2022
Ko Hono Ohi Hake ha Ngaahi ʻOfefine ʻe ha Tamai Taautaha
Sune 2022


Fakakomipiuta Pē

Ko Hono Ohi Hake ha Ngaahi ʻOfefine ʻe ha Tamai Taautaha

Naʻá ku ʻilo ʻe faingataʻa hono ohi hake hoku ngaahi ʻofefiné ʻo ʻikai kau ai hoku uaifí. Ka naʻe ʻikai fuoloa kuó u ʻiloʻi naʻá ku toko taha pē.

ʻĪmisi
ko e tamai mo e ʻofefine ʻoku kai ʻaisikilimi

Laʻitā ne tuku atu ʻe ha ongo mōtolo

Hili e mālōlō hoku uaifí he kanisaá, ne u hoko ko ha tamai taautaha ki heʻema fānau ʻe toko nimá—ko e ongo tamaiki fefine mo e fānau tangata ʻe toko tolu. Naʻe ʻi ai ha ngaahi pole ʻi hono ohi toko taha ʻo e fānaú, ka naʻe tautautefito ʻa e faingataʻá kiate au ʻi hono ohi hake hoku ongo ʻofefiné. Naʻe lahi fau ʻa ʻena ngaahi fiemaʻú pea ko ha fefine pē te ne lava moʻoni ʻo ʻoangé. Hangē ko e lea ʻa Palesiteni M. Lāsolo Pālatí ko e Palesiteni Leʻoleʻo ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, “ʻOku fakahoko ʻe he ngaahi faʻeé mo e ngaahi ʻofefiné ha fatongia mahuʻinga ʻi heʻenau fetokoniʻaki ke fekumi ki he ngaahi meʻa taʻe-fakangatangata ʻe lava ke nau faí, neongo ʻa e ngaahi ivi tākiekina fakatupu maumau ʻo ha māmani ʻoku hōloa pea taki halaʻi ai e tuʻunga fakaefefiné mo e tuʻunga fakaefaʻeé.”1 Te u fetongi fēfē nai ʻa e tuʻunga ko iá?

Ka naʻe ʻomi ʻe ha ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ha mālohi kiate au ʻi heʻeku feinga ke tataki hoku ongo ʻofefine fakaofó pea pehē ki hoku ngaahi foha fakaʻofoʻofá. ʻE lava ke tokoni e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení ki he ngaahi tamai taautaha kehe ki ha ngaahi ʻofefiné, ngaahi faʻē taautaha ki ha ngaahi fohá, mo e mātuʻa taautaha kotoa pē.

Tauhi ha Fakavaʻe ʻo e Ongoongoleleí

Naʻá ku ako ʻo ʻilo (kiate au) mo ʻeku fānaú kotoa, naʻe totonu ke u kamata ʻi he kei faivelenga pē ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí, ʻo hangē ko ia kuo pehē maʻu peé. Naʻe pehē ʻe Palesiteni Henelī B. ʻAealingi, ko e Tokoni Ua ʻi he Kau Palesitenisī ʻUluakí, “Kuo faʻa hoko ʻa e … ngaahi faingataʻá ko e tupuʻanga ia e tupulaki ʻo e tuí.”2

ʻI heʻemau ngāue ʻaki e tuí, ne mau ʻilo ai naʻe mahuʻinga ke fakahoko ha ngaahi meʻa lahi:

  • Manatuʻi ʻa e fanga kiʻi meʻa iiki mo faingofuá. Naʻa mau maʻu ʻi he lotu fakafāmilí mo e ako folofolá ha “ngaahi fuʻu meʻa lalahi” (ʻAlamā 37:6) ʻi heʻemau moʻuí, ʻo hangē ko e ʻamanaki leleí mo e fiefiá.

  • Fefakamālohiaʻaki. Tuku ha taimi ke feohi, talanoa, pea mo fepoupouʻaki. ʻE lava ʻe he ngaahi lea poupou faingofuá ʻo fakahoko ha fuʻu liliu lahi.

