Kweilo̧k Eo Eļap
Erom̧ Juon Wōt Ippān Kraist
Eprōļ 2024 kweilo̧k eo eļap


Erom̧ Juon Wōt Ippān Kraist

Jej bōrokuk ippān doon kōn iakwe im tōmak ilo Jisōs Kraist im Pinmuur eo An. Kadkak in jetōb ko ad bōnjāer n̄an erom̧ juon wōt ippān Kraist.

Jān ke ikar dik wōt, ekar m̧wilaļ aō en̄jake Pinmuur eo an Jisōs Kraist, ak lukkuun Pinmuur eo an Rilo̧mo̧o̧r eo ear itok n̄an eō ilo m̧weo m̧ō ke ikar 25 iiō detta. Ej kab m̧ōj aō kadiwōjļo̧k jān Stanford Law School im kar ekkatak n̄an bōk teej eo epen an California n̄an erom̧ juon lawyer Jinō eaar kūrtok n̄a ilo taļboon im ba bwe jim̧m̧a Crozier Kimball, eo ekar jokwe Utah, elukkuun m̧ōjņo. Eaar ba bwe n̄e ij kōņaan lo e, iakuij ro̧o̧l n̄an kapijuknen. Jim̧m̧aō ekar 86 an iiō im ekar lukkuun nan̄inmej. Eaar juon iien lo ļo̧k eo em̧m̧an ippa. Ekar kanooj in m̧ōņōņō in lo eō im kwaļok naan in kam̧ool eo an n̄an eō.

Ke Crozier eaar jilu an iiō, jemān, David Patten Kimball, eaar mej ilo 44 iiō.1 Crozier eaar kōjatdikdik bwe jemān im jim̧aan , Heber C. Kimball, ren kar bun̄ būruer kōn mour eo an im en̄jake bwe eaar m̧ool n̄an jolet eo an.

Naan in kapilōk eo eaorōktata jim̧m̧aō n̄an eō ekar bwe in bōbrae jabdewōt kōļmenļo̧kjeņ n̄an bōk maron̄ kōn rūtto ro jibū im jim̧aaō etto. Eaar jiron̄ eō bwe jibadbad eo aō ej aikuj n̄an mije Rilo̧mo̧o̧r eo im Pinmuur eo an Rilo̧mo̧o̧r. Eaar ba bwe kōj jej aolep ro nejin Jemedwōj Ilan̄ eo ej iakwe. Jekdo̧o̧n wōn rūtto ro jibud im jim̧aad etto em̧ōj aer mej, kōj kajjojo jenaaj uwaake Rilo̧mo̧o̧r eo ej et ad kar kōjparok kien in An.

Jim̧m̧a ej kalimjōk Rilo̧mo̧o̧r eo āinwōt juon “Rilale Kōjām Eo,” juon eoon ilo 2 Nipai 9:41. Eaar ba n̄an eō bwe eaar kōjatdikdik bwe ekar lukkuun bwe an ukweļo̧k n̄an an karbōb n̄an bōk tūriam̧o̧ ean Rilo̧mo̧o̧r.2

Būruwō ekar lukkuun en̄jake im̧we an jetōb. Ikar jeļā bwe eaar juon em̧m̧aan eo ejim̧we mour eo an. Ekar juon jeban baam̧le im ekar jerbale jet mijen ko. Ear katakin eō bwe ejjeļo̧k juon emaron̄ jepļaak n̄an ippān Anij kōn wōt jerbal ko rem̧m̧an eļan̄n̄e ejjab kōn kōjeraam̧m̧an in Pinmuur eo an Rilo̧mo̧o̧r eo. Imaron̄ keememej wōt n̄an rainin iakwe im kam̧m̧oolol eo eļap an Jim̧m̧a kōn Rilo̧mo̧o̧r im Pinmuur eo An.

Ilo 2019 eo ekar wōr juon jerbal ilo Jerusalem,3 iaar loļo̧k juon ruum̧ eutiej eo me emaron̄ kar epaake ijo im Rilo̧mo̧o̧r eaar kwaļ neen Rikaļoor ro An m̧okta jān An Dōbwāāl. Iaar im̧we ilo jetōb im kar ļōmņak kōn wāween An kar kappeiki Rikaļoor ro An n̄an iakwe doon.

