2022
Naʻe Fakafoki Mai Au ʻe he Ngāue Fakaetauhí
Fēpueli 2022


Fakaʻilekitulōnika Pē: Ngaahi ʻAta ʻo e Tuí

Naʻe Fakafoki Mai Au ʻe he Ngāue Fakaetauhí

Naʻe ʻomi ʻe heʻeku foki mai ki he lotú ʻa e nongá mo fakahaaʻi mai ʻa e meʻa ʻoku mahuʻinga moʻoni ʻi he moʻuí.

ʻĪmisi
ko e fāmili ʻoku nau lau fakataha ʻa e folofolá

Faitaaʻi ʻe Leslie Nilsson

Naʻe hoko ʻeku faiako fakaʻapi ko Vala Likisí ko ʻemau pīsope pea kimui ange ai ko ʻemau palesiteni fakasiteikí. Naʻá ne tataki e ʻinisititiuti fakalotu fakalotofonuá. Naʻá ne maau ke foki ki hono ʻapí ʻi ʻIutā, USA, ka naʻá ne talamai he ʻikai te ne ʻalu kae ʻoua kuó u mali ʻi he temipalé.

Naʻá ku talaange, “Te ke ʻi heni pē koe ʻo taʻengata. ʻOku ʻikai ke u ʻilo pe ʻe hoko ia.”

Naʻá ne tali mai, “ʻIo, ʻe hoko ia.”

Naʻá ne tui te u lava ʻo fakahoko ia pea naʻe ʻikai teitei foʻi ʻiate au. Naʻe aʻu ʻo ne telefoni mai lolotonga ʻeku ngāué. ʻOku talaange, “Palesiteni, ʻoku ou lolotonga lea ʻi he letioó!” Pea te ne pehē mai, “ʻOku taʻo kūkisi hoku uaifí. Te ma ʻalu atu ʻi he pooní ni!”

Naʻá ne nofo ʻi Peitoni Lusi ʻi heʻeku foki mai ki he lotú mo tokangaʻi ʻeku tupulaki fakalaumālié. ʻI he taimi naʻe tō ai ʻa e tōlalo fakaʻekonōmiká ʻi he 2008, ko e fuofua tokotaha ia naʻá ku tā ki aí.

Naʻá ku pehē ange, “Palesiteni Likisi, naʻe mole ʻeku ngāue he letioó!”

Naʻá ne tali mai, “Fakaʻofoʻofa!”

“Fakaʻofoʻofa?” Ko ʻeku talí ange ia.

Naʻá ne talamai, “Te ke lelei pē koe ia.”

ʻI heʻeku tā ki heʻeku faiako ʻaʻahí, naʻá ne toe pehē mai, “Fakaʻofoʻofa!”

Ko e hā naʻa nau fiefia ai kuo mole ʻeku ngāué? Koeʻuhí ko e taimi kotoa pē naʻá nau talanoa mai ai kiate au, naʻa nau lava ʻo fanongo ki heʻeku faingataʻaʻiá. Naʻe tuʻu hoku vaʻe ʻe taha ʻi he Siasí pea vaʻe ʻe taha ʻi he māmaní. Naʻe hoko e mole ʻeku ngāué ko ha tāpuaki maʻongoʻonga. Naʻe tokoni ia ke u tuʻu veʻe ua ʻi he Siasí.

Ne u māmālohi ʻi ha taimi. Ne u ʻi ha vā fetuʻutaki ngaohikovia. Naʻá ku fuʻu faingataʻaʻia ʻi heʻeku kei talavoú. Naʻá ku lotua ʻeku moʻuí mo feinga ke pikimaʻu pē.

ʻE pehē ʻe he kakaí, “ʻIo, te ke fetaulaki mo ha kakai ʻiloa, te ke fefonongaʻaki holo, te ke fakahoko ʻeni, te ke fakahoko ʻena.” Ka naʻe ʻikai ko e nonga ia. Naʻe ʻikai ko e lavameʻa ia.

ʻOku ʻikai tatau e nonga ʻa e Fakamoʻuí mo ha toe nonga. Ko ʻeku foki mai ki he siasí ʻa e meʻa naʻá ne ʻomai kiate au e nongá. Ko e mali ko ia ʻi he temipalé ko ha lavameʻa. Ko e moʻuí ʻa hono maʻu ko ia ʻo ha fāmili taʻengata.

