2019
Tafaoga Faamasani ma Ponokalafi
Oketopa 2019


Autalavou Matutua

Tafaoga Faamasani ma Ponokalafi

Fesoasoani ma le faamoemoe i le taulimaina o ponokalafi i fegalegaleaiga tau-tafaoga faamasani.

Ata
young man speaking to a young woman

O ata pue ma faailoga mai le Getty Images, na faaaogaina mo faamoemoega o le faataitaiga, na faia e tagata faigaluega

I le avea ai ma talavou matutua, ua tatou iloa uma o tafaoga faamasani e mafai ona manaia, taufaafefe, faamalieina, ma faapopole tagata i le taimi lava e tasi. A o amata ona talatalanoa le tasi ma le isi, e masani lava ona tatou mananao ia iloa atili e le tasi le isi, ma o le faateleina o le tulaga vaivai e taua i le fausiaina ma le faamauaaina o fegalegaleaiga. O a ni o tatou miti, mea tatou te fefefe ai, ma talitonuga? E faapefea o tatou lagona e uiga i le faaipoipoga ma le aiga? O a luitau na feagai ma i tatou i le taimi ua tuanai pe o le taimi nei e tatau ona tatou fefaasoaaʻi ai ma isi?

E pei o le fefe e talanoa (pe fesili atu) e uiga i ni faafitauli i ponokalafi atonu o le le talanoa e uiga i ai e mafai ona taitai atu ai i le lofituina i faafitauli mulimuli ane. O faafitauli taitasi i ponokalafi e tulaga ese ma luitauina, ma e atonu e te le iloaina lava o se faafitauli pe e faapefea ona tauina atu i le tagata o lua tafafao faamasani, o lea e taua ai le saili o le taitaiga mai le Agaga. E le o i ai se vaifofo e tasi mo tulaga uma, ae i le tusiga lenei, matou te ofoina atu ni fautuaga mo outou atonu o loo mafaufau faapea:

  • E mafai faapefea ona ou tauina atu le mataupu o le ponokalafi i le tagata o ou tafao faamasani i ai? Ma pe o le a le taimi e talafeagai ai ona fesili/ta’u atu?

  • E mafai faapefea ona ou iloa pe e tatau ona ou agai i luma i se faigauo ma se tasi o loo i ai se talaaga o le faaaogaina o ponokalafi?

  • E faapefea ona tatou galulue faatasi i le faatoilaloina o ponokalafi?

Mo I Latou O E Na Tauivi pe o Tauivi Foi

Afai sa e tauivi ma ponokalafi i le taimi ua tuanai pe o loo e tauivi pea, o le manatu i tafaoga faamasani e mafai ona aumaia ia te oe se lagona o le leai o se faamoemoe po o le atuatuvale. Ae afai e ia te oe se manao faamaoni e aveese ponokalafi mai lou olaga (pe ua uma ona aveese), ia iloa i au lava taumafaiga ma le fesoasoani mai a le Tama Faalelagi ma Iesu Keriso, e i ai se faamoemoe o se fegalegaleaiga maloloina, ma le tumau mo oe. Mafaufau i fesili nei a o e tulimataia se fegalegaleaiga.

1. E Manaomia Ona Tatou Talanoa E Uiga i Ai?

O se fesili masani, “E manaomia ona faasoa atu lo’u talaaga o le faaaogaina o ponokalafi i le tagata ou te tafao faamasani ai, e tusa lava pe ua ou salamo ai?” Po o le “E manaomia ona ou talanoa e uiga i faafitauli i le taimi nei ma ponokalafi i le tagata ou te tafao faamasani i ai?” E masani lava, e manaomia ona talanoaina—i le taimi sao ma i se auala maaleale. A o e i ai i le talanoaga lenei, ia manatua ni nai mataupu faavae taua:

  • Taimi—E tatau ona faia lenei talanoaga pe afai ua agai atu le faigauo i se tulaga ogaoga e ono manaomia ai.

  • Faamaoni—E tatau ona faavae ia faigauo i luga o le faatuatuaina ma le faamaoni. E ui lava o le tagata o lua tafafao faamasani e ono filifili e faauma le faigauo/sootaga, e tatau ona latou malamalama i le natura o le faafitauli, o lou tulaga alualu i luma i le taimi nei i le talanoaina, ma lau fuafuaga mo le taulimaina pe afai e toe tulai mai i le lumanai.

