Wiadze Mfɛndzanan Ehyiadzi
Yɛrohwɛ Nyankopɔn N’ebusua Edua Adzehwɛ Kɛse Ahwehwɛ mu
Ɔbɛsɛ 2023 wiadze mfɛndzanan ehyiadzi


Yɛrohwɛ Nyankopɔn N’ebusua Edua Adzehwɛ Ahwehwɛ mu

Megye dzi dɛ yebotum edua gyedzi enyiwa do, akɔ ekyir na yɛdze enyidado na enyigye ahwɛ hɛnho na hɛn ebusua ebusua.

Ber a hɛn babasia kakraba koraa no, Berkeley, yɛ abofra no, mehyɛɛ ase dɛ merehyɛ ahwehwɛ-enyiwa―dza ɔma ehu ndzɛmba nyinara akɛse akɛse no. Dakor, yɛbɔ mu tsena ase rekenkan bukuu bi, mohwɛɛ no wɔ ɔdɔ mu mbom nna awerɛhow so mu osiandɛ, mpofirmu no, ɔyɛ dɛ ɔayɛ panyin dodow. Modwenee, “mber no kɔr hen? Ɔayɛ kɛse papa!”

Memaaa m’ahwehwɛ-enyiwa no do dɛ merepepa nyinsuwa bi no, muhun dɛ, “O tweɔn―ɔnnyɛɛ kɛse biara; ɔyɛ ahwehwɛ-enyiwa yi a! Ma nnhaw wo ho!”

Ɔtɔfabi a dza yehu ara nye hɛn adɔfo a wɔatwe abɛn yie, wɔayɛ kɛse wɔ enyiwa do. Anafua yi, me nsatõ ma hom nye dɛ hom bɔhwɛ ahwehwɛ fofor bi mu―onnyiewiei ahwehwɛ a otsim mfonyin kɛse no do, w’asɛm kɛse no.

Nyimpa per dɛ ɔbɔkɔ wimu no, ɔdze rocket horow a nyimpa nnyi mu na ntokura nnyi ho, dzii kan kɔree. Mbom ber a Apollo 8 no rokɔ bosoom do no, nna astronautfo no wɔ tokura. Ber a wɔsensan wimu ekyirekyir no, ahobow kãa hɔn fa tum dɛ woruhu hɛn asaase yi na wotwaa mfonyin nwanwa yi a, ɔkyee wiadze nyina asokyɛn! Astronautfo no nyaa sũaho nhyɛdo dzendzen ara ma dɛ wɔama no dzin: adzehwɛ kɛse mu nsunsuando no.

Mfonyin
Asaase yi dɛ mbrɛ erohwɛ fi wimu ekyirekyir.

NASA

Yɛhwɛ adze fi bea fofor a ɔkrɔn no a, ɔsesã biribiara. Wimu ekyirkyir kwantunyi kor kãa dɛ dɛm nhumu no “ohuan ndzɛmba do ma edwen dɛ ibotum ahwɛ do. … Yebotum ayɛ iyi. Asomdwee wɔ asaase do—ɔnnyɛ dzen. Ɔma nkorɔfo dɛm ahom no … dɛm tum saso no.”1

Naaso Nyankopɔn hu wiadze ne nyinara wɔ adzehwɛ kɛse mu. Ohu abɔdze nyinara, hɛn nyinara, na enyidado ahyɛ No mã.

Ana yebotum ehu dɛ mbrɛ Nyankopɔn hu mpo wɔ ber a yɛtse asaase yi do—enya adzehwɛ kɛse mu atsenka yi? Megye dzi dɛ yebotum edua gyedzi enyiwa do, akɔ ekyir na yɛdze enyidado na enyigye ahwɛ hɛnho na hɛn ebusua ebusua.

Kyerɛwsɛm no gye to mu. Moroni kasa fa hɔn a hɔn gyedzi yɛ “dzen kɛse” dɛ “nokwar wohunii … wɔdze gyedzi enyiwa, na hɔn enyi gyee.”2

Wɔdze enyiwa a otsim Agyenkwa no do no, wonya dɛwdzi nkã-tse na wohun nokwar yi: osian Christ ntsi, ne nyinara yɛ yie. Adze biara a ɔwo na ɔwo na ɔwo rehaw ho no—ne nyina rebɛyɛ yie! Na hɔn a wɔdze gyedzi enyiwa hwɛ no, botum enya atsenkã dɛ ɔrebɛyɛ yie sesei

Mefaa nkodzen kakra mu wɔ mo nsɔwdo skuul ber a nna merennyɛ nsanmuyi apapa. Mekae muruhu me maame a orusũ na ɔrodwendwen sɛ meedzi no hwɛambɔ a. Ber no, nna ɔhaw me dɛ ne nyinsua no kyerɛɛ dɛ onnyi enyidado biara ma me, na sɛ onnyi enyidado atsenka ma me dza, bi a kwan biara nnyi hɔ a wɔdze san ba.

