2010–2019
Ke Nau Lava ‘o Fua Faingofua ‘Enau Ngaahi Kavengá
ʻEpeleli 2014


Ke Nau Lava ‘o Fua Faingofua ‘Enau Kavengá

ʻĪmisi
ʻEletā David A. Bednar

ʻOku tokoni ʻa e ngaahi kavenga makehe ʻi heʻetau moʻuí takitaha ke tau fakafalala ki he ngaahi ngāue māʻoniʻoni, angaʻofa mo e ʻaloʻofa ʻa e Mīsaia Māʻoniʻoní.

ʻOku ʻi ai haʻaku kaungāmeʻa mamae naʻá ne tui pau ʻi he ngaahi fuofua taʻu ʻo ʻene nofomalí naʻá ne fuʻu fie maʻu mo hono fāmilí ha loli four-wheel-drive. Ne fakapapauʻi ʻe hono uaifí naʻe ʻikai ko ha meʻa ʻeni ia naʻá ne fie maʻu ka ko ha holi ʻataʻatā pē ki ha meʻalele foʻou. Ne kamata ʻe ha fetalanoaʻaki fakakata ʻa e husepāniti mo e uaifi ko ʻení ʻena fakakaukau ki he ngaahi lelei mo e kovi ʻo hano fakatau e lolí.

“ʻOfaʻanga, ʻokú ta fie maʻu ha loli four-wheel-drive.”

Naʻe fehuʻi ʻe he uaifí, “Ko e hā ʻokú ke pehē ai ʻokú ta fie maʻu ha loli foʻoú?”

Naʻá ne tali ʻa e fehuʻí ʻaki e meʻa naʻá ne pehē ko e tali lelei tahá: “Fēfē kapau te ta fie maʻu ha huʻakau maʻa ʻeta fānaú lolotonga ha matangi lahi, pea ko e founga pē ʻe lava ai ke u aʻu ki he falekoloá ko ha loli?”

Ne malimali ʻa hono uaifí peá ne tali ange, “Kapau te ta fakatau ha loli foʻou, he ʻikai haʻata paʻanga ke fakatau ʻaki ha huʻakau—ko ia ko e hā te ta hohaʻa ai ke ʻalu ki falekoloá lolotonga ha fakatamaki fakatuʻupakē!”

Ne hoko atu ʻena fealeaʻakí ʻi ha vahaʻataimi pea faifai ʻo na fakakaukau ke fakatau e lolí. Hili ha taimi nounou mei hono fakatau ʻo e meʻalele foʻoú, ne fakaʻamu hoku kaungāmeʻá ke ne fakaʻaliʻali hono ʻaonga ʻo e lolí pea fakapapauʻi e ʻuhinga naʻá ne fie maʻu ke fakatau ai iá. Ko ia naʻá ne pehē ke ne tā pea fetuku mai ha fefie ki hona ʻapí. Ko e faʻahitaʻu fakatōlau ʻeni ʻo e taʻú, pea kuo kamata tō e sinoú he moʻunga naʻá ne fakaʻamu ke tā fefie aí. ʻI heʻene fakaʻuli hake he tafa moʻungá, ne fakaʻau ke toe loloto ange e sinoú. Ne fakatokangaʻi ʻe hoku kaungāmeʻá ne fakatuʻutāmaki e hekeheke ʻa e halá, ka naʻá ne hoko atu pē ʻi he loto falala moʻoni ki he loli foʻoú.

Ko e fakamamahí he naʻá ne fononga mamaʻo ʻi he hala sinoú. ʻI heʻene afe atu ki he feituʻu naʻá ne fie tā fefie aí, ne ʻikai toe ngaue e lolí ia. Ne vilo kotoa e ngaahi vaʻe ia ʻo e loli foʻoú ʻi he sinoú. Naʻá ne fakatokangaʻi ʻoku ʻikai ke ne ʻilo e meʻa ke faí ke ne hao ai mei he tūkunga fakatuʻutāmaki ko ʻení. Naʻá ne mā pea hohaʻa.

