʻa naʻe ueʻi koe ke ke foakí, ko e meʻa tofu pē ia naʻe fie maʻu ʻe he taha ko iá he mōmēniti ko iá? Ko ha fakamoʻoni mahino ia ʻoku ʻafioʻi ʻe he ʻOtuá ʻa ʻetau ngaahi fie maʻu kotoa pē pea ʻokú Ne falala mai te tau fakalato ʻa e ngaahi fie maʻu ʻa e kakai ʻoku tau feohí.

ʻOku ʻomi ʻe he ʻOtuá ʻa e ngaahi pōpoaki ko ʻení mo e loto falala lahi ange he taimi Kilisimasí, ʻo Ne ʻafioʻi te tau fakahoko ia koeʻuhí he ʻoku ongoʻi ngofua lahi ange ʻe hotau ngaahi lotó e tā-sīpinga ʻa e Fakamoʻuí mo e ngaahi lea ʻa ʻEne kau tamaioʻeikí. ʻOku ngalingali ne tau toki lau ki muí ni mo ongo kiate kitautolu ʻa e ngaahi lea ʻa e Tuʻi ko Penisimaní, he taimi ko ʻeni ʻo e Kilisimasí. Naʻá ne akoʻi hono kakaí, pea ʻokú ne akoʻi mo kitautolu, ko e meʻaʻofa kāfakafa ʻo e fakamolemolé ʻoku tau maʻú, ʻoku totonu ke ne ʻai ke tau ongoʻi ha ʻofa ʻoku fonu mahuohuá ki he kakai kehé:

“Pea vakai, naʻa mo e taimí ni, kuo mou ui ki hono huafá, ʻo kole fakamātoato ke maʻu ha fakamolemole ʻo hoʻomou ngaahi angahalá. Pea kuó ne tuku ko ā ke mou kole ʻo taʻeʻaonga? ʻIkai; kuó ne lilingi hifo ʻa hono Laumālié kiate kimoutolu, ʻo tuku ke fakafonu ʻa homou lotó ʻi he fiefia, mo tuku ke mapuni ʻa homou ngutú ke ʻoua naʻa mou faʻa lea, ko e tupu ʻi hono lahi fau ʻo hoʻomou fiefiá.

“Pea ko ʻeni, kapau ko e ʻOtuá, ʻa ia naʻá ne fakatupu ʻa kimoutolú, ʻa ia ʻoku mou fakafalala ki ai ke maʻu hoʻomou moʻuí mo e meʻa kotoa pē ʻoku mou maʻú mo kimoutolu, kapau ʻokú ne foaki kiate kimoutolu ʻa e meʻa kotoa pē ʻoku mou kole ʻa ia ʻoku totonú, ʻi he tui mo ʻamanaki te mou maʻu. Kapau ko ia, hono ʻikai totonu ke mou feʻofaʻaki mei he ngaahi koloa ʻoku mou maʻu ʻiate kimoutolú.

“Pea kapau ʻoku mou fakamāuʻi ʻa e tangata ko ia ʻoku kole meiate kimoutolu ʻa hoʻomou koloá koeʻuhí ke ʻoua te ne maté, kae fakahalaiaʻi ia, hono ʻikai totonu ange homou fakahalaiaʻí koeʻuhí ko e taʻofi ʻo hoʻomou ngaahi koloá, ʻa ia ʻoku ʻikai ʻamoutolu ka ʻoku ʻa e ʻOtuá, ʻa ia foki ʻoku ʻaʻana hoʻomou moʻuí; ka ʻoku ʻikai te mou kole kiate ia, pe fakatomala mei he meʻa kuo mou faí.

“ʻOku ou pehē kiate kimoutolu, malaʻia ʻa e tangata ko iá, koeʻuhí ʻe ʻauha fakataha mo ia ʻa ʻene koloá; pea ko ʻeni, ʻoku ou lea ʻaki ʻa e ngaahi meʻá ni kiate kimoutolu ʻa ia ʻoku koloaʻia ʻi he ngaahi meʻa ʻo e māmani ko ʻení” (Mōsaia 4:20–23).

Kuo mou ʻosi ongoʻi ʻa e fiefia ʻo e fakahoko ha ʻofá pea mo hono maʻu ha ʻofá. Ko e fiefia ko iá, ʻi he moʻuí ni, ko ha kihiʻi ʻata pē ia ʻo e meʻa te tau ongoʻi ʻi he moʻui kahaʻú ʻo kapau te tau foaki lahi heni ʻo makatuʻunga heʻetau tui ki he ʻOtuá. Ko e Fakamoʻuí ʻa hotau sīpinga maʻongoʻongá. ʻI he taimi Kilisimasí, ʻoku tau toe fakakaukauʻi foʻou pe ko hai ko ā Ia mo e foaki ʻofa lahi naʻá Ne fai maʻatautolu ʻo Ne hifo mai ki māmani ke hoko ko hotau Fakamoʻuí.

