Rilb’aleb’ li komon
Qaye’haq li quq’ ut qak’ehaq qach’ool chirilb’aleb’ li qas qiitz’in jo’ tixb’aanu raj li Kolonel, k’a’jo’ wi’chik li k’eeb’ileb’ qe naq te’qil.
Ex was wiitz’in ut wamiiw, nink’e jun sahil k’ulunik choq’ eere sa’ li jolomil ch’utub’aj-ib’!
Chirix li jolomil ch’utub’aj-ib’ re li octubre xnume’, li Hermana Gong ut laa’in koob’eek sa’ xsutam li ch’utamil kab’l re xk’eeb’al xsahil eech’ool ut re rab’inkil lee numsihom sa’ li evangelio.
Eb’ li komon aj Mexico ke’xye, “A’in li hoonal choq’ re Mexico.”
Kiqanaw naq xGilly ut xMary aj Inglaterra jwal ramiiweb’ rib’. Naq li xMary ki’ok sa’ li Iglees, kikana xjunes chi maak’a’ rochoch. Rik’in chaab’ilal, xGilly kixb’oq chi wank rik’in. Rik’in paab’aal, xGilly kixye, “Maajun wa inq’etom naq li Qaawa’ wan wik’in.” Sa’ li ch’utub’aj-ib’, xGilly chi sa sa’ xch’ool kiril wi’chik ru li misioneer kixtzol chaq 47 chihab’ chaq chirix.
Laj Jeff ut li rixaqil, xMelissa, ke’wulak sa’ li jolomil ch’utub’aj-ib’, xb’een sut choq’ re laj Jeff. Laj Jeff a’an jun aj b’atz’unel re beisbol (a’an laj chaponel b’olotz’) ut anajwan a’an chik jun aj b’anonel. Kixye we, “Rik’in xsachik inch’ool, yookin chi nach’ok rik’in li kub’iha’ xb’aan naq nink’oxla naq a’an tz’aqal xb’ehil ut xchaab’ilal li wank.”
Rub’elaj chaq a’an, xMelissa kixpatz’ xkuyb’al xmaak rik’in li komon na’ula’anin re laj Jeff chi jo’ka’in, “Laj Jeff ink’a’ naraj rilb’al “saqi kamiis” sa’ li qochoch.” Li komon a’an kixye, “Tinsik’ chan ru tinb’aanu.” Anajwan a’an ut laj Jeff ramiiweb’ chik rib’. Sa’ lix kub’iha’ laj Jeff, kinnaweb’ ru jun ch’uut chi aj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan li raab’ileb’ xb’aan laj Jeff, xMelissa ut lix ko’eb’, xCharlotte.
Jo’ aj taaqenel re li Jesukristo, naqayal qaq’e chirilb’aleb’ li qas qiitz’in jo’ naxb’aanu a’an xb’aan naq wankeb’ yu’amej li neke’royb’eni li jalaak.
Naq xPeggy kixseraq’i naq lix b’eelom, aj John, taakub’eeq xha’ chirix 31 chihab’ xsumlajikeb’, kinpatz’ re k’a’ru xjala rik’ineb’.
Li xPeggy kixye, “Laj John ut laa’in yooko chixtzolb’al li Ak’ Chaq’rab’ rik’in Kim, Taaqehin, ut laj John kipatz’ok chirix li tzol’leb’ re li Iglees.”
Li xPeggy kixye re, “Qab’oqaqeb’ li misioneer.”
Laj John kixsume, “Ink’a’ neke’waj li misioneer—ka’ajwi’ naq wi li wamiiw taachalq chirixeb’.” Chiru lajeeb’ chihab’, li komon na’ula’anin re laj John kiwulak choq’ jun chaab’il amiiw choq’ re a’an. (Kink’oxla, K’a’ raj ru kik’ulman wi ta li komon na’ula’anin re laj John kixkanab’ xik chirix jun, wiib’ malaj b’eleeb’ chihab’?)
Laj John ki’ab’in. Kiril ru lix hu laj Mormon chi anchal xch’ool. Ut naq eb’ li misioneer ke’xb’oq chi kub’eek xha’, kixye naq us. Li xPeggy kixye, “Kisach inch’ool ut kin’ok chi yaab’ak.”
