Pagmabinantayon
Kini ang kapitulo 4 sa bag-ong upat ka volume nga gisugilon nga kasaysayan sa Simbahan nga giulohan og Mga Santos: Ang Istorya sa Simbahan ni Jesukristo sa Ulahing mga Adlaw. Ang basahon maimprinta na sa 14 ka pinulongan, sa Kasaysayan sa Simbahan nga seksyon sa Gospel Library app mgasantos.lds.org. Ang sunod nga pipila ka mga kapitulo imantala sa mosunod nga mga isyu hangtud mapagawas na ang volume 1 niining tuiga. Kadto nga mga kapitulo anaa sa 47 ka mga pinulongan sa Gospel Library app ug sa mgasantos.lds.org.
Bungtod sa Cumorah, ni Jon McNaughton
Ang baynte-uno anyos nga si Emma Hale unang nakadungog bahin ni Joseph Smith sa dihang mitrabaho si Joseph sa ila ni Josiah Stowell sa tinglarag sa 1825. Gipatrabaho ni Josiah ang batan-on ug ang iyang amahan aron matabangan siya sa pagpangita og nalubong nga bahandi sa iyang yuta.1 Ang lokal nga mga istorya nag-ingon nga usa ka pundok sa mga explorer nakamina og mga plata [silver] ug gitaguan ang bahandi diha sa dapit gatusan na ka tuig ang milabay. Nakahibalo nga si Joseph adunay gasa sa paggamit og mga bato sa manalagna, mitanyag si Josiah kaniya og maayong suhol ug bahin sa mga makit-an kon motabang siya sa pagpangita.2
Ang amahan ni Emma, si Isaac, misuporta sa pagpamasin. Sa dihang si Joseph ug ang iyang amahan miabut sa Stowell nga umahan sa Harmony, Pennsylvania—usa ka baranggay nga mga 240 ka kilometro sa habagatan sa Palmyra—si Isaac ang nagsilbing saksi sa dihang mipirma sila sa ilang mga kontrata. Gitugutan usab niya ang mga trabahante nga mopuyo sa iyang balay.3
Nahimamat ni Emma si Joseph wala madugay niana. Mas bata og gamay si Joseph kay kaniya, may gitas-on nga sobra sa unom ka pye, ug makita nga daw anad motrabaho og maayo. Asul ang iyang mga mata ug puti ang pamanit, ug aduna siyay dili kaayo klaro nga pagkakiang. Dili maayo ang iyang grammar, ug mogamit siya usahay og daghan kaayong mga pulong aron sa pagpahayag sa iyang kaugalingon, apan mipakita siya og natural nga kaalam kon mosulti siya. Siya ug ang iyang amahan maayo nga mga tawo kinsa gustong mosimba nga sila ra kay sa motambong sa simbahan diin si Emma ug ang iyang pamilya magsimbahan.4
Silang duha ni Joseph ug Emma ganahan sa gawas. Sukad sa pagkabata, si Emma malingaw nga magsakay-sakay og kabayo ug mosakay og bangka sa suba duol sa iyang balay. Dili maayo mangabayo si Joseph, apan hanas siya sa wrestling ug mga dula sa bola. Komportable siya nga makig-uban sa ubang tawo ug dali nga mopahiyom, kanunay nga moistorya og mga pasiaw o kataw-anan nga mga istorya. Mas hilumon si Emma, apan ganahan siyang maminaw og maayo nga pasiaw ug kahibalo makigsulti ni bisan kinsa. Ganahan usab siyang mobasa ug mokanta.5
Niadtong 2015 ang Simbahan mihimo niini nga replica sa panimalay nila ni Isaac ug Elizabeth Hale didto sa Harmony, Pennsylvania. Nahimamat ni Joseph Smith ang ilang anak nga babaye sa dihang nagpuyo siya didto samtang nagtrabaho alang ni Josiah Stowell.