Ne pehē ʻe hoku kaungāmeʻá, “He ʻikai te u nofo pē heni.” Naʻá ne hifo mei he meʻalelé pea kamata ke tā e fefié. Naʻá ne fakafonu e lolí ʻaki e uta mamafá ni. Pea fakakaukau leva hoku kaungāmeʻá ke toe feinga ke fakaʻuli ʻo mavahe mei he sinoú. ʻI heʻene fakamoʻui e lolí pea kamata langá, ne kamata ke ne ʻunu ki muʻa. Ne māmālie pe ʻunu atu ʻa e lolí mei he sinoú ki he halá. Ne faifai peá ne lava ʻo foki ki ʻapi ko ha tangata fiefia mo loto fakatōkilalo.

Ko ʻEtau Kavenga Fakafoʻituituí

ʻOku ou lotua e tokoni ʻa e Laumālie Māʻonʻoní ʻi heʻeku fakamamafaʻi e ngaahi lēsoni mahuʻinga ʻe lava ʻo ako mei he talanoa ko ʻeni ʻo hoku kaungāmeʻá, lolí pea mo e fefié. Ko e utá. Ko e uta fefié naʻá ne ʻomi ʻa e mālohi naʻá ne fie maʻu ke mavahe ai mei he sinoú, ʻo foki ki he halá pea ʻunu atu ki muʻá. Ko e utá ʻa e ʻuhinga ne lava ai ʻo foki ki hono fāmilí mo hono ʻapí.

ʻOku tau takitaha fuesia ha kavenga. ʻOku kau ʻi heʻetau kavenga fakafoʻituituí ha ngaahi fie maʻu mo e faingamālie, fatongia mo e ngaahi monū, mamahi mo e tāpuaki, mo e ngaahi fili pea mo e fakangatangata. ʻE lava ke tokoni ha ongo fehuʻi ʻi heʻetau faʻa vakaiʻi ʻi he faʻa lotu ʻa ʻetau kavengá: “ʻOku ʻomi nai ʻe he kavenga ʻoku ou fuesiá ʻa e mālohi fakalaumālie te u malava ai ke u laka atu ʻi he tui kia Kalaisi ʻi he hala fāsiʻi mo lausiʻí pea taʻofi ai ʻa ʻeku fakalakalaka fakalaumālié? ʻOku hanga nai ʻe he kavenga ʻoku ou fuesiá ʻo ʻomi ha mālohi fakalaumālie feʻunga ke u lava ʻo foki ki ʻapi ki he Tamai Hēvaní?”

ʻOku tau faʻa maʻu hala he taimi ʻe niʻihi ʻo pehē ko e fiefiá ʻa e ʻikai ha kavenga ke fuesiá. Ka ko e konga mahuʻinga ia ʻo e palani ʻo e fiefiá ʻoku fie maʻu pea mahuʻinga ai hono fuesia ha kavengá. Koeʻuhí ʻoku fie maʻu ke hanga ʻe heʻetau kavenga fakafoʻituituí ʻo ʻomi ha mālohi fakalaumālie, ʻoku totonu ke tau tokanga ke ʻoua naʻa fuesia ʻi heʻetau moʻuí ha ngaahi meʻa lelei ka ʻoku ʻikai mahuʻinga ke ne tohoakiʻi mo ʻave ai ʻetau tokangá mei he ngaahi meʻa ʻoku mahuʻinga tahá.

Ko e Ivi Fakamālohia ʻo e Fakaleleí

Naʻe folofola e Fakamoʻuí:

“Haʻu kiate au ʻa kimoutolu kotoa pē ʻoku feinga mo mafasiá, pea te u foaki ʻa e fiemālié kiate kimoutolu.

“Toʻo ʻeku haʻamongá kiate kimoutolu, pea mou ako ʻiate au; he ʻoku ou angavaivai mo angamalū: pea te mou ʻilo ai ʻa e fiemālie ki homou laumālié.

“He ʻoku faingofua pē ʻeku haʻamongá, pea ʻoku maʻamaʻa ʻeku kavengá” (Mātiu 11:28–30).

