Tokoni Tinaqu ena Nona iLakolako ki na Bula‑Vinaka

Mai vei Onnastasia Cole

E sega ni rawarawa, ia na taubaletaki ni gaunisala ki na bula mamada kei ira era vakalolomataki tu ena veivakatotogani e sa yaga sara.

Ena gauna au sa yalomatua kina me’u kila se cava na alakaolo, au kila sara ni sa vakaleqai tu kina na tinaqu. Era a tovolea na lewe ni matavuvale me vunitaka na nona leqa mai vei taciqu kei au, ia era rawa ga ni vunitaka na gunu-ni-bogi-taucoko kei na lomalomaca me dua na gauna lekaleka.

E a dau gunu o tinai keitou—ka sega ni dua na ulubale se talanoa matailalai me na veisautaka o ya.

Vaka e dua na goneyalewa, au vakabauta ni sa ka ni digidigi na veivakatotogani. Au vakila niu kama tu ena veigauna e curu mai kina e katuba o tinaqu kei na iboi ni yaqona ni vavalagi ena nona icegu ni oti nona yalataka me biuta laivi. E vaka ni a sega ni vinakata o koya me veisau. Ia na yabaki eso ni wainimatana mosimosi, veisasaga druka, kei na veivakasukai voca‑koso e sa vakavulica vei au eso tale na ka.

Ni‘u a tiko e koronivuli, au sa tekivu vakila na veivakatotogani i tinaqu ena sega ni “laki ivakamalumu ni vakamoce,” me vaka a vola ena dua na gauna na dauniserekali o Dylan Thomas¹—ka sega ni baleta ni a sega ni via veisau o koya. E a sega ni baleta na lailai ni nona lewaeloma vakaikoya se ni sa vakabibitaka tiko o koya na alakaolo mai na nona matavuvale. A coriti tu o koya ena nona veivakatotogani.

Me vaka a vakamacalataka o Peresitedi Russell M. Nelson: “Na veivakatotogani e dau sorova malua na galala ni digidigi. Mai na veika vaka wainimate, e rawa ni yaco vakaidina e dua me tagutuvi mai na nona lewa vakai koya!”² Na kunei ni bula mamada ena dua tu na veivala ni yagona kei na yalona ena veiyabaki mai muri.

Vosoti na Cowiri ni Rawailesu

Ni oti e ono na vula nona rawata me bula‑vinaka, au sa tekivu vakilai tinaqu tale—o koya ka dau danisi ena loma ni motoka ka vola serekali totoka ka tukuna na veiwali veivakamaduataki eso vei ira kecega na noqu itokani. E sa vaka ga e dua mai taudaku a waqaca vakasauri lesu tale na cina ena matana ka raica vagumatua voli me waqa tikoga. A sega mada ni bula donu tu o koya me balavu vaka oya ena veiyabaki sa oti, ka sa veivakalomavinakataki na nona lesu mai.

Ia e sega ni dede sara. Dua na bogi, ni se bera ni vosa rawa mai o koya, au sa kila rawa kei taciqu. Na wanono ni matana kei na wadadamu ni baluna e sa tukuna taucoko: ni oti e ono na vula ka va na siga, sa rawailesu o koya. Ena dua na gauna lekaleka, sa navuci me keirau vagalala tani mai na nuiqawaqawa kei na rere, ia keirau sa kila tu ni vinakata o koya me veisau. Keirau a sega ni cakava rawa me baleti koya, ia keirau rawa ni tokoni koya ni taubaletaka na gaunisala ki na bula mamada.

Voroki na Vagalui ni Veivakatotogani

Ena loma ni vica na vula e tarava, au a vaqara kei taciqu na sala eso me vukei tinaqu ni usuraki koya tikoga ki liu ki na bula‑vinaka balavu sara. Ena sega ni rawarawa, ia e sa cakava rawa o koya vaka dua, ka keirau kila ni rawa ni cakava tale o koya.