Paglabay sa mga semana ug dihang nailhan na og maayo ni Emma si Joseph, nabalaka ang mga ginikanan ni Emma sa ilang relasyon. Si Joseph usa ka kabus nga trabahante gikan sa laing estado, ug nanghinaut sila nga mawad-an og pagtan-aw ang ilang anak diha kaniya ug maminyo ngadto sa usa sa mauswagong mga pamilya sa ilang dapit. Nagpanagana usab ang amahan ni Emma mahitungod sa pagpangita og bahandi ug maduhaduhaon sa tahas ni Joseph niini. Dili na importante kang Isaac Hale nga si Joseph misulay sa pagkombinsir ni Josiah Stowell nga hunungon ang pagpangita sa dihang naklaro nga walay makuha gikan niini.6
Si Emma mas ganahan ni Joseph kay ni bisan kinsang lalaki nga iyang nakaila, ug wala siya mohunong sa paggahin og panahon uban kaniya. Human nagmalampuson si Joseph sa pagkombinsir ni Josiah nga mohunong sa pagpangita og plata, nagpabilin siya sa Harmony aron motrabaho sa umahan ni Josiah. Usahay, motrabaho usab siya sa ilang Joseph ug Polly Knight, laing pamilya nga mag-uuma sa maong dapit. Kon wala siyay trabaho, mobisita siya ni Emma.7
Si Joseph ug ang iyang bato sa manalagna sa wala madugay nahimong hilisgutan sa mga libak-libak diha sa Harmony. Ang uban nga mas edaran nga mga tawo sa lungsod mituo sa mga manalagna, apan daghan sa ilang mga anak ug mga apo dili motuo. Ang pag-umangkon ni Josiah, nangangkon nga gipahimuslan ni Joseph ang iyang uyoan, mikiha sa batan-on sa korte ug miakusar kaniya nga usa ka mangingilad.
Nagbarug sa atubangan sa lokal nga huwes, mipasabut si Joseph kon giunsa niya pagkakita sa bato. Si Joseph Sr. mipamatuod nga kanunay siyang mihangyo sa Dios nga ipakita kanila ang Iyang kabubut-on alang sa talagsaong gasa ni Joseph isip manalagna. Sa katapusan, si Josiah mibarug sa atubangan sa korte ug miingon nga si Joseph wala mangilad kaniya.
“Sakto ba ang akong pagsabut,” miingon ang huwes, “nga nagtuo ka nga ang piniriso makakita pinaagi sa tabang sa bato?”
Dili, mi-insister si Josiah. “Positibo kong nasayud nga tinuod kana.”
Si Josiah usa ka tinahud nga tawo sa komunidad, ug ang katawhan modawat sa iyang ipanulti. Sa katapusan, ang bista sa korte wala makapakita og ebidensya nga giilad siya ni Joseph, mao nga gibasura sa huwes ang akusasyon.8
Niadtong Septyembre 1826, si Joseph mibalik sa bungtod aron sa pagkuha sa mga palid, apan miingon si Moroni nga dili pa siya andam niini. “Ayaw na pakig-uban sa mga tigkalot og kwarta,” misulti kaniya ang anghel. Adunay mga dautang tawo taliwala kanila.9 Gihatagan siya ni Moroni og usa pa ka tuig nga mapahiangay ang iyang kabubut-on ngadto sa kabubut-on sa Dios. Kon dili niya mahimo, ang mga palid dili gayud isalig kaniya.
Ang anghel misulti usab kaniya sa pagdala og kauban sa iyang pagbalik. Mao usab kini ang iyang gihangyo sa katapusan sa unang pagbisita ni Joseph sa bungtod. Apan tungod kay namatay si Alvin, naglibug si Joseph.
“Kinsa man ang tukmang tawo?” nangutana siya.
“Masayud ra ka,” miingon si Moroni.
