2022
Ko e Meʻa Kuó u Ako fekauʻaki mo e Fakatomalá
Sune 2022


Fakakomipiuta Pē

Ko e Meʻa Kuó u Ako fekauʻaki mo e Fakatomalá

ʻOku nofo ʻa e tokotaha naʻá ne faʻú ʻi ʻAlesona, USA.

He ʻikai ha fetongi siʻisiʻi ange ʻe ala fakafehoanaki ki he fiefia ʻo e ʻunu ke ofi ange ki he ʻOtuá.

ʻĪmisi
ngaahi laʻivaʻe ʻoku ʻilonga ʻi he puipuituʻa lanu puluú

ʻI he konga lahi ʻo ʻeku moʻuí, kuó u fefaʻuhi mo e fakatomalá. Naʻá ku ʻiloʻi naʻe mahuʻinga pea ʻoku totonu ke u fakahoko ia, ka naʻe ʻikai mahino kakato ia kiate au. Pea koeʻuhí ko ha meʻa ia naʻe ʻikai ke u lava ʻo fakahoko lelei, naʻá ku ongoʻi loto-foʻi ʻi ha taimi pē ʻe lea ai ha taha ʻo fakamamafaʻi hono mahuʻingá.

Ne aʻu ki ha tuʻunga ne ʻikai ke u saiʻia he fanongo ki he foʻi lea ko e fakatomala koeʻuhí naʻe fakamanatu mai ai ha meʻa naʻe ʻikai ke u fakahoko. Naʻe hangē ia naʻá ku ʻautō ki muí, pea ko e fuoloa ange e hoko atu e palopalemá ni, ko ʻeku mamaʻo ange ia ki muí.

Faifai peá u fanongo ki he lea ko ʻeni ʻi he konifelenisi lahí mei he Palesiteni Lahi ʻo e Kau Talavoú he taimi ko iá ko Sitīveni W. ʻOueni, pea kamata leva ke kehe ʻeku fakakaukaú: “ʻOku mahulu ange e fiefia ʻo e fakatomalá ʻi he fiefia ʻo ha moʻui ʻoku leleí. Ko e fiefia ia ʻo hono fakamolemoleʻí, toe maʻá, mo e ofi ange ki he ʻOtuá. Ko hoʻo aʻusia pē ʻa e fiefia ko iá, he ʻikai ha toe meʻa ʻe fakafiemālie ange ai.”1

Naʻe fakaake ʻe ha lea konifelenisi lahi ʻe taha ha holi lahi ange ʻiate au ke toe fai lelei ange. Naʻe pehē ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni: “Tatau ai pē pe ʻokú ke ngaʻunu faivelenga atu ʻi he hala ʻo e fuakavá, humu pe mavahe mei he hala ʻo e fuakavá, pe ʻikai toe lava ʻo sio ki he hala ʻo e fuakavá mei ho tuʻunga he taimi ní, ʻoku ou kole atu ke ke fakatomala. Foua e mālohi fakaivia ʻo e fakatomala fakaʻaho—ʻo e fakahoko mo toe kiʻi lelei ange ʻi he ʻaho takitahá.”2

ʻI heʻeku fai hoku lelei tahá ke muimui ki he faleʻi ko ʻení, naʻá ku maʻu ʻa e ngaahi tali ki he ngaahi hohaʻá pea maʻu ha mahino lelei ange ki he ngaahi tāpuaki ʻo e fakatomalá. Ka naʻá ku fifili pe ko e hā e meʻa naʻe teʻeki mahino kiate au fekauʻaki mo e fakatomalá naʻe fuʻu faingataʻa aí.

Ko e faingataʻa ʻe taha kiate aú ko e ʻikai ke u manatuʻi kotoa e ngaahi angahala naʻá ku fakahoko ʻi he ʻaho ko iá. Naʻá ku ongoʻi fakapapau naʻe ngalo ʻiate au ha niʻihi. Te u lava fēfē ʻo fakatomala mei heʻeku ngaahi angahalá kotoa kapau naʻe ʻikai ke u manatuʻi kotoa kinautolu?

Naʻá ku fefaʻuhi mo e fehuʻí ni talu ʻeku papitaiso ʻi hoku taʻu valú. Naʻá ku ʻiloʻi naʻe fie maʻu ke u fakatomala, ka ko hai ha kiʻi tamasiʻi taʻu valu ʻokú ne hiki fakalau telau ʻa e angahala kotoa pē ʻokú ne fakahokó koeʻuhí ke ne lava ʻo fakatomalaʻi? ʻOku ou manatuʻi haʻaku tūʻulutui ʻe taha ʻo lotu mo pehē, “Tamai Hēvani, ʻoku ou fakatomala mei heʻeku ngaahi angahala kotoa pē!” Naʻe ʻikai ke u tui naʻe feʻunga hono fakahoko ia ʻi he founga ko iá, ka naʻe ʻikai ke u ʻiloʻi moʻoni ha toe meʻa ke fai.