Mbom na m’egya ɔawea wɔ ɔhwɛ adze kɔ ekyirekyir. Osũae fi ntɔyɛɛ mu dɛ mpɛn pii, awerɛhow tse dɛ ɔdɔ, naaso wɔnnyɛ adze kor.3 Ɔdze gyedzi enyiwa hun dɛ ne nyinara bɛyɛ yie, na n’enyidado kwan yi sesãa me.

Mowie nsɔwdo skuul na mokɔɔr BYU kɔlegye no, m’egya kyerɛɛw nkrataa brɛɛ me, a ɔrekaa me me nyimpa ban. Ɔbɛyɛɛ me nkuranhyɛfo, na obiara hia bi a ɔhyɛ no nkuran—Obi a ɔrennkã nnkyerɛ wo dɛ, “Irunntu mmirika ntsɛm no; wɔrekaa wo ɔdɔ mu ara dɛ ibotum.

M’egya yɛɛ Lehi n’adaaso no ho fasusu. Tse dɛ Lehi no, nna onyim dɛ wonntsiw adɔfo a wonya nkã tse dɛ wɔayew. “Etsena beebi a ewɔ no na efrɛ hɔn. Ekɔ nkwa dua no ho, etsena dua no ho, ekɔ do dzi eduaba no na, edze anoyeraw enyim no, kɔ do tõ nsa frɛ w’adɔfo na eyɛ fasusu kyerɛ hɔn dɛ iridzi eduaba no yɛ enyigyedze!”4

Dɛm adwen mu mfonyin yi aboa me wɔ m’ahombrɛw ber mu a muhu moho dɛ migyina dua no ho, miridzi eduaba no na murusũ osiandɛ mo werɛ ahow; na iyi yɛ ibɛn mboa? Mbom, yɛnsan mu nyi enyidado—enyidado wɔ hɛn Bɔfo na hɛnho nkorkor mu, ogya hɛn ma yetum yɛ papa kyɛn ma yɛtse sesei.

Elder Neal A. Maxwell wui ber kakra ekyir a no, amandzɛɛbɔfo bi bisaa ne babanyin dza ɔbɛfe no kɛse. Ɔkãa dɛ ewimbir edzidzi wɔ n’awofo hɔn fie, osiandɛ nna n’egya wɔ gyedzi wɔ no mu, na ber biara ɔdze nkã-tse dɛ ɔreyɛ ndzɛmba akɛse fi hɔ.

Nna ɔyɛ mber a hɛn mba mpanyinfo ahyɛ ase nye hɔn ahokãfo reba fie Kwesida ewimbir edzidzi. Dapɛn no, mehyɛ ase dɛ merekyerɛw ndzɛmba a mobɔbɔ hɔn nkaa wɔ ho Kwesida, bi tse dɛ: “Ebia bɔ mbɔdzen hwɛ mbofraba ber a ewɔ fie,” anaa “kaa dɛ ebɛyɛ tsiefo mapã.”

Ber a mekenkaan Onuabanyin Maxwell n’asɛm no, motoow dza makyerɛw no kyenee na menntsie dɛm kasa tsia ndze no, ntsi sɛ muhu me mba mpanyimfo dɛm ber kumaa no mu wɔ dapɛn biara mu a, mitsiim wɔ ndzɛmba papa beberee a wɔreyɛ no dadaw no do. Ber a hɛn babanyin panyin, Ryan, wui mfe kakra ekyir no, mekaa m’enyisɔ ma mber a yedzii bɔɔ mu a nna ɔyɛ enyigye na ɔyɛ papanara.

