2021
Ko Hono Maʻu ʻo e Fiemālie ʻia Kalaisí
Sepitema 2021


Fakaʻilekitulōnika Pē

Ko Hono Maʻu ʻo e Fiemālie ʻia Kalaisí

ʻOku nofo ʻa e tokotaha naʻá ne faʻú ʻi Kanakaua Pilifekitua, Siapani.

ʻI he fakaʻau ke siʻisiʻi ange ʻa e loto-fakamaau fekauʻaki mo e ngaahi faingataʻaʻia hoku ongo fohá, ne maʻu hoku fāmilí ha ongoʻi fiemālie—mo e fiefia lahi ʻoku maʻu mei he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí.

ʻĪmisi
fāʻofua ʻa ha faʻē ki heʻene tamá

ʻOku tau faʻa fanongo ʻoku lava ʻe he ʻofá ʻo faitoʻo e lavea kotoa pē, ka naʻe ʻikai ke u ʻiloʻi ʻa hono moʻoni ʻo e meʻá ni kaeʻoua kuó u aʻusia ia.

Naʻe faingataʻaʻia hoku fāmilí ʻi ha ngaahi taʻu lahi ke maʻu ha feituʻu ke mau ongoʻi lata ai. Naʻe maʻu ʻe hoku ongo fohá ʻa e ʻōtisimí mo e ADHD talu mei heʻena kei siʻí, pea koeʻuhí ko ʻena tōʻonga ne ʻikai mapuleʻí mo faʻa fakahohaʻá, naʻe ʻikai mahino ia ki ha niʻihi tokolahi hona tūkungá. ʻI hoku fonua tupuʻanga ko Siapaní, ko e peseti ʻe 98 ʻo e kakaí ko e kau Siapani. ʻI ha faʻahinga ʻēlia pē ʻoku siʻisiʻi ai e faikehekehé, ʻoku faingataʻa ki he sosaietí ke tali ha niʻihi ʻoku kiʻi makehé.

ʻI he kei siʻi ʻeku fānaú, naʻá ku feinga ke lesisita kinaua ʻi he ako tokamuʻá. Ne u kamata tohi kole ki he ngaahi ʻapiako ʻi he ʻēliá, ka ʻi he tohi kole takitaha, ne u maʻu ai ha tali faingataʻa tatau: ʻi he hili pē ʻa e feʻiloaki ʻa e kau ngāué mo hoku ongo fohá pea ʻiloʻi hona tūkungá, naʻe fakahoko mai kuo fonu ʻa e akoʻangá ia. Ne faifai pē pea talitali lelei kimautolu ʻe ha akoʻanga ʻi ha kolo ofi mai, ka naʻe toki hoko ʻeni hili hono fakasītuʻaʻi kimautolu ʻe he ako tokamuʻa kotoa pē ʻi homau koló.

Naʻe fuʻu fakamamahi ʻaupito.

Naʻe ʻikai foki ke faingofua ange ʻa e fefonongaʻaki ʻi he ngaahi meʻalele maʻá e kakaí. ʻI he taimi ʻe niʻihi, ʻi heʻeku leaʻi ʻa e ongo tamaikí ʻi heʻena fuʻu longoaʻa ʻi he lēlué, naʻá na toe fai ha anga kovi ange, ʻo talamai ai ʻe he niʻihi ne ʻikai ke mau mahení naʻá ku ngaohikovia kinaua. ʻI he ngaahi taimi ʻe niʻihi, ʻi he ʻikai ke u taʻofi e ongo tamaikí ko ʻeku manavasiʻi pe ko e hā te na faí, ne talamai ʻe he kau pāsese kehé naʻá ku taʻetokanga kiate kinaua.

Naʻe aʻu ʻo vivili mai foki mo ha kau ngāue fakasōsiale ke u ʻave ha taha ʻo ʻeku fānaú ki ha fale ʻoku nau lava ʻo tauhi fakataimi ai, ʻo u lava ʻo ʻaʻahi tuʻo taha ʻi he taʻu ʻe ua, koeʻuhí ne nau tui he ʻikai ke u lava ʻo ohi tokotaha ha fānau ʻe toko ua ne na maʻu ʻa e ʻōtisimí mo e ADHD. Ka neongo ia, koeʻuhí naʻá ku aʻusia tonu ʻa e ngaahi faingataʻa ʻo e tupu haké—naʻe vete mali ʻeku ongomātuʻá ʻi heʻeku kei siʻí pea koeʻuhí ko e ngaahi ʻuhinga kehekehe, naʻe ʻikai lava ai ʻo tokangaʻi au—naʻá ku loto-vilitaki ke fai hoku lelei tahá ke maʻu ʻe hoku ongo fohá ʻa e ʻofa lahi ʻoku taau ke maʻu ʻe he fānau kotoa.

Tānaki Fakataha Mai ʻi he Malú

ʻI he ngaahi taʻu kuohilí, ne u kau atu ki ha fakataha ako ngāue, pea ne u fakatokangaʻi ha niʻihi ʻo e kau taki ʻi he akó ne nau ʻapasia pea punou honau ʻulú kimuʻa ʻi hono maʻu ʻo e meʻatokoni hoʻataá. Ne u fakakaukau loto aiʻoku angalelei maʻu pē ʻa e kakai ko ʻení . Ko e hā ʻoku nau ʻiteʻita ai ʻi he taimi kotoa pē ʻoku nau tangutu ai ke maʻu meʻatokoní?