Ko e haʻamongá ko ha ʻakau ʻoku faʻa ngāue ʻaki ke haʻi fakataha ki ai ha ongo pulu pe ha ongo monumanu kehe ke na lava ʻo toho fakataha ha kavenga. ʻOku ʻai ʻe he haʻamongá ʻa e ongo monumanú ke na tuʻu ʻo ngāue fakataha ke fakahoko ha ngāue.

Fakakaukau ki he fakaafe fakafoʻituitui makehe ko ia ʻa e ʻEikí ke “toʻo ʻeku haʻamongá kiate kimoutolú.” ʻOku hanga ʻe heʻetau fakahoko mo tauhi e ngaahi fuakava toputapú ʻo haʻi kitautolu ki he ʻEiki ko Sīsū Kalaisí. Ko hono moʻoní, ʻoku fakaafe mai e Fakamoʻuí ke tau falala pea ngāue fakataha mo Ia, neongo ʻoku ʻikai tatau mo lava ke fakatatau ʻetau ngāue lelei tahá ki Heʻene ngāué. ʻI heʻetau falala pea ngāue fakataha mo Ia ʻi he fononga ʻo e matelié, ko e moʻoni ʻoku faingofua pē ʻa ʻEne haʻamongá pea maʻamaʻa ʻa ʻEne kavengá.

ʻOku ʻikai pea ʻoku ʻikai fie maʻu ke tau tuenoa. ʻE lava ke tau fakalakalaka ʻi heʻetau moʻuí ʻaki ha tokoni fakalangi. Te tau malava ʻo maʻu ha ivi pea mo “[ha mālohi ʻoku mahulu ange ʻi haʻatautolú]” (“ʻEiki, Te u Muimui Atu,” Ngaahi Himí, fika 127) ʻi he Fakalelei ʻa e Fakamoʻuí. Hangē ko e folofola ʻa e ʻEikí, “Ko ia, fai atu ʻa [hoʻomou] fonongá pea tuku ke fiefia ʻa [hoʻomou] lotó; he vakai, pea ʻilo ange, ʻoku ou ʻiate kimoua ʻo aʻu ki he ngataʻangá” (T&F 100:12).

Fakakaukau ki he sīpinga ʻi he Tohi ʻa Molomoná ʻi hono fakatangaʻi ʻe ʻAmulone ʻa ʻAlamā mo hono kakaí. Ne ongo mai e leʻo ʻo e ʻEikí ki he kau ākongá ni ʻi honau faingataʻaʻiá: “Hanga hake homou ʻulú pea fiemālie, he ʻoku ou ʻiloʻi e fuakava kuo mou fai kiate aú; pea te u fuakava mo hoku kakaí pea fakahaofi ʻa kinautolu mei he nofo pōpulá” (Mosaia 24:13).

Fakatokangaʻi ʻa hono mahuʻinga ʻo e ngaahi fuakavá ki he talaʻofa ko ia ʻo e fakahaofí. ʻOku fie maʻu ʻa e ngaahi fuakava ko ia ʻoku maʻu pea tauhi ʻi he angatonú pea mo e ngaahi ouau ko ia ‘oku fakahoko ʻi he mafai totonu ‘o e lakanga fakataulaʻeikí ki hono maʻu ʻo e ngaahi tāpuaki kotoa ʻoku lava ke maʻu ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí. He ʻoku fakahaaʻi ʻi he ngaahi ouau ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, ʻa e mālohi ʻo e anga faka-ʻOtuá ki he tangata mo e fefine ʻi he kakanó, ʻo kau ai ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e Fakaleleí (vakai, T&F 84:20–21).

Fakamanatuʻi e folofola ʻa e Fakamoʻuí “He ʻoku faingofua pē ʻeku haʻamongá, pea ʻoku maʻamaʻa ʻeku kavengá” (Mātiu 11:30) ʻi heʻetau fakakaukau ki he veesi hono hoko ʻi he fakamatala kia ʻAlamā mo hono kakaí.

“Pea te u fakamaʻamaʻa foki ʻa e ngaahi kavenga kuo hilifaki ki homou ngaahi umá, ke ʻoua naʻa mou ongoʻi ia ʻi homou tuʻá” (Mosaia 24:14).

