2008
Tataki Nima ʻa e ʻOtuá
Siulai 2008


Tataki Nima ʻa e ʻOtuá

ʻĪmisi
Elder Wolfgang H. Paul

Ko e hā ʻa e tuʻunga ʻe ʻi ai hoʻo moʻuí, ʻi ha taʻu nai ʻe hongofulu pe uofulu ka hokó? Ko e hā ʻa e faʻahinga ngāue maʻuʻanga moʻui te ke faí? Ko e hā ha ngaahi uiuiʻi te ke maʻu ʻi he Siasí? ʻE fēfē nai ho fāmilí?

Te u lava ʻo fakapapauʻi atu ʻa e tali ki he ngaahi fehuʻí ni kotoa: ʻOku ou fakapapauʻi ʻoku ʻikai te u ʻiloʻi ia. Ka ʻi he taimi tatau ʻoku ou ʻiloʻi fakapapau ʻoku ʻafioʻi ia ʻe he ʻOtuá. Pea kapau te ke falala kiate Ia pea foaki hoʻo moʻuí ki hono toʻukupú, te ke toki ʻilo ai te Ne tataki koe ʻi ha ngaahi ʻaluʻanga, naʻe ʻikai te ke ʻamanaki ki ai, pea ʻe hoko ha ngaahi meʻa fakaʻofoʻofa kiate koe pea maʻu mo ha ngaahi faingamālie.

“Falala ki [he ʻEikí] ʻaki ho lotó kotoa; pea ʻoua naʻá ke faʻaki ki ho poto ʻoʻoú.

“Ke ke fakaongoongo kiate ia ʻi ho hala kotoa pē, pea ʻe fakatonutonu ʻe ia ho ngaahi ʻaluʻangá” (Lea Fakatātā 3:5–6).

Ko e ʻOtua tatau pē ʻokú Ne fai tuʻutuʻuni ki he ngaahi puleʻangá, ko Ia pē ʻokú Ne ʻofa ʻiate koe ko e taha ʻo ʻEne fānaú, ke tapuekina fakafoʻituitui koe. Kuó u fakamoʻoniʻi peá u aʻusia ʻa e ongo sīpinga ko ʻení, ʻi he tākiekina ʻa e toʻukupu ʻo e ʻOtuá.

Tāpuekina ʻa e Ngaahi Fonuá Kotoa

ʻI heʻeku tupu haké, ne kei hoko pē ʻa Siamane ko ha fonua mavahevahe. Ko e hihifó, ʻa ē naʻá ku nofo aí, naʻe tauʻatāina pea naʻe fakalele fakatemokalati pea naʻe tuʻumālie. Ko e tafaʻaki fakahahaké, naʻe puleʻi fakakominiusi pea naʻe fengāueʻaki ia mo e Puleʻanga Lūsiá. Ko hona kauʻāfonuá naʻe fakaʻilongaʻaki ha ngaahi ʻā uaea talatala, tanu ai mo ha ngaahi maina pea ʻi ai mo ha ngaahi taua naʻe tokangaʻi ʻe ha kau sōtiá kuo fakamahafu. Naʻe ʻi loto he kauʻāfonua fakahahaké, ha Kāingalotu tui mateaki ne nau fakaʻamua ke maʻu e tauʻatāina ke lotú pea aʻusia e ngaahi tāpuaki ʻo e temipalé.

Ko kimautolu kāingalotu ʻo e Siasí, naʻa mau ʻilo ʻe ʻi ai ha ʻaho—ʻe fakahoko ai e kikité—ʻe malangaʻaki e ongoongoleleí ʻi he fonua kotoa (vakai, Mātiu 24:14). Ka koeʻuhí naʻe hā ngali mālohi e kau sōtiá pea loto fefeka mo e puleʻangá, naʻa mau manavasiʻi ʻe toki hoko pē ha ngaahi liliu ʻoku fie maʻu ki Siamane Hahake, Pōlani, mo e ngaahi fonua ko ia ʻi he malumalu ʻo e Puleʻanga Lūsiá, ʻi ha hoko ha moveuveu fakavahaʻa puleʻanga pe ko ha faʻahinga fakatamaki fakaemāmani lahi.