Ni vakadinadinataki tu na nona lako curuma o tinaqu na veivakasukai eliu, keirau sa kila na ka me namaki, keirau mani vakasoqona kece na tavaya ni bia kei na waini keirau raica rawa ka botolaki ira sobu ki na ikeliniwai. Keirau qai vakatawana yani ena Gatorade mai na sitoa ka samaka vinaka na vale; sa ikoya oqo na neirau sasaga uasivi duadua me vagalalataki tinaqu mai na ituvaki a tu kina ena nona rawailesu.

Ni oti e vica na siga, sa vinaka sara na ituvaki ni bula i tinaqu me lesu rawa ki cakacaka, ia keirau kila tu ni se sega ni oti na vala. Me yacova mai na gauna oya, na titobu ni nona veivakatotogani a vunitaki tu mai na vuqa na neirau matavuvale kei na itokani. Ena veiyabaki, e sa yaco me vaka e dua na ka vuni—e dua na ivurevure ni madua, e dua na ka e vakamacalataka na dauvakadidike ni social science o Brené Brown ni “rawata na kena kaukauwa mai na kena sega ni tukuni rawa.”³ Kevaka keirau vinakata me bula donu tiko o koya, sa gadrevi me keirau voroka na vagagalu.

Na navuci ni kena vakaraitaki yani ki na neirau matavuvale kei na so na itokani nuitaki a dredre toka, ia a veisereki talega. Na madua e “vakayavuya na tikida sara ga e vakadinata eda rawa ni veisau ka caka vinaka cake,”⁴ okoya gona na kena veivosakitaki sara ga ni nona veivakatotogani a solia tale vei tinaqu (kei au!) na inuinui. Keitou a sega ni tiko duadua, ka ni matai ni gauna ena vica na yabaki, keitou sa tekivu raitayaloyalotaka e dua na bula e sega ni lewai mai na nona vakatotogani.

Kukube Matua ki na iNuinui

Au na sega ni via vakamikamicataka: na maroroi na inuinui e sega ni dau rawarawa. Sa vakayabaki na noqu tokoni tinaqu ena nona sasaga me bula donu tu, ia au na lasu kevaka au kaya ni’u sega ni sotava na rarawa, lomabibi, kei na veivakalaboci ena sala oya. Ni vosa tiko me baleta na ilakolako dredre e sotava e dua me valuta rawa kina na veivakatotogani, a vakamacalataka o Peresitedi Nelson: “O ira yadua ka nakita me kabata na sala baba sivia oya ki na bula mamada me na vakadreta na ivau ni ivalu ni bula taucoko. Ia na bula taucoko e sa dua na icocovi e yaga vakavinaka na kena isau.”⁵

Kevaka o sa bau lomana mada e dua e sasaga dredre tiko ena itovo veivakatotogani, o sa kila tu na kena dredre mo saravi ira ni vakarusai ira vakai-ira. Ia ena cadra mada ga ni rawailesu, e sega ni yali na inuinui. Ena vuku ni Nona isoro ni veivakaduavatataki, e kila tu na iVakabula “na sala me vukei [keda] kina me vaka na [noda] veimalumalumu” (Alama 7:12). “Ena kauta lako ena tabana na veivakabulai” (3 Nifai 25: 2), o Koya sa dau tomiki keda cake ni da sa rui oca saraga ni toso tale, “ena tauri keda toka ka vakayaloqaqataki keda, ka sega ni via laivi keda me yacova ni da sa yaco bula ki vale.”⁶

Ia ke o se qai taura ga na nomu imatai ni kalawa se sa lakova e dua na udolu na maile vata kei na dua ena nodra ilakolako ki na bula mamada, oqo e vica na ka au sa vulica ena veiyabaki sa oti:

Vukei ira ni levea na ituvaki veivakayavalati eso.

Ke na tamata o tokona tiko e dua na itokani, watimu, lewe ni matavuvale, se icaba, na nodra vukei ni levea na ituvaki veivakayavalati eso e sa vakaitamera! Ena gauna cava ga e laki kana tani kina na noqu matavuvale vata kei tinaqu, me kena ivakaraitaki, keitou dau kerea me dabe ena dua na teveli yawa tani mai na ba ni gunu. Kevaka e sega ni galala e dua na teveli, keitou na veitalanoa tiko me yacova ni sa galala e dua.
Dautataro vei ira ena ituvaki vakaveimaliwai.

