2023
ʻI he Taimi ʻOku Hoko Mai Ai e Mahaki Tauhí Kiate Koé
Sānuali 2023


“ʻI he Taimi ʻOku Hoko Mai Ai e Mahaki Tauhí Kiate Koé,” Liahona, Jan. 2023.

Faivelenga ʻi he Fakaʻau ke Motuʻa Angé

ʻI he Taimi ʻOku Hoko Mai Ai e Mahaki Tauhí Kiate Koé

ʻE lava ke tokoniʻi kitautolu ʻe he fehangahangai mo e faingataʻa fakaʻahó ke tau tupulaki ʻi he manavaʻofá, loto-ʻofá, mo e loto vilitakí.

ʻĪmisi
nima ʻo ha taha ʻokú ne puke ha nima ʻo ha taha kehe

Kimuʻa peá ne mālōlō mei ha mahaki fakatuʻutāmakí, naʻe faʻa malimali ʻeku faʻeé mo pehē mai, “ʻOku ʻikai ha taha ʻiate kitautolu ʻe hao moʻui mei heni, ko ia ke tau fakaʻaongaʻi lelei e meʻa ʻoku tau maʻú.”

Naʻe hoko ia ʻi hono ngaahi ʻaho leleí. Pea ʻi heʻene moʻuí, naʻá ne maʻu ha ngaahi ʻaho lelei lahi.

Ka naʻá ne maʻu foki mo ha ngaahi ʻaho naʻe ʻikai fuʻu fakafiefia. Naʻá ne pehē ʻi he ngaahi ʻaho ko iá, “Tali ʻa e ngaahi meʻa ʻe hoko mai kiate koé ʻo vakai pe te ke kei lava pē ʻo fai ha lelei ʻi he māmaní.”

ʻI he fakaemāmani lahí, ʻoku moʻui fuoloa ange ʻa e kakaí ʻi he kakai ʻo e kuohilí.1 Neongo ʻoku tau moʻui fuoloa ange, ka ʻoku ngalingali te tau fakatupulaki ha mahaki tauhi: suká, Pākinisoní (Parkinsonʻs) kanisaá, loto-mafasiá, ʻAlasaimā, pea toe lahi ange. Ko ia, ʻi he taimi ʻoku hoko mai ai hoʻo puké, ko e hā leva hoʻo meʻa ʻe faí?

Laka Atu Kimuʻa ʻi he Tui

ʻOku pehē ʻe ha tangata naʻe fakamālohiʻi ke ne mālōlō mei he ngāué koeʻuhi ko ha faingataʻaʻia fakaesino ʻi he foki mai hono uaifí ki he kau ngāué ke tokoniʻi honau fāmilí, “Fehangahangai mo e faingataʻá neongo ʻoku ʻikai ke ke puleʻi ia.” ʻOkú ne tui ko e taimi lahi ʻoku tau ʻai ke tau ngali fiefia ʻa ia ʻokú ne taʻofi kitautolu mei hono fakaleleiʻi ʻetau ngaahi ongó pe fakaleleiʻi ʻetau fakakaukaú. ʻOkú ne pehē, “ʻOku ʻikai ke tau laka atu ki muʻa ʻi he tui, ka ʻoku tau tuʻu maʻu pē ʻi heʻetau tatali ki ha mana pe lāunga ʻi he taimi ʻoku ʻikai hoko mai ai iá.” ʻOkú ne matuʻuaki ʻaki ʻene fanongo ki he folofolá mo e ngaahi lea ʻo e konifelenisi lahí pea ʻi heʻene talanoa mo e ngaahi kaungāmeʻá mo e fāmilí ʻi he telefoní.

ʻOku pehē ʻe ha fefine ʻoku puke maʻu pē hono husepānití, “Ko e ngaahi meʻa angamaheni ʻo e ʻaho takitaha te ne lava ʻo fakalotomamahiʻi aú. He ʻikai toe sai ʻa e tuʻunga moʻui lelei hoku husepānití.” ʻOku ou tali ia. Ka ko e fakaongosia ʻo e ngaahi ngāue angamaheni mo īkí ʻoku fakaongosia fakaʻatamai, fakatuʻasino, mo fakalaumālie. ʻOku hounga kiate ia ʻa e ngaahi ʻaʻahi ʻa e kau fafine ngāue fakaetauhí. “ʻOku fakafiefia moʻoni hoku ʻahó ʻi he taimi ʻoku nau haʻu aí.”

ʻOku pehē ʻe ha tangata toulekeleka ʻe taha, “Ko e taimi ʻe niʻihi, ʻoku ngalo ʻiate au mo hoku uaifí ha ngaahi meʻa peá ma feʻitaʻaki. ʻOkú ma ongoʻi loto-foʻi ʻi he mole ʻa e manatú, kae tautautefito ki he fakameʻapangoʻiá hili haʻama fai ha ngaahi lea ʻita.” Kuó na ako ke hiki ha ngaahi fakamatala ke tokoni ke na manatuʻi. ʻOkú na tuku ha taimi ke na fiemālie ai kimuʻa peá na toki leá. ʻOkú ne pehē, “Pea kuó ma ako lahi ange ki he mahuʻinga ʻo e pehē, ʻMālō,’ mo e ʻʻOku ou ʻofa ʻiate koe.’”