ʻOku pehē ʻe hotau tokolahi ʻoku fokotuʻu mai ʻe he potufolofolá ni ʻe fakaʻohovale pea toʻo fakaʻaufuli ha kavenga. Ka ʻoku fakamatalaʻi ʻe he veesi hokó ʻa e founga ʻoku fakamaʻamaʻa ai ʻa e kavengá.

“Pea ko ʻeni naʻe hoko ʻo pehē naʻe fakamaʻamaʻa ʻa e ngaahi kavenga ʻa ia naʻe hilifaki kia ʻAlamā mo hono kāingá; ʻio, naʻe fakamālohi ʻa kinautoluʻe he ʻEikí koeʻuhi ke nau lava ʻo fua faingofua ʻa ʻenau ngaahi kavengá, pea nau fakaongoongo ʻi he fiefia mo e faʻa kātaki ki he finangalo kotoa pē ʻo e ʻEikí” (Mosaia 24:15; toki tānaki atu hono fakamamafaʻí).

Ne ʻikai toʻo he taimi pē ko iá ʻa e ngaahi polé mo e faingataʻá mei he kakaí. Ka naʻe fakamālohia ʻa ʻAlamā mo hono kau muimuí, pea ʻi he lahi ange honau fakaiviá ne maʻamaʻa ange ʻenau kavengá. Ne fakaivia e kakai leleí ni ʻe he Fakaleleí ke ngāue ko e kau tamaioʻeiki (vakai, T&F 58:26–29) pea fepaki mo honau tūkungá. Pea ne tataki ʻa ʻAlamā mo hono kakaí “ʻi he mafimafi ʻo e ʻEikí” (Ngaahi Lea ʻa Molomona 1:14; Mosaia 9:17; 10:10; ʻAlamā 20:4), ʻo nau hao ki he fonua ko Seilahemalá.

ʻOku ʻikai ngata pē ʻi hono ikunaʻi ʻe he Fakalelei ʻa Kalaisí ʻa e ngaahi nunuʻa ʻo e Hinga ʻa ʻĀtamá pea lava ai ke fakamolemoleʻi ʻetau ngaahi angahalá mo e maumaufono fakafoʻituituí, ka ʻoku toe malava foki ʻe Heʻene Fakaleleí ʻo fakaivia kitautolu ke fai lelei pea hoko ʻo lelei ange ʻi ha ngaahi founga ʻoku mahulu atu ʻi he meʻa te tau malava ʻi he matelié. ʻOku ʻilo ʻe hotau tokolahi ko e taimi ko ia ʻoku tau fai ai ha meʻa ʻoku halá, ʻoku tau fie maʻu ha tokoni ke ikunaʻi ʻa e ngaahi nunuʻa ʻo e angahalá ʻi heʻetau moʻuí, kuo ʻai ʻe he Fakamoʻuí ke tau malava ʻo maʻa ʻo fakafou ʻi Hono mālohi huhuʻí. Ka ʻoku mahino nai kiate kitautolu ko e Fakaleleí ʻoku maʻá e kakai tangata mo fefine faivelenga ʻoku talangofuá, tāú mo feinga ke toe lelei ange mo ngāue faivelenga angé? ʻOku ou fifili pe ʻoku tau ʻiloʻi kakato ʻa e tafaʻaki ko ʻeni ʻo e ivi fakamālohia ʻo e Fakaleleí ʻi heʻetau moʻuí pea tau maʻu hala ʻo pehē kuo pau ke tau fuesia toko taha pē ʻetau kavengá—ʻi he lototoʻa, loto lahi, mapuleʻi kitá pea mo e fakangatangata ʻo e meʻa ʻoku tau malavá.

Ko e meʻa kehe ke ʻiloʻi ne hāʻele mai ʻa Sīsū Kalaisi ki māmani ke pekia maʻatautolu. Ka ʻoku totonu foki ke tau mahuʻingaʻia ʻi he finangalo ʻa e ʻEikí ke fakaake kitautolu ʻo fakafou ʻi Heʻene Fakaleleí pea ʻi he ivi ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní—ʻo ʻikai ngata pē ʻi hono tataki kitautolú kae toe ʻomi ha mālohi mo ha fakamoʻui kiate kitautolu.