Laj John kixye, “Kin’ok chi jalaak naq kinnach’o rik’in li Qaawa’.” Chirix chik a’an, laj John ut xPeggy ke’tz’ape’ sa’ junajil sa’ li santil ochoch. Laj John 92 chihab’ wan re naq kikam sa’ li diciembre xnume’. Li xPeggy naxye, “Laj John kiwan jo’ jun chaab’il kristiaan, a’b’an chirix naq kikub’e xha’ xchaq’al ru naq kichaab’ilo’ chi us.”
Li Hermana Gong ut laa’in kiqanaw ru laj Meb ut xJenny sa’ video chiru li yajel COVID. (Sa’ video kiqanaw ruheb’ naab’al li sumal ut kristiaan k’a’jo’ xchaab’ilaleb’ chiru li yajel COVID, ke’yehe’ xk’ab’a’ xb’aan lix awa’b’ej re oqech rik’in xmusiq’ li tijok.)
Rik’in tuulanil, laj Meb ut xJenny ke’xye naq xb’aan junjunq na’leb’ sa’ lix yu’ameb’ neke’xpatz’ ma naru nakole’ lix sumlajikeb’ sa’ li santil ochoch, ut wi jo’kan, chan ru. Neke’xpaab’ naq naru neke’tenq’aak xb’aan lix tojb’al rix li maak xb’aan li Jesukristo ut eb’ lix teneb’ankil k’ojob’anb’ileb’ rub’el sumwank.
K’oxlahomaq lix sahil inch’ool naq laj Meb ut xJenny ke’xk’ul x’ak’ recomendacion re li santil ochoch ut sa’ kab’ichal ke’sutq’i sa’ li santil ochoch. Chirix chik a’an, laj Meb haye’ kikam. K’a’jo’ xchaab’ilal naq laj Meb ut xJenny ke’x’ak’ob’resi lix sumwankeb’ rik’in li Qaawa’ chirib’ileb’ rib’, ut ke’reek’a xrahomeb’ naab’aleb’ li kristiaan li neke’ilok reheb’.
Yalaq b’ar ninxik, rik’in tuulanil nintzolok rik’ineb’ li neke’rileb’ ras riitz’in jo’ tixb’aanu raj li Kolonel.
Aran Peru, li Hermana Gong ut laa’in kiqanaw ru laj Salvador ut eb’ li riitz’in.1 Laj Salvador ut eb’ li riitz’in ke’kana chi maak’a’eb’ xna’ xyuwa’. A’an chaq lix kutankil xyo’lajik laj Salvador. Laj jolominel ut eb’ li komon re li Iglees li neke’ilok reheb’ li komon a’in neke’xkawob’resi lin musiq’. “Li loq’onink li saq ru ut maak’a’ xtz’ajnil … a’an a’in, rula’aninkileb’ li maak’a’eb’ xna’ xyuwa’ ut eb’ li xmalka’an,”2 “xtenq’ankileb’ li q’uneb’ xmetz’ew, xtaqsinkil li uq’ej li nalukta, … xk’eeb’al xmetz’ew li xb’een aqej li maak’a’ xmetz’ew.”3
Aran Hong Kong, jun awa’b’ej re lix molameb’ li xb’eenil naxch’olob’ chan ru naq neke’aatinak rik’ineb’ chixjunil li komon sa’ lix molam chirix li rilb’aleb’ li komon. “Rik’in tijok, neke’qak’uub’ li sumal re naq chixjunileb’ teril junaq li komon ut chixjunileb’ neke’ile’,” chan. “Naqapatz’ resileb’ li komon neke’ril li junjunq chi sumal chi kok’ aj xsa’. Ink’a’ naqak’ojob’ li k’a’ru naqab’aanu; naqileb’ li ani neke’ilok reheb’ li qakomon.”
Aran Kinshasa, Republica Democratica del Congo, li Awa’b’ej Bokolo naxwotz chan ru naq a’an ut lix junkab’al ke’ok sa’ li Iglees aran Francia. Sa’ jun kutan, naq yoo chirilb’al li rosob’tesinkil xb’aan li yuwa’b’ejil aj k’anjel, li Musiq’ej kixtoch’ xch’ool li Hermano Bokolo chi sutq’iik aran Republica Democratica del Congo rik’in lix junkab’al. Li Hermano Bokolo kixnaw naq naab’al li ch’a’ajkilal tixtaw wi nasutq’i. Ut eb’ lix iglees, Lix Iglees li Jesukristo reheb’ laj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li Kutan toj maji’ wan aran Kinshasa.
