Liahona
Ko e Hā Naʻe ʻIkai Liliu ai ʻe he ʻOtuá ʻEku Moʻuí?
Sānuali 2024


“Ko e Hā Naʻe ʻIkai Liliu ai ʻe he ʻOtuá ʻEku Moʻuí?,” Liahona, Sānuali 2024.

Kakai Lalahi Kei Talavoú

Ko e Hā Naʻe ʻIkai Liliu ai ʻe he ʻOtuá ʻEku Moʻuí?

ʻI he taimi naʻe fuʻu palopalema ai ʻeku nofo-malí, naʻá ku ako fekauʻaki mo e mālohi ʻo e tauʻatāina ke filí.

ʻĪmisi
nima ʻokú ne pukepuke ha peni pea tohi ʻi ha tohi ʻoku fakaava

ʻI hoku taʻu 23, naʻe silaʻi au ʻi he temipalé ki he tangata ne u fakaʻānaua ki aí. ʻOku ʻikai ke u lava ʻo manatuʻi ha ʻaho fakafiefia ange ʻi heʻeku moʻuí kotoa.

Ka naʻe kamata ke liliu vave ʻa e meʻa kotoa pē ne u ʻamanaki maʻu pē ki ai ʻi heʻeku moʻuí. Naʻe fakaʻau ke fakautuutu ange hono ngaohikovia fakatuʻasino mo fakaeloto au ʻe hoku husepānití.

Naʻá ku ongoʻi puputuʻu mo loto-mamahi. Naʻe ʻikai mahino kiate au ʻa e ʻuhinga naʻe ʻikai ke hoko ai ʻeku faivelengá ko ha tākiekina lelei ʻi heʻeku nofo-malí. Naʻá ku ngāue fakafaifekau taimi kakato, tauhi ʻeku ngaahi fuakavá, muimui ki he ngaahi fekaú, pea aʻu ʻo u hoko ko ha tokotaha ngāue temipale. Ka neongo pe ko e hā ʻa e lahi ʻeku feinga ke ofi ange kia Sīsū Kalaisí, naʻe fakaʻau pē ke faingataʻa ange ʻeku nofo-malí.

ʻI heʻeku manatu ki aí, ne u fakatokangaʻi neongo naʻá ku fakakaukau ʻi he faʻa lotu pe ʻoku totonu ke u mali mo hoku husepānití pea tui te ma lava ʻo fakaleleiʻi ha ngaahi palopalema, ka naʻá ku tukunoaʻi ha ngaahi fakaʻilonga ki ha ngaahi palopalema ʻe ala hoko kimui ange ʻi heʻema nofo-malí.

Maʻu ʻo e Ngaahi Talí

Hili ha taʻu ʻe nima ʻo e ongoʻi tuenoá mo e ngaohikoviá, naʻe faingataʻaʻia hoku vā mo e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí. Naʻe maumauʻi mo ʻikai aʻusia ʻa ʻeku ngaahi ʻamanaki ki heʻeku moʻuí.

Ne u ongoʻi loto-mamahi ʻaupito.

ʻI he taimi naʻe mahino ai naʻe ʻikai loto hoku husepānití ke liliú, naʻe kamata leva ke u kole ki he ʻOtuá ke ne fakahaofi au mei hoku tūkungá pe fakahā mai kiate au ʻa e hala totonu ke u fou aí. Ka ʻi he taimi ne ʻikai maʻu ai ʻa e ngaahi tali naʻá ku fiemaʻú, naʻe kamata ke u tukuakiʻi ʻa e Tamai Hēvaní ko e tupuʻanga ia ʻo ʻeku mamahí.

Naʻe hokohoko atu ʻeku maʻulotú mo tauhi ʻeku ngaahi fuakavá, ka naʻe fonu hoku lotó ʻi he tāufehiʻa ʻi he ʻikai ha fakahinohinó.

Pea ʻi ha ʻaho ʻe taha naʻá ku fakatokangaʻi ai naʻá ku maʻu ʻa e tali ki hoku tūkungá—naʻe pau ke u fakaʻaongaʻi ʻeku tauʻatāina ke filí ke ngāue mo liliu hoku tūkungá. Pea naʻá ku ʻiloʻi ʻa e fili ʻe lelei taha kiate aú ʻaki ʻeku taumuʻa aofangatuku ke foki ki he Tamai Hēvaní.

Naʻe faifai peá u fakakaukau ke u fakahoko ha liliu: naʻá ku talanoa ki hoku husepānití, pea fakaʻohovalé, naʻá ma vālelei pē ʻi heʻema fakangata ʻema feohí.

Ko e Mālohi ke Filí

Naʻe tokoniʻi au ʻe he aʻusia faingataʻa ko ʻení ke u ako fekauʻaki mo e mālohi mo e mahuʻinga ʻo e meʻa-foaki ʻo e tauʻatāina ke filí kuo foaki mai ʻe he ʻOtuá.

