2010
Ongo Kiʻi Fakamalu Faka-Paionia
Siulai 2010


Ongo Kiʻi Fakamalu Faka-Paionia

“Ko e manavaʻofá ʻa e ʻofa haohaoa ʻa Kalaisí, pea ʻoku tolonga ia ʻo taʻengata” (Molonai 7:47).

Ne pehē ange ʻe he tokotaha taʻu nima ko Kilisitiana Lāsení ki hono kiʻi tokouá, “Sala! Sala, ʻā hake! Kuo taimi ke tau ō.”

Ne feinga e kiʻi taʻahine taʻu tolu ko Salá ke ʻāʻā hake hono matá.

Pea lāunga kei fiemohea hake pē, “Ka ʻoku kei fakapoʻuli pē ʻa tuʻa ia.”

“ ʻOku ou ʻilo, ka ʻoku talamai ʻe Mama kuo pau ke tau kamata pongipongia. ʻOku vavé ni pē ha mavahe ʻa e vaka ki ʻAmeliká.”

Ne kau ʻa e fāmili Lāsení ki he Siasí ʻi Tenimaʻake. Te nau fakahoko ʻeni ha folau lōloa ke kau fakataha mo e Kāingalotú ʻi he Teleʻa Sōlekí.

Ne tokoni ʻa Kilisitiana ke fakatui e vala ʻo Sala. Ne vakavakai fakaʻosi takai holo ʻa e ongo kiʻi tamaiki fefiné ni ki hona loki mohe fiemālié mo tō pē hona loʻimatá. Naʻá na ʻilo ʻe fuoloa peá na toki mohe ʻi ha moheʻanga lelei moʻoni.

Ne talaange leva ʻe Kilisitiana ʻi heʻene toʻo hake hono kiʻi fakamalu leisi siliká, “ ʻOua naʻa ngalo ho kiʻi fakamalú, Sala. Naʻe talamai ʻe Mama te ne faʻo fakataha mo e nāunau mohengá.”

Naʻe pehē ʻe he Tangataʻeikí mo e Fineʻeikí he ʻʻikai ke na lava ʻo toe ʻave ha meʻa tukukehe pē ʻa e ngaahi meʻa pau ʻoku fie maʻu ʻi he folau ki ʻAmeliká. Hili hono faʻo ʻo e nāunau mohengá, valá, mo e ngaahi meʻangāué, ne ʻikai ha feituʻu ia ʻe toe ʻatā ki ha toe meʻa. Ka naʻe kole ʻa Kilisitiana mo Sala ke ʻave pē muʻa ha meʻa ʻe taha ʻokú na saiʻia aí ki honau ʻapi foʻoú. He ko hono moʻoní, ʻoku tuku ʻena fanga kiʻi tamapuá, ngaahi tohí, mo e ngaahi meʻa vaʻingá. Naʻe takitaha fili leva ʻe he ongo kiʻi tamaikí hona ongo kiʻi fakamalu fakaʻofoʻofá.

ʻI he hopo ʻa e laʻaá, ne heka leva ʻa Kilisitiana mo hono fāmilí ki he vaka ʻe folau ki ʻAmeliká. Naʻa nau fiefia ke ō ki Saione, neongo naʻe pau ke tuku honau ngaahi kaungāmeʻá, fāmilí, mo honau ʻapí.

Naʻe lōloa mo fakaongosia e vahafolaú. ʻI he ngaahi hoʻatā ʻafú ʻi he vaká, ne fakaʻaongaʻi ai ʻe he ongo kiʻi tamaiki fefiné ni hona ongo kiʻi fakamalu fakaʻofoʻofá ke maluʻi e laʻaá mei hona ʻulú. Kapau naʻe angi ʻa e matangí ki he feituʻu totonú, naʻe folau hangatonu lelei ʻa e vaká. Ka, kapau ʻe teka ʻa e matangi, naʻe tekeʻi fakaholomui ʻa e vaká, ʻo faʻa meimei mamaʻo tatau pē mo e lōloa ne nau ʻosi folau mai aí.