Naʻe moʻui pē ha ongomātuʻa matuʻotuʻa ange ʻe taha ʻi ha paʻanga hū mai pau ka naʻe hiki ʻo liunga ua e mahuʻinga ʻo ʻena faitoʻó. Fakamālō ki he kau mēmipa hona fāmilí mo hona uōtí, naʻe feau ʻena ngaahi fiemaʻú. Naʻe pehē ʻe he tangataʻeikí, “Naʻá ma mā ʻi he kamataʻangá ke kole ha tokoni, tautautefito mei heʻema fānaú. Ka naʻe vēkeveke ʻa e tokotaha kotoa pē ke tokoni.”

ʻĪmisi
Ko hono fakamoʻui ʻe Sīsū ha tangata

Fakaikiiki mei he Naʻá Ne Fakamoʻui ha Ngaahi Mahaki Kehekehe,tā fakatātaaʻi ʻe J. Kirk Richards, ʻoua naʻa hiki hano tatau

Ngaahi Fokotuʻú mo e Ngaahi Fakakaukaú

Ko ha ngaahi fokotuʻu mo e fakakaukau ʻeni meiate kinautolu ʻoku nau fehangahangai mo e mahaki tauhí:

  1. ʻE maʻu ʻe kinautolu ʻoku tafoki ki he Fakamoʻuí ha ʻamanaki lelei. ʻOku pehē ʻe ha tangata naʻe puke he helaʻia maʻu peé (CFS) “Naʻá ku pehē he ʻikai mahino ki ha taha ʻa e meʻa ʻoku ou fouá. ʻI ha Sāpate ʻe taha lolotonga ʻeku maʻu e sākalamēnití, naʻá ku fakatokangaʻi naʻe mahino ki he Fakamoʻuí ʻeku faingataʻaʻiá. Naʻá ku ʻiloʻi te u lava ʻo kātakiʻi ʻi heʻeku ʻunu ke ofi kiate Iá.” (Vakai, , ʻAlamā 7:11–12; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121:8; 122:8.)

  2. ʻOku tupulaki ʻa e manavaʻofá ʻiate kinautolu ʻoku nau “kātakiʻi ia ʻo leleí” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121:8). “Ko hai nai te tau kole tokoni ki aí ʻi he ngaahi ʻaho ʻo e mamahí mo e fakatuʻutāmakí? … Ko e houʻeiki tangata mo fafine kuo nau aʻusia ʻa e mamahí, pea mei heʻenau aʻusiá ʻoku nau fakahaaʻi ai ʻenau ʻofá mo ʻenau fie kaungāmamahí, ko ha tāpuaki ia maʻanautolu ʻoku lolotonga faingataʻaʻiá. Ne nau mei lava nai ke fai ʻeni ʻo ka ne taʻeʻoua ʻenau fefaʻuhi mo e faingataʻá?”2

  3. Ngāueʻi fakafoʻi ʻaho. “ʻI he ngaahi taʻu kuo hilí, naʻe fuʻu faingataʻa ʻaupito ʻa e mamahí pea naʻe ʻikai ke u toe sio ki ha founga te u lava ai ʻo kātakiʻi ia. Naʻe kamata ke u ongoʻi [ke] taonakita.” Ko e lau ia ʻa ha fefine ne puke ʻi he Multiple Sclerosis (MS). Naʻá ne ʻalu ki he vaʻa moʻui lelei fakaeʻatamaí ʻi ha falemahaki. Lolotonga e faleʻí, naʻe ʻikai ko ʻene motó ke “kātaki ki he ngataʻangá” (1 Nīfai 22:31) ka ke “kātaki ki he ngataʻanga ʻo e ʻahó.”

  4. Fakatupulaki ha ngaahi meʻa foʻou ʻokú ke manako ai pea kumi ha ngaahi founga foʻou ke tokoni ai. ʻOua naʻá ke loto mamahi ʻi he meʻa he ʻikai ke ke toe lava ʻo faí, ka ke ʻiloʻi ha ngaahi meʻa manakoa foʻou. Naʻe ʻilo ʻe ha fefine oku puke ʻi he MS naʻe ʻikai ke ne lava ʻo fai ha ngaahi meʻa naʻá ne manako ai kimuʻá, hangē ko e heka hōsí pe sofipolo. Ka naʻá ne ako ki he tā fakatātā (calligraphy). ʻOkú ne fakaʻaongaʻi he taimí ni hono talēniti foʻou ne toki fakatupulakí ke faʻu ʻaki ha ngaahi tohi ʻo e Tohi ʻa Molomoná maʻa hono fāmilí.

Ko e taimi ʻoku hoko ai ʻa e mahaki tauhí ko ha foʻi moʻoni ʻo e moʻuí, ko ha meʻa faingataʻa moʻoni ia. Ka ʻi he tui, ʻamanaki lelei ʻia Kalaisí, mo ha holi ke hokohoko atu ke ngāué, ʻe lava ke tokoniʻi kitautolu ʻe he fehangahangai mo e faingataʻa fakaʻahó ke tau tupulaki ʻi he manavaʻofá, loto-ʻofá, mo e loto vilitakí.

ʻOku nofo ʻa e tokotaha naʻá ne faʻu e talanoá ʻi ʻIutā, USA.

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. Vakai, Susanne Reiff, “Increasing Life Expectancy: People Are Getting Older and Older,” Alumniportal Deutschland, Sept. 2017, alumniportal-deutschland.org/en/global-goals/sdg-03-health/increasing-life-expectancy-age-ageing.

  2. Orson F. Whitney, “A Lesson from the Book of Job,” Improvement Era, Nov. 1918, 7.