2015
O le a Le Taua o Lenei Mea?
Oketopa 2015


O le a Le Taua o Lenei Mea?

Kelly Laing, Uosigitone, ISA

I le taimi o la‘u malaga taamilo i luga le USS West Virginia, na oo mai se valaau mo se taitai e tautala i le gagana Potukale e alu i se faafesuiaiga e tolu vaiaso ma le Neivi a Pasila. Sa na o au lava le tagata i le autau a vaamaulu e tautala i le gagana Potukale.

O lo‘u lagona muamua lava o le aua le alu. Sa faatoa uma lava lau tiute leoleo e tolu- masina ma sa tulimatai atu i le vaai i lo‘u aiga, ae o le fesuiaiga sa le alu ese ma lo’u mafaufau. Sa ou liliu atu i le Tama Faalelagi i le tatalo, na maua se tali malosi e tatau ona ou alu, ma taliaina le tofiga.

Na faamaonia mai le faatumulia o feutagaiga i faafitauli ma faigata. I se tasi taimi sa ou lagonaina ai le fiu. Sa ou mafaufau, “O le a le taua o lenei mea?” O le Agaga Paia, e ui i lea, sa musuia au e tulei i luma.

Ata
Illustration depicting men on board a Navy ship. One of the men is pointing and yelling at a man sitting at a table. Another officer is standing in the doorway.

Ata na tusia e Allen Garns

Mulimuli ane, ina ua mavae ni nai tolopo, sa ou taunuu i luga o se vaa o Pasila. Ina ua faafeao atu au i le potu ai a taitai, na ee atu le kapeteni o le vaa ma faasino atu lona lima i se taitai talavou. Na vaaia au e le kapeteni, tu, ma fai atu i le gagana Peretania panupanu, “Oi, o la‘u uo Amerika ua taunuu. Susu maia. E mafai ona ou avatu se mea e inu?”

Sa ou tali atu i le faaPotukale ou te fiafia i se fagu inu lauiloa Pasila ou te lei toe tofo i ai talu mai la‘u misiona. Na ia fai mai o loo i le vaa soo se ituaiga o meainu malolosi, ae sa ou ta‘ua ou te le inu ava malosi.

Mulimuli ane, sa tuitui mai lo‘u potu. Ina ua ou tatalaina le faitotoa, sa tu mai iina le taitai talavou mai le potu ai.

“O oe o se tagatanuu o Amerika,” o lana tala lea. “E te le inu ava malosi. E te tautala i le faaPotukale. Mata ai ona o oe o se Mamona?”

“Ioe, o lea lava,” na ou tali atu ai.

Sa ia fusi mau mai ia te au i ona lima ma tagi masusu.

O lenei taitai, o Lt. Mendes, o se tagata fou liliu mai ma faatoa faauu talu ai nei i le Aoga o le Neivi a Pasila. I luga o le vaa, na vave ona ia iloaina na faamoemoe le kapeteni ia te ia e auai atu i le ituaiga olaga le taupulea o taitai pe a asiasi atu i uafu. Nai lo lena, na ofo fua atu pea lava pea Lt. Mendes mo le “tiute i taimi o le uafu” ma a leai e faamisi gaoioiga o le uafu. Na le fiafia le kapeteni i lenei mea. Ina ua ou ulu atu i le fale ai faafiafia, na ee atu o ia ia Lt. Mendes mo le le auai.

“O le a tou o faatasi ma taitai i le isi taimi o lo tatou i ai i se uafu,” na ia faatonuina ai le lutena. “O le a e faaali atu i le taitai Amerika pe faapei le mea e tau o se taimi fiafia. O le a ia faamoemoeina lena mea mai ia i tatou.”

Mo ni masina, sa tatalo Lt. Mendes ina ia malamalama ma talia e lana kapeteni ana mataupu faavae. Faatasi ai ma loʼu taunuu atu, o le talanoaga e uiga i le talalelei na avea ma autu o le tele o talanoaga i le potu ai. Sa matou talanoa faatasi ma isi taitai e uiga ia Iosefa Samita, le Toefuataiga, le Upu o le Poto, ma le tulafono o le ola mama. E lei umi ae suia lagona e uiga ia Lt. Mendes. Na aveese e taitai ata ponokalafi na faaalia faalauaitele, ma i le uafu na sosoo ai na matou fiafia i se taumafataga faatasi i se faleaiga nai lo le o i se fale kalapu.

I le taufaaiuiuga o lau tolu vaiaso i le vaa, ma i le mavae ai o le tele o talanoaga ma le kapeteni ma taitai e uiga i o latou talitonuga, na faamaluluina o latou loto. “O lea la ua ou malamalama,” na saunoa ai le kapeteni ia Lt. Mendes ae ou te lei alu, ma faaopoopo mai o le a le toe fai atu ia te ia e faasagatau i ana mataupu faavae.

O le a le galo ia te au lenei aafiaga. Na ma aoaoina ma Lt. Mendes faapea e silafia e lo tatou Tama oi le Lagi i tatou taitoatasi, alofa ia i tatou, ma o loo popole i o tatou olaga faaletagata lava ia.