2013
Tokanga pē ki he Ngaahi Tuʻunga ʻUlungaanga Mahuʻingá
Fēpueli 2013


Tokanga pē ki he Ngaahi Tuʻunga ʻUlungaanga Mahuʻingá

Mei ha malanga naʻe fai ki he toʻu tupu ʻi Nailopi ʻi Keniā, ʻi Nōvema 2011.

ʻĪmisi
ʻEletā Russell M. Nelson

ʻE tokoniʻi kitautolu ʻe heʻetau fakatupulaki ʻo e ngaahi tuʻunga ʻulungaanga mahuʻinga ʻoku taʻengatá ke tau aʻusia ʻa e tuʻunga kotoa ʻoku fie maʻu heʻetau Tamai Hēvaní ke tau aʻusiá.

ʻOku ou fie lea fekauʻaki mo ha ngaahi tuʻunga ʻulungaanga mahuʻinga ʻoku totonu ke mou tokanga ki ai ʻi hoʻomou moʻui fakaʻahó. ʻE fakatokangaʻi ʻe kimoutolu kau finemuí kinautolu. Pea ko kimoutolu kau talavoú, ʻoku ʻikai fakapalataha pē ia ki he kau finemuí. ʻOku mahuʻinga ʻa e ngaahi tuʻunga ʻulungaanga mahuʻingá ni ke mou tokanga ki ai ʻo tatau mo e kau finemuí.

ʻĪmisi
youth in colored shirts

Tā fakatātaaʻi ʻo e ʻatá ʻe Derek Israelsen

Tuí

Ko e ʻuluaki tefitoʻi ʻulungaanga mahuʻinga ʻo e Kau Finemuí ko e tuí. Ko hono moʻoní, ko e tuí ko e ʻuluaki tefitoʻi moʻoni ia ʻo e ongoongoleleí. ʻOku totonu ke tukutaha hoʻo tuí ki heʻetau Tamai Hēvaní mo Hono ʻAlo ʻOfaʻangá, ʻa e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí. ʻOku totonu ke mou kei fakamālohia maʻu pē hoʻomou tui ki he palani ʻo e fakamoʻui ʻa e ʻOtuá.

ʻOku mahuʻinga ke fakatupulaki ha tui ke tauhi e ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá, ʻo ʻiloʻi naʻe foaki kinautolú ke tāpuakiʻi koe pea mo ʻomi kiate koe ʻa e fiefiá. Te ke fetaulaki mo ha kakai te nau fili pe ko e fē ʻa e ngaahi fekau te nau tauhí pea mo ia te nau tukunoaʻí. He ʻikai ʻaonga ʻa e founga ko ʻeni ʻo e filifili mo toʻó. ʻE fakaiku ia ki he mamahí. ʻE fie maʻu ke ke tauhi kotoa ʻa ʻEne ngaahi fekaú, ʻi hoʻo teuteu ke fetaulaki mo e ʻOtuá. ʻE fie maʻu ʻa e tuí ke ke talangofua kiate kinautolu, pea ʻe hanga ʻe he tauhi ʻo ʻEne ngaahi fekaú ʻo fakamālohia ʻa e tui ko iá.

Natula Faka-ʻOtuá

Ko e tuʻunga moʻui mahuʻinga hono ua ʻa e Kau Finemuí ko e natula fakaʻOtuá. Ko ha founga fakalea fakakakai lalahi ia ʻo e pehē, “Ko e fānau au ʻa e ʻOtuá.” ʻOkú ke maʻu ha natula fakalangi ʻi loto ʻiate koe. Ko ʻetau Tamai Hēvaní naʻá ne faʻu koé.