ʻOku Tokoniʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻa Hono Kakaí

ʻOku fakamatala ʻa ʻAlamā ki he ʻuhinga mo e founga ʻoku lava ai e Fakamoʻuí ʻo fakaivia kitautolú:

“Pea te ne hāʻele atu, ʻo kātakiʻi ʻa e ngaahi mamahi mo e ngaahi faingataʻá pea mo e ngaahi ʻahiʻahi kehekehe kotoa pē; pea ʻe fai ʻeni koeʻuhi ke lava ʻo fakamoʻoniʻi ʻa e folofolá ʻa ia ʻoku pehē te ne toʻo kiate ia ʻa e ngaahi mamahi mo e ngaahi mahaki ʻoku moʻua ai hono kakaí.

Pea te ne toʻo kiate ia ʻa e maté, koeʻuhi ke ne vete ʻa e ngaahi haʻi ʻo e maté ʻa ia ʻoku haʻihaʻi ʻa hono kakaí; pea te ne toʻo kiate ia ʻa honau ngaahi vaivaí, koeʻuhi ke fonu hono lotó ʻi he ʻaloʻofa, ʻo fakatatau ki he kakanó, koeʻuhí ke ne ʻafioʻi ʻo fakatatau ki he kakanó ʻa e founga ke tokoniʻi ai ʻa hono kakaí ʻo fakatatau ki honau ngaahi vaivaí” (ʻAlamā 7:11–12).

Ko ia, ne ʻikai mamahi pē ʻa e Fakamoʻuí koeʻuhí pē ko ʻetau ngaahi angahalá mo e angakoví—ka koeʻuhí foki ko ʻetau mamahi fakaesinó mo e faingataʻaʻiá, vaivaí mo e tōnounoú, ʻetau loto ilifiá mo e hohaʻá, siva e ʻamanakí mo e loto foʻí, meʻa ʻoku tau fakaʻiseʻisa mo fakatomala aí, ʻetau loto mamahí mo e loto hohaʻá, ngaahi fakamaau taʻe totonu mo ʻikai potupotutatau ʻoku tau aʻusiá pea mo e ngaahi faingataʻaʻia fakaeloto ʻoku hoko mai kiate kitautolú.

ʻOku ʻikai ha mamahiʻia fakaesino, kafo fakalaumālie, faingataʻaʻia ʻo e lotó pe loto mamahi, mahaki pe vaivai te tau fehangahangai mo ia ʻi he matelié ne teʻeki ai tomuʻa aʻusia ʻe he Fakamoʻuí. Mahalo pē ʻi ha momeniti ʻo e loto-foʻí te tau kaila ai ʻo pehē, “ʻOku ʻikai ʻiloʻi ia ʻe ha taha. ʻOku ʻikai mahino ia ki ha taha.” Ka ʻoku ʻafioʻi mo mahino lelei ia ki he ʻAlo ʻo e ʻOtuá he naʻá Ne tomuʻa ongoʻi pea fuesia ʻetau ngaahi kavenga fakafoʻituituí. Pea koeʻuhí ko ʻEne feilaulau taʻefakangatangata mo taʻengatá (vakai, ʻAlamā 34:14), ʻoku mahino lelei kiate Ia pea lava ke mafao mai Hono toʻukupu ʻaloʻofá kiate kitautolu. Te Ne lava ʻo ala atu, ueʻi, tokoniʻi, fakamoʻui, pea fakamālohia kitautolu ke tau lava ʻo fai ha meʻa lahi ange he meʻa te tau malavá pea tokoniʻi kitautolu ke tau lava ʻo fai ha meʻa he ʻikai ke tau teitei lava ʻo fai kapau te tau fakafalala ʻataʻatā pē ki hotau mālohí. Ko e moʻoni ʻoku faingofua ʻa ʻEne haʻamongá pea maʻamaʻa ʻa ʻEne kavengá.

