“Sai Au Ga Na Rarama Mo Dou Dulaka Cake”

Au nanuma rawa sara e dua na lacadrau lailai au a cula niu a se goneyalewa lailai ena Lalai. E a volai toka kina: “Oqo ena kauta mai na rarama ni kosipeli ki na loma ni noqu vale.” Au a vakataroga, “Na rarama cava beka o ya?” E a vakamacalataka sara ga o Jisu Karisito na ka oqo ena gauna a vakatavulici ira tiko kina na Nifai. E a kaya o Koya: “Ia mo dou dulaka cake na nomudou rarama me cilavi vuravura.” E a qai vakamacalataka: “Sai Au ga na rarama mo dou dulaka cake—me vaka dou sa raica ni’u a kitaka” (3 Nifai 18:24, e vakamatatataki).

Na cava beka era a raica na Nifai ni a cakava o Koya, ka meu rawa ni vakayacora na veika o ya ena noqu matavuvale? Ena gauna era sa vinakata kina na tamata me na tiko vakalailai tale vata kei ira ko Koya, sa lomani ira sara o Koya ka a mani tiko tale vata kei ira. E a qai vakabulai ira, masu vata kei ira, vakavulici ira, tagi vata kei ira, masulaki ira na luvedra lalai, vakani ira, qaravi ira, ka vota yani na sakaramede ka me ra na veiyalayalatitaka me ra dau nanumi Koya tikoga. Na Nona cakacaka ena kedra maliwa sa ikoya na nodra vakavulici kei na nodra lomani yadudua, na Nona vakacavara na cakacaka nei Tamana ka vakarota vua me vakayacora. E a sega mada ga ni nanumi Koya vakai Koya ga. Niu sa mai kila na ka oqo, au sa tekivutaka kina ena noqu bula meu vakasaqara meu kauta mai na Nona rarama oqo ki na noqu vuvale ena yalo veinanumi, o ya na itovo Vakarisito.

Oqo e sega ni cakacaka rawarawa. E sega soti ni dau kilai levu na bula vakavuvale vinaka. Ena rawarawa beka kina me da na “tucake ka rarama mai, io me cila yani na nomudou rarama me ivakaraitaki vei ira na veimatanitu” (V&V 115:5, e vakamatatataki) ka sega ni rarama wale tikoga kina na nomuni matavuvale. Ena so na gauna era sega ni dau raici keda eso ni da caka vinaka, ka wasea tiko na noda rarama ena noda dui vuvale. Sa ivakarau ni bula ni tamata me dau gadreva ka vakasaqara na vakalagilagi kei na veikauwaitaki. E a vakavulica o Ilamani vei rau na luvena o Nifai kei Liai me rau vakayacora na cakacaka vinaka nei tubudrau erau a vakatokayacataki kina,“raica ni drau sa kitaka na veika oqo, kakua ni sakitaki kemudrau; ia mo drau kitaka ga mo drau kumuna vata kina na nomudrau iyau mai lomalagi” (Ilamani 5:8). E sega ni dodonu me vakayacori na cakacaka vinaka ena inaki me da rogo kina.

Ena ivola nei Charles Dickens na Bleak House, e tukuni tiko kina e dua na marama o ya o Mrs. Jellyby, ka kaya kina o koya ni nona malumalumu na marama oqo sa ikoya na “dauloloma vakarairai.” E dau vakaogai koya sara ena nona vukei ira e dua na mataqali ka vakaleqai tu mai na dua tale na vanua yawa ka sega mada ga ni bau raici na luvena e duka veluvelu tu mai ka gadreva me karoni. Sa dau vinakata sara ga o Mrs. Jellyby me dau raica o ira na tamata na nona cakacaka vinaka kei na kena vakaitamera. (Raica Charles Dickens, Bleak House, [1985], 82–87). E rairai beka eso vei keda ena gadreva me veivuke ena veivueti ni cagilaba ka sega ena veivueti ena vuvale. Erau ka bibi ruarua, ia na veivueti ena vuvale sa noda itavi me vakaliuci ka sa ka tawamudu. “Sa nodrau itavi bibi na itubutubu me rau susugi ira cake na luvedra ena loloma kei na bula dodonu, me rau vakarautaka na veika vakayago ka vakakina na veika vakayalo.” (“Na Matavuvale: Ai Vakaro ki Vuravura Raraba,” Liaona, Okot. 2004, 49).

Au nanuma rawa tale eke e dua na tamata ka kena veibasai na tamata e talanoataka tiko o Dickens. Oqo o Dorothea e noqu marama qaqa mai na dua na ivola au dau taleitaka na, Middlemarch. E nanumi na marama oqo ena icavacava ni italanoa ni ivola me baleta na nona dau lomani ira na nona matavuvale kei ira na itokani. E tukuni ni: “Sa nona itovo tu me … dau taurivaka na veisalatu e sega tu ni dau rogo se kilai levu vei ira na tamata. Ia e dau vakilai sara ka veilauti na nona cakacaka vei ira era tiko vakavolivoliti koya: ni na vinaka cake tikoga na vuravura ena vakatau tale tikoga ki na veika vinaka e sega tu ni kilai; ka ni veika vakaoqori ena sega ni ka vakatani vei iko kei au ia e a rawa ni yaco beka, ka ra sa sega ni dolei rawa kina o ira era bula dodonu ka sega tu ni ra kilai, ka ra laki vakacegu koto ena nodra ibulubulu tawa sikovi” (George Eliot, Middlemarch [1986], 682).

