2017
ʻIkai ha Meʻa ʻe Maʻu kae Fonu ʻi he Tuí
July 2017


Leʻo ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní

ʻIkai ha Meʻa ʻe Maʻu kae Fonu ʻi he Tuí

ʻĪmisi
driving a jeepney

Tā fakatātaaʻi ʻe Carolyn Vibbert

Hili ʻeku ngāue fakafaifekau ʻi he Misiona Filipaini Kakaieni ti Oló, naʻá ku fakapapau te u muimui ki he akonaki ʻa e palōfitá mo e kau ʻaposetoló ke mali ʻi he temipalé. Naʻe tokolahi hoku kāinga mo e ngaahi kaungāmeʻa ne ʻikai kau ki he Siasí, pea mo e niʻihi pē ʻo e kāingalotú, naʻa nau talamai ʻoku totonu ke u tomuʻa feinga ke maʻu haʻaku mataʻitohi pe maʻu ha ngāue lelei kimuʻa peá u toki fakakaukau ki he malí. Naʻe ʻikai ke u maʻu ha taha ʻo e ongo meʻá ni ʻi he taimi naʻá ku fakamaʻu aí.

Naʻá ku manavasiʻi, ka naʻá ku manatuʻi ha talanoa kau kia Palesiteni Kōtoni B. Hingikelī (1910–2008) ʻi heʻene maʻu ha uiuiʻi ke ngāue fakafaifekau ki ʻIngilaní. Naʻá ne teuteu ke ʻalu lolotonga e taimi faingataʻa fakaʻekonōmiká mo e ngaahi hohaʻa naʻá ne puputuʻu aí. Kimuʻa pē peá ne mavahé, naʻe mono ange ʻe heʻene tamaí ha kaati ʻoku hiki ai ha ngaahi foʻi lea: “ʻOua te ke manavahē, ka ke tui pē” (Maʻake 5:36). Naʻá ku toe manatuʻi foki ʻa e lea ʻa ʻeku pīsopé: “Ke ke tui. ʻE tokoniʻi koe ʻe he ʻOtuá.” Naʻe hoko ʻa e ngaahi lea ko ʻení ke u maʻu ha loto-toʻa mo ha mālohi ke u laka atu ki muʻa.

Neongo naʻe ʻikai haʻaku meʻa ʻe maʻu, ka naʻá ku mali mo hoku ʻofaʻangá ʻi he Temipale Manila ʻi Filipainí. ʻI ha taimi nounou mei ai, naʻá ku kamata ngāue ki ha kautaha naʻe fie maʻu ai ke u ngāue ʻi he ʻaho Sāpaté. Naʻá ku fakaʻamu ke tauhi e ʻaho Sāpaté ke māʻoniʻoni, ko ia naʻe taimi nounou pē ʻeku ngāue maʻá e kautaha ko iá. Naʻe fifili ʻa e tokolahi pe ko e hā ne u fakafisi ai mei he ngāué, ka naʻá ku vilitaki atu ki muʻa, mo toutou fakakaukau ki he kupuʻi lea “Ke ke maʻu ʻa e tuí. ʻE tokoniʻi koe ʻe he ʻOtuá.”

Naʻá ku kamata ngāue ko ha fakaʻuli pasi mo ha tokotaha fefakatauʻaki koloa koeʻuhí ke feau ʻema ngaahi fie maʻu tefitó. Naʻe fakatokangaʻi ʻe hoku uaifí ʻa ʻeku ongosia ʻi he feinga ke tauhi homa fāmilí. Naʻá ne talamai ʻoku totonu ke u toe hū ʻo ako, ka naʻá ku fakakaukau ʻe faingataʻa ke u ngāue mo fua fatongia ʻi he Siasí pea toe hoko ko ha tokotaha ako.

Naʻá ku moʻoni pē; naʻe faingataʻa ia. Ka naʻá ma fai homa lelei tahá ke tauhi ʻa e ngaahi fekaú. Naʻe faʻa tōnounou homa ivi fakapaʻangá, ka ʻi he tokoni ʻa e Paʻanga Tokoni Fakaako Tuʻumaʻú, ne u malava ai ke fakaʻosi ʻeku akó kimuʻa pea fāʻeleʻi ʻema tama fika uá. Ne maʻu haʻaku ngāue ko ha faiako ʻi he ako māʻolungá pea naʻá ku hoko ko ha kouʻōtineita ki he seminelí mo e ʻinisititiutí.

Naʻe tokoni ʻeku muimui ki he faleʻi ʻa e palōfitá mo e kau taki kehe ʻo e Siasí ke u ʻiloʻi ʻoku ʻomi ʻe he nofomalí ha ngaahi faingamālie lelei ki he tupulaki fakamatuʻotuʻa fakalaumālié. Kuo faitāpuekina au koeʻuhí ko ʻeku malí mo e ongoongoleleí.

ʻOku ʻikai fie maʻu ke tau manavahē, ʻo aʻu pē ki he ngaahi tūkunga faingataʻa tahá. ʻOku fie maʻu pē ke tau manatuʻi ʻa e ngaahi lea ko ʻení: “Ke ke maʻu ʻa e tuí. ʻE tokoniʻi koe ʻe he ʻOtuá.”