Ko e Palani ʻa e ʻEikí

ʻI he taimi ʻoku ʻi ai ai ha palani ʻa e ʻEikí, ʻoku ʻi ai ʻEne palani, neongo ʻoku ʻikai ko hoʻo palaní ia. Hili e mole ʻeku ngāué, naʻe kamata ke maama hoku matá pea liliu e ngaahi meʻá kiate au. Naʻe nofo pē ʻa Palesiteni Likisi, peá ne tokanga ki heʻeku fakalakalaká. ʻOku mālohi ʻaupito ʻeku fakamoʻoní ki he ngāue fakaetauhí. ʻOku mahuʻinga ke ʻoua naʻa tau foʻi koeʻuhí ko ha taha. Ko e ngāue fakaetauhí naʻá ne fakafoki mai aú.

Naʻá ku fetaulaki mo hoku husepāniti ko Tasitiní, ʻi ha polokalama ʻa Kalatisi Naiti ʻi he taimi naʻá ne haʻu ai mo ʻene kuaeá. Naʻá ne hoko mo ʻene ongomātuʻá ko e faʻifaʻitakiʻanga lelei taha kiate aú. Naʻa nau tokoniʻi au ke u maʻu ha fakamoʻoni lelei ange, pea naʻe tokoni ʻeku faʻē ʻi he fonó ke u liliu ki he tuʻunga ʻoku ou ʻi ai he ʻaho ní. ʻOkú ne hoko mo ʻeku faʻeé ko hoku fakamālohiaʻangá. Naʻe moʻoni ʻa Palesiteni Likisi: naʻe fakahoko ʻeku mali temipalé—ʻi he 2009 ʻi he Temipale Baton Rouge Louisiana.

ʻOku ou fakalele he ʻahó ni ʻeku kautaha maʻá e fānau fefine kei īkí ʻoku ʻikai fakatupu paʻanga. Naʻá ku hoko kimuʻa ko e palesiteni ʻo e Kau Finemuí, pea naʻá ku fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi meʻangāue mo e faʻunga pea mo e meʻa kotoa pē naʻa mau ako ʻi he lotú ki heʻeku kautahá. ʻOku ou tuku ki he ʻEikí ke ne tataki mo fakahinohinoʻi au.

ʻOku fakamanatu mai ʻe he fānau fefine ʻi heʻeku kautahá ʻa au ʻi heʻeku kei talavoú—ʻo feinga pē ke ʻilo honau hala ʻi he moʻuí. ʻOku nau poto, talēnitiʻia, mo kei fie maʻu pe ha kiʻi fakahamolemole. ʻOku ou lava ke u fakatatau au kiate kinautolu. ʻOku mahino kiate au ʻa e ngaahi meʻa ʻoku nau lea ʻakí. Mahalo ko e ʻuhinga ia naʻá ku ngāue ai ʻi he pisinisi tauʻolunga hopohopó.

ʻI he taʻu kotoa pē ʻoku mau fakahoko e taha ʻo e ngaahi konifelenisi lahi taha maʻa e toʻu tupú ʻi homau feituʻu maʻá e fānau fefiné. ʻOku mau ʻomi ha kau lea, pea ʻoku ou fakaʻaongaʻi ʻeku ngaahi fehokotakiʻangá ke ʻomi ha kakai ongoongoa. ʻOku kau atu ki ai ha fānau fefine ʻe toko 800 tupu. ʻOku mau maʻu ha ngaahi lēsoni fakalaumālie, pea ʻoku mau ʻoange ki he fānau fefiné ha ʻofa mo ha fakahinohino ki hono fakahoko ha ngaahi fili fakapotopotó.

ʻOku ou feinga ke tataki e kau finemuí ni ʻaki e ʻofa faka-Kalaisí. ʻOku ou ʻiloʻi ʻenau ngaahi faingataʻaʻiá. ʻOku mau kakata fakataha, mau tangi fakataha, mo ngāue fakataha maʻá e koló. ʻOku ou vahevahe ha ngaahi talanoa fekauʻaki mo ʻeku moʻuí.

ʻOku ou talaange kiate kinautolu, “ʻOua naʻá ke fakahoko ʻa e ngaahi fehalaaki naʻá ku faí. ʻOku ou ʻiloʻi e meʻa ʻokú ke fouá, ka ʻi he tui, lotu, ʻofa, mo e tataki fakalaumālie, te ke lava ʻo ikunaʻi ʻa e māmaní.”