Kuo akoʻi ʻe Palesiteni Tāleni H. ʻOakesi, ko e Tokoni ʻUluaki ʻi he Kau Palesitenisī ʻUluakí: “ʻI heʻetau toe sio kimuí ʻoku lava ke tau sio ki he meʻa makehe lahi ʻoku malava mei he ngaahi fili ne tau fai ʻi heʻetau moʻuí. ʻOku tau fai ha fili mo e tuʻutuʻuni lelei ange kapau te tau vakai ki he ngaahi meʻa ke fili mei aí pea fakalaulauloto ki honau ikuʻangá. ʻI heʻetau fai iá, te tau muimui ai ki he faleʻi ʻa Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni ke kamata ʻaki e fakakaukau ki he ikuʻangá. Ko e ikuʻanga kiate kitautolú ko e nofo maʻu pē ʻi he hala ʻo e fuakavá ʻi he temipalé ʻo fakatau ai ki he moʻui taʻengatá, ko e meʻaʻofa mahuʻinga taha ia ʻi he ngaahi meʻaʻofa kotoa pē ʻa e ʻOtuá.”1

Naʻá ku fakatokangaʻi he ʻikai puleʻi ʻe he Tamai Hēvaní ʻa e tauʻatāina ʻa ha taha ke filí—naʻá Ne tuku ke u fai ʻeku fili ke mali mo hoku husepānití. He ʻikai foki ke ne fakamālohiʻi hoku husepānití ke liliu, neongo naʻá ku tauhi ʻeku ngaahi fuakavá, he ʻoku fiemaʻu ha ngāue fakalaumālie mo fakatuʻasino ki he mali taʻengatá mei he ongomeʻá fakatouʻosi ʻi heʻena muimui kia Sīsū Kalaisí.

ʻI heʻetau fehangahangai mo e faingataʻá, te tau lava ʻo fakaʻaongaʻi ʻetau tauʻatāina ke filí ke liliu ʻetau fakakaukaú, ʻetau tōʻonga fakakaukaú, pea naʻa mo kitautolu. Ko e meʻa-foaki fakalangi ia ʻo e tauʻatāina ke filí. ʻOku finangalo ʻa e Tamai Hēvaní ke tau fekumi kiate Ia mo e Laumālié pea tau falala leva ke tau fai ʻa e fili lelei taha ʻi heʻetau moʻuí.

Tafoki ki he Fakamoʻuí

ʻI he kamataʻangá, naʻá ku ʻamanaki ke fakaakeake pea hoko vave atu mei heʻeku nofo-mali ngaohikoviá, ka naʻe tuai mo faingataʻa ʻa e foungá. ʻOku ou ongoʻi ha ʻamanaki lelei ki ha kahaʻu lelei ange ʻi heʻeku fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi naunau fakafiemālié, fakafanongo ki he ngaahi pōpoaki ʻa e kau palōfitá, lau ʻa e folofolá, lotú, mo e ongoʻi ʻa e ʻofa mo e poupou mei he ngaahi kaungāmeʻá mo e fāmilí. ʻI heʻeku fakaʻaongaʻi ʻeku tauʻatāina ke filí ke maʻu ʻa e fakamoʻuí, ʻoku ou hanganaki atu ki ha moʻui ʻoku kau ai ʻa e fakamolemolé mo e ngaahi vā fetuʻutaki fakaʻofoʻofa mo e niʻihi kehé, kau ai ʻa e Fakamoʻuí.

ʻI he lahi ange ʻa e mahino ki he founga hono fakaʻaongaʻi ʻo e tauʻatāina ke filí ʻi heʻeku moʻuí, naʻe liliu ʻeku ʻita ki he ʻOtuá ke u maʻu ha mahino, pea naʻe lava ke fakaleleiʻi hoku vā fetuʻutaki mo Iá.

Ko e taumuʻa kotoa ʻeni ʻo e ongoongoleleí—ko e fai ʻetau ngaahi fili ke haʻu kia Kalaisí, ʻo ngāueʻi ʻa e faleʻi mei he kau palōfita ʻoku nau poupouʻi kitautolu ke fakaʻaongaʻi ʻetau tauʻatāina ke filí ke falala ki he ʻEikí, mo fakatupu ha moʻui fakaʻofoʻofa mo fonu ʻi he tuí.

Hangē ko hono akoʻi ʻe Sisitā Kamila N. Sionisoni, ko e Palesiteni Lahi ʻo e Fineʻofá: “Ko hono moʻoní, ʻoku fakaʻatā kitautolu ʻe he tefitoʻi moʻoni ʻo e tauʻatāina ke filí ke tau fakakaukauʻi ʻetau moʻuí. … Ka ʻoku mateuteu ʻa Sīsū Kalaisi ke fakaʻaongaʻi kitautolu ko ha ngaahi meʻangāue fakalangi … ke fakahoko ʻEne palani ki heʻetau moʻuí … kapau ʻoku [tau] maʻu e tuí ke tuku Ke Ne hoko ko e kamataʻanga ʻo [ʻetau] moʻuí.2

Ko e taha ʻo e ngaahi aʻusia fakamamahi taha kuó u fehangahangai mo iá ko hono fakangata ʻeku nofo-malí. Ka kuó u ako ko e taimi ʻoku tau fehangahangai ai mo ha ngaahi faingataʻa taʻeʻamanekina ʻi he moʻuí, te tau lava ʻo fekumi ki ha tataki fakalaumālie mo fai ha ngaahi fili te ne tataki kitautolu ki muʻa ʻi he hala ʻo e fuakavá. ʻI heʻetau muimui ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí, te tau lava maʻu pē ʻo maʻu ha ʻamanaki lelei ʻi he ngaahi meʻa lelei ʻe hoko maí pea ʻi Heʻena ngaahi tāpuaki ʻo e melinó mo e fiefiá kuo talaʻofa maí.

ʻOku nofo ʻa e tokotaha naʻá ne faʻú ʻi Silei.