Ansaana yɛnye dɔfo bi bedzi nkitaho no, yebotum ebisa hɛnho asɛmbisa yi “Ana dza merebɛyɛ anaa merebɛkã yi yɛ mboa anaa opira?” Hɛn nsɛm yɛ hɛn tumdzi kɛse no mu kor, na ebusuafo tse dɛ nyimpa blackboard, a wogyina hɛn enyim rekã dɛ, “Kyerɛw dza edwen fa mo ho!” Dɛm nsɛm yinom, enyi da ho anaa enyi nnda ho no, ɔsɛ dɛ ɔyɛ enyidado na nkuranhyɛ.5

Ɔnnyɛ hɛn edwuma dɛ yɛbɛkyerɛ obi a ɔrefa nkõdzen mu dɛ omuo anaa oedzi hɛn hwɛambɔ. Okehia dɛ yenya nkenyan dɛ yɛbɛtsentsen a, ber nyina no yɛmma hɛn adɔfo nnhu wɔ hɛn kasaa na ndzeyɛɛ mu dɛ: “Hɛn ebusua hyɛ mã ɔnam dɛ eka ho ntsi.” “Mbrɛ ɔbɛdan biara no—wɔbɔdɔ wo wo nkwada nyina mu.”

Ɔtɔ fa bi a dza yehia nye tsemã kyɛn afotu setsie kyen nkyerɛkyerɛ; obi a otsie na ɔdwen dɛ, “Ebɛn atsenka na ɔwɔ dɛ minya dze kã dza sesei wɔakã no ho?”

Kae, ebusua ebusua yɛ nhwehwɛmu bea a Nyame dze mae dɛ yɛmfa mpɛnsampɛnsa ndzɛmba mu, ntsi mfom tum ba. Na ɔnnkɛyɛ enyika dɛ wɔ hɛn abrabɔ n’ewiei no, yebohu dɛ nkitahodzi horow no, mpo mber a nna ɔyɛ dzen no, yɛ ndzɛmba noara a wɔaboa hɛn ma yɛabɛyɛ tse dɛ hɛn Agyenkwa a? Nkitahodzi biara a ɔyɛ dzen no yɛ kwan a ibosũa mbrɛ wosi dɔ kɔ bun mu—wɔ nyamesu kwan do.6

Hom mma yɛnhwɛ ebusua nkitahodzi dɛ adze a ɔbɛkyerɛ hɛn suahu a yɛbaa ha dɛ yɛrubosũa.

Yɛngye ntõ mu, wiadze a ɔahwe ase yi, kwan biara nnyi hɔ a edze bɛyɛ ɔhokafo, ɔwofo, babanyin anaa babasia, nana, ɔkwankyerɛnyi, anaa nyɛnko a odzi mu koraa, mbom akwan ɔpepe wɔ hɔ a ibotum ayɛ nyia oye.7 Yɛntsena dua no ho, mfa Nyankopɔn no dɔ, na yɛnkyɛ. Yɛbɔ mu fow kɔ sor ber a yepegya nkorɔfo a wɔwɔ hɛn nkyɛn.

Ɔyɛ yaw dɛ nkaadze dɛ iridzi eduaba no nnwie pa yɛ, ohia dɛ yɛwɔw do fa wɔ kwan a ɔbɛma hɛn sor adzehu, yerubue kyerɛwsɛm a kan ahyɛ mu mã ma ɔapam sum efi hɔ, yɛrokɔ hɛn ntwɛr enyim kɛpem dɛ hɛn mpaabɔ biarabiara no mu bɛyɛ dzen. Iyi nye ber a akoma gow, na yɛhyɛ ase hu dɛ mbrɛ Nyankopɔn hu.

Nda odzi ekyir yi mu no, bia dwuma tsitsir a yebedzi no, yɛnnye hɛn adɔfo bɛyɛ—nyimpa papafo a yɛtse emumuyɛ wiadze yi mu. Hɛn enyidado sesã mbrɛ wosi hu hɔnho na nyimpa ban a wɔyɛ. Na ɔnam dɛm ɔdɔ adzehu ahwehwɛ yi mu no, wobohu nyimpa ban wobotum abɛyɛ.

Mbom, obi wɔ hɔ a ɔmmpɛ dɛ hɛn anaa hɛn adɔfo bɔbɔ mu asan akɔ fie. Na osiandɛ dɛ yɛtse asaase a mber na mfe wɔ n’ahẽ ntsi,8 ɔtamfo no bɔ mbɔdzen ara yie dze ehunahuna hyɛ hɛn mu. Sɛ yɛhwɛ no kakraba mu a, ɔyɛ dzen dɛ yebohu dɛ bea a yɛrokɔ no hia ankasa kyɛn hɛn ahoɔhar.