A’ut, rik’in paab’aal, jo’ naab’aleb’ chik neke’xb’aanu, eb’ laj Bokolo ke’xtaaqe lix Musiq’ li Qaawa’. Aran Kinshasa, ke’rileb’ ut ke’rosob’tesiheb’ li kristiaan wankeb’ sa’ xsutam, ke’numta sa’ xb’eeneb’ li ch’a’ajkilal ut naab’al li rosob’tesinkileb’ ke’xk’ul sa’ musiq’ej ut sa’ tib’elej. Anajwan neke’saho’ xch’ool xb’aan naq wan chik jun rochoch li Qaawa’ sa’ lix tenamiteb’.4
Jun li komon toj ak’ sa’ li Iglees kik’ame’ xb’e rik’in li chaab’il eetalil. Naq toj saaj chaq, kixye naq rajlal naxik chixnumsinkil lix kutan chire li palaw. Sa’ jun kutan, kixye, “Xwil jun tuq’ixq li chaab’il li raq’ re atink sa’ palaw.” Kisach xch’ool, kixpatz’ re k’a’ut naq jun tuq’ixq ch’ina-us rilb’al chaab’il li raq’ re atink sa’ palaw. A’an komon re Lix Iglees li Jesukristo reheb’ laj Santil Paab’anel sa’ Roso’jikeb’ li kutan ut chi se’se’ ru kixpatz’ re, “Ma nawulak raj chawu xik sa’ li Iglees sa’ domingo?” A’an kixye naq us.
K’iila chihab’ chaq, naq kootaqlaak chaq sa’ jun k’anjel, li Elder L. Tom Perry kixseraq’i naq a’an ut li rochb’een neke’xik chi ula’anink chi kok’ aj xsa’ rik’in jun komon ixq li wan xjunes sa’ jun xiwxiwil na’ajej aran Boston. Naq li Elder Perry ut li rochb’een neke’wulak, li komon ixq naxye reheb’, “Numsihomaq lee recomendacion re li santil ochoch rub’el li okeb’aal.” Toj narileb’ lix recomendacion re li santil ochoch toja’ naq naxte li okeb’aal li tz’aptz’o rik’in k’iila tz’apleb’.5 Ink’a’ yookin chixyeeb’al naq eb’ li sumal li neke’ula’anin tento naq wanqeb’ xrecomendacion. A’b’an nawulak chiwu xk’oxlankil naq wi eb’ li neke’roxloq’i lix sumwank neke’ula’anin, neke’risi li tz’apleb’ reheb’ li ochoch ut neke’xteheb’ li aamej.
Li Elder Perry kixk’ut ajwi’ junjunq li na’leb’. A’an kixye, “K’ehomaq reheb’ li sumal li k’ab’a’ej li xe’sik’e’ ru rik’in tijok, li maare nach’atq wankeb’ li rochoch wi naru re naq ink’a’ jwal najt te’b’eeq.” A’an kixye, “Tikib’omaq rik’ineb’ li neke’raj tz’aqal ru ula’aniik. Chirix a’an eb’ li moko ch’a’aj ta naq te’k’uluq ut te’xk’ulub’a li ula’aniik.” Ut naxraq lix na’leb’ chi jo’ka’in, “Li yalok q’e chi tiik naxk’am chaq sachb’a-ch’oolej.”
Li ilok komon li taqenaq ut sant6 nak’ulman naq nokotijok chixpatz’b’al “li saq ruhil rahok narahok wi’ li Kristo”7 ut naq naqataaqe li Musiq’ej. Nak’ulman ajwi’ naq eb’ li awa’b’ej re lix molam li xb’eenil ut re li Komonil re Tenq’ank, rub’el xb’eresihom li obiisp, neke’ril li ula’anink, ut neke’xk’uub’eb’ ajwi’ li sumal. Nintz’aama cheru naq teek’eheb’ chi tz’aqonk li saaj winq ut ixq re naq te’rochb’eeniheb’ ut te’tzole’q xb’aaneb’ li komon ak wankeb’ xnawom. Ut kanab’omaqeb’ naq li ak’ ut saaj komon te’xmusiq’aheb’ li rochb’eeneb’ chi ula’anink.