Ko ha Fakaafe, Talaʻofa mo ha Fakamoʻoni

ʻOku ou fakaafeʻi kimoutolu ke ako, lotu, fakalaulauloto pea feinga ke ako lahi ange ki he Fakalelei ʻa e Fakamoʻuí ʻi hoʻo vakaiʻi hoʻo kavenga fakafoʻituituí. ʻOku lahi e ngaahi meʻa fekauʻaki mo e Fakaleleí he ʻikai mahino ki hotau ʻatamai fakamatelié. Ka ʻoku lahi e ngaahi konga ʻo e Fakaleleí te tau lava pea ʻoku totonu ke tau maʻu ha mahino ki ai.

Ne hoko e uta fefie hoku kaungāmeʻá ko ha meʻa ke ne fakahaofi ʻa ʻene moʻuí. Ne ʻikai mei lava ʻe he loli ne ʻikai haʻane utá ʻo lele ʻi he sinoú, neongo ko e four-wheel drive. Ne fie maʻu ha uta mamafa kae lava ke maʻu e mālohi ke ngaué.

Naʻe fie maʻu ʻa e utá. Ko e utá naʻe malava ai hoku kaungāmeʻá ke hao, foki ki he halá, vilitaki atu ki muʻa, pea foki ki hono fāmilí.

ʻOku tokoni ʻa e ngaahi kavenga makehe ʻi heʻetau moʻuí takitaha ke tau fakafalala ki he ngaahi ngāue māʻoniʻoni, angaʻofa mo e ʻaloʻofa ʻa e Mīsaia Māʻoniʻoní (vakai, 2 Nīfai 2:8). ʻOku ou fakamoʻoni mo palōmesi ʻe tokoniʻi kitautolu ʻe he Fakamoʻuí ke tau lava ʻo fua faingofua ʻetau ngaahi kavengá (vakai, Mosaia 24:15). ʻI hono haʻi fakataha kitautolu kiate Ia ʻi he ngaahi fuakava toputapú mo maʻu e mālohi fakaivia ko ia ʻo ʻEne Fakaleleí ʻi heʻetau moʻuí, ʻe lahi ange feinga ke mahino pea moʻui ʻo fakatatau mo Hono finangaló. Te tau lotua foki ha mālohi ke ako mei he, liliu, pe tali hotau tūkungá kae ʻikai lotu taʻetuku ki he ʻOtuá ke liliu hotau tūkungá ʻo fakatatau mo hotau lotó. Te tau hoko ko e kau fakafofonga ʻoku ngāue kae ʻikai ko ha ngaahi meʻa ʻoku ngāueʻi (vakai, 2 Nīfai 2:14). ʻE tāpuakiʻi kitautolu ʻaki ha mālohi fakalaumālie.

Fakatauange ke tau takitaha fai pea hoko ʻo lelei ange ʻi he Fakalelei ʻa e Fakamoʻuí. Ko e ʻaho 6 ʻeni ʻo ʻEpelelí. ʻOku tau ʻilo ʻi he fakahā ko e ʻaho totonu ʻeni ne ʻaloʻi ai ʻa e Fakamoʻuí. Ko e ʻaho 6 ʻo ʻEpelelí foki ne fokotuʻu ai e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní. (Vakai, T&F 20:1; Harold B. Lee, “Strengthen the Stakes of Zion,” Ensign, July 1973, 2; Spencer W. Kimball, “Why Call Me Lord, Lord, and Do Not the Things Which I Say?” Ensign, May 1975, 4; Spencer W. Kimball, “Remarks and Dedication of the Fayette, New York, Buildings,” Ensign, May 1980, 54; Discourses of President Gordon B. Hinckley, Volume 1: 1995–1999 [2005], 409.) ʻI he ʻaho Sāpate makehe mo toputapú ni, ʻoku ou fakahaaʻi ʻa ʻeku fakamoʻoni ko Sīsū ko e Kalaisí hotau Huhuʻí. ʻOkú Ne moʻui pea te Ne fakamaʻa, fakamoʻui, tataki, maluʻi mo fakamālohia kitautolu. ʻOku ou fakamoʻoni fiefia ki he ngaahi meʻá ni ʻi he huafa toputapu ʻo Sīsū Kalaisí,ʻēmeni.