Ikar keememej Jar in Akweļap eo an Rilo̧mo̧o̧r kōn kōj. Jar in eaar waļo̧k ilo jejjōt awa ālkin jem̧ļo̧kin mour eo An ioon laļ in āinwōt an kar jeje ilo bok in Gospel Jon.

Jar in ekar iookļo̧k rikaļoor ro an Kraist, ekoba kōj aolep.4 Ilo kajjitōk eo an Rilo̧mo̧o̧r n̄an Jemān, Eaar akweļap “bwe ren aolep erom̧ juon wōt; āinwōt, Jema, Kwe ilo N̄a, im N̄a ilo Kwe, bwe er barāinwōt ren juon ilo Kōj.” Rilo̧mo̧o̧r eaar bar wōnm̧anļo̧k wōt, “Im aiboojoj eo Kwaar letok n̄an Eō Iar lelo̧k n̄an er; bwe ren juon, āinwōt Kōj juon.”5 Juon wōt ej ta eo Kraist eaar jar kake m̧okta jān Ketak eo An im An Debwāāl. Juon wōt ippān Kraist im Jemedwōj Ilan̄ emaron̄ in waļo̧k ilo Pinmuur eo an Rilo̧mo̧o̧r.

Tūriam̧o̧kake eo an Irooj ejjab pedped ioon baam̧le ko ad, jeļāļo̧kjeņ, jon̄an m̧weie, ak laļ ta jej itok jene. Ej pedped ioon ad juon wōt ippān Kraist im kien ko An.

Rikanaan eo Josep Smith im Oliver Cowdery rekar bōk revelesōn kōn doulul ko an Kabun̄ im kiene ilo 1830, jidik iien tokālik ilo an Kabun̄ in kar ejaak. Ta eo kiiō jākjen 20 kar riit jen Rikanaan Josep ilo kweilo̧k eo eļap jinointata an Kabun̄ in im kar revelesōn eo jinointata kar kōmālimi jān bōro wōt juon.6

Meļeļe ko kōn kobban revelesōn in relukkuun kabwilōn̄lōn̄. Ej katakin kōj kōn aorōkin im eddo eo an Rilo̧mo̧o̧r im wāween bōk kajoor im kōjeraam̧m̧an ko An ilo pinmuur in jouj eo An. Rikanaan Josep eaar 24 iiō dettan im em̧ōj an kar bōk elōn̄ revelesōn ko im kadedeļo̧k ukook eo an Bok in Mormon kōn menin letok im kajoor an Anij. Josep im Oliver jim̧or rej ro im kar kappiti āinwōt Rijilōk ro, kōn menin kar wōr ippāer mālim n̄an tōl Kabun̄ in.

Eoon 17 n̄an 36 ekitbuuj tukadu in kōmeļeļe ko raorōk kōn katak ko an Kabun̄ in, ekoba m̧ool eo kōn Anij, Kōm̧anm̧an eo an armej, Wōtļo̧k eo, im karōk in lo̧mo̧o̧r eo an Jemedwōj Ilan̄ kōn Pinmuur eo an Jisōs Kraist. Eoon 37 ekitbuuj men ko raorōk n̄an peptaij tok n̄an Kabun̄ in an Irooj. Eoon 75 n̄an 79 rej kōllaajrake jar ko an kwojkwoj eo im jej aikuj kōjerbali kajjojo Jabōt.

Katak ko, pedped ko, kwojkwoj ko, im jerbal ko im Irooj eaar kajutaki kōn Josep Smith, Rikanaan eo an Jepļaaktok in, rej lukkuun aorōk .7

Men ko aikuji n̄an pāptaij, ilo aer m̧wilaļ, rej jenolo̧k ilo aer lukkuun allikar. Rej m̧oktata kitbuuj ettā im̧aan mejān Anij, juon bōro erub im jetōb ettā,8 ukweļo̧k jen aolep bōd ko, bōk iood etan Jisōs Kraist, niknik n̄an jem̧ļo̧kin, im kwaļo̧k ilo jerbal ko ad bwe em̧ōj ad bōk ilo kōj Jetōb eo an Kraist.9

Elukkuun aorōk bwe aolep laajrak men ko raorōk n̄an peptaij rej ilo jetōb. Ejjab aikuj m̧weie im bun̄bun̄ n̄an peptaij. Ro rej jerata im ro m̧weie rej kōtmene jen er ejja laajrak in men ko wōt.