Ne vave ʻeku ʻiloʻi ne nau lotu—kae ʻikai ko ʻenau ʻita fakalongolongo—pea ne u loto ai ke fai ha ngaahi fehuʻi lahi ange kau ki heʻenau tuí. Naʻa nau fuʻu angalelei pea ʻi ai ha ongo makehe kau kiate kinautolu, pea ne u maʻu ai ʻa e loto-holi ke ʻilo lahi ange. Ne u ʻilo ko e kau mēmipa kinautolu ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māiʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní, pea vave ʻemau tali ʻenau fakaafe ke maʻulotu mo kinautolú.

Koeʻuhí ko ʻene ʻōtisimí, naʻe manavasiʻi hoku foha siʻisiʻí ke ʻi he haʻohaʻonga ʻo ha kakai tokolahi mo feʻiloaki mo e kakai foʻoú, ka naʻe talitali lelei kimautolu ʻe he uōtí ʻi he ʻofa pea mo fai honau lelei tahá ke feau ʻemau ngaahi fiemaʻú. Naʻe tuku ʻatā ʻe he kau mēmipá ha loki makehe ʻi he konga ki mui ʻo e fale lotú maʻa hoku fohá, pea nau fakalato ʻemau kole ke ʻoua ʻe fesiofaki tonu mo ia kae ʻoua kuó ne ongoʻi fiemālie angé. Ne aʻu pē ki ha fakahohaʻasi ʻe ha taha ʻeku fānaú ʻa e houalotu sākalamēnití, naʻe fakaʻapaʻapaʻi mo ʻofaʻi kimautolu.

Ne u fakatokangaʻi ʻa e fiemālie ange hoku ongo fohá ʻi he māfana naʻe maʻu mei he ʻofa ʻa e uōtí. Naʻe vave ʻa e ʻi ai hona ngaahi kaungāmeʻa foʻoú, pea kamata ʻalu foki hoku ongo fohá ki he ngaahi kalasi Palaimelí ʻi he ngaahi ʻaho ne ʻikai ke u lava ai ki he lotú.

Naʻe iku ʻo mau papitaiso, ko ha manatu ia ʻokú ne kei fakamāfana kiate au. ʻI he ouau papitaisó, naʻe mahino ki he kāingalotú—ʻa e manavasiʻi ʻeku fānaú ke ʻi ha haʻohaʻonga ʻo ha fuʻu kakaí—ne nau ʻalu fakalongolongo atu ai ki he konga ki mui ʻo e lokí hili e tangutu ʻa e ongo tamaikí ke ʻoua te na ilifia. Hili iá, ne foaki mai ha ngaahi fakaneifua fakafiefia, pea naʻe mahino ʻaupito ʻa e ʻofa ne fakahaaʻi ʻi he lokí ʻi he pehē hoku ongo fohá, “ʻOku ou loto ke toe papitaiso au!”

ʻOku fonu hoku lotó ʻi he houngaʻia ʻi heʻeku fakakaukau atu ki he ʻofa lahi ne hā mai mei he kāingalotu homau uōtí—ko ha ʻofa naʻá ne fakaʻatā ke mau ʻiloʻi ai e maama ʻo e ongoongoleleí. Naʻe fālute haohaoa ʻe he uōtí ʻa e ʻuhinga ʻo e “taha honau lotó ʻi he uouangataha mo e feʻofoʻofaní” (Mōsaia 18:21). Naʻe mohu tāpuekina hoku fāmilí ʻi he angaʻofa ʻa e Kāingalotu talitali loto-māfana ko ʻení.

Ko Hono Maʻu ʻa e Nongá mo e Ongoʻi Kau Atú

Kuo taʻu ʻeni ʻe ua hono papitaiso au mo hoku ongo fohá. Kuo fakatou fakanofo hoku ongo fohá ki he Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné, pea kuó u vakai ki ha liliu lahi ʻi heʻena ngaahi tōʻongá.

ʻOku ou houngaʻia ko e niʻihi fakafoʻituitui ʻofa naʻa nau tali hoku fāmilí pea tokoniʻi hoku ongo fohá ke ikunaʻi ʻena manavasiʻí ʻo fakafou ʻi he mālohi ʻo e ʻofá. ʻOku ou houngaʻia ko e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí, ʻa ia ʻoku lava ai ʻo fakamoʻui ʻo aʻu ki he lavea loloto taha ʻo e loto-fakamāú. Pea ko e meʻa mahuʻinga tahá, ko ʻeku houngaʻia ko ha Tamai Hēvani ʻofa, naʻá Ne teuteu ha founga maʻa hoku fāmilí ke maʻu ai ʻa e nongá mo e ongoʻi kau atú, neongo naʻe ʻikai ke u ʻiloʻi pau ʻa e fonongaʻanga ko iá.

Kuó u ako ʻi heʻetau fakaʻatā ha faingamālie maʻa hotau ngaahi faikehekehé, ʻoku tau fakaʻatā ai ha faingamālie ke ʻofa lahi ange. ʻOku tau hoko kotoa ko ha fānau ʻofeina ʻa ha ongomātuʻa fakalangi, pea ʻi heʻetau manatuʻi ʻa e moʻoni ko ʻení, te tau lava kotoa—ʻo tatau ai pē pe ko e fē feituʻu ʻoku tau ʻi aí, pe ko hai kitautolu—ʻoku tau hoko ʻo taha ʻia Kalaisi (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 38:27).