Naʻe ʻafioʻi leleiange ʻe he ʻEikí e meʻá ni. Naʻe fakatukupaaʻi ʻe Palesiteni Sipenisā W. Kimipolo (1895–1985) ʻa e kāingālotu kotoa ʻo e Siasí ke nau lotua ke fakaava e ngaahi kauʻāfonuá. Naʻe māmālie pē ʻa e kamata ko ia ke hoko ha ngaahi maná. Naʻe fakangofua ʻe he Puleʻanga Siamane Hahaké ke langa ha temipale ʻi honau fonuá, pea naʻe fakatapui ʻa e Temipale Falaipeeki Siamané ʻi he 1985. ʻI he 1988, ʻi he tali ki ha kole naʻe fai ʻe he kau taki ʻo e Siasí, naʻe loto e puleʻangá ke ʻoatu ha kau faifekau ki he fonuá, pea lava mo e kau faifekau mei Siamane Hahaké, ʻo ngāue ʻi ha ngaahi fonua kehe. ʻI Nōvema 1989 naʻe fakaava ai ʻe he puleʻanga Siamane Hahaké ʻa e Ā ʻo Pealiní (Berlin Wall) pea naʻe holoki ia ʻi ha taimi siʻi mei ai. Naʻe movete ʻa e puleʻangá, pea fakatahatahaʻi ʻa Siamane ʻi he malumalu ʻo ha puleʻanga fakatemokalati.

ʻOku lahi e ngaahi ʻuhinga naʻe pehē ʻe he kau faihisitōliá ne hoko ai ʻení. Ka ʻoku ʻikai haʻaku toe veiveiua ne tataki ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi fonuá ni koeʻuhí ke fakahoko ʻEne ngaahi taumuʻá.

Tākiekina ha Moʻui

Ko e ʻOtua tatau pē ʻokú ne tokanga kiate koé pea tataki mo fakatonutonu hoʻo moʻuí, ʻo faitāpuekina koe pea mo e niʻihi kehé— kapau te ke fakaafeʻi ke Ne fai ia. ʻOku ou ʻiloʻi Ia, he kuó Ne fakafōtunga ʻeku moʻuí pea tauhi ʻEne talaʻofa, ko e taimi te u fakamuʻomuʻa ai Iá, te Ne tāpuakiʻi au ʻaki ʻa e ngaahi meʻa kehe ko ia ʻoku ou fie maʻú. Kuó u mātā tonu ʻene toutou hoko ʻi heʻeku moʻuí.

Ko homau fāmilí pē ne kau ki he Siasí ʻi homau koló, ʻa ia naʻe toko 60,000. Naʻa mau fai homau lelei tahá ke moʻuiʻaki ʻa e ongoongoleleí. Naʻá ku faʻa ongoʻi ʻa e Laumālié, pea naʻe ʻikai haʻaku veiveiua ʻoku moʻoni e Siasí. Ka ʻi he taimi naʻá ku ngāue fakakautau aí, naʻá ku ongoʻi mālohi ha holi ke u maʻu ha ʻilo ʻoku moʻoni e Tohi ʻa Molomoná. Pea ʻi heʻene pehē, naʻá ku ʻalu ki ha feituʻu maomaonganoa, peá u fai ʻo hangē pē ko e faleʻi ʻa e Tohi ʻa Molomoná (vakai, Molonai 10:4–5). Naʻá ku fehuʻi ki he ʻOtuá. Pea naʻá ku maʻu ha fakamoʻoni–ha ongoʻi māfana fakalaumālie, nonga, melino mo ha fiefia lahi he ʻikai teitei ngalo ʻiate au.

