2013
Ko ha Tokoni ki he Faifekau ʻOku Momoú
Fēpueli 2013


Pōpoaki ʻa e Kau Palesitenisī ʻUluakí

Ko ha Tokoni ki he Faifekau ʻoku Momoú

ʻĪmisi
Palesiteni Dieter F. Uchtdorf

Kuo hoko maʻu pē ko e ngafa ʻo e kau ākonga ʻa Sīsū Kalaisí ke ʻoatu ʻEne ongoongoleleí ki māmani (vakai, Maʻake 16:15–16). Neongo ia, ʻoku faingataʻa ʻi ha taimi ʻe niʻihi ke fakaava hotau ngutú ʻo lea fekauʻaki mo ʻetau tuí, ki he niʻihi ʻoku tau feohí. Neongo ʻoku ʻi ai ha kāingalotu ʻe niʻihi ʻo e Siasí ʻoku nau maʻu ha meʻafoaki fakanatula ke lea ki he niʻihi kehé fekauʻaki mo e tui fakalotú, ka ʻoku ʻi ai ha niʻihi ia ʻoku nau kiʻi momou pe kiʻi ongoʻi faingataʻaʻia, mā, pe manavasiʻi ke fai pehē.

ʻI he ʻuhinga ko iá, tuku muʻa ke u fokotuʻu atu ha meʻa ʻe fā ʻe lava ke fai ʻe ha taha ke muimui ai ʻi he fekau ʻa e Fakamoʻuí ke malangaʻaki ʻa e ongoongoleleí “ki he kakai fulipē” (T&F 58:64).

Hoko ko ha Maama

ʻOku ʻi ai ha kupuʻi lea ʻoku ou manako ai ʻoku pehē naʻe fai ʻe Seni Felenisisi ʻo ʻĀsisí (St. Francis of Assisi) ʻoku pehē, “Malangaʻi ʻa e ongoongoleleí ʻi he taimi kotoa pē pea kapau ʻe fie maʻu, fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi leá.”1 ʻOku fūfūnaki mai ʻi he kupuʻi leá ni ʻa ʻene mahino ko e taimi lahi, ko e ngaahi malanga lelei tahá ʻa ē ko ia ʻoku ʻikai lea ʻakí.

Ko e taimi ʻoku tau angatonu ai mo moʻui ʻo fenāpasi mo ʻetau tuʻunga moʻui totonú, ʻoku fakatokangaʻi ia ʻe he kakaí. Ko e taimi ʻoku tau fakafōtunga atu ai ʻa e nēkeneká mo e fiefiá, ʻoku nau toe fakatokangaʻi lahi ange ia.

ʻOku fie maʻu ʻe he taha kotoa pē ke fiefia. Ko e taimi ʻoku fakafōtunga atu ai ʻe kitautolu kāingalotu ʻo e Siasí ʻa e maama ʻo e ongoongoleleí, ʻe lava ʻa e kakaí ʻo mamata ki heʻetau fiefiá mo ongoʻi hono fakafonu kitautolu ʻe he ʻofa ʻa e ʻOtuá pea mo ʻene fonu mahutafea ʻi heʻetau moʻuí. ʻOku nau fie maʻu leva ke ʻilo hono ʻuhingá. ʻOku nau loto ke mahino kiate kinautolu ʻetau fakapulipulí.

ʻE fakatupu ʻe he meʻa ko iá ke nau fai ha ngaahi fehuʻi hangē ko e “Ko e hā ʻokú ke fuʻu fiefia pehē aí?” pe “Ko e hā ʻokú ke loto tauʻatāina pehē maʻu ai peé?” ʻOku fakatau e tali ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení, ki ha pōtalanoa fekauʻaki mo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisi kuo fakafoki maí.

Poto he Fakatalanoá

Ko hono ʻohake ko ia ʻo e tefito ʻo e tui fakalotú—tautautefito ki hotau ngaahi kaungāmeʻá mo kinautolu ʻoku tau ʻofa aí—ʻe lava ke hā ngali fakalotosiʻi mo faingataʻa ia. ʻOku ʻikai totonu ia ke pehē. ʻE lava ke faingofua mo ongo lelei pē hano fakamatalaʻi e ngaahi aʻusia fakalaumālié pe fakamatala ki he ngaahi ʻekitivitī ʻa e Siasí pe ha ngaahi meʻa ʻoku hoko ʻi ha pōtalanoa anga maheni, kapau te tau maʻu ha kiʻi loto lahi mo fakakaukau lelei.