  • Tā ha sīpinga kiate kimautolu takitaha. Naʻe ʻuhinga hono poupouʻi ʻeku fānaú ke nau hoko ko ha faʻifaʻitakiʻanga leleí, naʻe fie maʻu ke u tā foki mo ha sīpinga maʻanautolu. Naʻe fie maʻu ke u hokohoko atu ke “lea ʻia Kalaisi [mo] fiefia ʻia Kalaisi, … ke ʻilo ʻe [heʻeku] fānaú” (2 Nīfai 25:26) ʻoku totonu foki ke nau sio kiate Ia.

  • Falala ki he Tamai Hēvaní. Ko ʻEne palani maʻatautolu takitahá ko ha palani ia ʻo e fiefia. Naʻa mo e ngaahi taimi faingataʻá, “ʻoku ʻi ai ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá koeʻuhí ke nau maʻu ʻa e fiefiá” (2 Nīfai 2:25), pea ʻoku taumuʻa ʻa e ngaahi fāmilí ke nau fakataha ʻo taʻengata. Naʻe ʻomi ʻe he ngaahi moʻoni ko ʻení ha mālohi kiate kimautolu ʻi he ʻaho takitaha.

  • Tali pea fua totonu e ngaahi uiuiʻí. Naʻá ku ʻiloʻi naʻe mahuʻinga ke hokohoko atu ʻeku ngāue ʻi he ngaahi uiuiʻí, ke ngāue fakaetauhi, pea feohi mo e Kāingalotu kehe ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní. ʻI he taimi naʻá ku ʻilo ai naʻe fie hiva ha taha ʻo hoku ongo ʻofefiné ʻi he kuaea ʻa e uōtí, naʻá ku kau foki mo au ʻi he kuaeá. Ne mau maʻu ha fiefia lahi ʻi heʻemau hiva fakatahá.

  • Fanongo ki he konifelenisi lahí. ʻI ha taimi ʻe taha kimuʻa he konifelenisi lahí, ne u ongoʻi loto-foʻi mo lotua ke ʻilo pe ʻoku mahino nai ki ha taha hoku tūkungá. ʻI he konifelenisi pē ko iá naʻe pehē ai ʻe ʻEletā Tēvita S. Pekisitā ʻo e Kau Fitungofulú: “ʻOku ʻi ai ha ngaahi fāmili ʻe niʻihi ko e tamaí pē ʻokú ne tauhí. Ngaahi tokoua, ʻoku mau lotua mo fakamālō atu kiate kimoutolu.”3 Naʻe tokoni ia ke mahino kiate au ko e ʻofa mo e poupou tatau ʻoku fai ki he ngaahi faʻē tāutahá ʻoku ʻatā foki ia ki he ngaahi tamai tāutahá.

Fakaʻatā e Niʻihi Kehé ke Tokoni

Ko e meʻa tatau pē, naʻá ku hoko ko ha tamai ne feinga ke ohi toko taha hake hoku ongo ʻofefiné. Naʻá ku feinga ke fokotuʻu ha taimi fakataautaha mo kinaua fakatouʻosi ke fakamālohia homau vā fetuʻutakí. Ka te u tokoniʻi fēfē nai kinaua ke na teuteu ke hoko ko ha fefiné? Naʻe ʻikai fuoloa kuó u ʻilo naʻe lahi ange ʻa e ngaahi maʻuʻanga tokoní ʻi he meʻa ne u fakakaukau ki aí:

  • Kau mēmipa ʻo e fāmilí. ʻOku ou fakafetaʻi ki he ʻEikí koeʻuhí ko ha tuofefine ʻi he fono mo ha ʻofefine ʻi he fono naʻe nofo ofi mai peá na tokoniʻi au. Naʻá na ō mo hoku ongo ʻofefiné ki he ngaahi fakataha fakamatuʻotuʻá. Naʻá na tokoniʻi hoku ongo ʻofefiné ke na teuteu ki he ngaahi hulohulá. Ka ko e meʻa mahuʻinga tahá, naʻá na fakafanongo. Naʻá na vahevahe ʻa e ngaahi ʻamanaki, manavasiʻi, fakaʻamu, mo e ngaahi holi ʻa hoku ongo ʻofefiné. Naʻá na tokoniʻi kinaua ke na tupulaki mei heʻena kei siʻí ki he finemuí pea aʻu ʻo na fuʻu fefine ʻaki ha mahino ki he founga ko iá naʻe kehe ia mei he meʻa ne u lava ʻo fakahokó, ʻo ʻikai ke na teitei aʻusia ia ʻi he founga tatau.