ʻI heʻene hoko ko e ʻAlo ʻo e ʻOtuá, ʻo ʻaloʻi ʻia Melé, naʻá Ne maʻu ʻa e mālohi ke tekeʻi ʻa e fakatauele kotoa ʻo e angahalá. Naʻá Ne moʻui ʻi ha moʻui haohaoa koeʻuhí ke Ne lava ʻo hoko ko e feilaulau taʻe fakangatangata, ko e Lami taʻe ha mele naʻe talaʻofa mai talu mei hono ʻai ʻa e tuʻunga ʻo māmaní (vakai, Fakahā 13:8). Naʻá ne fuesia ʻa e mamahi ʻo e halaia ʻo ʻetau ngaahi angahalá pea mo e ngaahi angahala kotoa pē ʻa e fānau ʻa e Tamai Hēvaní, koeʻuhí ke fakamolemoleʻi kitautolu pea tau foki maʻa ki ʻapi.

Naʻá ne foaki mai ʻa e meʻaʻofa ko iá ʻi ha mahuʻinga he ʻikai ke tau lava ʻo mafakakaukaua. Ko ha meʻaʻofa ia naʻe ʻikai fie maʻu kiate Ia; naʻe ʻikai ke ne fie maʻu ʻe Ia ha fakamolemole. Ko e fiefia mo e houngaʻia ʻoku tau ongoʻi he taimí ni ʻi Heʻene meʻaʻofá, ʻe tupulaki pea ʻe taʻengata ia ʻi he taimi te tau fakaʻapaʻapa ai mo hū kiate Ia ʻi hotau ʻapi fakalangí.

ʻOku ʻomi ʻe he faʻahitaʻu Kilisimasí kiate kitautolu ha fakalotolahi ke tau manatuʻi Ia mo ʻEne ʻofa taʻe fakangatangatá. ʻE tokoni haʻatau manatuʻi ʻEne ʻofa lahí ke tau ongoʻi ai mo fakahoko ʻa e ueʻi fakalaumālie ko ia ʻoku ʻi ai ha taha ʻokú ne fie maʻu ʻetau tokoní, pea te ne tuku ke tau fakatokangaʻi ʻa e toʻukupu ʻo e ʻOtuá ʻi Heʻene ala mai ʻo fekauʻi ha taha ke ne fakafiemālieʻi kitautolú, ʻo hangē ko ia kuó Ne toutou fakahokó. ʻOku ʻi ai ha fiefia ʻi he foakí pea mo hono maʻu ko ia ʻo e foaki ʻofa lahi ʻoku ueʻi ʻe he ʻOtuá, ʻo tautautefito ki he Kilisimasí.

Tāpuekina ʻaki ʻEne Māmá

ʻOku ʻi ai mo ha ʻata ʻe taha ʻo e langí ʻoku faingofua ange ke fakatokangaʻi ʻi he taimi Kilisimasí. Ko e māmá. Naʻe fakaʻaongaʻi ʻe he Tamai Hēvaní ʻa e māmá ke talaki ʻaki hono ʻaloʻi ʻo Hono ʻAló, ʻa ia ko hotau Fakamoʻuí (vakai, Mātiu 2; 3 Nīfai 1). Naʻe hā ha fetuʻu foʻou ʻi he Hemisifia Hahaké mo e Hihifó fakatouʻosi. Naʻá ne taki ʻa e kau Tangata Potó ki he valevalé ʻi Pētelihema. Naʻa mo e tuʻi angahala ko Hēlotá naʻá ne fakatokangaʻi ʻa e fakaʻilongá; naʻe manavahē ai koeʻuhí he naʻe faiangahala. Naʻe fiefia ʻa e Kau Tangata Potó koeʻuhí ko e ʻaloʻi ʻo Kalaisí, he ko e Maama mo e Moʻui Ia ʻo Māmaní. Ko e fakaʻilonga naʻe foaki ʻe he ʻOtuá ki he hako ʻo Līhaí, ko ha ʻaho ʻe tolu ʻo e maama ʻo ʻikai ha poʻuli, ko e fakaʻilongaʻi ia ʻa e ʻaloʻi ʻo Hono ʻAló.