  • Faamagaloga—O le faamaoni e uiga i lou faaaogaina o ponokalafi ma le tagata o loʻo e tafao faamasani ai e le faapea e tatau ona e faamatala auiliili atu ni faamatalaga pe a talanoaina. Afai ua e salamo ma lagonaina ua faamagaloina oe, e le tatau ona e toe lagona le tausalaina. E le manatua e le Alii a tatou agasala pe a tatou salamo i ai (tagai i le Mataupu Faavae ma Feagaiga 58:42), o la oulua talanoaga ma le tagata o loʻo e tafao faamasani ai e le o se “taʻutaʻu atu” ae e faatatau i le fausiaina o le faʻatuatuaina, faʻasoaina atu o au fuafuaga mo le faʻaauauina pea o le toe faaleleia, ma le mauaina o la latou lagolago.

  • Faamalologa—E tusa lava pe na e salamo, o le faaumiumi po o le malosi o le faaaogaina o ponokalafi e mafai ona maua ai ni aafiaga tumau faale-mafaufau, faale-agafesootai, ma le faaleagaga. O le faagasologa o le faamalologa e mafai ona avea ma se galuega faigata ma umi se taimi, ae o le toe malosi atoatoa ma le faamalologa moni e mafai. E ala i lena faagasologa, o le a e manaʻomia le fesoasoani ma le lagolago talafeagai, lea e tatau ona aofia ai lou toalua faaolioli.

2. Ua Ou Sauni mo se Fegalegaleaiga Vavalalata?

O se tasi o eseesega e sili ona telē i le va o se tasi ua sauni mo se fegalegaleaiga vavalalata ma se tasi e le o i ai so latou naunautaiga e faamanino vaega uma ma le tagata o latou tafafao faamasani. Afai o e tauivi ma ponokalafi, e mafai ona e faatagaina le fefe e ave le lua fegalegaleaiga i se tulaga o le le talitonuina pe faaaoga le faʻatuatua e taulimaina faatasi ai luitau.

E ui lava e mafai ona le lagolelei ma taufaafefe le faasoa atu o lou talaaga ma ponokalafi, o le aloese mai ai atonu e faateleina ai ou lagona o le fefe ma le maasiasi. O lou fefe i le leiloa atu o lena tagata atonu o le a mafua ai ona e faafitia pe aloese mai le faasoaina atu o le tala atoa, lea e mafai ona motusia ai le faatuatuaina ma faatamaia ai le lua fegalegaleaiga po o mafutaga i se taimi mulimuli ane.

I le isi itu, pe a e faaaloalo i le faitalia a le tagata o loʻo e tafao faamasani ai, o le a e faʻaaloalo i la latou filifiliga e tumau ai i le fegalegaleaiga po o faigauo i le iloa uma o le lelei ma le leaga. Atonu lava o loo e fefe i le taunuuga, ae e taua le iloaina o lena mea, i le tuʻuina atu lea o faʻamatalaga uma, e mafai ona fesoasoani le isi tagata ia te oe i au taumafaiga ma le manao e aveese ponokalafi mai lou olaga. Ae e tusa lava po o lelei pe le lelei le fegalegaleaiga, o le i ai o le fesoasoani a le Atua, e mafai ai ona e faaauau i le ala o le toe faaleleia.

Mo i Latou O Loo Tafafao Faamasani Ma Se Tasi Sa Tauivi

Talu ai o le averesi o tausaga o le muai aafia i ponokalafi pe a ma le 11 tausaga ma e matuai faigofie lava ona mauaina, o le toatele o tagata talavou ua aafia i ponokalafi i nisi o auala i le 18 tausaga. E mafai ona faapopoleina lenei mea pe a faatatau i tulaga o le tafafao faamasani. Ae o le aafia e le tutusa ma le avea ma vaisu, ma e eseese tulaga o le aʻafiaga ma ponokalafi (tagai i le Dallin H. Oaks, o le “Toe Faaleleia mai le Mailei o Ponokalafi,” Liahona, Oke. 2015, 50–55). O le tala fiafia e faapea o le Togiola a Iesu Keriso e mafai ona maua ai le malosi ma le faamalologa mo latou uma o e saili atu i ai. O nisi nei o fesili e mafaufau i ai a o faagasolo a outou fegalegaleaiga.

1. O Afea ma e Faapefea ona Ou Fesili atu e Uiga i Ponokalafi?

O le filifiliga po o le a le taimi ma le auala e talanoaina ai lenei mea ma le tagata o loʻo e tafao faamasani ai atonu o se mea e talanoa ai ma ou matua, uso/tuafafine matutua, taitai o le Ekalesia, po o soo se tasi lava e te faatuatuaina e tuuina atu ni fautuaga lelei. Saili se auala e te lagona e sao mo oe ona fai lea o lena talanoaga i le taimi e tatau ai, pe a oo ina lua matua vavalalata lava i le lua faigauo.

