Wiadze Mfɛndzanan Ehyiadzi
Na Wɔhwehwɛɛ dɛ Wohu Jesus Ne Nyimpa Ban
Ɔbɛsɛ 2022 Wiadze Mfɛndzanan Ehyiadzi


Na Ɔhwehwɛɛ dɛ Ohu Jesus Ne Ban

Medzi dase dɛ Jesus tse ase, dɛ Onyim hɛn, na dɛ Ɔwɔ tum dze sa yarba, dze sesa, na ɔdze bɔn kyɛ.

Nuambanyin, nkyerɛbaa, na anyɛnkofo, afe 2013 mu no, wɔfrɛɛ emi na me yer Laurel dɛ yɛnkɔsom dɛ asɛmpakã baanodzifo wɔ Czech Slovak Asɛmpakã mbew do. Hɛn mba baanan nye hɛn kɔ somee.1 Wɔdze asɛmpasomafo abemfo na Czech na Slovak Ahotseweefo anwanwafo hyiraa hɛn ebusua. Yɛdɔ hɔn.

Ber a hɛn ebusua kɛhɛɛn asɛmpakã mbew do no, asɛm bi a Elder Joseph B. Wirthlin kyerɛkyerɛɛ no dzii hɛn kan. Kasa a ne dzin dze “Mbrasɛm Kɛse No’’ mu no, Elder Wirthlin bisaa dɛ, “Ana Hom Dɔ Ewuradze?’’ Nna n’afotu a ɔdze maa hɛn a yebeyi ano “nyew’’ no nnyɛ dzen na no mu dɔ: “Nye No ndzi Mber. Dwendwen Ne nsɛm ho. Hom mfa No kɔndua nto hom do. Hwehwɛ tse ase na yɛ setsie.’’2 Nkyii Elder Wirthlin bɔɔ nsesa nhyira horow ho anohoba maa hɔn a wɔpɛ dɛ wɔma Jesus Christ mber na kwan.3

Yɛfaa Elder Wirthlin n’afotu na yɛbɔɔ anohoba sii no pi dɛ yebedzi do. Yɛnye hɛn asɛmpasomafo bɔɔ mu no, yɛfaa mber pii maa Jesus dze sũaa Matthew, Mark, Luke, na John fi Ahyɛmu Fofor na 3 Nephi fi Mormon Nwoma no mu. Apaamu ehyiadzi, asɛmpasomafo nhyiamu biara n’ewiei no, yɛdze sunsum mu asɛm fi mbuukuu enum no mu kor dze wie a nna yɛfrɛɛ no dɛ “Nsɛmpa Enum’’4 no, yɛkenkan, yɛpɛnsampɛnsamu, yɛsusu ho, na yesũa Jesus ho asɛm.

Emi, Laurel, na hɛn asɛmpasomafo no dze, yerusũa Jesus ho asɛm wɔ kyerɛwsɛm mu no sesaa biribiara. Yenyaa enyisɔ mbordo maa Ne nyimpa ban na dza ohia ma No. Yɛbɔɔ mu no yesusuu mbrɛ osii kyerɛkyerɛe, dza Ɔkyerɛkyerɛe, akwan a Ɔkyerɛɛ ɔdɔ, dza Ɔyɛe dze hyirae na Ɔsomee, N’awanwadze, mbrɛ Osii buae atordzi, dza Ɔyɛe wɔ adasa nkãtse nkõdzen mu, N’abɔdzin na edzin ahorow, mbrɛ Osii tsiei, mbrɛ Osii siesiee basabasayɛ, wiadze a Ɔtsenaa mu, N’abɛbusɛm, mbrɛ Osii hyɛɛ koryɛ na ayamuyie nkuran, N’ahom dɛ ɔdze bɔn kyɛ na Ɔsa yar, ne nkyerɛkyerɛ, Ne mpaabɔ, No werdam afɔrbɔ, No Wusoer, N’asɛmpa.

Nna yɛtaa tse dɛ “[nyimpa tsiatsiaba]’’ Zacchaeus a ɔroto mbirika akɔfow sycamore dua ber a nna Jesus rutwamu wɔ Jericho osiandɛ, dɛ mbrɛ Luke kãa ho asɛm no, “yɛhwehwɛɛ dɛ yebohu nyimpa ban a nna Jesus yɛ.’’5 Nna nnyɛ Jesus a hɛn yɛrohwehwɛ anaa yɛpɛ dɛ Ɔyɛ, mbom Jesus nna ne nyimpa ban ankasa na ma Ɔtse sesei.6 Dɛmara dɛ Elder Wirthlin bɔɔ anohoba no, yesũaa wɔ nokwar kwan ankasa mu dɛ “Jesus Christ n’asɛmpa no yɛ nsesa ho asɛmpa. Ɔfa hɛn dɛ asaase do mbanyin na mbaa na osiesie hɛn ma yɛyɛ mbanyin na mbaa ma mfesantsen.’’7

Nna nda no yɛ soronko. Yɛbɛgyee dzii dɛ “Nyankopɔn afamu dze, biribiara nnyi hɔ a ɔyɛ dzen.’’8 Ewiaber krɔnkrɔn mber wɔ Prague, Bratislava, anaa Brno, a yenyaa Jesus no nokwar na tum ho sũahu no, no kɔ do gyegye hɛn abrabɔ nyinara mu.

Yɛtaa sũaa Mark 2:1– 12. Asɛm a ɔwɔ hɔ no wɔ nhyɛdo. Mepɛ dɛ mekenkan ne fã pɛɛ fi Mark, nkyii menye hom akyɛ no dɛ mbrɛ matse ase ekyir a yɛnye hɛn asɛmpasomafo nye binom dɔɔ bun mu sũae na yɛpɛnsampɛnsamu.9

“Na nda kakra ekyir no, [Jesus] ɔkɔr capernaum bio no, wɔtsee dɛ ɔwɔ fie.

“Na dodowara behyiaa mu, ma wonnya kwan bio mma hɔn, nnyɛabowano mpo, na ɔkãa asɛm no kyerɛɛ hɔn.

“Na wɔdze bubuinyi a wɔso no baanan baa hɔ.

“Na wonnya kwan nntwe mmbɛn no wɔ nyimpadodow ntsi no, wɔkɛpaa mbrɛ ɔwɔ n’etsifi; wonyae bɔɔr mu no, wɔdze kɛtɛ no a mbubuinyi no da no duaa mu gyaagyaa mu sii famu.

“Na Jesus hun hɔn gyedzi no, ɔsee mbubuinyi no dɛ, Ɔba, wɔdze wo bɔn akyɛ wo.’’

Ɔnye binom wɔ nyimpadodow no mu yiyi nsɛm ano ekyir no,10 Jesus hwɛɛ mbubuinyi no na ɔsa no honanduamu yarba, see dɛ:

“Mese wo dɛ, Soɛr, fa wo kɛtɛ na kɔ wo fie.

“Na ɔsoɛree, na ntsɛmara ɔfaa kɛtɛ no, na osii mu wɔ hɔn nyina enyim kɔree; na ɔmaa hɔn nyina boow hɔn, na wɔhyɛɛ Nyankopɔn enyimnyam dɛ, Yennhun dɛm yi bi da.’’11

Afei asɛm no dɛ mbrɛ matse ase: No som dwuma ahyɛse mu no, Jesus sanee kɔr Capernaum, ekurase kakraba bi a ɔwɔ Galilee Po mpoano etsfi afamu a wɔyɛ nam ho edwuma.12 Nna Ɔayɛ anwanwandze pii a ɔnnkyɛree ber a ɔsa ayarfo yarba na otutuu esunsum bɔn.13 Na wɔreper dɛ wɔbɛtse na woehu ɔbarimba a wɔfrɛɛ no Jesus no, manmufo no boaa hɔn ano wɔ fie a nna wɔtsetsee dɛ Ɔbɔsoe hɔ no.14 Dɛ mbrɛ wɔyɛe no, Jesus hyɛɛ ase kyerɛkyerɛe.15

Dɛm mber no nna efifie a ɔwɔ Capernaum no nkuruii no yɛ tɛtɛr, efitsĩa, a wɔbobɔho.16 Nna nkuruii na afasu no yɛ mboba, dua, dɛtse, na daha a wɔdze afora, na wɔdze ntwerba a ɔda fie no ne nkyɛn fa mu dze hɛn mu.17 Nyimpadodow no hyɛɛ fie hɔ ntsɛntsɛm, hyɛɛ dan a nna Jesus rekyerɛkyerɛ wɔ mu no mã na wɔtserɛwee dze puei stiitsi mu.18

Asɛm no gyina ɔbarimba bi a nna “ɔyar mbubui’’ na n’anyɛnkofo baanan no do.19 Mbubui tse dɛ anan adwedwe ma nntum nnantsew, a ɔtaa dɛ mberɛwyɛ na ahihim kã ho.20 Mususu baanan no kor a ɔse nkaafo no dɛ, “Jesus wɔ hɛn kurow yi mu. Hɛn nyinara yenyim anwanwandze a Ɔayɛ na hɔn a Ɔasa hɔn yarba. Sɛ yebotum dze hɛn nyɛnko akɔ Jesus hɔ a, ebia ɔno so benya ayarsa.’’

Ntsi no, hɔn mu kor biara suoo kɛtɛ anaa mpa no a hɔn nyɛnko da do n’afa n’afa na wɔhyɛɛ ase dɛ wɔsoa no duaa Capernaum stiitsi kyeakyeae, heaheabaa, a wonngu do mu.20 Hɛn honam yaw mu no, baanan no twaa ntoado a odzi ewiei no ara na wohun dɛ nyimpa pii no anaa, dɛ ma kyerɛwsɛm frɛ no, nyimpa “dodow’’ a wɔaboa ano retsie no sõ ara ma dɛ nna wɔbɔkɔ Jesus hɔ no nnkɛyɛ yie.21 Wɔdze ɔdɔ na gyedzi no, baanan no ammpa abaw. Mbom, wɔfoow ntwerba no kɔɔr daha tɛtɛr no do, ahwɛyie mu ara dze hɔn nyɛnko na ne kɛtɛ no maa no do, kɛpaa dan a nna Jesus rekyerɛkyerɛ wɔ mu no n’etsifi, na wogyaagyaa hɔn nyɛnko no mu sii famu.23

Hwɛ dɛ wɔ dza nna ɔyɛ dɛ enyiber nkyerɛkyerɛ ber ne finimfin, Jesus tse dede tsĩtsĩ, Ɔhwɛ sor, na Ohu bɔr a ɔreyɛ kɛse wɔ dan n’etsfi ber a huntuma na daha rugu dan no mu. Nkyii wogyaagyaa ɔbarimba mbubunyi bi a ɔda kɛtɛ mu si famu. Nwanwa mu ara, Jesus hun dɛ iyi nnyɛ ɔhaw mbom biribi a ho hia. Ɔhwɛ ɔbarimba no a ɔda kɛtɛ no do, na bagua mu ara ɔdze no bɔn kyɛ no, na ɔsa no honanandua mu yarba.24

Yɛsan dwendwen Mark 2 ho asɛm no a, nokwar a ohia beberee da edzi pefee wɔ Jesus ho dɛ ɔyɛ Christ no. Odzi kan, sɛ yɛbɔ mbɔdzen boa obi a yɛdɔ no ma ɔba Christ hɔ a, yebotum dze awerɛhyɛmu ayɛ dɛ Ɔwɔ ahom dɛ oyi bɔn adzesoa fi hɔ na ɔdze bɔn kyɛ. Otsĩa ebien, sɛ yɛdze honandua, nkã tse, anaa yarbayarba dze brɛ Christ a, yebotum ayɛ a yenyim dɛ Ɔwɔ tum dze sa yarba na ɔma awerɛkyekyer. Otsĩa ebiasa, sɛ yɛbɔ mbɔdzen tse dɛ baanan no dze binom brɛ Christ a, yebotum dze eyimpisi ayɛ dɛ Ohu hɛn nokwar adwendwen na obobua wɔ hɔn mber mu.

Hom nkaa, wɔdze bɔn a ɔda dan n’etsifi haaw Jesus n’adze kyerɛ. Mbom nnkyɛ ɔbɛkã baanan no a wɔyɛɛ bɔr dze haw no hɔn enyim anaa obeyi hɔn edzi no, kyerɛwsɛm no kã kyerɛ hɛn dɛ “Jesus hun hɔn gyedzi.’’25 Hɔn a wohun anwanwandze no afei “woyii Nyankopɔn a ɔdze dɛm tum [ama] nyimpa no ayɛw.’’26

Enuanom na nkyerɛbaa, hom mma me mfa nhumu ebien nka ho nwie. Sɛ asɛmpasomafo, asomfo, Relief Society presidentfo bishopfo, akyerɛkyerɛfo, awofo, enuanom, anaa anyɛnkofo o, hɛn nyinara yɛka ho dɛ Nda a odzi ekyir Ahotseweefo esuafo wɔ yɛdze binom rebrɛ Christ edwuma no mu. Dɛm ntsi, suban ahorow a baanan no kyerɛe no fata dɛ yɛhwɛ na yesuasua.27 Wɔwɔ akokodur, wɔdandan ma ehiadze, wɔyɛ dzen, awemfo, wɔyɛ ndzɛmba pii, wɔwɔ enyidado, wɔyɛ enyimpisifo, anokwafo, ahobrɛadzefo, na wɔsɔw kodu ewiei.

Dza ɔkã ho no, baanan no tsĩi kwasafoyɛ na anyɛnkofa no sunsum mu ho hia a ohia mu.28 Ama wɔdze hɔn nyɛnko no aba Christ hɔ no, nna otwar dɛ hɔn baanan no kor biara suo n’afa n’afa mu. Sɛ kor gyae mu a, ndzɛmba bɛyɛ dzen mbordo. Sɛ beenu gyae mu a, edwuma ne yieyɛ nnkotum ayɛ yie. Hɛn mu kor biara wɔ asodzi wɔ Nyankopɔn n’ahenman no mu.29 Sɛ yɛyɛ hɛn asɛdze na yɛyɛ hɛn kyɛfã a, yesuo hɛn afa mu. Sɛ yɛwɔ Argentina anaa Vietnam, Accra anaa Brisbane, nkorbata anaa ward bi mu, ebusua anaa asɛmpasomafo adamfo o, hɛn mu kor biara wɔ corner soa. Ber a yɛyɛ, na sɛ yɛbɛyɛ a, Ewuradze hyira hɛn nyinara. Ber a Ohun hɔn gyedzi no, dɛmara na Obohu hɛn dze na Oehyira hɛn dɛ ɔman.

Mber ahorow wɔ m’abrabɔ mu no, meesuo kɛtɛ bi n’afa mu, na mber bi so emi na wɔasoa me. Jesus n’asɛm nwanwa yi no tum ne fã nye dɛ ɔkaa hɛn dɛmara mbrɛ yesi hia hɛnho nkorkor, dɛ nuambanyin na nkyerɛbaa, ama yɛba Christ hɔ na yɛasesa.

Iyinom nye ndzɛmba kakra a meesũa wɔ morohwehwɛ Jesus ne nkyerɛkyerɛ mu wɔ Mark 2.

“Nyankopɔn mma yentum [nsoa hɛn afa], amma yennsuma, amma yennsuro, mbom yɛahyɛ dzen wɔ hɛn gyedzi mu, na enyimpi wɔ hɛn edwuma mu, dze ewie Ewuradze no botae.’’30

Midzi dase dɛ Jesus tse ase, dɛ Onyim hɛn, na dɛ Ɔwɔ tum dze sa yarba, dze sesa, na ɔdze bɔn kyɛ. Jesus Christ ne dzin mu, amen.

Nsɛnsin

  1. Evie, Wilson, Hyrum, and George.

  2. Joseph B. Wirthlin, “Mbrasɛm Kɛse No; Liahona,, Ɔberɛfɛw 2007, 30.

  3. Nhyira yinom Elder Wirthlin hunii no ahom kɛse ma ɔdɔ, pɛ dɛ yɛdze bɛyɛ setsie na yedzi Nyankopɔn ne mbrasɛm do, pɛ dɛ yɛbɔsom nkorɔfo, na yeenya pɛ dɛ yɛbɛyɛ papa aber nyina.

  4. “Nsɛmpa no … yɛ mbɔho nyɛe anan a wɔhyɛ asɛmpakãfo anaa Asɛmpa akyerɛwfo edzin ahorow anan ase wɔ Jesus n’abrabɔ na ne nkyerɛkyerɛ, na n’amandzehu, owu na wusoɛr ho’’ (Anders Bergquist, “The Bible,” in Encyclopedia of Christianity James Bowden, ed. [2005], 141). Bible Dictionary no dze “kasafua gospel n’asekyerɛ ‘nsɛm dɛw’ akã ho. Nsɛm dɛw no nye dɛ Jesus Christ ayɛ werdambɔ a odzi mu ama adasa a ɔbɔpon adasa nyina. … No ɔnnkyebo abrabɔ na dza osisii a ɔfa No somdwuma a wɔakyerɛw no wɔfrɛ no Nsɛmpa’’ (Bible Dictionary, “Gospels’’). 3 Nephi, a Nephi, Helaman ne nanababanyin kyerɛwee no, wɔ Jesus Christ a ɔasoɛr efi owu mu wɔ Americas wɔ Ne mbeamuduabɔ ekyir ara opuei na ne nkyerɛkyerɛ ho nkyerɛwee na, dɛm ntsi, wɔbɛsan afrɛ no so dɛ “Asɛmpa.’’ Asɛmpa nya nhyɛdo tsitsir osiandɛ wɔakyerɛw dza osisii na gyinabew horow a Jesus Nankasa kyerɛkyerɛɛ na ɔyɛɛ no yie. Wɔyɛ adwenkyerɛ bi a wobotum dze ahyɛase atse ase dɛ Jesus nye Christ no, hɛn nkitahodzi wɔ Ɔno, na N’asɛmpa ho.

  5. Hwɛ Luke 19:1–4; san so hwɛ Jacob 4:13 (kyerɛkyerɛ mu dɛ Sunsum no “kã ndzɛmba ho nsɛm dɛ mbrɛ wɔtse pɛpɛɛpɛr, na ndzɛmba dɛ mbrɛ wɔbɛyɛ pɛpɛɛpɛr”) na Nkyerɛkyerɛ na Ahyɛmudzi 93:24 (kyerɛ nokwar mu dɛ “ndzɛmba a nkyɛ ɔwɔ hɔ, nye dza ɔwɔ hɔ seseiara, nye dza ɔbɛba no ho nyimdzee”).

  6. President J. Reuben Clark Jr. hyɛɛ “Agyenkwa n’abrabɔ dɛ ɔyɛ dɛ nyimpa ara’’ ho adzesũa ho nkuran. Ɔtoo nsa frɛɛ nkaafo no dɛ wɔmfa hɔnho nhyɛ Jesus Christ n’abrabɔ nsɛm mu, wɔmbɔ mbɔdzen na “wɔnye Agyenkwa no nnantsew, wɔnye no ntsena, yɛmma ɔnyɛ dɛ nyimpa ara, krɔnkrɔn fã, nokwar, na mbom ɔnnam dɛ mbrɛ nyimpa nam wɔ dɛm mber no mu.’’ Ɔkɔɔr do bio bɔɔ anohoba dɛ mbɔdzenbɔ a ɔtse dɛm no “bɛma ehu no tse dɛm, nye no nkitahodzi a ɔtse dɛm dɛ modwen ho a nnkotum enya no wɔ kwan biara do. … Sũa dza ɔyɛe, dza ɔdwendwenee, dza ɔkyerɛkyerɛe. Yɛ dza ɔyɛe. Bɔ bra dɛ ɔbɔɔ bra, susuampara dɛ yebotum. He was the perfect man” (J. Reuben Clark, Jr.,Behold the Lamb of God [1962], 8, 11). For insight regarding the value and reasons for studying Jesus in the context of history, see N. T. Wright and Michael F. Bird., The New Testament in Its World (2019), 172–87.

  7. Joseph B. Wirthlin, “Mbrasɛm Kɛse No,” 30.

  8. Luke 1:37.

  9. Dza ɔkã daa daa mpɛnsapɛnsamu na dza ɔtserɛw mu wɔ Mark 2:1–12 ho a yɛnye Czech Slovak Asɛmpakã asɛmpasomafo yɛ no, m’enyi san so sɔ adzesũadze a yesũae sɛ yɛhwɛ asɛm yi a yɛnye young men na young women a wɔwɔ Salt Lake Highland Stake asɛmpasomafo ahoboaboa aadzesũafo na baanodzifo na Salt Lake Pioneer YSA Stake kyɛe no a.

  10. Hwɛ Mark 2:6–10.

  11. Mark 12:11–12.

  12. Hwɛ Bruce M. Metzger and Michael D. Coogan, The Oxford Companion to the Bible (1993), 104; James Martin, Jesus: A Pilgrimage (2014), 183–84.

  13. Hwɛ Mark 1:21–45.

  14. Hwɛ Mark 2:1–2.

  15. Hwɛ Mark 2:2

  16. Hwɛ Metzger and Coogan, The Oxford Companion to the Bible, 104; William Barclay, The Gospel of Mark (2001), 53.

  17. Hwɛ Barclay, The Gospel of Mark, 53; san so hwɛ Martin, Jesus: A Pilgrimage, 184.

  18. Hwɛ Mark 2:2, 4; san so hwɛ William Barclay, The Gospel of Mark, 52–53. Barclay kyerɛkyerɛ mu dɛ “nna abrabɔ wɔ Palestine yɛ bagua mu dodow. Anapa no wobue fie n’abow no to hɔ na obiara a ɔpɛ no tum hɛn mu na opue. Wɔnntow abow no mu da gyedɛ obi hyɛdaa pɛ dɛ onya ne kokoa mu abrabɔ; abow a oebue kyerɛ dɛ obiara wɔ ho kwan dɛ ɔba mu. Ahobrɛadze [efiefie] tse dɛ [dza yehu no wɔ Mark 2] no ebia nna onnyi kwan a wɔdze kɔ asado hɔ; nna abow no bue pɛɛ dze kɔ stiitsi mu. Ntsi, annkyɛr, nna nyimpadodow ahyɛ fie hɔ mã tɛntɛn na woebu do wɔ kwan a ɔwɔ abow no ho; na nna hɔn nyina enyi aber retsie dza nna Jesus wɔ kã no.”

  19. Mark 2:3.

  20. Hwɛ Medical Dictionary of Health Terms, “palsy,” health.harvard.edu.

  21. Hwɛ Martin, Jesus: A Pilgrimage, 184.

  22. Mark 2:4.

  23. Hwɛ Mark 2:4; san so hwɛ Julie M. Smith, “The Gospel according to Mark,” BYU Studies (2018), 155–71.

  24. Hwɛ Mark 2:5–12.

  25. Mark 2:5; woetsĩ mu akã ho.

  26. Matthew 9:8; san so hwɛ Mark 2:12; Luke 5:26.

  27. Nkyerɛkyerɛ na Ahyɛmudzi 62:3 kyerɛkyerɛ mu dɛ woehyira Ewuradze no nkowaa “na osian dasegye a hom agye na wɔakyerɛw no wɔ sor … wɔdze hom bɔn so akyɛ hom.’’

  28. Hwɛ M. Russell Ballard, “Hope in Christ,” Liahona, Esusow Aketseaba 2021, 55–56. President Ballard hyɛ no nsew dɛ “ekaho atsenkã’’ no hia ma honandua na sunsum mu apɔwmudzen, na ohu dɛ “asɔrba biara a ɔwɔ hɛn quorum, ekuwekuw, ward, na stake horow mu no wɔ Nyankopɔn akyɛdze na talent horow a obotum aboa ma woesi N’ahenman no sesei.’’ San so hwɛ David F. Holland, Moroni: A Brief Theological Introduction (2020), 61–65. Holland pɛnsapɛsa Moroni 6 na akwan a ahohyɛmu na fekuwbɔ wɔ gyedzi kwasafo mu boa ankorankor sunsum mu sũahu a ɔtse dɛm ntsɛm a ɔdze hɛn bɔmu bɛn Ɔsor yie mu.

  29. Hwɛ Dieter F. Uchtdorf, “Lift Where You Stand,” Liahona, Ɔberɛfɛw 2008, 56. Elder Uchtdorf kyerɛkyerɛmu dɛ “hɛn mu biara nnkotum anaa onnyi dɛ no nko pia Ewuradze n’edwuma kan. Mbom sɛ hɛn nyina benbɛn ho bɔmu wɔ bea a Ewuradze dze ama hɛn no na beebi a yeginae no yepegya a, biribiara nnkotum esiw edwuma krɔnkrɔn yi kwan dɛ ɔbɔkɔ sor na ɔbɔkɔ kan.’’ San so hwɛ Chi Hong (Sam) Wong, “Rescue in Unity; Liahona, Ɔberɛfɛw 2014, 15. Elder Wong kã Mark 2:1–5 ho asɛm na ɔkyerɛkyerɛ dɛ “ ama yɛaboa Agyenkwa no, ɔwɔ dɛ yɛbɔmu dze nkabɔmu na koryɛ yɛ edwuma. Obiara, gyinabew biara, na ɔfrɛ biara hia.’’

  30. Oscar W. McConkie, wɔ Conference Report mu, Ɔbɛsɛ. 1952, 57.