Ejjeļo̧k laajrak in jibadbad ko n̄an lale kwoj jān ia, m̧aan ak kōrā, ak doulul in armej ta eo kwoj jān e. Bok in Mormon ej kalikar bwe aolep rej ruwainene n̄an bōk ioer em̧m̧an eo an Irooj, “kilmej im mouj, rilokjak im rianemkwoj, m̧aan im kōrā; … aolep rej āinwōt wōt juon n̄an Anij.”10 “Ak aolep armej reutiej aolep ejjeļo̧k kalijekļo̧k, im ejjeļo̧k kabbōjrake.”11

Ad kile “juon wōt” im̧aan mejān Anij, ekōm̧m̧an ad meļeļe jidik n̄an kalikkar oktak ko ad jen doon. Jet rej rōjan̄ kōj ilo bwōd “n̄an kalimjek armej bwe rej lukkuun oktak jen kōj make im jen doon jen lukkuun er make. [Jet] rej lukkuun bōke, ak jet rej oktak jidik n̄an jerbali n̄an oktakier.”12

N̄an kakkobaba, jet rej lukkuun bōd ilo aer elmo̧kwot kōnke aolep armej rej ruwainene n̄an bōk em̧m̧an eo An, im mour indeeo, ejjab menin aurōk n̄an bōk karbōb ilo m̧wil.13

Ijoke, jeje ko rekwojarjar rej kam̧ool bwe aolep armej rej bōk eddo bwe ren ukweļo̧k jen jerawiwi ko im kōjparok kien ko An.14 Irooj ej kalikar bwe aolep ewōr aer anemkwoj n̄an kāālet im “rej anemkwōj n̄an kāālet anemkwōj im mour indeeo, kōn Rijojomar eo an armej otemjeļo̧k … im eo̧ron̄ kien ko An reļļap; im tiljek n̄an naan ko An, im kāālet mour indeeo.”15 Nan bōk kōjeraam̧m̧an ko an Pinmuur eo an Rilo̧mo̧o̧r eo, jej aikuj m̧ool ilo ad kōjerbal anemkwoj in kāālet eo ad n̄an kāālet Kraist im pokake kien ko An.

Ilo mour eo aō, meļeļein “anemkwoj in kāālet” im ”maron̄ n̄an kāālet” kar ļōmņak im kōnono kake. Ekar baj wōt im enaaj wōnm̧aanļo̧k wōt ilo elōn̄ tarpok ko me rekkar n̄an unin kōnono in.

Juon iien emootļo̧k juon rūkaki in university eo eaar kwaļo̧k ennaan in, “Ejjeļo̧k jikin anemkwoj in kāālet.”16 Ejjab juon menin bwilōn̄, rūkaki in eaar ba ilo an in naan, “Ejjeļo̧k men rot in Anij, … im ejjeļo̧k anemkwoj in kāālet, … im ej juon men bajjōk, eoktak, im ejjeļo̧k kobban.”17 Ijjab errā n̄an jidik.

Juon pedped in katak eo elukkuun in aorōk kōn tōmak eo ad bwe ewōr ad anemkwoj in kāālet,18 eo ekitbuuj anemkwoj.19 Anemkwoj in kāālet ej maron̄ eo n̄an kāālet im jerbal. Ej lukkun aurōk n̄an karōk in lomo̧o̧r eo. N̄e ejjeļo̧k anemkwoj in kāālet, jeban ekkatak, eddōklok, ak kāālet n̄an erom̧ juon wōt ippān Kraist. Kōn anemkwoj in kāālet, kōj “jej anemkwoj n̄an kāālet anemkwoj im mour indeo.”20 Ilo Ko̧o̧njeļ eo Ilan̄ ilo mour eo m̧okta, karōk eo an Jemed ekoba anemkwoj in kāālet āinwōt juon m̧ōttan eo eaorōk. Lucifer eaar jum̧ae im “ksppukot n̄an ko̧kkure anemkwoj in kāālet eo an armej.”21 Ilo jejjet, maron̄ eo n̄an bōk juon ānbwin kanniōk eo Setan ekar kajejtokjeņ koba ro raar ļoor e.