Nagtinguha si Joseph sa giya sa Ginoo pinaagi sa iyang bato sa manalagna. Ang tukmang tawo, iyang nasayran, mao si Emma.10
Si Joseph nadani dayon kang Emma sa pagkita nila. Sama ni Alvin, usa siya ka tawo nga makatabang kaniya nga mahimong tawo nga gikinahanglan sa Ginoo sa pagpahigayon sa Iyang buhat. Apan sobra pa si Emma niana. Nahigugma si Joseph kang Emma ug gustong makigminyo kaniya.11
Pagka-Disyembre, nagbaynte uno anyos na si Joseph. Kaniadto, mitugot siyang maimpluwensyahan sa daghang paagi sa mga ekspektasyon niadtong gustong mopahimulos sa iyang gasa.12 Apan human sa iyang katapusang pagbisita sa bungtod, nasayud siya nga daghan pa siya og angayng buhaton aron maandam ang iyang kaugalingon sa pagdawat sa mga palid.
Sa wala pa mobalik sa Harmony, nakig-istorya si Joseph sa iyang mga ginikanan. “Nakadesisyon ko nga magminyo,” miingon siya kanila, “ug, kon wala kamoy pagsupak, si Emma Hale ang akong gipili.” Nalipay ang iyang mga ginikanan sa iyang desisyon, ug giawhag siya ni Lucy nga mopuyo uban kanila human sila maminyo.13
Si Joseph migahin og dakong panahon kutob sa iyang mahimo uban ni Emma niana nga tingtugnaw, usahay manghulam sa balsa [sleigh] sa pamilyang Knight kon lisud agian ang dalan padulong sa balay sa pamilyang Hales tungod sa snow. Apan ang mga ginikanan ni Emma dili gihapon ganahan ni Joseph, ug pakyas ang iyang paningkamot nga magustuhan sa pamilya.14
Niadtong Enero 1827, mibisita si Emma sa balay sa pamilyang Stowell, diin siya ug si Joseph makagahin og panahon nga magkauban nga wala ang nagpanaway nga tinan-awan sa pamilya ni Emma. Didto mitanyag si Joseph og kaminyoon kang Emma, ug sa sinugdanan, si Emma ingon og nakalitan. Nasayud si Emma nga ang iyang mga ginikanan mosupak sa kaminyoon.15 Apan giawhag siya ni Joseph sa paghunahuna bahin niini. Mahimo ra silang magtaban dayon.
Gikonsiderar ni Emma ang tanyag sa kaminyoon. Ang pagpakigminyo kang Joseph makapasagmuyo sa iyang mga ginikanan, apan iya kining pagbuot, ug nahigugma siya kaniya.16
Wala madugay human niana, pagka-Enero 18, 1827, si Joseph ug Emma gikasal sa balay sa lokal nga opisyal sa gobyerno. Miadto dayon sila sa Manchester ug gisugdan ang ilang hiniusang kinabuhi sa bag-ong balay sa mga ginikanan ni Joseph. Komportable ang balay, apan sobra ra ang nagasto ni Joseph Sr. ug Lucy niini, wala na kaapas sa mga bayranan, ug naembargo kini kanila. Nag-abang na lang sila niini karon gikan sa bag-ong mga tag-iya.17
Ang frame home sa pamilyang Smith sa Manchester, New York, gipahiuli gamit ang orihinal nga estraktura. Human sa ilang kaminyoon niadtong 1827, sila si Joseph ug Emma nagpuyo dinhi uban sa iyang mga ginikanan.
Ang mga Smith ganahan nga ipon si Joseph ug Emma kanila. Apan ang balaang tawag sa ilang anak nakapabalaka kanila. Ang mga tawo sa maong dapit nakadungog mahitungod sa mga bulawang palid ug usahay mangita niini.18
Usa ka adlaw, miadto si Joseph sa lungsod alang sa usa ka buluhaton. Nagpaabut sa iyang pagbalik alang sa panihapon, naalarma ang iyang mga ginikanan sa dihang wala siya makauli. Dugay kaayo silang naghulat, wala makatulog. Sa katapusan miabli si Joseph sa pultahan ug mideretso og lingkod sa lingkuranan, gikapoy.
“Nganong dugay man ka?” nangutana ang iyang papa.
“Nakadawat ko sa pinakagrabing pagpanton nga akong nadawat sukad,” miingon si Joseph.
