Na Valuti ni Mate ni Suka

E kaya na Tabana ni Bula e Viti, ni 30% na lewei Viti era tauvi Mate ni Suka, ka sa ikarua tiko ni matanitu e vuravura taucoko mera mate vakayadua kina na tamata. Sa veitokoni tiko na Yalododonu Edaidai ena kena vunautaki, kei na veiqaravi vakavuniwai vakakina na kena tarovi me vakalailaitaki na Mate ni Suka.

A vakayacori e Suva e dua na tayabe kei na soqo tale eso ena Noveba sa oti ena Siga ni Mate ni Suka e Vuravura Raraba.

Era a soqoni vata yani na lewe ni Lotu kei ira eso tale, oka kina na Turaga iLiuliu, o George Konrote, Peresitedi ni Matanitu o Viti, me vosa ena sala eso me vakalailaitaki kina na tauvi Mate ni Suka ka vukei ira sa tauvi ira tiko na mate oqo.

Era a liutaka na tayabe na gonevuli ni LDS College e Suva ka ra lagata ena soqo oqo na Sere ni Vanua o Viti.

A kaya na vulagi dokai, na Turaga iLiuliu o George Konrote vei ira na tiko kina, “ni sa rawa vei keda meda tarova na Mate ni Suka. Sa rawa meda digitaka e dua na ivakarau ni bula vinaka ena noda kania na kakana bulabula, ka vinaka ka sega ni kakana qaqi ena misini.”

A veivakayaloqaqataki o Peresitedi vei ira na lewe i Viti mera “sa kakua ni kana tavako, vakalailaitaka nodra gunu alikaolo ka vakaukauwa yago e veisiga.”

Oi rau na Clark, e rau tadu mai Dana Point, California, ka nodrau ilesilesi vaka-daukaulotu me rau raica na veivuke ni Lotu ena kena vunautaki na valuti ni Mate ni Suka kei na parokaramu ni kena qaravi. Sa vakacegu mai na nona cakacaka vakavuniwai o Elder Clark ka kenadau ena qaravi ni yava ni tamata.

Era a vakaraitaka vei Turaga iLiuliu na cakacaka era sa cakava tiko na LDS Charities.

Sa tauyavutaka tu na LDS Charities na yavakau mamada sau rawarawa e rawa ni moici me veirauti vinaka ki na yava. Rau a vakamacalataka talega na Clark ni tiko eso tale na yavakau e vakarautaka tu na LDS Charities.

A qai vakavinavinakataka o Peresitedi na cakacaka vinaka sa cakava tiko na timi ni veivueti kei na nodratou ilesilesi mera vukei o ira sa musu na yavadra kei ira era tauvi alisa ni mate ni suka mera tudonu tale.

Se qai lesu walega mai oqo ena kaulotu ena 18 na vula e Okaladi, Niu Siladi o Laisa Cavoara e Suva, Viti. Ni sa lesu mai ki na nona itikotiko e Viti, a sega ni kunea rawa e dua na cakacaka.

“Au a sasaga bula tiko,” a kaya, ka vakamacalataka na siga me laki kere veivuke vei Elder Dean kei Sister Clark.

“Au a vakila ni rau agilosi talai mai me rau vakavulici au ena vuqa na ka,” a kaya o Laisa.

Oqo sa itekivu ni dua na veikilai ni veituberi yaga. Me vaka ni volodia sega ni saumi, a veivuke o Laisa vei rau na Clark me vakarautaki e dua na vuli raraba baleta na qaravi ni yava ka ra tiko kina e sivia na 200 na nasi kei na vuniwai e Viti. A veivuke o koya ena kena tuvanaki ka vakarautaki na kena marautaki e Suva na Siga ni Mate ni Suka e Vuravura.

“Au lomani koya sara vakalevu,” e kaya o Sister Clark.

“E lomana dina sara me cakacaka vakaukauwa ka sega ni saumi. E totoka na nona bula.”

A susugi koya o buna kei tukana, ka a tuberi koya talega e dua na bisopi ka a vakaleqai ena mate ni suka ni se qai yabaki 42 walega. A vakarautaka na ilavo me rawa ni laki kaulotu o Laisa ki Niu Siladi.

E dina ga ni tuvanaka tiko me kenadau ena veivoli, ia sa tatadrataka tiko me vukei ira na lewenivanua mera qaqarauni mai na mate ni suka.

“Au vinakata meu veivakauqeti kina,” a kaya.

Ena laptop rau a solia na Clark, a volodia o Laisa me laki cakacaka ena Diabetic Hub Centre, e liutaka tiko na Minisitiri ni Bula e Viti. Ena gauna o ya, a sega ni vakarautaka tu na matanitu na iwalewale ni kena volai ena kompiuta na kedra itukutuku na tauvimate, ka vakalailaitaka kina na kena rawa ni vakamuri ka vakarautaki na veiqaravi e gadrevi ena iwalewale e uasivi.

Vinaka vakalevu na laptop, sa mai vakaraitaka kina o Laisa vei ira na iliuliu ni tabana o ya na kena vakayagataki e dua na parokaramu ni kompiuta e vakarawarawataka na cakacaka. Sa mai veivakauqeti sara na nona sasaga ni nodra qaravi na tauvimate.

Ni oti e 5 na vula nona volodia tiko sega ni saumi ena tabana, sa yaco oqo me sa daucakacaka saumi. Sa tuvanaka tiko me na vuli vuniwai ena Fiji National University.

“Sa dua na kalougata levu,” a kaya, ni talanoataka tiko nona bula ka sa tubu cake na nona bula rawati koya tiko.