Naʻá ku maʻu kimui ange ha tali ʻi he Tohi ʻa Molomoná. ʻOku akoʻi mai ʻi he ʻAlamā 38:14: “ʻOua naʻá ke pehē: ʻE ʻOtua, ʻoku ou fakamālō kiate koe koeʻuhi ʻoku mau lelei ange ʻi homau kāingá; ka ke pehē: ʻE ʻEiki, fakamolemoleʻi muʻa ʻeku taʻefeʻungá. … ʻIo, fakamoʻoniʻi hoʻo taʻefeʻungá ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá ʻi he taimi kotoa pē.”

ʻOku tokoni hono fakamoʻoniʻi ʻetau taʻefeʻungá ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá ke tau loto fakatōkilalo, ʻa ia ʻoku mahuʻinga ki he fakatomalá. ʻIkai ngata aí, te tau lava ʻo kole ki he Tamai Hēvaní ke tokoni mai ke tau vakai ki he ngaahi meʻa ʻi heʻetau moʻuí ʻoku fie maʻu ke fakatomalaʻi, liliu, pe fakaleleiʻí. ʻOkú Ne ʻafioʻi moʻoni ʻa e meʻa ʻoku fie maʻu ke tau liliu ke tau hoko ai ʻo hangē ko Iá, pea te Ne ueʻi hotau ʻatamaí mo e lotó ʻo kapau te tau kole ʻi he loto fakamātoato ke liliu mo fakatomala.

Ko e faingataʻa ʻe taha naʻá ku fehangahangai mo iá ko e ʻikai mahino kakato kiate au ʻa e fakakaukau ko ia hono siʻaki ʻetau ngaahi angahalá. ʻOku pehē ʻi heTokāteline mo e Ngaahi Fuakava 58:43: “Te mou ʻilo ʻi he meʻá ni ʻo kapau ʻoku fakatomala ha tangata mei heʻene ngaahi angahalá—vakai, te ne vete ia pea liʻaki ia.”

Naʻá ku tui naʻe ʻuhinga hono siʻaki ʻetau ngaahi angahalá ke tau palōmesi he ʻikai te tau toe fakahoko ia. Naʻe ʻuhinga nai ʻeni kapau te u toe fakahoko ia, tā naʻe ʻikai ke u liʻaki moʻoni kinautolu ʻi he kamataʻangá? Pea ʻi heʻeku tūʻulutui ʻo lotu ke vete mo siʻaki ʻeku ngaahi angahalá, naʻá ku ʻiloʻi nai hoku ngaahi vaivaí—ʻa e foʻi moʻoni ko ia te u toe lava ʻo fai ʻa e angahalá—ʻoku ʻuhinga ia naʻe ʻikai ke u liʻaki moʻoni ʻeku ngaahi angahalá? Ka naʻá ku ako ʻoku mahulu hake hono siʻaki ʻeku ngaahi angahalá ʻi he fakameʻapangoʻia pē ʻiate kinautolú. Kapau ko e meʻa pē ʻoku ou faí ko e fakameʻapangoʻia, pea mahalo kuo teʻeki ai ke u liʻaki ia.

Naʻe vahevahe ʻe ʻEletā Teili G. Lenilani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ʻa e fakakaukau ko ʻení: “Naʻe tohi ʻe he tangata faʻu tohi Kalisitiane ko C. S. Luisí fekauʻaki mo e fie maʻu pea mo e founga ki he liliu aí. Naʻá ne pehē ʻoku kau ʻi he fakatomalá ʻa e ʻfakafoki ki he hala totonú.ʼ Naʻá ne pehē ʻʻe lava ha meʻa hala ke fakatonutonu: kae ʻaki pē haʻo toe foki kae ʻoua kuó ke maʻu ʻa e fehalaākí pea ngāueʻi foʻou mei ai, kae ʻikai ʻaupito ko e hoko atu pē.’ Ko e konga ia ʻo e fakatomalá ke liliu ʻetau tōʻongá mo foki ki he ʻhala totonú’ ka ko hano konga pē ia. ʻOku toe kau foki he fakatomala moʻoní e liliu hotau lotó mo e fakakaukaú ki he ʻOtuá pea fakasītuʻaʻi e angahalá. Hangē ko hono fakamatalaʻi ʻe ʻIsikielí, ʻoku ʻuhinga e fakatomalá ke ʻtafoki mei he … angahalá, … pea fai ʻe ia ʻa ia ʻoku totonu mo leleí; … toe ʻatu ʻa e meʻa naʻe tuku ko e fakamoʻoní, … [pea] ʻeveʻeva ʻi he fekau ʻo e fakamoʻuí, ʻo ʻikai ke toe fai hala’ [ʻIsikieli 33:14–15].”3