Baleta ga ni sa dolavi koya vei iko na tamata o tokona tiko me baleta na nodra vakatotogani e sega ni kena ibalebale ni ra sa vakarau tu me tukuna ki vuravura. Ena gauna taumada ni ituvaki ni bula mamada, e rawa ni dredre vakalevu sara me vakamacalataki na vuna e levea tiko kina e dua eso na ituvaki se cakava tiko eso na vakatulewa, vakabibi vei ira na vulagi. Ena ituvaki vakaoqo, vakarawarawataka vei ira na bula ena nomu veivuke mera vakamacala ke sakasaka tu eso na ka.
Vukei ira ni raica na ikuri ni ivurevure ni veitokoni.

Se vakacava na nomu vakaitavi tu ena iwalewale ni bula mamada, o na sega ni rawa sara ni cakava taucoko. E gadreva ga o tinaqu ena so na gauna me vosa kivua e dua ka sa sotava oti tu, e dua ka rawai kina, ka sa donu oya! Na ivurevure vaka‑kenadau kei na ilawalawa veitokoni eso (me vakataka na Addiction Recovery Program ni Lotu, ilawalawa ni bula mamada, kenadau ni veivakatotogani kei na vakaitovo) e sa veisautaka dina na bula, ia kakua ni lomalomarua mo vakayaloqaqataka na tamata o tokona tiko me vakayagataka ni veiyaya ni cakacaka oqo.
Kevaka era bale, vukei ira mera tucake tale.

Kevaka eda a bula tu ena dua na vuravura vinaka vakaoti, ena sega na rawailesu, ia oqo na bula vakayago. Kevaka e sa rawailesu na tamata o tokona tiko, vakananumi ira ena yawa ni vanua era sa lakova mai. Vakayaloqaqataki ira me kakua ni “soro ni oti na druka veitaravi ka nanuma ni sa sega ni rawa mera biuta na ivalavala ca ka uabaleta na veivakatotogani.”⁷ Me vaka a vakaraitaka o Elder Ulisses Soares ena Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua, “E sega ni dodonu [mera] muduka ni tovolea tiko”⁸ (ka vakakina o iko). Na rawailesu e sega ni biuti ira lesu tale ki na itekivu. E sega ni bokoca na cakacaka kei na toso kece era sa rawata tu. E dau tiko ga e dua tale na nodra madigi me ra vakilai yalodra kina, sudra yani kivua na iVakabula, ka toso tikoga.
Kukube tu ki na inuinui.

Na saravi ni tamata o lomana ni saga dredre tu me uabaleta na nodra vakatotogani e rawa ni vakavuna eso na gauna mo vakananuma kevaka era na bula mamada rawa vakataucoko. (Vakabauti au, au sa kila. Au sa tiko ekea ena levu sara na gauna au vakadinadinataka rawa.) O Momani mada ga a taroga: “Ia na cava na ka dou vakanuinui kina?” Ia veitalia na kena dredre, “na inuinui ena vuku ni veisorovaki i Karisito” sa dau volekati keda tu ga (Moronai 7:41).

Ena noqu bula taucoko, e sa bale sobu na tinaqu ena levu sara na gauna au wilika rawa, ia sa ka dokai me’u kaya ni sa oti oqo e ono na yabaki mai na gauna a gunu kina o koya. Dina ni sa taura e vica na yabaki na noqu vulica ka vulica tale na sala me tokoni vinaka sara kina o koya, na saravi ni kena sa mamada na nona bula e sa vakavulica vei au ni sega ni dua sa vakayawaki sara tu. Se cava ga na levu ni gauna e rawailesu kina na tamata o lomana, toso tikoga—tovolea tikoga mo tokoni ira ena sala cava ga o rawata. Na bula mamada sa dua na yalayala ni bula taucoko—e dua na ilakolako ni vakatawa wainimata, qaqa, druka, kei na rawaka eso—ka sa yaga na kena valataki.