Kae, “sɛ epɛ dɛ ekɔ ntsɛm a, wo nko kɔ. Sɛ epɛ dɛ ekɔ kan a, wɔmbɔ mu nkɔ.”9 Ndaase mu ara, Nyame a yɛsom no mber nnkyekyer no. Ohu hɛn na hɛn adɔfo dɛ mbrɛ wɔtse na mbrɛ yɛtse ankasa.10 Ntsi Onya abotar ma hɛn na Ɔwɔ enyidado dɛ yebenya abotar ama hɛnho nkorkor.

Megye to mu dɛ ɔyɛ a hɛn asaase, ɔnnkyebo fie yi yɛ dɛ awerɛhow esupruw—mber a mowɔ gyedzi enyiwa kor, na enyiwa kor no rusũ.11. Ana inyim dɛm atsenka yi a?

Minyaa no Benada.

Ana yebotum asan mu eyi nkɔnhyɛnyi no ne gyedzi gyinabew ber a ɔbɔ anwanwadze ho anohoba wɔ hɛn ebusua ebusua mu? Sɛ yɛyɛ a, hɛn tum a yɛdze bɛtse enyigye no bɔdɔɔ sõ, sɛ basabasayɛ mpo rodɔɔ sõ a. Ɔrobɔ anohoba dɛ adzehwɛ kɛse mu nsunsuando no yebotum enya ho atsenkã sesei, a hɛn gyinabew mmfa ho.12

Irinya dɛm gyedzi enyiwa sesei yɛ gyedzi a nna yɛwɔ ansaana yɛreba asaase yi do yerenya, anaa ne ngyegyee. Ohu tra dza innyim wɔ ber tsiabaa bi mu, a ɔrema hɛn kwan ma yɛdze “enyigye yɛ dza hɛn ahom botum; na nkyii … yegyina pintsinn.”13

Ana nkodzen bi wɔ w’abrabɔ mu sesei, biribi a ɔhaw wo dɛ ne nyiano nnyi hɔ? Sɛ innyi gyedzi enyiwa a, obotum ayɛ wo dɛ Nyankopɔn n’enyiwa nnyi ndzɛmba do, na iyi yɛ nokwar a?

Anaa ebia wo suro kɛse nye dɛ ɔwo nko rebɛfa nkodzen ber yi mu a obiara nnka wo ho, naaso ɔno bɛkyerɛ dɛ Nyankopɔn eyi wo tokyen, na iyi yɛ nokwar a?

Ɔyɛ me dasegye dɛ Agyenkwa no botum, ɔnam No Werdambɔ, adan adaaso bɔn biara a enam mu no ma ɔayɛ nhyira. Ɔbɔ anohoba a “[ɔdze] ahyɛmu a ɔnnsesã” dɛ yɛper dɛ yɛbɔdɔ na yɛbɛkã No do a, “ndzɛmba nyina a [ye]ehu amandze wɔ mu no bɔbɔ mu edzi dwuma ama [hɛn] yieyɛ.”14 Ndzɛmba nyina.

Na ɔnam dɛ yɛyɛ ahyɛmu mba no ntsi, yebotum ebisa dɛ yebenya dɛm enyidado atsenka yi sesei!

Ber a hɛn ebusua ebusua ndzi mu mapa no, yebotum ama hɛn dɔ ma binom edzi mu ara yie kɛpem dɛ ɔnnsesã, ma dɔ no tse biara no—ɔdɔ no a ɔboa nsakyer na ɔma kwan ma yenyin na yɛsan ba.

Ɔyɛ Agyenkwa no N’edwuma dɛ ɔdze hɛn adɔfo bɛsan aba. Ɔyɛ N’edwuma na Ne mber pa. Ɔyɛ hɛn edwuma dɛ yɛma enyidado na akoma a enyi da kwan dɛ wɔbɛba fie abɔto. “Yennyi Nyankopɔn no tumdzi a yɛdze bobua fɔ anaa tum a wɔdze pon, mbom wɔama hɛn tumdzi dɛ yɛdze No dɔ no bedzi dwuma.”15 President Nelson akyerɛkyerɛ so dɛ binom hia hɛn ɔdɔ kyɛn hɛn atsɛmbu. “Wohia dɛ wonya Jesus Christ no dɔ mapã no a ɔda edzi wɔ [hɛn] nsɛm na [hɛn] ndzeyɛɛ mu.16

Ɔdɔ yɛ adze a ɔsesã akoma. Ɔyɛ botae krɔngyenn, na adasa tse ne nka. Wɔmma yensuo dɛm nkɔnhyɛsɛm a wɔdze mae mfe eduonum a abasen kɔ nye yi: “Fie biara nndzi nkõgu gye dɛ ogyae mbɔdzembɔ.”17 Ampaara, hɔn a wɔdɔ kɛse kyɛr no dzi konyim!