“Kinsa may nagpanton nimo?” nangutana ang iyang amahan.
“Ang anghel sa Ginoo,” mitubag si Joseph. “Miingon siya nga nagpasagad lang ko.” Ang adlaw nga magkita sila pag-usab ni Moroni hapit na moabut. “Duna pa koy daghang dinalian nga buhaton,” miingon siya. “Kinahanglang sugdan na nako og buhat ang mga butang nga gisugo sa Dios kanako.”19
Human sa ani sa tinglarag, si Josiah Stowell ug Joseph Knight mibiyahe ngadto sa dapit sa Manchester alang sa negosyo. Ang duha nasayud nga ang ikaupat nga anibersaryo sa pagbisita ni Joseph sa bungtod duol na, ug matinguhaon silang masayud kon sa katapusan isalig na ba ni Moroni kaniya ang mga palid.
Ang lokal nga mga tigpangita og bahandi nasayud usab nga panahon na aron kuhaon ni Joseph ang rekord. Bag-ohay lang nga usa kanila, usa ka tawo nga ginganlan og Samuel Lawrence, nagsuroy-suroy sa bungtod, nangita sa mga palid. Nabalaka nga basin mohimo og kasamok si Samuel, gipaadto ni Joseph ang iyang amahan sa balay ni Samuel sa gabii sa Septyembre 21 aron bantayan siya ug komprontahon kon makita nga daw moadto siya sa bungtod.20
Giandam dayon ni Joseph ang iyang kaugalingon sa pagkuha sa mga palid. Ang iyang tinuig nga pagbisita sa bungtod mahitabo unta sa sunod pa nga adlaw, apan aron makauna sa mga tigpangita og bahandi, nagplano siya nga moadto sa bungtod human dayon sa tungang gabii—sa pagsugod pa lang sa buntag sa Septyembre 22—sa dihang walay magdahum nga moadto siya.
Apan kinahanglan pa siyang makakita og paagi nga mapanalipdan ang mga palid sa higayon nga makuha na niya kini. Human nga ang kadaghanan sa pamilya nangatulog na, sa hinay nangutana siya sa iyang inahan kon duna ba siyay kahon nga may kandado. Walay ingon niana si Lucy ug nabalaka kini.
“Ayaw og kabalaka,” miingon si Joseph. “Makahimo ra ko niini karon bisan wala kana.”21
Wala madugay miabut si Emma, nakasul-ob og pangbiyahe, ug siya ug si Joseph misakay sa karwahe ni Joseph Knight ug milarga diha sa kangitngit.22 Sa pag-abut nila sa bungtod, nagpabilin si Emma sa karwahe samtang si Joseph misaka ngadto sa dapit diin gitago ang mga palid.
Sa gabii niadtong Septyembre 22, 1827, sila si Joseph ug Emma nagdala og karwahe padulong niini nga bungtod, diin gilubong ang mga palid sa Basahon ni Mormon. Human makuha kini nga mga palid, gitagoan ni Joseph sa usa ka lungag sa troso sa makadiyot aron mapanalipdan kini gikan sa mga nangita og mga bahandi.
Si Moroni mipakita, ug gikuha ni Joseph ang bulawang mga palid ug mga bato sa manalagna gikan sa bato nga kahon. Sa wala pa molugsong si Joseph gikan sa bungtod, si Moroni mipahinumdom niya nga dili ipakita ang mga palid ngadto ni bisan kinsa gawas niadtong gitudlo sa Ginoo, nagsaad kaniya nga ang mga palid mapanalipdan kon iyang buhaton ang tanan kutob sa iyang mahimo sa pagpanalipod niini.