Jetōb ko jet ilo mour eo m̧okta rekkar kōjerbal anemkwoj in kālet ko aer ilo aer ļoor Jemedwōj Ilan̄. Jetōb ko rekkar bōk kōjeram̧m̧an kōn ļotak tok ilo mour in wabanban rej wōnm̧anļo̧k n̄an wōr aer anemkwoj in kālet. Jej anemkwoj in kālet im kōm̧m̧an jabdewōt, ak ejeļo̧k ad maron̄ ilo ta ko rej waļok. “Kāālet ko an em̧m̧an im jim̧we rej tōl ļo̧k n̄an m̧ōņōņō, aenōm̧m̧an im mour indeeo ijoke kāālet ko an jerawiwi im jorrāān rej tokālik tōl ļo̧k n̄an būrom̧ōj im en̄taan.”22 Einwōt an Alma kar kwaļo̧k, “Jerawiwi ejjan̄in kar m̧ōņōņō.”23

Ilo laļin im elukkun ļap jiāe ie, ewōr juon jibadbad ej emakūjkūj n̄an ļe m̧aan. Ilo ad kate kōj erom̧ juon eo em̧m̧antata jej m̧ool im wōrtokjān kōtōpar eo ad. Ej jejjet ippān naan eo an Anij. Jerbal in kijejeto ko n̄an kakkure ak jum̧ae ro jet ak kōm̧m̧an ketaan ko ilo jeram̧m̧an ko aer ej jab ekkar n̄an katak eo an Irooj. Jejjab aikuij ņa ruon jekjek ko an ro jet kōn juon kālet n̄an kōm̧m̧an jabdewōt men im ejjab ekkar ilo kien ko an Anij.

Ilo laļin rainin, epidodo n̄an pedped ioon mweuk ko im jeram̧m̧an jen jerbal im kōtōpar ko. Jet rej eļļo̧k jen pedped ko an indeo im kālet ko rej aurōk n̄an indeo. Jej aikuij jeļā n̄an ļoor kapilōk eo an Būrejitōn Russel M. Nelson n̄an “ļōmņak kōn selestial.”24

Kālet ko rej lukkun aurōk remaron̄ kōm̧m̧an jen enan̄in aolep jekdoon ta kapeel ko, maron̄ ko, iien ko rej jejjōt tok, ak jekjek ko jen jeram̧m̧an in jāān. Juon jokālet eo n̄an likūt kālet ko an baam̧le m̧oktata ej menin aurōk. Menin ej allikar ilo aolepen jeje ko rekwojarjar. Lōmņak kake ta eo ear waļok ilo 1 Nipai ijo Liai “ekar ilo̧k ilo āne jem̧aden. Im eaar likūt m̧weo im̧ōn, im bwidej in jolōt eo an, im an gold, im an silver, im an mennin aorōk otemjej, im bōk ejjeļo̧k jabdewōt ippān, ijello̧kun wōt baam̧le eo an.”25

Ilo ad jelm̧ae oktak in jekjek ko an mour, elōn̄ makūtkūt ko rej bōk jūkier im ewōr jidik ak enan̄in ejeļo̧k ad eļļā ioer. Appan̄ ko an ājmour im jūrrilo̧k ko aet remaron̄ ekkar ilo wāwein in. COVID-19 eo ear waļok kiiō ear kanooj jelet armej ro im rekkar kōm̧m̧an aolep men ko rejim̧we. Nan kālet ko rej lukkun aurōk, ej wōr ad maron̄. Ro̧o̧l lūkļo̧k n̄an raan in mijinede ko aō, Elder Marion D. Hanks, mijen būrejiten eo am, kar kōm̧m̧an bwe kōmin kemejmej jidikin poem eo jen Ella Wheeler Wilcox:

Eaar ejeļo̧k maron̄, ejeļo̧k mejān kajjik, ejeļo̧k an kilaan,

Emaron̄ kajekdoon ak bōbrae ak debij

Kālet eo epen an an̄in juon eo ej pen buruōn.26

Ilo wāwein ko an juon pedped, m̧wil, aorōk in kabun̄ , im mour ilo jim̧we, kōj ej wōr ad maron̄. Ad tōmak ilo im kabun̄ jar n̄an Anij Jemād im Nejin, Jisōs Kraist, ej juon kālet eo jej kōm̧m̧ane.27

Jouj im m̧eļeļe bwe ijjab rejañ ñan kajittokjen aurōkin jeļāļo̧kijen ak jerbal ko. Ta eo ij ba ej bwe elaññe jerbal ko rej ekkeijel ļo̧k ipen jeļāļo̧kijen ak jerbal ro rej utiejļo̧k jen bam̧le ak ñan erom̧ juon wōt ilo Kraist, men ko jejjab kōtmāni aer waļok jen jokālet ko ad remaron lukkun nana.

Meļeļe im alikkar in katak ko ilo Katak im Bujen Ko 20 ej lukkuun im̧we im kōm̧m̧akūt āinwōt an kapenļo̧k im kallikarļo̧k meļeļe ko rekwojarjar an jetōb. Ej katakin bwe lomo̧o̧r ej itok einwōt Jisōs Kraist ej kajim̧we im kakwojarjar juon jetōb ko rej ukweļo̧k kōn jouj eo an Rilomo̧o̧r eo.28 Ej kōpooj kōj n̄an jibadbad eo ej lukkuun aurōk an Pinmuur eo An.

Jej aikuj kate kōj iien otemjej n̄an kobaiktok ro jet ilo douluul eo ad n̄an juon wōt. Eļan̄n̄e jenaaj ļoor naan eo an Būreejtōn Nelson n̄an aiintok Israel jim̧or ilo ron̄ōl eo juon, jej aikuj kobaik ro jet bwe jen juon wōt. Āinwōt an Būreejtōn Nelson kar katakin: “Ilo kajojo laļ ko im turājet in āne ko ioon lo̧jet, armej ro rej niknik ilo tōmak rej aiintok doon ilo Kabun̄ eo an Jisōs Kraist im Armej ro Rekwojarjar ilo Raan Ko Āliktata. Oktak ko ilo m̧anit, kajin, m̧aan ak kōrā, armej in ia (race), im rilaļ (nationality) rej makunļo̧k ilo juon jekjek eļap ilo an ritōmak ro deļo̧n̄e iaļ in bujen eo im itok n̄an ad Ripinmuur eo ejitōnbōro.”29

Jej juon wōt kōn iakwe im tōmak ilo Jisōs Kraist im Pinmuur eo An. Kadkak in jetōb ko ad bōnjāer n̄an erom̧ juon wōt ippān Kraist. Kain̄i ko an peptaij im kwojkwoj eo rej waļok ilo Katak im Bujen Ko 20, ippān bujen tampeļ ko ad ej kobaik kōj ilo juon wāween eo ejenolo̧k im ej kõtlok kõj n̄an erom̧ juon wõt ilo aolep wāween ko raorõk n̄an indeeo im n̄an mour ilo aenōm̧m̧an im meanwõd.

Ij kwaļok aō kam̧ool epen im kalikkar bwe Jisōs Kraist ej mour, im kõn Pinmuur eo An, jemaron̄ erom̧ juon wōt ippān Kraist. Ilo āt eo ekwojarjar etan Jisōs Kraist, amen.

Kakeememej ko

  1. David, ke ej 17 an iiō, kar jipan̄ kotak jet iaan armej ro rekwojarjar n̄an turājet in Sweetwater Reba eo im ear obrak kin ice ilo iien eo rekkar lokjak ioon meļaaj ko routiej ilo Wyoming (lale Armej ro Rekwojarjar: Bwebwenato eo an Kabun̄ eo An Jisōs Kraist im Armej ro Rekwojarjar ilo Raan ko Aliktata, volume 2, No Unhallowed Hand, 1846–1893 [2020], 237).