Asaase ebusua ebusua mu no, yɛreyɛ dza Nyankopɔn nye hɛn ayɛ, yɛrekyerɛ kwan na yerisie enyidado dɛ hɛn adɔfo bedzi dɛm kwankyerɛ no do a, wonyim dɛ kwan a wɔfa do no yɛ hɔnara hɔn nsanmuyi.

Na sɛ wɔkɔ ntwamutam n’afã noho na wɔbɛn hɔn sor fie “ɔdɔ mu ara a ntwee no a,18 me gye dzi dɛ ɔnnkɛyɛ adze fofor osian mbrɛ wosi dɔɔ hɔn wɔ ha no ntsi.

Yɛmfa dɛm adzehwɛ kɛse mu nsunsuando ahwehwɛ no na yenhwɛ nkorɔfo a yɛdɔ na yɛnye hɔn kyɛ dɛ adamfofo wɔ asaase fɛɛfɛw yi do.

Emi na Ɔwo? Yebotum ayɛ iyi! Yebotum esuo mu na yeenya enyidado! Yebotum atsena dua ne nkyɛn na yeedzi eduaba no a yɛayerɛw hɛn ano, na yɛama Christ ne kan a ɔwɔ hɛn enyiwa mu no ayɛ biribi a binom botum ahwɛ ne nhyerɛn wɔ hɔn sum kusuu ber mu. Na sɛ wohu dɛ kan no ada edzi wɔ hɛn enyim no, wɔbɔtwe abɛn no. Nkyii yebotum aboa atwe hɔn adwen aba ɔdɔ na kan farbaa no ankasa, “anapa nworaba hyirɛnn no,” Jesus Christ no do.19

Megye dase dɛ iyi nyinara rebɛyɛ papa koraa akyɛn dza emi na ɔwo yebotum esusu ho! Yɛdze gyedzi enyiwa tsim Jesus Christ do, ama yeehu dɛ ewiei no, biribiara bɛyɛ yie, na yeenya atsenka dɛ ɔbɛ yɛ yie sesei Jesus Christ ne dzin mu, amen.

Nsɛnsin

  1. Anousheh Ansari, “The Overview Effect and Other Musings on Earth and Humanity, According to Space Travelers,” cocre.

  2. Ether 12:19; woetsĩ mu akã ho.

  3. Hwɛ Jody Moore, “How to Say Hard Things,” Better Than Happy (podcast), Fankwa 18, 2020, dza ɔtɔdo 270.

  4. Ronald E. Bartholomew, used with permission; see also 1 Nephi 8:10; 11:21–22.

  5. Hwɛ James D. MacArthur, “The Functional Family,” Marriage and Familiesvol. 16 (2005), 14.

  6. Obotum ayɛ yie ber a yɛdze “hɛn akoma mu ahoɔdzen nyina mbɔ mpaa ma Egya no, ama ɔdze dɛm ɔdɔ yi aahyɛ [hɛn] mã.” (Moroni 7:48.

  7. Asɛm wɔgye dzi dɛ Jill Churchill kãe a woetwa no tsia.

  8. Hwɛ Richard Eyre, Life Before Life: Origins of the Soul … Knowing Where You Came From and Who You Really Are (2000), 107.

  9. Ebibirmu abɛbusɛm

  10. Hwɛ Nkyerɛkyerɛ na Ahyɛmudzi 93:24, 26.

  11. Hwɛ Robert Frost, “Birches,” in Mountain Interval (1916), 39.

  12. Hwɛ Russell M. Nelson, “Joy and Spiritual Survival,” Liahona, Ɔberɛfɛw. 2016, 81–84; see also Russell M. Nelson, “Let God Prevail,” Liahona, Ɔberɛfɛw. 2020, 92–95.

  13. Nkyerɛkyerɛ na Ahyɛmudzi 123:17.

  14. Nkyerɛkyerɛ na Ahyɛmudzi 98:3; woetsĩ mu akã ho.

  15. Wayne E. Brickey, Inviting Him In: How the Atonement Can Change Your Family (2003), 144.

  16. See Russell M. Nelson, “Peacemakers Needed,” Liahona, Esusow Aketseaba 2023, 100.

  17. Teachings of Presidents of the Church: Harold B. Lee (2000), 134.

  18. Hwɛ Paul E. Koelliker, “He Truly Loves Us,” Liahona, Esusow Aketseaba 2012, 18.

  19. Nyikyerɛ 22:16.