“Kinahanglan ka nga mabinantayon ug matinud-anon sa gisalig kanimo,” si Moroni misulti kaniya, “o mabuntog ka sa dautang mga tawo, kay buhaton nila ang tanang posibleng plano ug pamaagi aron makuha kini gikan kanimo. Ug kon dili ka maniguro sa kanunay, molampos sila.”23
Gidala ni Joseph ang mga palid paglugsong sa bungtod, apan sa wala pa siya moabut sa karwahe, gitagoan niya kini sa lungag sa usa ka kahoy diin luwas kini hangtud nga makakuha siya og kahon nga may kandado. Dayon iyang nakit-an si Emma, ug namauli sila sa dayon nang pagsubang sa adlaw.24
Sa panimalay sa mga Smith, mabalak-ong naghulat si Lucy kang Joseph ug Emma samtang midalit siya og pamahaw nila ni Joseph Sr., Joseph Knight, ug Josiah Stowell. Nakulbaan siya og maayo samtang nagtrabaho, nahadlok nga mouli ang iyang anak nga dili dala ang mga palid.25
Wala madugay niana, si Joseph ug Emma misulod sa balay. Mitan-aw si Lucy kon dala ba ni Joseph ang mga palid apan nagkurog nga mibiya sa kwarto pagkakita niya nga walay gibitbit si Joseph.
Misunod si Joseph niya. “Ma,” miingon siya, “ayaw kabalaka.” Iyang gitunol sa iyang mama ang usa ka butang nga giputos og panyo. Pinaagi sa panapton, nahikap ni Lucy ang daw dakong parisan sa antipara. Mao kini ang Urim ug Thummim, ang mga bato sa manalagna nga giandam sa Ginoo alang sa paghubad sa mga palid.26
Nalipay si Lucy. Si Joseph makita nga daw natangtangan og bug-at nga palas-anon sa iyang abaga. Apan sa dihang miipon siya sa ubang tawo sa balay, nagpaguol-guol siya ug hilum nga namahaw. Pagkahuman niya og kaon, magul-anon siyang nanampiling. “Naguol ko,” miingon siya ngadto ni Joseph Knight.
“Nan,” miingon ang mas edaran nga lalaki, “Sorry kaayo.”
“Naguol kaayo ko,” giusab ni Joseph, ang iyang panagway nahimong mapahiyumon. “Mas maayo kini og napulo ka pilo kaysa akong gilauman!” Iya dayong gihulagway ang gidak-on ug gibug-aton sa mga palid ug mahinamon nga mihisgot kabahin sa Urim ug Thummim.
“Makakita ako bisan unsa,” miingon siya. “Talagsaon kaayo kini.”27
Pagkasunod adlaw human niya nadawat ang mga palid, si Joseph miayo og atabay sa duol nga lungsod aron makakwarta para sa kahon nga may kandado. Nianang samang buntag, samtang dunay gibuhat sa pikas kilid sa bungtod duol sa ilang balay, si Joseph Sr. nakadungog og grupo sa mga tawo nga nagplano sa pagkawat sa bulawang mga palid. “Atong makuha ang mga palid,” usa kanila miingon, “bisan pa og naa si Joe Smith o ang tanang mga yawa sa impyerno.”
Nakuyawan, si Joseph Sr. miuli ug misulti kang Emma. Miingon si Emma nga wala siya masayud asa ang mga palid, apan sigurado siya nga gipanalipdan kini ni Joseph.
“Oo,” mitubag si Joseph Sr., “apan hinumdumi nga tungod sa usa ka gamayng butang nawad-an si Esau sa iyang panalangin ug katungod sa pagkatawo. Basin maingon ana usab si Joseph.”28
Aron masigurado nga luwas ang mga palid, misakay si Emma og kabayo ug mibiyahe og sobra usa ka oras ngadto sa umahan diin nagtrabaho si Joseph. Nakit-an niya si Joseph sa may atabay, nabulit sa lapok ug singot tungod sa iyang gitrabaho. Pagkadungog sa peligro, mitan-aw si Joseph ngadto sa Urim ug Thummim ug nakita nga luwas ra ang mga palid.
Didto sa balay, si Joseph Sr. wala mahimutang nga naglakaw-lakaw gawas sa balay, sigeg pasiplat sa dalan hangtud iyang nakita si Joseph ug Emma.
“Pa,” miingon si Joseph samtang nagkaduol sila, “luwas ra ang tanan—walay angay kabalak-an.”29
Apan oras na aron molihok.