E le o faapea atu e tatau ona e amataina se tafaoga faamasani ma se auiliiliga i ni vaega ua tuanai o latou olaga, ae ao agai i luma le lua fegalegaleaiga, e mafai ona e sailia le musumusuga a le Agaga e fesoasoani ia te oe ia iloa ai pe faapefea ma po o le a le taimi e fesili atu ai e uiga i o latou talaaga ma ponokalafi.

Ata
hands holding two torn pieces of a photograph

2. E Faapefea Ona Ou Tali Atu?

Pe a amata ona faafesoaai lua lagona faamaoni ma le tagata o e tafao faamasani i ai, e mafai ona aumaia le faamalologa. E taua le nofouta i ou lava manatu ma lagona ao faailoa mai le faaaogaina o ponokalafi—e ono mafua ai ona e faitio, ita, le lagonaina se mea, po o le lagona o le faaseseina. Ae i le taimi lava lea e tasi, o lo latou faailoaina atu e mafai foi ona faateleina ai le faatuatuaina, agaalofa, alofa, ma le alofa tiga i le lua va. Mafaufau io latou lagona faapea foi ma ou lava lagona ao e tali atu.

3. E Faapefea Ona Ou Agai i Luma?

O le iloaina o le tagata o lua tafafao faamasani o loo tauivi ma ponokalafi o se mafuaaga e popole ai, ae aua nei faʻalataina lo latou faʻatuatuaga e ala i le fefaʻasoaaʻi atu o o latou tauiviga patino ma isi tagata. Talanoa faalilolilo i se epikopo po o se fomai o le mafaufau, pe, faatasi ai ma le faatagaga a le tagata o loʻo e tafao faamasani ai, o se uo po o se taitai faatuatuaina e mafai foi ona fesoasoani.

Pe a filifili pe tatau pe le tatau ona faaauauina le fegalegaleaiga po o faigauo, e tatau ona e faaauau pea ona sailia le taitaiga mai le Agaga. Ae o fautuaga nei e mafai foi ona aoga:

  • Fesili atu ia i latou po o le a le telē o aafiaga o le ponokalafi i o latou olaga ma le tulaga o i ai i le faagasologa o le faamalologa. E tatau ona faaalia lo latou naunau e aveesea ponokalafi mai o latou olaga e ala i le faia o soo se faatinoga talafeagai tatau ai.

  • Ia iloa o nisi o ituaiga o le faaaogaina o ponokalafi (mo se faataitaiga, o ponokalafi o aofia ai tamaiti) o ni faailoilo autu ia o loo manaomia e le tagata se fesoasoani faapolofesa ma atonu e le saogalemu.

  • Ia iloa e moni le mana o le Togiola a le Faaola. E mafai ona e faamagalo atu, ma e mafai ona faamaloloina i latou.

  • Filifili nei e te le taliaina se mea e itiiti ifo ma le faamaoni atoatoa i le lua fegalegaleaiga po o faigauo atoa ai ma le agavaa e faaipoipo i le malumalu.

  • Ia malamalama o le faamalologa ma le toe faaleleia o le a tele le taimi e alu ai. O le toe foi i tua e mafai ona tupu, ma oi latou o loʻo taumafai e toe faʻaleleia o le a manaʻomia le lagolago. E aofia ai le malamalama i vaega taufaaosooso ia i latou (o mea e ono mafua ai ona liliu atu i ponokalafi) ma lagolagoina po o se fesoasoani i le faatuina o puipuiga talafeagai.

  • Afai o le lua fegalegaleaiga o loo alualu i luma e agai i se faaipoipoga, ia mautinoa ua lua malilie uma e le taliaina ponokalafi ma e le atagia ai se sootaga feusuai maloloina faale-faaipoipoga.

O le vaega aupito taua o le agai i luma o le faalagolago i uunaiga e uunaia ai oe e le Agaga Paia e fai, lea e mafai ona avea ma soo se mea mai le faaauauina o le fegalegaleaiga ma se malamalamaaga e faapea e tatau ona taofia le faaaogaina o ponokalafi e faamutaina le fegalegaleaiga ae faaauau pea ona lagolagoina a latou taumafaiga ina ia suia. Po o le a lava le mea e te filifili i ai, e tatau ona malamalama le tagata o lua tafafao faamasani e mafai ona tutupu suiga e fuafua lea i lo latou alualu i luma po o le leai o se alualu i luma i le faatoilaloina o ponokalafi.