Kuó ke fakakaukau nai ʻi ha taimi ke ke fakafetaʻi ai koeʻuhí ko ho mafú? Vakai ki he ngāue ʻokú ne faí. ʻOkú ne pamu ha huhuʻa feʻunga he ʻaho kotoa pē ke fakafonu ha tangikē meimei kālani ʻe 2,000 (lita ʻe 7,570) ʻi ha tangikē ʻi ha lēlue. ʻOku ʻi he lotoʻi mafú ha ngaahi vaolo ʻoku ava mo mapuni tuʻo 100,000 ʻi he ʻ aho, laka hake ʻi he tuʻo 36 milioná ʻi he taʻu, pea ʻoku ʻikai ke nau maumau. He ʻikai ke lava ʻe ha meʻa ʻoku ngaohi ʻe he tangatá—pepa, pelesitiki, ukamea, pe sitila—ʻe lava ke ava pea mo tāpuni tuʻo lahi pehē, ʻi he vave pehē, ʻo taʻe maumau. Naʻe mātuʻaki palaniʻi lelei ʻa e ʻōkani kotoa pē ʻi he sinó pea mo fakaofo ʻi heʻene ngāué.

ʻOku mou ʻilo, kapau te mou feinga ke uku ʻi kilisitahi ʻo ʻikai toe mānava, ʻe fakangatangta pē hono lōloá. Ko e hā ʻa e meʻá ʻokú ne teke ke ke ʻalu ki ʻolunga ʻo mānavá? ʻOku fua ʻaki ʻa e kāponi taiokisaití ha ongo kiʻi mita iiki ʻe ua ʻi he kiá, pea ʻokú na ʻohake ha fakamatala ki he ʻutó ʻo hangē ʻoku pehē, “ʻOku fuʻu māʻolunga ʻa e kāponi taiokisaiti ʻiate koé. Toʻo ia.” Pea ʻokú ke kakau hake leva ki ʻolunga ʻo puhiʻi ki tuʻa, ʻo tukuange ai ʻa e kāponi taiokisaití.

Ko ha ivi fakaofo moʻoni ʻoku maʻu ʻe ho sinó! Tokangaʻi fakalelei ho sinó. ʻOua te ke fai ha meʻa te ne fakameleʻi ai ʻa e fakaʻofoʻofa ʻo e fakatupu fakaofo ne foaki ʻe he ʻOtuá.

Ko Hoto Mahuʻinga Fakatāutahá

Ko e tuʻunga ʻulungaanga mahuʻinga hono hoko ʻo e Kau Finemuí ko e mahuʻinga fakatāutahá. Ko e ākonga faivelenga ʻa Sīsū Kalaisí ko ha foha pe ʻofefine līʻoa ia ʻo e ʻOtuá—ʻoku tokanga lahi ange ia ke angatonu kae ʻikai siokita, vēkeveke lahi ange ke ʻofa kae ʻikai pule fefeka, lotoʻaki lahi ange ʻa e angatonú kae ʻikai ko e manakoá.

ʻOku mou ʻilo homou mahuʻinga taʻe fakangatangatá. ʻIo, ʻoku tala ʻe he finemui angatonu takitaha ʻi he Siasí ko e mahuʻinga fakafoʻituituí ko e taha ia ʻo hono ngaahi tuʻunga ʻulungaanga mahuʻinga ʻokú ne mataʻikoloa lahi taha ʻakí. ʻOkú ne pehē, “ʻOku taʻe fakangatangata hoku mahuʻingá pea ʻoku ʻi ai mo hoku misiona fakalangi, ʻa ia te u feinga ke fakahoko” (Tohi Fakalakalaka Fakatāutaha ʻa e Kau Finemuí [tohi tufa, 2009], 29). Ko e meʻa tatau pē fekauʻaki mo e kau talavoú. Ko e foha mo e ʻofefine kotoa pē ʻo e ʻOtuá ʻoku mahuʻinga taʻe fakangatangata koeʻuhí ko hono misiona fakalangí.