ʻI heʻeku lotua ha tokoni ʻi he fakatomalá, naʻá ku fakahā ki he Tamai Hēvaní ʻoku ou fuʻu fie maʻu moʻoni ke u liliu pea naʻá ku loto fiemālie ke liliu. Naʻá ku ʻiloʻi ʻe tokoniʻi au ʻe he ʻEikí. Pea ko e moʻoni, naʻá Ne tokoniʻi au ke u liliu.

ʻI he kamatá, naʻe ʻikai tuʻuloa e liliú he taimi ʻe niʻihi pea naʻe fie maʻu ke u toe feinga pē. Ka ʻoku mahuʻinga ki he ʻEikí ʻa e ngaahi feinga ʻoku tau faí. Naʻe pehē ʻe ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, “ʻI he tokoni mai ʻa e meʻaʻofa ʻo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí mo e ivi ʻo e langí, te tau lava ʻo fakalakalaka, pea ko hono lelei ʻo e ongoongoleleí he ʻoku tāpuakiʻi kitautolu ʻi heʻetau feingá, neongo kapau ʻoku ʻikai ke tau lavaʻi maʻu pē ia.”4

Talu mei heʻeku maʻu ʻa e mahino ko ʻeni ki he fakatomalá, kuó u maʻu ha loto falala lahi ange ʻi heʻeku malava ke muimui ki he faleʻi ko ʻeni naʻe fai ʻe Palesiteni Nalesoní: “ʻOku hala ha meʻa ʻe toe fakatauʻatāina ange, fakaʻeiʻeiki ange, pe toe mahuʻinga ange ki heʻetau fakalakalaka fakafoʻituituí ka ko e tokanga fakaʻaho maʻu pē ki he fakatomalá. Ko e fakatomalá ʻoku ʻikai ko ha meʻa pē ʻoku hoko; ka ko ha ngāue. Ko e kī ia ki he fiefiá mo e nonga ʻo e ʻatamaí. Ko e taimi ʻoku fakatahaʻi ai mo e tuí, [ʻoku] malava leva ʻe he fakatomalá ʻo ʻai ke tau maʻu ʻa e mālohi ʻo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí.”5

ʻI he taimi naʻá ku fili ai ke u fakatomala lelei angé, naʻe ʻikai ke u teitei ʻilo ʻe ʻi ai hano ivi tākiekina tuʻuloa mo tolonga pehē ʻi heʻeku moʻuí. ʻOku moʻoni ʻa e ngaahi tāpuaki kuo maʻú. Naʻá ku fakatokangaʻi ko e ngaahi ongo ʻo e lotofoʻí naʻá ku maʻu ia mei he fili ʻo hoku laumālié, ʻa ia naʻe ʻikai ke ne loto ke u fakatomala. Naʻá ku toe fakatokangaʻi foki naʻe ʻikai ke u holomui maʻu pē ʻi heʻeku tōnounou ke fakatomalá ʻo hangē ko e faʻa mole meiate au e ngaahi tāpuaki ʻe niʻihi naʻá ku mei maʻu kapau naʻá ku feinga lahi ange ke fakahoko ʻa e ngaahi meʻa ne u mei lava ʻo fakahokó.

ʻI he hokohoko atu ʻeku fai hoku lelei tahá ke fakatomala ʻi he ʻaho takitaha, kuó u ongoʻi ai e ʻofa mo e fakahinohino ʻa e ʻOtuá ʻi ha ngaahi founga naʻe ʻikai ke u fakakaukau ki ai kimuʻa. ʻOku ʻikai ke u toe ongoʻi mafasia ʻi he angahalá. Kuó u fakatokangaʻi moʻoni ʻa e faingamālie mo e tāpuaki ko ia ʻo e fakatomalá. ʻOku mahino kiate au he taimí ni e meʻa ne lea ʻaki ʻe Brother ʻOuení: “Ko hoʻo aʻusia pē [ʻa e fiefia ʻo e fakatomalá], he ʻikai ha toe meʻa ʻe fakafiemālie ange ai.”