Hili ko ia ʻeku ngāue fakakautaú, naʻá ku hoko atu ki he ako fakapule ʻi he ngaahi meʻa fakakautaú ʻi he Puleʻanga Siamane Hihifó. Naʻe mātuʻaki faingataʻa, ka naʻá ku maʻu ha ʻilo lahiange fekauʻaki mo e ngaahi meʻa fakapaʻangá, fakatau kelekelé, ngaahi meʻa fakalaó pea mo ha ngaahi meʻa kehe pē. Naʻe toe uiuiʻi foki au ke u ngāue ʻi he kau palesitenisī fakavahefonuá. Lolotonga ko ia e femoʻuekina hoku ngaahi kaungā-akó ʻi hono ako ʻenau ngaahi lēsoni ʻi he ʻaho Sāpaté, naʻá ku fakahoko hoku ngaahi uiuiʻi ʻi he Siasí pea fakamoleki ha taimi mo hoku fāmilí. Naʻe faingataʻa ʻeni, ka naʻe moʻoni e ngaahi talaʻofa ʻa e ʻEikí, pea te ke lava ʻo falala kiate Ia. Naʻe tatau pē ʻeku akó mo e niʻihi ʻo hoku kaungā-akó.

ʻI heʻeku ʻosi ko ia mei he akó, naʻá ku ngāue ki he puleʻangá ʻi ha taʻu ʻe valu. Naʻe fakapapauʻi mai kiate au ʻe maʻu ʻeku ngāue maʻuʻanga moʻui he toenga ʻeku moʻuí pea pehē ki ha monūʻia vāhenga mālōlō lelei ʻaupito. Naʻe hangē kuo ʻosi fokotuʻutuʻu maau e meʻa kotoa ʻi heʻeku moʻuí. Taimi siʻi mei ai, ne kole mai e kau Pisopeliki Pule ʻo e Siasí, pē te u loto ke u hiki ki Felengifeeti ʻo ngāue ko e fakafofonga fakaʻēlia ʻi ʻIulope. Naʻe pau ke u tukuange ʻa e ngāue maʻuʻanga moʻui naʻá ku maʻú, pea pehē ki he monūʻia vāhenga mālōlō he kahaʻú. Ka ʻi he taimi naʻá ku lotu ai mo hoku uaifí ʻo kau ki he meʻá ni, naʻá ma ongoʻi ko ha meʻa totonu ia ke fakahoko. Talu mei ai, ne foua ʻeku moʻuí ha hala kehe, ka ko ha hala naʻe mohu tāpuekina.

Naʻe teuteuʻi au ʻi heʻeku ako ʻi he puleʻangá, ki ha ngaahi meʻa lahi naʻá ku fehangahangai mo ia ʻi hoku fatongia foʻoú. ʻI heʻeku tali ko ia e ngāue ko ʻení, naʻe teuteuʻi ai au ʻi heʻeku hoko ki mui ai ko ha palesiteni fakamisioná, ʻa ia ko ha meʻa naʻe ʻikai te u mei malava ke fakahoko kapau naʻá ku kei ngāue pē he puleʻangá.

ʻOku ou vahevahe ʻa e ngaahi meʻá ni mo kimoutolu, ʻi he loto houngaʻia moʻoni, kae ʻikai ko ha pōlepole, ka ke fakahā kiate kimoutolu, ʻe fakatonutonu ʻe he ʻEikí hoʻomou moʻuí ke fakahoko ʻEne ngaahi taumuʻá, kapau te mou loto ki ai. Pea ʻe hoko mai leva ha ngaahi tāpuaki. ʻOku ou fie talaʻofa kiate kimoutolu, he ʻikai ngata pē ʻi Heʻene tāpuekina koe ʻi ha ngaahi meʻa mahuʻinga, hangē ko hoʻo ngāue maʻuʻanga moʻuí, pea kapau te mou tafoki kiate Ia ʻi he lotu, te Ne tāpuakiʻi kimoutolu ʻi he ngaahi faingataʻa fakaʻahó. Kuo tā tuʻo lahi ʻeku aʻusia ʻa e meʻá ni ʻi heʻeku moʻui.