Nagdali nga miadto sa bungtod, nakit-an ni Joseph ang kahoy diin didto gitaguan ang mga palid ug giputos kini pag-ayo sa usa ka sinina.30 Dayon miagi siya sa kakahoyan ug mipadulong sa ilang balay, ang iyang mga mata alerto sa peligro. Nasalipdan siya sa kalasangan gikan sa mga tawo nga naa sa dakong dalan, apan naghatag kini sa mga kawatan og daghang dapit nga kataguan.
Nagbaguod tungod sa gibug-aton sa rekord, si Joseph paspas nga milakaw agi sa kakahoyan kutob sa iyang mahimo. Dunay natumba nga kahoy nga nagbabag sa unahan sa agianan, ug sa iyang paglukso ibabaw niini, mibati siya og kusog nga hapak gikan sa iyang likod. Sa iyang paglingi, nakakita siya og tawo nga nagpaingon kaniya, gigunitan nga daw bunal ang usa ka pusil.
Hugot nga gisipitan ang mga palid sa iyang usa ka bukton, napatumba ni Joseph ang tawo ug misum-ok siya sa kalibunan. Midagan siya og mga usa ka kilometro sa dihang dunay laing tawo nga mikalit og guho gikan sa luyo sa kahoy ug mibunal kaniya gamit ang pul-an sa iyang pusil. Nakig-away si Joseph sa tawo ug midagan dayon palayo, desperado nga makagawas sa kakahoyan. Apan sa wala pa siya makapalayo dunay ikatulong lalaki nga miatake, kusog nga mibunal nga nakapabarag kaniya. Gamit ang nahabiling kusog, gisukmag ni Joseph ang tawo ug midagan pauli.31
Nakabalik sa balay, si Joseph kalit nga mibutho sa pultahan uban sa bug-at nga putos nga gisipitan sa iyang bukton. “Pa,” miingon siya, “nakuha nako ang mga palid.”
Ang iyang katorse anyos nga igsoong babaye, si Katharine, mitabang niya sa pagpahimutang sa putos diha sa lamesa samtang ang tibuok pamilya mialirong kaniya. Makita ni Joseph nga gustong tangtangon sa iyang amahan ug manghud nga si William ang putos sa mga palid, apan iya silang gipugngan.
“Dili ba pwede nga motan-aw mi?” nangutana si Joseph Sr.
“Dili,” miingon si Joseph. “Nakasupak na ko sa unang higayon, apan gusto nakong magmatinud-anon ning panahuna.”
Misulti siya kanila nga mahimo ra nilang hikapon ang mga palid pinaagi sa panapton, ug gialsa sa iyang igsoon nga si William ang putos. Mas bug-at kini kay sa bato, ug nakabantay si William nga duna kini mga pahina nga malihok sama sa mga pahina sa libro.32 Gisugo usab ni Joseph ang ilang kinamanghurang igsoon nga si Don Carlos sa pagkuha og kahon nga may kandado gikan ni Hyrum, kinsa nagpuyo sa unahan sa dalan uban sa iyang asawa nga si Jerusha, ug sa ilang bag-ong natawo nga anak nga babaye.
Nanghulam si Joseph og usa ka lockbox sama niini gikan sa iyang igsoon nga si Hyrum aron katipigan ang mga palid sa Basahon ni Mormon.
Gilitratohan ni Jed A. Clark
Si Hyrum miabut sa wala madugay, ug sa dihang ang mga palid nasulod na sa kahon, si Joseph kapoy nga milingkod sa duol nga higdaanan ug misugod sa pagsulti sa iyang pamilya mahitungod sa mga tawo didto sa kakahoyan.
Samtang nagsulti siya, iyang naamguhan nga sakit ang iyang kamot. Napiang diay ang usa niya ka kumagko atol sa mga pag-atake.
“Kinahanglang mohunong ko sa pag-istorya, Pa,” kalit siyang miingon, “ug mohangyo nimo nga itarung og balik ang akong kumagko.”33