ʻOku kau foki ʻi he mahuʻinga fakatāutahá hono fakatupulaki hoʻo tui fakafoʻituituí. He ʻikai ha taha kehe ia te ne lava ke fakatupulaki hoʻo tuí maʻau. Te ke lava pē ʻo fakaʻamu pehē ange mai naʻá ke maʻu e tui ʻa Palesiteni Tōmasi S. Monisoní pe ko ha helo kehe, ka kuo pau ke ke fakatupulaki ia ʻe koe pē. Ko e taimi te ke fai ai ha fehālaaki, te ke fakatomala mei he ngaahi palopalema motuʻa ko ʻení ʻi hoʻo hoko ko e tokotaha fakafoʻituituí. Ko e taimi naʻá ke papitaiso ai mo maʻu ʻa e meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní, naʻe fakahoko fakafoʻituitui ia. Ko ia, ʻi hoʻo hoko ko e tokotaha fakafoʻituituí, ʻokú ke fai ai ha ngaahi fuakava. Ko e ngaahi ouau ko ʻeni ʻo e fakamoʻuí ko ha ngaahi meʻa fakafoʻituitui kotoa.

Ko e ngaahi ouau mo e ngaahi tāpuaki maʻongoʻonga taha ʻi he Siasí ʻoku maʻu ia ʻi he temipalé. ʻOku tau maʻu ʻi ai ʻa e ngaahi ouau ʻo e ʻenitaumení mo e sila ki he mātuʻá, sila ki he malí, mo e ngaahi kuí. Ko e ngaahi ouau kotoa pē ʻo e hakeakiʻí ko ha meʻa fakafāmili. ʻOkú ke fakatokangaʻi hono faikehekehé? Ko e ngaahi ouau ʻo e fakamoʻuí ʻoku fakafoʻituitui; ko e ngaahi ouau ʻo e hakeakiʻí ʻoku ʻikai fai tokotaha pē.

ʻIló

Ko e tuʻunga ʻulungaanga mahuʻinga hono hoko ʻo e Kau Finemuí ko e ʻiló. Ko hono maʻu ko ia ha tuʻunga fakaakó mo e maʻu ʻo e ʻiló ko ha fatongia fakalotu ia. ʻOku tau akoʻi hotau ʻatamaí koeʻuhí ke tau lava ʻi ha ʻaho ʻo fai ha tokoni mahuʻinga ki ha taha kehe. Ko hono faikehekehe ʻo e fakaʻamu pehē ange mai ne te lava ʻo fai ha leleí mo ʻete malava ke fai ha leleí ʻoku tuʻunga ia ʻi he akó.

ʻOku faʻa fehuʻi mai ʻe he kakaí kiate au pe ʻoku fēfē ʻi heʻete hoko ko ia ko e toketaá. ʻOku nau fehuʻi, “Ko e hā hono lōloa ʻo hoʻo ʻi he akó?” ʻIo, naʻe taimi lōloa. Naʻe feʻunga mo ha taʻu ʻe 12½ mei he taimi naʻe maʻu ai hoku mataʻitohi he meʻa fakafaitoʻó ki he taimi naʻá ku fuofua ʻave ai ʻeku tohi moʻua ki he ngāue fakapalofesinalé. Ko ha taimi lōloa, ka naʻá ku mei taʻu fiha nai ʻi he taʻu ʻe 12½ ki muí, kapau naʻe ʻikai ke u fai ia? Tatau tofu pē. ʻE lelei leva ke ke feinga ke aʻusia ʻa e tuʻunga kotoa te ke ala lavá.

Ko ʻeku akó ʻa e meʻa naʻá ne ʻai ke u fakahoko ʻa e tafa mafu ʻo Palesiteni Sipenisā W. Kimipoló (1895–1985) he 1972. Ko ia, ʻoua naʻá ke fakamaʻamaʻaʻi ʻa e ʻiló. Ko e nāunau moʻoni ʻo e ʻOtuá ko e poto (vakai, T&F 93:36).

Tauʻatāina ke Filí mo e ʻEkeʻi Meiate Kita ʻa e Meʻa ʻOkú te Fai pe Taʻe Faí

Ko e tuʻunga ʻulungaanga mahuʻinga hono hoko ʻo e Finemuí ko e filí mo e ʻekeʻi meiate kita ʻa e meʻa ʻokú te fai pe taʻe faí. Ko ha founga ʻeni ʻe taha ʻo e pehē “tauʻatāina ke fili totonú.” Ko e tauʻatāina ke fili totonú ko ha konga ia ʻo e moʻuí koeʻuhí he naʻe fie maʻu kitautolu takitaha ʻe he Tamai Hēvaní ke tau ngāue ʻiate kitautolu pē mo aʻusia ʻa e tuʻunga ʻoku tau fie aʻusiá.