ʻOku ʻikai ngata pē ʻi heʻetau manatuʻi he taimi Kilisimasí ʻa e maama naʻá ne fakahā hono ʻaloʻi ʻo Kalaisi ki māmaní, ka ʻoku kau ai mo e maama naʻe hoʻata meiate Iá. Kuo fakapapauʻi ʻe ha kau fakamoʻoni tokolahi ʻa e maama ko iá. Naʻe fakamoʻoni ʻa Paula naʻe mamata ki ai ʻi he hala ki Tāmasikusí, ʻo ne pehē:

“Ne u mamata, … ʻi he halá ʻi he hoʻatā mālié, ki he maama mei he langí, naʻe malama lahi ia ʻi he laʻaá, pea naʻe ulo takatakai ia ʻiate au mo kinautolu naʻa mau fonongá.

“Pea kuo mau tō kotoa pē ki he kelekelé, peá u fanongo ki he leʻo, ʻoku pehē mai kiate au, ʻi he lea faka-Hepeluú, ʻe Saula, ʻe Saula, ko e hā ʻokú ke [fakatangaʻi] ai aú? ʻoku faingataʻa hoʻo ʻakahi ʻa e meʻa māsilá.

“Pea ne u pehē, ʻEiki, ko hai koe? Pea pehē mai ʻe ia, Ko au Sīsū ʻokú ke fakatangaʻí” (Ngāue 26:13–15).

Naʻe fakamoʻoniʻi ʻe he talavou ko Siosefá naʻe mamata ki ha maama fakaofo ʻi he loto vao ʻakaú ʻi Palemaila ʻi Niu ʻIoke, ʻi he kamataʻanga ʻo hono Fakafoki mai ʻo e Ongoongoleleí:

“Kae feʻunga mo e momeniti ko ʻeni ʻo e fuʻu hohaʻa lahí, naʻá ku mamata ki ha pou maama feʻunga tonu mo hoku ʻulú, naʻe lahi ange hono ngingilá ʻi he laʻaá, ʻa ia naʻe maliu māmālie hifo kae ʻoua kuo tō ia kiate au.

“ʻI heʻene hā maí pē, naʻá ku ʻiloʻi kuo fakahaofi au mei he fili naʻá ne haʻi aú. ʻI he nofo mai ʻa e māmá ʻiate aú, naʻá ku sio ki ha Tangata ʻe toko ua, ʻa ia ko hona ngingilá mo e nāunaú ʻoku ʻikai faʻa lava ke mafakamatalaʻi, ʻokú na tuʻu mai ʻi ʻolunga ʻiate au ʻi he ʻataá. Naʻe folofola mai ʻa e toko taha kiate au, ʻo ne ui au ʻaki hoku hingoá, ʻo ne tuhu ki he tokotahá ʻo pehē—Ko hoku ʻAlo ʻOfaʻangá ʻeni. Fanongo kiate Ia!” (Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:16–17).

ʻE hā ʻa e faʻahinga maama ko iá ʻi hotau ʻapi fakalangí. Te ne ʻomi ai ʻa e fiefiá kiate kitautolu. Kae naʻa mo e moʻuí ni, kuo ʻosi tāpuakiʻi ʻaki koe ha konga ʻo e meʻa fakaofo ko iá, tuʻunga ʻi he Maama ʻa Kalaisí. ʻOku maʻu ʻe he tokotaha kotoa pē kuo fanauʻi mai ki māmani ʻa e maama ko iá, ko ha meʻaʻofa (vakai, Molonai 7:16). Fakakaukau ki ha taimi ne hoko ai kiate koe ha meʻa ʻo ke fakamoʻoniʻi ai ko e Maama ʻa Kalaisí ʻoku moʻoni mo mahuʻinga. Te ke fakatokangaʻi ʻi he potu folofola fakaʻofoʻofa ko ʻení, naʻe tataki koe ʻe he maama ko iá:

“Pea ko e meʻa ʻoku ʻikai fakamāmaʻí ʻoku ʻikai mei he ʻOtuá ia, pea ko e fakapoʻulí ia.

“Ko e meʻa ko ia ʻoku mei he ʻOtuá ko e māmá ia; pea ko ia ia ʻokú ne maʻu ʻa e māmá, pea fai atu ai pē ʻi he ʻOtuá, te ne maʻu ʻa e maama lahi ange; pea ʻe tupulaki ʻa e maama ko iá ʻo ngingila ange kae ʻoua ke aʻu ki he ʻaho haohaoá.

“Pea … ʻoku ou lea ʻaki ia koeʻuhí ke mou lava ʻo ʻiloʻi ʻa e moʻoní, koeʻuhí ke mou kapusi ʻa e fakapoʻulí meiate kimoutolu” (T&F 50:23–25).