Ena loma ni veiyabaki ni vakavakarau oqo, o ni sa vakayagataka vakalevu na goneyalewa na nomuni gauna ena vuli se na cakacaka ka ciqoma mai kina na idole, veivakacaucautaki, koroi, reveni, se icocovi. Ni ko ni toso mai ena ivakatagedegede o ya mo ni goneyalewa matua, ena yaco e dua na veisau levu mai na ituvatuva e taudaku. Ia e sega tale ni dua na gauna vakaoqo me madigi vinaka ni veiqaravi ena yalo veinanumi me vaka e a vakayacora na Karisito ena nomuni na qaravi ira e drau vakadrau ena leqaleqa ni veisiga ena ka vakayago, vakasama, kei na ka vakayalo. Ko ni na kauta yani na rarama ni kosipeli ki na nomuni vuvale—ka me kakua ni ka vakarairai, ia me ka ni veivakatorocaketaki vei ira eso—o ira na turaga kei na marama qaqa ka rarama.

Na vuvale e noda itikotiko vakaitaukei talega, ka ka ni rarawa ni da dau vakawalena tu ga vakawasoma. Ena so na gauna ena loma ni noda dui vuvale kei na matavuvale eda dau ca vakalevu vei ira sara ga na tamata era bibi duadua ki na noda bula. Au nanuma vinaka tiko oqo na mataka ni dua na siga niu a se yabaki 14 kina. Niu a vakarau gole tiko ki koronivuli, au a levaci rau ka cudruvi rau na noqu itubutubu kei iratou na taciqu. Niu sa biubiu mai vale, au a vakaraitaki vinaka sara vei draiva ni basi ka marautaki ira sara na noqu icaba. Au a vakila sara ni cala na veika au a vakayacora o ya, ka sa yaco vei au e dua na mosi ni yalo bibi. Au a kerea vua na qasenivuli me solia mada vei au e vica na miniti meu qiri ki vale. Au a qai kere veivosoti vei tinaqu ena vuku ni noqu itovo o ya ka tukuna vua niu lomani koya sara vakalevu ka’u a yalataka vua meu na vinaka cake ena noqu ivakaraitaki.

E vuqa vei keda sa dredre sara me ra tiko ena noda loma ni vale ka sega ni veicudruvi ena loma mada ga ni dua na siga. E a vinaka tu na nodra veimaliwai na matatamata ni matanitu vaka-Nifai ena loma ni rua na drau na yabaki ka a “sega na veileti ena vanua… . A sa sega na vuvu kei na veileti, na ue, na veibutakoci, na lasu, na laba kei na veimataqali gagano ca; era sa tamata mamarau cake mai vei ira na tamata kecega sa bulia na Kalou” (4 Nifai 1:15–16).

Eso vei keda era a sucu mai ki na matavuvale era vakaleqai tu vakalevu. O ira mada ga na matavuvale vinaka era dau bolei sara vakalevu. E dodonu me da saga sara me da vakayacora na veika e a vakayacora na Karisito vei ira na Nifai. Me vaka ga e vakavulica na iVakaro ni Matavuvale, “Ni na qai laki kunei ga na bula marau ena veimatavuvale, ke vakayavutaki ena ivakavuvuli i Jisu Karisito” (Liaona, Okot. 2004, 49). Me da sa yaco me da rarama me da vukei ira na noda matavuvale me valuti kina na ivalavala ca, cudrucudru, vuvu, kei na veivala. Me da masu vata, tagi vata, veiqaravi ena vuku ni mavoa, ka yalo veinanumi ka veiqaravi vakaikeda.

Oi kemuni na goneyalewa ko ni sa vakavakarau tiko oqo mo ni vaqaqacotaka na nomuni dui matavuvale kei na vuvale ni veisiga ni mataka ena nomuni kauta yani na rarama ki na nomuni dui vuvale kei na matavuvale ena gauna oqo. Na veika lalai ka sega ni daukauwaitaki tu ko na dau vakayacora ena dau vakayaco ka lelevu. Au a wilika e dua na kedra italanoa eso na baca ni qele lalai a kune mai Niu Siladi. O ira yadua na baca lalai oqo e tiko vei ira e dua na mata ni cina lailai toka ga. Ia ni ra waqa vata kece mai e milioni vei ira oqo ena loma ni qara e ramase sara ga ka rawa kina vua e dua me rawa ni wilika e dua na ivola. Sa vakakina na noda dui itovo vinaka [Vakarisito] yadua, ena rawa me na solia yani e dua na tiki ni rarama, ia ni ra umanaki vata sa na laurai kina e dua na veisau levu. Era na vakavotuya tiko vei keda na matasere ena bogi nikua na bibi ni kena dau wasei yani na noda rarama lalai ena nodratou na lagata na “Serau Mai”:

Sa rawa me da rarama mai ena noda rawa ni veimei vei ganeda lailai, vakasigalevu vata kei na dua na sisita ena valenikana ni koronivuli, veivuke e vale, vosota mo kakua ni veileti, veimarautaki ni yaco na rawa ka, wasei ni dua na iloloma soli, veiqaravi ni dua e tauvimate, biuta toka e dua na ivola ni vakavinavinaka ena loga ni moce nei ta se nei na ena bogi, vosota e dua na caka cala, ka wasea na noda ivakadinadina.