O Le Galulue Faatasi i le Faatoilaloina o Ponokalafi

O le faatoilaloina o ponokalafi e mafai ona umi se taimi ma o se galuega faigata, ae e mafai. Ma le mea mulimuli, o le galulue faatasi i le faatoilaloina e mafai ona faamalosia ai le lua fegalegaleaiga ao lua mauaina uma se malamalama loloto atu i le Togiola a Iesu Keriso ma aoao e lagolago e le tasi le isi i taimi faigata. Mafaufau i mea nei a o lua galulue e faatoilaloina faatasi:

  • O le itulau uepi a le Ekalesia overcomingpornography.ChurchofJesusChrist.org o loo ofoina atu le tele o punaoa (e aofia ai faamatalaga e uiga i le polokalama o le toe faaleleia o mea ua fai ma vaisu a le Ekalesia) lea e mafai ona fesoasoani i a oulua uma e faatautaia lenei faagasologa o le faamalologa.

  • Mafaufau ia i ai se nofoaga ma se taimi patino e talanoa ai i ponokalafi ina ia le avea ma taulaiga o la oulua fegalegaleaiga po o faigauo. Pe a e talanoa e uiga i ai, aua e te tau faaleaga pe vaai maualalo. E tatau ona avea le lua fegalegaleaiga ma se nofoaga saogalemu lea e mafai ona lua lagonaina uma ai le alofagia ma le lagolagoina, e le o le suesueina po o le faalumaina.

  • O faatinoga faaleagaga e mafai ona fesoasoani e tuuina atu ai se puipuiga e tetee atu ai i faaosoosoga. Ia faamalosiau atu i le tasi ma le isi e faatumau ai ma faamalosia ai ni uiga masani faaleagaga—e aofia ai suesuega anoa o tusitusiga paia ma tapuaiga i le malumalu (pe a mafai), tausia o le aso Sapati, auauna atu i isi, anapogi soo, ma le tatalo faamaoni—faatasi ai ma se manao faateleina e faamalosia le lua fegalegaleaiga ma le Faaola ma le Tama Faalelagi. E mafai ona fesoasoani lena fegalegaleaiga e faaitiitia ai le uuina e ponokalafi o outou olaga. O le avea ma soo o se sailiga i le olaga atoa, ma o le malosi tatou te maua i le avea ai ma soo o Keriso o le a fesoasoani ia i tatou e faatoilaloina o tatou luitau uma i le olaga, e le na o ponokalafi.

  • Afai e le o manuia au lava taumafaiga, aua e te fefe pe maasiasi e saili le fesoasoani a se tagata tomai faapitoa i le soifua maloloina o le mafaufau na aotauina i le eria o le avea o feusuaiga ma vaisu. Atonu latou te mafai ona fesoasoani ia te oe ia maua atili le malamalama i le togafitiina o ponokalafi ma le fofoina o ona mafuaaga autu.

  • Ia manatua ua siomia i tatou e ala i faasalalauga e le talafeagai e faaosoosoina ai i tatou e fai le agasala. Afai e toe foi i tua le tagata o lua tafafao faamasani, o le vave ona latou toe foi mai i le ala o se faailoilo lelei lea o a latou tautinoga e aveese ponokalafi mai o latou olaga. Ae afai e amata ona e lagona ua sili atu le faaosofia o oe e vaai i suiga nai lo i latou, e tatau ona e toe mafaufau pe faaauau pea le lua tafaoga faamasani.

  • O lau faatosinaga i le tagata o lua tafafao faamasani e mafai ona matua malosi, ae e le tatau ona avea ma pogai autu mo le suiga o a latou amio. O lo latou naunau e sui e sau mai i totonu, e le mai ia te oe.

Ae o le mea e sili ona taua, ia saili le taitaiga mai le Tama Faalelagi ma ia manatua o loo i ai lava le faamoemoe e ala atu i le Faaola. O Lona alofa tunoa ua lava lea e faamalolo ma suia ai i tatou. Ua avanoa Lana Togiola mo oulua uma e tuuina atu ai ia te oe le malosi ma fesoasoani ia te oe e faamagalo ai. Ae ui i lea, o le tagata o loo tauivi ma ponokalafi e manaomia lona saili ma le malosi i le fesoasoani a le Faaola e faatoilalo ai. E leai se isi tagata e mafai ona faia mo ia. Ia faatuatuaina, ma faalagolago i le Tama Faalelagi. O le a ia taialaina oe i lou tulaga uigaese.