ʻOku hoko hoku uaifi ko Halietá (Harriet), ko ha sīpinga lelei he meʻá ni. ʻI he taimi ne ma nofo ai ʻi Siamané, naʻá ne kumi maʻu pē ha founga ke fakahūhū ai ʻa e ngaahi tefito fekauʻaki mo e Siasí ʻi heʻene pōtalanoa mo hono ngaahi kaungāmeʻá mo hono ngaahi mahení. Hangē ko ʻení, ko e taimi naʻe ʻeke ai ʻe ha taha fekauʻaki mo ʻene meʻa naʻe fai he fakaʻosinga ʻo e uiké, naʻá ne pehē, “Ne mau aʻusia ʻi he Sāpate ko ʻení ha meʻa kāfakafa ʻi homau siasí! Naʻe fai ʻe ha kiʻi talavou taʻu 16 ha malanga fakaʻofoʻofa ʻi he ʻao ʻo e kakai ʻe toko 200 heʻemau lotú fekauʻaki mo e moʻui maʻá.” Pe, “Naʻá ku ako kau ki ha fineʻeiki taʻu 90 naʻá ne tui-lalanga ha sipi kafu ʻe 500 tupu peá ne foaki ia ki he polokalama tokoni ʻofa fakaetangata homau Siasí ke fakafolau ki he kakai paea he funga ʻo e māmaní.”

Ko e taimi lahi, naʻe toe fie ʻilo lahi ange ʻa e kakai ne nau fanongo ki hení. Naʻa nau fai ha ngaahi fehuʻi. Pea naʻe fakaiku ia ki ha ngaahi faingamālie ke fakamatala ai fekauʻaki mo e ongoongoleleí ʻi ha founga lelei, fefalalaʻaki, pea mo ʻikai fakatupuʻita.

Talu mei hono ʻilo ʻo e ʻInitanetí mo e ngaahi fetuʻutaki fakamītiá mo ʻene faingofua ange he kuongá ni ʻo laka ange ʻi ha toe taimi ki muʻa, ke talanoa fekauʻaki mo e ngaahi meʻa ko ʻení ʻi ha founga fepōtalanoaʻaki. Ko e meʻa pē ʻoku tau fie maʻú ko ha loto toʻa ke fakahoko ia.

Anga Fakaʻeiʻeikí

Meʻapango, he ʻoku faingofua ke taʻe felotoi. ʻOku fuʻu tōtuʻa ʻetau faʻa fakafekikí, tukuhifo, mo loto fakamāú. Ko e taimi ʻoku tau ʻita, anga taʻe-feʻunga, pe loto taʻe-ʻofa ai ki he kakaí, ko e meʻa fakamuimuitaha te nau fie faí, ko ha fie ʻilo lahi ange kiate kitautolu. ʻOku faingataʻa ke ʻilo hono tokolahi ʻo e kakai kuo nau mavahe mei he Siasí pe ʻikai kau ki he Siasí koeʻuhí ko ha taha naʻá ne fai ha lea naʻá ne fakalotomamahiʻi pe fakaʻitaʻi kinautolu.

ʻOku lahi fau ʻa e anga taʻe-feʻungá ʻi māmani he ʻahó ni. Pea koeʻuhí ko e lava ke ʻikai ʻilo kita he ʻInitanetí, ʻoku faingofua ange leva ke leaʻaki ha ngaahi meʻa fakaloto mamahi pe fakatupu ʻita ai. ʻIkai ʻapē ʻoku totonu ke maʻu ʻe kitautolu kau muimui ʻamanaki lelei ʻo hotau Kalaisi angaleleí, ha tuʻunga moʻui māʻolunga mo ʻofa lahi ange? ʻOku akoʻi ʻe he folofolá, “Ke lelei maʻu ai pē hoʻomou leá, ʻo fakalelei ʻaki ʻa e māsimá, koeʻuhí ke mou ʻilo ke tali totonu ʻa e tangata kotoa pē” (Kolose 4:6).

ʻOku ou saiʻia ʻi he foʻi fakakaukau ko ia ke fiefia, moʻoni, mo angaʻofa ʻetau ngaahi leá. ʻOkú ke fakakaukau nai ki he tuʻunga ne mei ʻi ai hotau ngaahi fāmilí, uōtí, puleʻangá, pea naʻa mo māmani, kapau ne tau ohi mai ʻa e tefitoʻi moʻoni faingofua ko ʻení?

Fakafonu Koe ʻaki ʻa e Tuí

ʻOku faʻa fuʻu lahi he taimi ʻe niʻihi ʻa ʻetau kumi ongoongo pe tukuakiʻi kitautolu ʻi hono tali ko ia ʻe he niʻihi kehé ʻa e ongoongoleleí. ʻOku mahuʻinga ke manatuʻi ʻoku ʻikai fie maʻu ʻe he ʻEikí ia kitautolu ke tau fai ʻa e fakauluí.

ʻOku ʻikai hoko ʻa e uluí ia tuʻunga heʻetau ngaahi leá ka ʻi he tokoni fakalangi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní. Ko e taimi ʻe niʻihi, ko e meʻa pē ʻoku fie maʻú ko ha kiʻi kupuʻi lea heʻetau fakamoʻoní pe fekauʻaki mo ha aʻusia ke ne kamata fakamolū e lotó pe fakaava e matapā te ne lava ʻo taki ha niʻihi ke nau aʻusia ʻa e ngaahi moʻoni langaki moʻuí, tuʻunga ʻi he ueʻi ʻa e Laumālié.