Mai Romania au a sotavi Raluca kina, e dua na goneyalewa yabaki 17 ka a se qai lewena walega oqo na Lotu. E a siga marautaki sara na nona papitaiso baleta mai na veika tale eso era a tiko kece kina na nona matavuvale. Erau a vakila e kea na Yalo Tabu o tinana kei tacina ka rau vinakata sara me vakavulici rau o irau na daukaulotu. Sa yaco me lomaleqa kina o tamadratou ni sa nanuma o koya ni ratou sa lako tani yani na nona matavuvale taucoko ki na dua tale na lotu tawakilai. E a qai sega ni vakadonuya o koya, ka yaco me veicacati na matavuvale. Ia e a qai nanuma sara o Raluca ni sa vakayacora oti e dua na veiyalayalati ni papitaiso me taura na yaca i Jisu Karisito. E a tovolea me dulaka cake na Nona rarama ena nona vakayacora ena loma ni nona vuvale na veika ena rawa ni vakayacora o Koya. Sa yaco me veivakacegui o koya. Sa dau ni ivakaraitaki vinaka. Sa yaco me qasenivuli. Sa veivakabulai o koya.

Sa laki yaco sara me sa yalomalua mai o tamana, ka sa vakadonuya me ra vulica talega na veika baleta na Lotu o iratou na kena vo. Eratou a qai papitaiso talega. Sa qai kena itinitini, ka sa ka ni marau vei iratou kece ni sa mai lewena talega na Lotu o tama ni matavuvale. Ena siga ni nona papitaiso e a kaya kina o koya ni dua na gauna e a rua tu na ivakarau ni yalo ena nodratou matavuvale. Ia oqo eratou sa mai dua ga na vakabauta ka dua ga na papitaiso ka sa tali vata na yalodratou ena duavata kei na veilomani. E a vakavinavinakataki rau na daukaulotu kei ira na lewenilotu era a vukei iratou. E a qai dolea e dua na vosa ni vakavinavinaka vei Raluca na luvena yalewa ena nona itovo Vakarisito e dau vakayacora e vale ena gauna dredre, ena nona dau veivakacegui, veivakabulai, qasenivuli, ivakaraitaki vinaka, kei na rarama o ya ka laki vakavuna me kau yani na matavuvale taucoko ki na Lotu i Jisu Karisito.

Sa tu vei kemuni yadua na rarama. Ena noqu raica na matamuni ena bogi nikua ka nanuma tiko na matamuni oqo niu gole yani ki na veiyasai vuravura, au sa raica rawa na rarama e matamuni, me vakataka, “na matadra na agilosi” ( Ilamani 5:36). Me vakataki rau na luvei Ilamani ena loma ni dua na vuravura e solegi tu ena butobuto ni ivalavala ca, e a “serau” (Ilamani 5:36) na matadrau o Nifai kei Liai. O ira era a tu e kea era vinakata talega na rarama o ya ka ra taroga, “A cava me da kitaka me kau tani kina na o loaloa ka vakaruguti keda tu oqo?” (Ilamani 5:40) Era a vakavulici me ra veivutuni ka vakabauti Jisu Karisito. Ni ra sa vakayacora na veika o ya e sa takali sara yani na o loaloa; ka ra sa vakarurugi ena dua na rarama, e dua na duru bukawaqa, ka sa vuabale na nodra marau mai na kaukauwa ni Yalo Tabu (raica Ilamani 5:43–45).

Ni ko wasea na nomu rarama, era na kunea talega na tamata na rarama e levu cake. E dua tale beka ena gadreva cake vakalevu na nomu cina me vakataki iratou na nomu matavuvale? Au raici kemuni na goneyalewa talei oqo ni nomuni rarama sa ivurevure ni kaukauwa ena gauna oqo ka inuinui ni veisiga mai muri ena nomuni vuvale kei na loma ni Lotu.

Sai Jisu Karisito ga na rarama me da dulaka cake tiko. “Sai Koya ga na rarama, na bula kei na inuinui kei vuravura. Na Nona salatu sa ilakolako ki na bula marau ena bula oqo kei na bula tawamudu ena vuravura sa roro tiko mai” (“Se Bula na Karisito: Na Nodratou iVakadinadina na iApositolo,” Liaona, Epe. 2000, 2–3). Me da sa rarama mai ena Nona rarama, ena yaca i Jisu Karisito, emeni.