  • Kaungāʻapí. Naʻe tokangaʻi ʻe he kaungāʻapi leleí hoku ʻofefiné mo ʻena tama fefiné ʻi he tuku ʻa e akó kae ʻoua kuó u foki ki ʻapi mei he ʻōfisí. Naʻe ʻave ʻe he ngaahi kaungāʻapi kehé ʻeku fānaú ki he akó ʻi he taimi naʻá ku fakataha pongipongia aí. Naʻe kosi taʻe-totongi maʻu pē hoku loto ʻataʻataá ʻe he kau ngāue ʻa hoku kaungāʻapi ʻe taha ne ʻi ai haʻane pisinisi tauhi ʻapi kae lava ke u maʻu ha taimi lahi ange mo hoku fāmilí.

  • Kau tangata ngāue fakaetauhí mo e kau taki ʻo e Siasí. Naʻe fakafekauʻaki ʻeku ongo tangata ngāue fakaetauhí mo e fakataha alēlea fakauōtí, pea hangē naʻe feinga ʻa e tokotaha kotoa pē ʻi he uōtí, tautautefito ki he kau taki ʻo e Palaimelí mo e Kau Finemuí, ke tokoniʻi hoku ongo ʻofefiné. Naʻá ku ako ko e taha ʻo e ngaahi meʻa maʻongoʻonga fekauʻaki mo e Fineʻofá ko ʻenau foaki moʻoni ʻa e fakanongá. Naʻe tuʻo taha hano fakamaʻa ʻe ha niʻihi ʻo kinautolu hoku falé kotoa. Pea ʻi he ngaahi ʻekitivitī ʻa e Kau Finemuí, naʻe fakapapauʻi maʻu pē ʻe ha taha naʻe ongoʻi ʻe hoku ongo ʻofefiné naʻá na kau.

He ʻikai aʻusia ʻe he taha kotoa ʻa e tuʻunga poupou tatau mo ʻení. Ka kuó u ako kapau he ʻikai ke tau ʻai ke ʻilo ʻe he niʻihi kehé ʻa e ngaahi meʻa ʻoku tau vakai ʻoku ʻikai ke aʻusia ʻe heʻetau fānaú ʻi he ʻikai ʻi ai ha faʻeé, mahalo he ʻikai mahino ki he niʻihi fakafoʻituitui ko iá ʻa e founga te nau lava ai ʻo tokoní.

Manatuʻi ʻOku ʻIkai Ke Ke Tuenoa

Naʻe pehē ʻe ʻEletā Pekisitā: “Ngaahi mātuʻa tāutaha, ʻoku ou fakamoʻoni atu ʻe tāpuekina kimoutolu mei langi, ʻi hoʻomou fai homou lelei tahá lolotonga e faingataʻa lahi taha ʻoku fehangahangai mo e faʻahinga ʻo e tangatá. Ko e moʻoni ʻoku ʻikai ke ke tuenoa. Tuku ke hanga ʻe he mālohi angaʻofa ʻa Sīsū Kalaisí ʻo faitāpuekina hoʻo moʻuí he taimí ni pea fakafonu ʻaki koe ʻa e ʻamanaki lelei ʻo e talaʻofa taʻengatá. Ke ke lototoʻa. Tui mo ʻamanaki lelei. Fakakaukau loto vilitaki atu ki he lolotongá pea hanga atu ki he kahaʻú ʻi he loto falala kakato.”4

Hangē ko ha taha pē ʻoku fehangahangai mo e ngaahi faingataʻá, ʻe ala ongoʻi lōmekina ʻa e ngaahi tamai tāutahá. ʻOku ou ʻiloʻi naʻe hoko ia kiate au he taimi ʻe niʻihi. Ka ʻoku ou ʻiloʻi foki ʻoku ʻi ai e ʻamanaki lelei mo e tokoni lahi ki he ngaahi tamai tāutahá ʻi he Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní.