2023
Kapau ʻOkú Ne Lava ʻo Liliu ʻa e Vaí ko e Uaine …
Sānuali 2023


“Kapau ʻOkú Ne Lava ʻo Liliu ʻa e Vaí ko e Uaine … ,” Liahona, Sānuali 2023.

Ko e Ngaahi Mana ʻa Sīsuú

Sione 2:4–11

Kapau ʻOkú Ne Lava ʻo Liliu ʻa e Vaí ko e Uaine …

Ko e meʻa ʻe tolu ne u ako mei he mana ko ʻeni ʻoku ʻikai faʻa fakatokangaʻí.

ʻĪmisi
ngaahi hina vai mo e uaine

Ko Sione pē ʻa e tokotaha tohi Kosipeli ʻokú ne fakamatalaʻi e liliu ʻe he Fakamoʻuí ʻa e vaí ki he uainé (vakai, Sione 2:1–11). Naʻe aʻu ʻo ne ongoʻi mālohi feʻunga fekauʻaki mo e aʻusia ko iá ke talamai ko e “fuofua mana” ʻa e Fakamoʻuí (Sione2:11).

ʻI he anga fakafonuá, naʻe mei uesia ʻe he ngaahi nunuʻa ʻo e ʻosi ʻa e uainé ʻa e tuʻunga fakasōsiale ʻo kinautolu ʻoku kau ki aí. 1 Pea neongo ʻoku ʻikai ke u tui kuo pau ke fuʻu fakaofo ha mana ke liliu e moʻuí, ka kuó u fifili pe ko e hā naʻe ongoʻi ai ʻe Sione naʻe fuʻu mahuʻinga ʻa e mana ko ʻení ʻi he lotolotonga ʻo ha kakai tokolahi naʻe fakatou fakaofo mo liliu moʻui.

Ko e Hā ʻOku Hoko ai e Ngaahi Maná?

Ko e hā naʻe fuʻu mahuʻinga ai ʻa e ngaahi maná ʻi he ngāue fakafaifekau ʻa e Fakamoʻuí? Ko e moʻoni naʻe hoko ia koeʻuhí ko ʻEne manavaʻofa kiate kinautolu naʻe faingataʻaʻiá (vakai, Maʻake 1:41). ʻIkai ngata aí, ka naʻe hoko ʻa e ngaahi maná ko ha fakamoʻoni mahuʻinga ʻo Hono mālohi mo e mafai fakalangí (vakai, Maʻake 2:5, 10–11). ʻE lava foki ʻe he ngaahi meʻa fakaofó ʻo fakamālohia ʻa e tuí mo ʻomi e tokangá ki Heʻene pōpoakí (vakai, Sione 2:11; 6:2).

Naʻe fakamahino mai leva ʻe ha taha kiate au naʻe ʻikai ngata pē ʻi hono ʻomi ʻe he ngaahi mana ʻa e Fakamoʻuí ʻa e kakaí ke nau fanongo ki he pōpoakí; ka naʻa nau tokoni ki hono akoʻi ʻo e pōpoakí.2 ʻI heʻeku fehuʻi pē kiate au pe ko e hā te u lava ʻo ako fekauʻaki mo Sīsū Kalaisi mo Hono misiona fakalangí mei hono liliu ʻo e vaí ko e uainé, naʻe kamata ke u vakai ki ha ngaahi meʻa foʻou.

Ko ha lēsoni ʻeni ʻe tolu naʻá ku ako mei he mana ʻi Kená fekauʻaki mo e Fakamoʻuí mo Hono mālohi ke fakahaofí.

1. “ʻOku teʻeki ai hoko ʻa hoku ʻahó”

ʻI he taimi naʻe kole tokoni ai ʻa Mele kia Sīsuú, naʻá Ne tali ange, “ʻOku teʻeki ai hokosia hoku ʻahó” (Sione 2:4). Ka ʻikai ha fakaikiiki lahi ange, ʻoku ʻikai mahino mei he lekooti ʻa Sioné ʻa e meʻa naʻe ʻamanaki ki ai ʻa Melé pe ko e ʻuhinga ʻa Sīsū ki Heʻene talí kuo teʻeki ai hokosia Hono ʻahó.

Naʻe mahuʻinga ʻa e kupuʻi lea ko ʻení kiate au. ʻOku malava pē ke ʻuhinga ʻa Sīsū ki ha meʻa ʻe hoko ʻi he kahaʻú, hangē ko e kamataʻanga ʻo ʻEne ngāue fakafaifekau ki he kakaí. ʻI he taimi tatau, ʻoku toe fakaongo mai ʻe he kupuʻi leá ʻa e toenga ʻo e lekooti ʻa Sioné, ʻo faʻa tataki ki he mana taupotu taha ʻo ʻEne feilaulau fakaleleí (vakai, Sione 4:21–23; 5:25–29; 7:30; 8:20). Fakaʻosí, ʻoku toe fakaongo mai ʻa e kupuʻi leá ʻi he fakaʻosinga ʻo ʻEne ngāue fakafaifekau ʻi he māmaní, ʻi he taimi “naʻe [ʻafioʻi] ʻe Sīsū kuo hoko hono ʻaho ke ʻalu ai [mei he] māmaní ki he Tamaí” (Sione 13:1, ko e toki tānaki atu hono fakamamafaʻí; vakai foki, Sione 12:23, 27; 16:32). Pea kimuʻa pea mavahe ki Ketisemaní, naʻá Ne lotu ʻo pehē, “ʻE Tamai, kuo hokosia ʻa e ʻahó; fakaongoongolelei Ho ʻAló, koeʻuhí ke fakaongoongolelei koe ho ʻAló” (Sione17:1, ko e toki tānaki atu hono fakamamafaʻí).

Naʻe tokoni ʻeku mamata ki hono toutou lea ʻaki ʻe Sione ʻa e kupuʻi lea ko ʻení ʻi he kotoa ʻo ʻene lekōtí, ke u sio ki he ikuʻangá mei he kamataʻangá. ʻUluakí, naʻe liliu ʻe Sīsū ʻa e vaí ko e uainé ke fakafiemālieʻi ʻa e fieinua fakaesinó. Pea ʻi he ikuʻangá, naʻá Ne fakaʻaongaʻi ʻa e uaine sākalamēnití ke fakafofongaʻi Hono taʻataʻa fakaleleí, ʻa ia naʻe malava ai ʻa e moʻui taʻengatá pea ke ʻoua naʻa toe fieinua ʻa kinautolu ʻoku tui kiate Iá (vakai, Sione 4:13–16; 6:35–58; 3 Nīfai 20:8).

“Ko e meʻa kotoa pē te Ne fekau kiate kimoutolú, fai ia”

Hili e kole tokoni ʻa Mele kia Sīsuú, naʻá ne talaange ki he kau tamaioʻeikí, “Ko e meʻa kotoa pē te ne fekau kiate kimoutolú, fai ia” (Sione2:5). ʻOku ʻi ai ha lēsoni ʻi he fakamatala ko ʻení pea ʻi he ngaahi faitatau fakaʻofoʻofa ʻi he fakamatala ko ʻení pea mo e fakamatala kia Siosefa ʻi ʻIsipité.

“Pea ʻi he hōngea ʻa e fonua kotoa pē ʻo ʻIsipité, naʻe tangi ʻa e kakaí kia Felo ki he mā: pea pehē ʻe Felo ki he kakai ʻIsipité kotoa pē, ʻAlu kia Siosefa; pea ko ia ʻokú ne fakahā kiate kimoutolú, mou fai ia” (Sēnesi 41:55, ko e toki tānaki atu hono fakamamafaʻí).

Mahalo naʻe ʻikai fakataumuʻa ʻa Mele ia ke ne fakahoko ʻa e fehokotaki ko ʻení, pea mahalo naʻe pehē foki mo Sione. Ka ʻi heʻeku fakatokangaʻi ʻa e ngaahi meʻa ʻoku faitataú, naʻá ku fakakaukau ai ki ha meʻa ʻe ua.

ʻUluakí, naʻá ku vakai ki ha toe founga naʻe hoko ai ʻa Siosefa mo ha niʻihi kehe mei he Fuakava Motuʻá ko ha kau fakamelomelo kia Sīsū Kalaisi mo Hono misioná. Kae mahuʻinga angé, naʻe fakamanatu mai ʻe he ngaahi talanoa ʻo ʻIsipité mo Kená he ʻikai ngata pē ʻi hono fakahaofi kitautolu ʻe Sīsū Kalaisi mei he angahalá mo e maté ʻo fakafou ʻi Heʻene Fakaleleí—ʻa ia naʻá Ne fakafofongaʻi kimui ange ʻaki ʻa e maá mo e uainé—ka te Ne lava foki ʻo fakahaofi kitautolu mei he ngaahi faingataʻa fakatuʻasino, fakasōsiale, mo e ngaahi faingataʻa kehé. ʻI he ʻosi e mā ʻa e kakaí, naʻe talaange ʻe Felo ke nau fai ha meʻa pē ʻe talaange ʻe Siosefa. Naʻa nau fai ia pea naʻe foaki kiate kinautolu ʻa e mā pea naʻe fakahaofi ʻa kinautolu mei he faingataʻaʻia fakaesinó. ʻI he taimi naʻe ʻosi ai e uaine ʻa e kau tamaioʻeikí, naʻe talaange ʻe Mele ke nau fai ha meʻa pē ʻe folofola ʻaki ʻe Sīsū. Naʻa nau fai ia pea naʻe ʻoange kiate kinautolu ʻa e uainé, pea naʻe fakahaofi ʻa kinautolu naʻe fekauʻaki mo iá mei he tōnounou ʻi hono fakahoko honau ngaahi fatongiá.