Naʻe pehē ʻe Palesiteni Pilikihami ʻIongi (1801–77) naʻá ne ʻilo ʻoku moʻoni ʻa e ongoongoleleí ʻi he taimi naʻá ne “mamata ki ha tangata naʻe ‘ikai ke pōtoʻi lea, pe talēniti ke lea ki he kakaí, ko e meʻa pē ʻeni naʻá ne lava ke leaʻakí, ‘ʻOku ou ʻiloʻi ʻi he mālohi ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ʻoku moʻoni ʻa e Tohi ʻa Molomoná, pea ko Siosefa Sāmitá ko e palōfita ia ʻa e ʻEikí.’ Naʻe pehē ʻe Palesiteni ʻIongi ko e taimi naʻe fanongo ai ki he fakamoʻoni fakatōkilalo ko iá, “Naʻe haʻu mei he tangatá ni ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ʻo ne fakamāmangia ʻa e mahino naʻá ku maʻú, pea naʻe ʻi hoku ʻaó ʻa e māmá, nāunaú pea mo e moʻui taʻe faʻamaté.”2

ʻE kāinga, mou tui. ʻE lava ke fakahoko ʻe he ʻEikí e ngaahi lea ʻokú ke leaʻakí mo fakamālohia ia. ʻOku ʻikai kole atu ʻa e ʻOtuá ia ke mou fakaului ka ke fakaava homou ngutú. ʻOku ʻikai ʻa kimoutolu ia e fatongia ke fakauluí—ʻoku ʻa e tokotaha ia ʻoku fanongó pea mo e Laumālie Māʻoniʻoní.

Ko e Mēmipa Kotoa Pē ko e Faifekau

Siʻoku ngaahi kaungāmeʻa ʻofeina, ʻoku lahi ange ʻi he ʻahó ni ʻo laka ange ʻi ha toe taimi ʻa e ngaahi founga ke fakaava ai hotau ngutú ʻo vahevahe mo e niʻihi kehé ʻa e ongoongo fakafiefia ʻo Sīsū Kalaisí. ʻOku ʻi ai ha founga ki he taha kotoa pē—ʻo aʻu ki he faifekau ʻoku momoú—ke kau ai ʻi he ngāue maʻongoʻongá ni. Te tau takitaha lava ʻo maʻu ha founga ke fakaʻaongaʻi ai hotau ngaahi takitaha talēnití mo e meʻa ʻoku tau manako aí ke poupouʻi ʻa e ngāue māʻongoʻonga hono fakafonu ʻo e māmaní ʻaki ʻa e māmá mo e moʻoní. ʻI heʻetau fai iá, te tau maʻu ai ʻa e fiefia ko ia ʻoku maʻu ʻe kinautolu ʻoku faivelenga mo lototoʻa feʻunga ke “tuʻu ko e kau fakamoʻoni ʻo e ʻOtuá ʻi he taimi kotoa pē” (Mōsaia 18:9).

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. St. Francis of Assisi, ʻi he William Fay and Linda Evans Shepherd, Share Jesus without Fear (1999), 22.

  2. Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Pilikihami ʻIongi (1997), 12.

Ko e Faiako mei he Pōpoaki ko ʻEní

Ko e founga lelei ʻe taha ke faiako aí ko hano “fakamālohia ʻa kinautolu ʻokú ke akoʻí ke nau fokotuʻu ha taumuʻa … ʻe lava ke tokoni kiate kinautolu ke nau moʻui ʻaki ʻa e tefitoʻi moʻoni kuó ke ʻosi akoʻí” (ʻOku ʻIkai ha Ui ʻe Mahuʻinga Ange ʻi he Faiakó [1999], 195). Fakakaukauʻi ke fakaafeʻi kinautolu ʻokú ke akoʻí ke nau fokotuʻu ʻi he faʻalotu ha taumuʻa ke vahevahe ʻa e ongoongoleleí mo ha taha pe kakai he māhiná ni. ʻE lava ke aleaʻi ʻe he mātuʻá ha ngaahi founga ʻe lava ke tokoni ai ʻa e fānau ʻoku kei iiki angé. Te mou toe lava foki ʻo tokoni ki he kau mēmipa ʻo e fāmilí ʻi ha ngaahi fokotuʻu fakakaukau pe fakatātaaʻi ha ngaahi founga ke ʻohake ai ʻa e ongoongoleleí ʻi he ngaahi pōtalanoa angamahení pea mo fakakaukauʻi e ngaahi ʻekitivitī faka-Siasi ka hoko maí ʻa ia te nau lava ʻo fakaafeʻi ai hanau kaungāmeʻá.

Tā fakatātaaʻi ʻe David Stoker, tuku kehe ia ʻoku fakamahinoʻi atú