  2. Lale Moronai 7:27–28.

  3. The Chief Rabbi of Norway, Rabbi Michael Melchior, and I were the keynote speakers at a Jewish–Latter-day Saint scholars’ dialogue held on June 5, 2019, at the BYU Jerusalem Center in Israel.

  4. Lale Jon 17:20.

  5. Jon 17:21–22.

  6. Lale “The Conference Minutes and Record Book of Christ’s Church of Latter Day Saints, 1838–1839, 1844” (commonly known as the Far West Record), June 9, 1830, Church History Library, Salt Lake City; Steven C. Harper, Making Sense of the Doctrine and Covenants (2008), 75.

  7. Katak im Bujen Ko 20 ekkar revelesōn eo jinointata kar je ilo jikin nuuj eo an Kabun̄ im kar kõjerbale jen mijinede ro ilo kautiej n̄an katak ko im jerbal ko an kain̄i ko an peptaij im kwojkwoj eo (lale Harper, Making Sense of the Doctrine and Covenants, 75).

  8. Lale 2 Nipai 2:7.

  9. Lale Katak im Bujen Ko 20:37.

  10. 2 Nipai 26:33.

  11. 2 Nipai 26:28.

  12. Peter Wood, Diversity: The Invention of a Concept (2003), 20.

  13. Nehor ekar bōk jerbal in (lale Alma 1:4).

  14. Lale Katak im Bujen Ko 29:49–50.

  15. 2 Nipai 2:27-28.

  16. Stanford (publication of the Stanford Alumni Association), Dec. 2023, cover.

  17. In Sam Scott, “As If You Had a Choice,” Stanford, Dec. 2023, 44. Ennaan in ej kalikkar rikaki eo einwõt Robert Sapolsky, juon rikaki in biology,neurology, and neurosurgery, ilo Stanford im juon rijejej eo e win bok in science ko an. Ennaan in ej kwaļok kin ļõmņak ko im rej jum̧ae jān Alfred Mele, juon rūkaki in philosophy ilo Florida State University, eo eaar jebban juon jerbal eo etan John Templeton Foundation project kõn maron̄ im jim̧we. Eaar ba, “Scientist ro relukkuun jan̄in kam̧ool bwe jim̧we im maron̄—bar jim̧we im maron̄ in kõtõpar—ej juon elmakwot” (in Scott, “As If You Had a Choice,” 46).

  18. Lale D. Todd Christofferson, “Moral Agency” (Brigham Young University devotional, Jan. 31, 2006), speeches.byu.edu.

  19. Lale Katak im Bujen Ko 58:27.

  20. 2 Nipai 2:27.

  21. Moses 4:3.

  22. True to the Faith: A Gospel Reference (2004), 12.

  23. Alma 41:10.

  24. Lale Russell M. Nelson, “Ļōmņak kōn Selestial!,” Liaona, Nob. 2023, 117–20.

  25. 1 Nipai 2:4.

  26. Poetical Works of Ella Wheeler Wilcox (1917), 129.

  27. I have always loved the quote shared by Elder Neal A. Maxwell that stated this in a most succinct fashion: “If you have not chosen the kingdom of God first, it will in the end make no difference what you have chosen instead” (attributed to William Law, an 18th-century English clergyman; quoted in Neal A. Maxwell, “Response to a Call,” Ensign, May 1974, 112).

  28. Lale Katak im Bujen Ko 20:29–31. Calvinism theology ekar kalikkar jim̧we im kareeo eo an jetõb ko rekkar bun̄ kõn jouj eo an Jisōs Kraist. Eaar kwaļo̧k bwe Anij eaar karōk m̧okta jetōb ko n̄an lo̧mo̧o̧r, ejjeļo̧k juon emaron̄ ukōt menin. Katak im Bujen Ko 20 kõm̧m̧an juon keidi eo oktak ipen Calvinism. Ej riit āinwõt in, “Ak emaron̄ waļok bwe armej remaron̄ bun̄ļo̧k jān jouj eo im eļļo̧k jān Anij eo emour” (lale Katak im Bujen Ko 20:32–34; Harper, Meļeļe kõn Katak im Bujen Ko, 74).

  29. Russell M. Nelson, “Building Bridges,” Liahona, Dec. 2018, 51.