ʻI he tūʻuta ʻa e fāmili Lāsení ki ʻAmeliká, ne nau fakatau leva ha saliote mo ha pulu pea kamata leva ʻenau fononga lōloa ki he Teleʻa Sōlekí. Naʻe ngatupetupe ʻenau heka ʻi he salioté mo ʻafu, ko ia, ne faʻa luelue lalo leva ʻa Kilisitiana mo Sala.

Hangē ko ha ngaahi fāmili paionia tokolahi, naʻe foua ʻe he fāmili ʻo Kilisitianá ha ngaahi faingataʻa mo ha meʻa fakamamahi he fonongá. Naʻe siʻi mate ʻa e kiʻi tuongaʻane ʻo Kilisitiana naʻe toki fāʻeleʻí he fonongá pea naʻe tanu ia ʻi he toafá.

Hili e tūʻuta ʻa e fāmili Lāsení ki he Teleʻa Sōlekí he 1857, naʻe manako ʻa Kilisitiana ke ʻalu ki he lotú mo e fānau kehe ʻi hono toʻú. Naʻe toʻo fiefia pē ʻe Kilisitiana mo Sala hona ongo kiʻi fakamalú ki he lotú he Sāpate kotoa ke maluʻi e laʻā vevela ʻo e toafá mei hona fofonga.

ʻI he fakalau atu ʻa e ngaahi ʻahó mo e ngaahi uiké, ne kamata ke ʻosi e paʻanga mo e meʻakai ʻa e fāmilí. ʻI ha pō ʻe taha ne fanongo atu ai ʻa Kilisitiana ki hono aleaʻi ʻe he ongomātuʻá ʻa e palopalemá. Naʻe pehē heʻene tangataʻeikí ʻokú ne ʻilo ha fāmili naʻe tāpuekina ʻaki ha ututaʻu keleni lelei. ʻE lava ʻe he fāmili Lāsení ʻo fakafetongi ʻaki ha meʻa ʻoku nau maʻu ha mahoaʻa. Ka ko e hā ha meʻa ʻoku nau maʻu ke fakafetongi ʻaki?

Ne lea hake leva ʻa Kilisitiana. “Tangataʻeiki, te ke lava ʻo fakafetongi homa ongo kiʻi fakamalu mo Salá.”

“Ka ʻokú mo saiʻia ʻi homo ongo kiʻi fakamalú Kilisitiana. He ʻikai ke u lava ʻe au ʻo fai ia!”

Pehē ange leva ʻa Kilisitiana, “ ʻOku sai pē ia, Tangataʻeiki. ʻOku tau fie maʻu lahi ange ʻa e meʻakaí ʻi he ongo kiʻi fakamalú.”

ʻI he ʻaho hono hokó ne fakafetongi leva ʻe he tangataʻeiki ʻa Kilisitianá ʻa e ongo kiʻi fakamalu leisi fakaʻofoʻofá ki ha mahoaʻa. Naʻe hoko ʻa e mahoaʻá ko ha meʻakai ia ki he fāmilí kotoa.

ʻI he pō ko iá, pea ʻi he taimi ne teuteu ai ʻa Kilisitiana ke mohé, ne matamamahi ʻi heʻene vakai ki he tuliki naʻe tuʻu ai hono kiʻi fakamalu fakaʻofoʻofá. Ka ʻi heʻene manatuʻi ʻa e mā ifo naʻá ne kai ʻi he houa-kai efiafí, ne liliu leva ʻene mamahí ki he houngaʻia. Ko e taimi naʻe fai ai ʻene lotú he pō ko iá, naʻe fakamālō ki he Tamai Hēvaní ʻi hono kiʻi fakamalu fakaʻofoʻofá, ʻa ia ne tokoni ʻo fafanga ʻa e fāmilí.

Tā fakatātaaʻi ʻe Brian Call