ʻĪmisi
Ko Sīsū mo ha tangata mo ha tamasiʻi

Kapau ʻoku tau loto fiemālie ke fai ha meʻa pē ʻoku folofola ʻaki ʻe Sīsū, te Ne lava ʻo fakahoko ha ngaahi mana ʻi heʻetau moʻuí.

Lolo Faitoʻo ʻi Kiliatítā ʻa Annie Henrie Nader, ʻoua naʻa hiki hano tatau

Kapau ʻoku tau loto fiemālie ke fai ha meʻa pē ʻoku folofola ʻaki ʻe Sīsū, te Ne lava ʻo fai e meʻa tatau maʻatautolu mo fakahoko ha ngaahi mana ʻi heʻetau moʻuí (vakai, Hepelū 10:35–36). Ko e meʻa maʻongoʻonga taha ʻi Heʻene ngaahi maná ko e fakahaofí, pea ʻoku fiemaʻu ke tau talangofua (vakai, Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 14:7; Ngaahi Tefito ʻo e Tuí 1:3).

3. “Pea naʻa nau fakapito ngutungutu ia”

Naʻe fakahinohinoʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻa e kau tamaioʻeikí ke fakafonu vai ha ngaahi hina vai ʻe ono. “Pea naʻa nau fakapito ngutungutu ia” (Sione 2:6–7).

Neongo kuo fokotuʻu mai ʻe he kau mataotaó ha ngaahi lahi kehekehe, kae mahalo ʻe sai pē ke pehē ʻoku ʻi he kulo takitaha ha ngaahi kālani. ʻOku ʻikai ke u ʻiloʻi pe ʻoku faingataʻa ange ke liliu ha kālani vai ʻe taha pe kālani ʻe teau ko e uaine. Ko e meʻa kuó ne liliu ʻeku moʻuí ko e fakakaukau ko ia ʻoku maʻu ʻe Sīsū ʻa e mālohi ke liliu ha meʻa ʻe taha ki ha meʻa ʻoku kehe ʻaupito. Naʻe ʻikai ke Ne ngaohi pē ha vai hangē ha uainé; Naʻá ne toʻo ʻa e vaí, mo hono faʻunga faingofuá, ʻo ne liliu ia ko e uaine, ko hano fehuʻiʻaki ʻo ha ngaahi kemikale ʻe laungeau.

Kapau ʻokú Ne lava ʻo fai ia, tā te Ne lava ʻo liliu hoku ngaahi faingataʻaʻiá ko ha ngaahi tāpuaki—ʻo ʻikai ko hono tānaki atu pē ha meʻa lelei ka ko hono liliu moʻoni ʻa e kakano ʻo e faingataʻá ki ha meʻa ʻokú ne tāpuekina au (vakai, Loma 8:28; 2 Nīfai 2:2).

Pea kapau ʻokú Ne lava ʻo fakahoko ia ʻi ha foʻi faingataʻa pē ʻe taha, te Ne lava ʻo fakahoko kotoa ia kiate kinautolu. Ko ia, ʻi he taimi ʻoku hangē ʻoku fonu mahuohua ai ʻa e moʻuí ʻi he ngaahi faingataʻá, manatuʻi te Ne lava ʻo liliu ʻa e vaí ko e uaine. Te ne lava ʻo fakafetongi ʻa e efuefú ʻaki e hoihoifuá ( vakai, ʻĪsaia 61:3). Te ne lava ʻo ʻave ʻa e koví pea liliu ia ki he leleí (vakai, Sēnesi 50:20). Te ne lava ʻo liliu ʻeku ngaahi fehalaākí ke hoko ʻo tupulaki pea toʻo ʻeku ngaahi angahalá pea liliu kinautolu mei he fakamalaʻiá ki he fakalakalaká.3

Pea kiate au, ko e ʻiloʻi ko iá ʻoku mahuʻinga tahá. Kuo akoʻi au ʻe he mana ko ʻeni naʻe ʻikai ke u fakatokangaʻí, ʻo fakafou ʻi Hono mālohí, kapau te tau maʻu ʻa e tui ke fai ʻa e meʻa ʻokú Ne kole maí, te Ne lava ʻo liliu kitautolu ki he tuʻunga te tau lava ʻo aʻusiá—ʻo hangē ko Iá.

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. Vakai Peter J. Sorensen, “The Lost Commandment: The Sacred Rites of Hospitality,” BYU Studies, vol. 44, no. 1 (2005), 4–32.

  2. Vakai, Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, “Maná.”

  3. Bruce C. Hafen, “The Atonement: All for All,” Liahona, May 2004, 97–99.