Faitāpuekina ʻi he ʻAho Ki he ʻAho

ʻOku ou manatu ki ha taimi ʻi heʻeku kei hoko ko e palesiteni fakakoló, peá u ngāue ki heʻemau lipooti vahehongofulu fakataʻú. Ko e ʻaho fakaʻofoʻofa ʻi he faʻahitaʻu momokó pea naʻe talitali mai hoku uaifí ke ma ʻalu ʻo luelue. Naʻá ku maheni mo e ngāue ʻi he ngaahi meʻa fakapaʻangá ʻi heʻeku hoko ko ia ko e tokotaha ngāue ʻi he puleʻangá pea naʻe ʻikai ko ha meʻa faingataʻa ʻeni kiate au. Ka ʻi he taimi ko ia naʻá ku feinga ai ke palanisi ʻa e ngaahi mataʻi fiká, naʻe ʻikai tonu ia ʻi he taimi naʻe tānaki aí. Naʻá ku toutou feinga, ka naʻe ʻikai pē ke tonu pea faifai peá u ongoʻi hohaʻa. Naʻá ku kole ki he Tamai Hēvaní ke tokoni mai.

Hili ʻeku lotú, naʻe ʻikai ke u fakatokangaʻi ha meʻa naʻe liliu. Ka naʻe ueʻi au ke u toe vakaiʻi ha konga pau ʻo e talitotongi foakí. ʻI he ngaahi ʻaho ko iá, naʻe fakapipiki fakataha pē ʻa e ngaahi laʻi talitotongí pea ʻi he taimi ko iá, naʻa ku ʻiloʻi ai naʻe pipiki lōua ha ongo laʻi talitotongi ʻo hangē pē ia ha laʻi talitotongi ʻe tahá. Naʻe solova e palopalemá.

Mahalo koe meʻa ʻokú ke faingataʻaʻia aí ko ha meʻa angamaheni pē ia, ʻo hangē ko ia naʻe hoko kiate au ʻi ha taimi siʻi mei heni. Naʻá ku fakatau mai ha mōtemi vave ange ki heʻeku komipiutá, ka ʻi he taimi naʻá ku fokotuʻu ai iá, ʻo muimui ki he fakahinohinó, naʻe ʻikai ngāue ia. Naʻá ku vakaiʻi fakalelei e fakahinohino ki hono fakaleleiʻi ha palopalemá peá u to e fokotuʻutuʻu foʻou e meʻa kotoa, peá u telefoni ki he tesi tokoni ʻo e kautaha naʻa nau faʻu iá, ka naʻe ʻikai pē ke ngāue. Naʻe ʻosi fai pē hano vakaiʻi ʻo e meʻa ngāué ni ʻi he falekoloa naʻá ku fakatau mei aí, ka naʻe ʻikai te nau ʻilo ha meʻa ʻe fehālaaki. Ko ia, naʻá ku toe ʻave ia ki ʻapi. Ka naʻá ku manatuʻi ʻeni ke u lotu. Ko e meʻa pē ia ʻe taha naʻá ku fai naʻe kehé. Naʻe ngāue leva ʻa e komipiuta ko ʻení.

Naʻe uesia ha ngaahi fonua ʻi he meʻa ne hokó. Naʻe liliu heni e huʻunga ʻeku moʻuí. Ko e niʻihi ʻo e ngaahi meʻá ni ne nau ngali fuʻu siʻisiʻi fau ʻi hono fakahoa atu ki he ngaahi meʻa kuo hoko ʻi he māmaní. Ka ko e meʻa tonu pē ia ʻoku ou ʻuhinga ki aí. Ko e ʻOtua tatau pē ko Ia ʻokú Ne folofola ki he kau palōfitá, pea liliu mo e huʻunga ʻo ha ngaahi fonuá, ko Ia pē ʻokú Ne finangalo ke folofola ki ho lotó ʻo fakafou ʻi Hono Laumālié. Te Ne tataki hoʻo moʻuí, pea ngaohi koe ke ke toe lelei ange ʻi he meʻa naʻá ke mei lava ʻo fai maʻaú. Pea te Ne faitokonia koe ʻi he ngaahi faingataʻaʻia fakaʻaho ʻi hoʻo moʻuí ʻo kapau te ke falala pea fakafalala kiate Ia.

ʻOkú Ne ʻafioʻi koe, ʻokú Ne ʻofa ʻiate koe pea ʻoku pau ʻa ʻEne ngaahi talaʻofá.