ʻOku hanga ʻe he filí mo e ʻekeʻi meiate kita ʻa e meʻa ʻokú te fai pe taʻe faí ʻo tala atu ko e fili kotoa pē te ke fai, ʻokú ke haʻisia ki he ngaahi nunuʻa ʻo e fili ko iá. ʻOku fie maʻu ai ke tau fai ha ngaahi fili fakapotopoto. Mahalo ʻoku ʻikai fuʻu mahuʻinga ia pe ʻokú ke hēkesi lanu pulū pe lanu kulokula pe kofu lanu vāleti pe kofu lanu mata, ka ko e meʻa ʻoku mahuʻingá pe ʻoku ʻomi koe ʻe hoʻo filí ke ke ofi ange pe mamaʻo ange mei he ʻEikí mo ʻEne founga moʻuí. Pea ko e hā leva ʻoku mau faleʻi mo kōlenga atu ai ke mou muimui ʻi he founga ʻa e ʻEikí? Ko hono ʻuhingá he ko e founga pē taha ia ki he fiefiá.

Ngaahi Ngāue Leleí

ʻOku hoko mai ai ʻa e tuʻunga moʻui mahuʻinga ʻa e Kau Finemuí ʻo e ngāue leleí. ʻOku fakatatau ʻa e tuʻunga moʻui mahuʻinga ko ʻení ki he moʻui ʻa Sīsū Kalaisí, ʻa ia naʻe ʻofa ʻi he kakaí. Naʻe tokoni kiate kinautolu, ke fakahaaʻi ʻa ʻEne ʻofa ki he kakaí. Ko e taimi ʻoku tau ʻofa ai ʻi ha taha, ʻoku tau fakahaaʻi ia ʻaki haʻatau fai ha faʻahinga meʻa lelei. Ko ia, mou feinga ke tokoni: kumi ha fie maʻu pea fakakakato ʻa e fie maʻú. Fakaʻohovaleʻi ʻa e kakaí ʻaki ha ngāue lelei naʻe ʻikai ke nau ʻamanaki ki ai. ʻOku tau maʻu ʻa e faingamālie ko iá ʻi ʻapi, ʻi he akó, pea ʻi he lotú.

ʻOku ou manatuʻi ʻa e fuofua taimi naʻá ku ʻalu ai ki ʻAfilika ko e Taki Māʻolungá. Ko hoku kaungā fonongá ko Russell C. Taylor. Ko e taimi kotoa pē naʻá ku ʻā hake ai ʻi he pongipongí, naʻá ku fakatokangaʻi kuó ne ʻosi palākeniʻi ʻe ia hoku suú. Naʻe ʻikai fie maʻu ia ke ne palākeniʻi hoku suú, ka ko e founga ia ʻo ʻene talamai, “ʻOku ou ʻofa ʻiate koé.”

Angatonú

Ko e tuʻunga ʻulungaanga mahuʻinga hono hoko ʻo e Kau Finemuí ko e angatonú (integrity). ʻOku maʻu ʻa e foʻi lea angatonú (integrity) mei he foʻi lea ko e integer, ʻo ʻuhinga ko e “kakato” pe “kei maau.” ʻOku tau talanoa ʻi he meʻa fakafaitoʻó fekauʻaki mo e faʻunga haohaoa ʻo e mafú. Pea ko ha taimi pē ʻoku fehālaaki ai ha meʻa—ʻo hangē, ko ha lavea ki he mafú—ʻoku tau pehē kuo mole hono tuʻunga kakató; ʻoku ʻikai ke ne kei toe fakahoko ʻa e meʻa naʻe tonu ke ne fakahokó. ʻOku ʻuhinga ʻa e angatonú ia ʻi hono ʻai ki he faʻahinga ʻo e tangatá, ʻokú ke falalaʻanga—ʻe lava ke fai atu ha falala.