Kuo ʻosi tāpuakiʻi koe he māmani kuo fakapulongaʻi ʻe he ngaahi īmisi koví mo e ngaahi pōpoaki taʻe totonú, ke ke fakatokangaʻi ngofua ange ʻa e malama ʻa e māmá mo e moʻoní. Kuó ke ʻosi ʻiloʻi ʻiate koe pē ʻoku fakaʻau ke ulo lahi ange ʻa e māmá ʻi he taimi ʻokú ke tali fiefia ai iá. ʻE fakaʻau ke ulo lahi mo ngingila ange kae ʻoua kuo hoko e ʻaho haohaoá, ʻa ia te tau ʻi he ʻao ai ʻo e Tupuʻanga ʻo e māmá.

ʻOku faingofua ange ke ʻilo ʻa e māmá ʻi he taimi Kilisimasí, ʻa ia ʻoku ngalingali te tau lotu ai ke ʻilo e meʻa ʻoku fie maʻu ʻe he ʻOtuá ke tau fakahokó pea mo ngalingali te tau lau ai e folofolá mo vave ange ʻetau fakahoko ʻa e fekau ʻa e ʻEikí. Ko e taimi te tau fakamolemoleʻi pe ongoʻi ai e fakamolemolé, ko e taimi ia te tau hiki ai ʻa e ngaahi nima ʻoku tāupe ki laló (vakai, T&F 81:5), ʻoku hiki ai mo kitautolu ʻi heʻetau ʻunu atu ki he Tupuʻanga ʻo e māmá.

ʻOku mou manatuʻi ne fakamatalaʻi ʻe he Tohi ʻa Molomoná ha taimi nāunauʻia ne fakafōtunga atu ai ʻe he kau ākonga faivelenga ʻa e Fakamoʻuí, ʻa ʻEne māmá ke mamata ki ai ʻa e niʻihi kehé (vakai, 3 Nīfai 19:24–25). ʻOku tau fakaʻaongaʻi ha ngaahi maama ki hono fakamanatua ʻo e faʻahitaʻu Kilisimasí. ʻOku hanga ʻe heʻetau hū ki he Fakamoʻuí mo ʻetau ngāue Maʻaná, ʻo ʻomi ʻa e māmá ki heʻetau moʻuí pea mo e moʻui ʻa kinautolu ʻoku tau feohí.

Te tau lava ʻo fokotuʻu fakamātoato ha taumuʻa ke ngaohi ʻa e Kilisimasi ko ʻení ke fakafiefia ange ia ʻi he Kilisimasi ʻo e taʻu kuo ʻosí pea ke toe fakafiefia lahi ange ia ʻi he ngaahi taʻu kahaʻú. ʻE malava pē ke fakautuutu ke kovi ange ʻa e ngaahi faingataʻa ʻo e moʻui fakamatelié, ka he ʻikai lava ke fakautuutu ʻa e fakapoʻulí ʻo kapau ʻe tukutaha ʻetau tokangá he maama ʻoku huhulu hifo kiate kitautolú mo tau muimui ki he ʻEikí. Te ne taki mo tokoniʻi kitautolu ʻi he hala ʻoku fakatau hake ki he ʻapi ʻoku tau fakaʻānaua ki aí.

Ne ʻosi ʻi ai pē ha ngaahi taimi, tautautefito ki he Kilisimasí, ne tau ongoʻi ai ha konga ʻo e meʻa te tau toki aʻusia ʻi he taimi ʻe faifai ai pea tau tūʻuta ki ʻapi ki he Tamai ʻokú ne ʻofaʻi kitautolu mo tali ʻetau ngaahi lotú, pea ki he Fakamoʻui kuó Ne fakamaama ʻetau moʻuí mo langaki hake kitautolú.

ʻOku ou fakamoʻoniʻi, ʻe lava ke makatuʻunga ʻiate Ia haʻo maʻu ha fakamoʻoni te ke lava ʻo foki ki ʻapi, ʻo ʻikai ngata pē ʻi he taimi Kilisimasí, ka ke ke nofo foki ʻo taʻengata mo ha fāmili ʻokú ke ʻofa ai pea mou feʻofoʻofaní.

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. James “Kim” Gannon, “Iʻll Be Home for Christmas” (1943).

Ko e ngaahi ʻatá naʻe fai ia ʻe Steve Bunderson; Ko e ʻAloʻí, © Gemaldegalerie, Dresden, Germany/A.K.G. Berlin/Superstock; tā ʻo e fonua tapú naʻe fai ʻe Lana Leishman

Ko hono Fakahā ʻo e ʻAloʻi ʻo Kalaisí ki he Kau Tauhi Sipí, tā ʻe Del Parson

Tā fakatātaaʻi ʻe Paul Mann