ʻOku tau lau ʻi he folofolá naʻe ʻofaʻi e tokoua ʻo e Palōfita ko Siosefa Sāmita ko Hailamé ʻe he ʻEikí koeʻuhí ko e “angatonu ʻo hono lotó” (T&F 124:15). Naʻe ʻikai fekauʻaki e folofola ʻa e ʻEikí ia mo e faʻunga ʻo hono mafú; naʻe folofola Ia kau ki he angatonu ʻo e laumālie ʻo Hailamé.

Angamaʻá

Ko e tuʻunga ʻulungaanga mahuʻinga foʻou taha ʻo e Kau Finemuí ko e angamaʻá. Ko e angamaʻá ko ha foʻi lea fakaʻofoʻofa. Ko e hā ʻene ʻuhinga kiate koé? ʻOku ʻuhinga ʻa e angamaʻá ko e “maʻa.” Ka ʻoku ʻi ai mo hano toe ʻuhinga ʻe taha. ʻOku mou manatuʻi ʻa e taimi naʻe ala ai ʻa e fefine naʻe ʻau toto ʻi he Fuakava Foʻoú ki he kapa ʻo e kofu ʻo e Fakamoʻuí? Naʻe folofola ai e Fakamoʻuí, “Kuo ala ha taha kiate au: he ʻoku ou ʻilo kuo ʻalu ʻa e mālohí ʻiate au” (Luke 8:46). ʻI he tuʻunga ko iá, ʻoku ʻuhinga kehe leva ʻa e angatonú. ʻI he lea faka-Kalisí ko e foʻi lea ia ko e dunamis, ʻa ia ko e tefitoʻi lea ia ʻoku tau maʻu mei ai ʻa e ongo foʻi lea ko e dynamo mo e dynamite. ʻOku ʻuhinga ia ki he “mālohi.” ʻOku tau fakatou fie maʻu ʻa e ongo faʻahinga ko ʻeni ʻo e angatonú maʻa ʻetau kau talavou mo e kau finemui mahuʻingá.

Aʻusia ʻa e Tuʻunga Kotoa Te ke Ala Lavá

ʻOku ʻomai ʻe he ʻiló ʻa e mālohí; ʻoku ʻomai ʻe he maʻá ʻa e mālohí; ʻoku ʻomai ʻe he ʻofá ʻa e mālohí. ʻOku mau fie maʻu ke mou maʻu ʻa e mālohi ke aʻusia ʻa e tuʻunga kotoa pē ʻoku fie maʻu ʻe he ʻEikí ke mou aʻusiá. ʻOku mou tupu, ʻoku mou liliu, pea ʻoku mou pule ki he tuʻunga te mou fakaiku ki aí.

ʻOku ʻikai ke u tui ʻe kovi kapau te ke hoko ko ha taha fakatau nāunau fale, taha faitafa, loea, pe ha taha tā-palani. ʻOku lelei ha faʻahinga ngāue pē, ko e hā pē ʻe feʻunga mo koé. Ka ko e meʻa ʻoku mahuʻinga tahá ko e tuʻunga te ke aʻusiá.

Fai pē kiate koe ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení: ʻOku ou angatonu nai? ʻOku ou loto maʻa nai? ʻOku ou maʻu nai e ʻofá? ʻOku ou manavaʻofa nai? ʻOku ʻikai lava ke fakatataua e ngaahi ʻulungāngá ni kotoa. Pea ʻi hoʻomou fakakaukau mo moʻui ʻo fakatatau mo e ngaahi ʻulungaanga mahuʻinga ʻa e Kau Finemuí, te nau tokoni atu ke ke aʻusia kakato ʻa e tuʻunga te ke ala lava ke aʻusiá.

Toʻomataʻú: tā fakatātaaʻi ʻo e ʻatá ʻe Andrea Choy