Sa’ junjunq na’ajej sa’ li Iglees maare ink’a’ jwal us yoo chi uxmank li rilb’aleb’ li qas qiitz’in. Naab’al wi’chik li kristiaan li neke’xye naq yookeb’ chi ula’anink chiru li neke’yehok re naq yookeb’ chi ula’aniik. Ink’a’ naqaj naq ka’ajwi’ teeb’aanu li k’a’ru patz’b’il eere. Nim wi’chik li na’ajman ru chiru ka’ajwi’ li k’ehok sahil ch’oolejil malaj jun “Ma naru tatintenq’a?” sa’ xna’ajeb’ li b’eleb’aal ch’iich’. Sa’ naab’aleb’ li na’ajej, naru naqaye’ li quq’ reheb’ li qas qiitz’in, naqataw ru chan ru wankeb’ ut nokowan choq’ ramiiweb’ naq naqula’aniheb’ sa’ rochocheb’ chi kok’ aj xsa’. Eb’ li musiq’anb’il b’oqom neke’jalok yu’amej. Naq eb’ li b’oqom nokohe’xtenq’a chi ok sa’ loq’laj sumwank ut chiroxloq’inkil, nokonach’ok rik’in li Qaawa’ ut rik’ineb’ li qas qiitz’in.
Nayeeman naq eb’ li neke’xtaw ru lix musiq’ li rilb’aleb’ li ras riitz’in nim wi’chik li naxb’aanu chiru li naxb’aanu junxil, ut eb’ li ink’a’ neke’tawok ru a’an b’ab’ay ajwi’ li neke’xb’aanu. Nimaq li taqab’aanu, jo’ raj tixb’aanu li Kolonel. Jo’ naxye li qab’ich, a’an “rahok ut sahil chʼoolejil.”8
Eb’ li ch’utam re li teep, re lix molameb’ li xb’eenil, ut li Komonil re Tenq’ank, ab’ihomaq li chaab’il aj Ilol karneer ut tenq’ahomaq “chixsik’b’al chaq li karneer sachenaq, … chixsutq’isinkil chaq li xcha’cha’iik, … chixb’anb’al li xtiq’ rib’, … chixk’irtesinkil li yaj.”9 Maare te’qak’e xna’ajeb’ “li anjel chi maak’a’ sa’ qach’ool”10 naq naqak’e xna’ajeb’ chixjunil sa’ li qana’aj,11
Li rilb’aleb’ li qas qiitz’in chi musiq’anb’il narosob’tesiheb’ li junkab’al ut eb’ li kristiaan, ut naxkawob’resiheb’ ajwi’ li teep ut eb’ li uq’ej. K’oxlahomaq lee teep ut lee uq’ej jo’ jun sutam b’ar wi’ wan li musiq’ej. Jo’ naxye li jaljookil ru aatin chirix li olivo sa’ lix Hu laj Mormon, li Qaawa’ re li awimq ut eb’ lix moos neke’risi xchaq’al ru li ru li awimq ut neke’xch’olani li junjunq chi che’ naq neke’xjunaji ru lix q’unaleb’ ut lix kawilaleb’ li che’.12 Li Qaawa’ re li awimq ut eb’ lix moos neke’xpatz’ k’iila sut, “K’a’ chik ru naru ninb’aanu?”13 Sa’ komonil, neke’rosob’tesiheb’ li aamej ut eb’ li ochoch, teep ut uq’ej, rik’in li ula’anink chi musiq’anb’il ut chi kok’ aj xsa’.14
Li rilb’aleb’ li komon—li rilb’aleb’ li karneer—naxkanab’ li awimq jo’ “junaq chi toonalej”15—jun loq’laj che’. Li junjunq chi che’ sa’ li qak’iche’ a’an xche’il jun junkab’al li yo’yo. Eb’ lix xe’ ut eb’ li ruq’ neke’xk’uli rib’. Li rilb’aleb’ li qas qiitz’in narosob’tesiheb’ k’iila tasal tenamit. Naq aajel ru junaq tenq’ank, eb’ li chaab’il obiisp ut eb’ li awa’b’ejil re lix molameb’ lix b’eenil ut re li Komonil re Tenq’ank neke’xpatz’, “Aniheb’ laj ilol komon winq ut ixq neke’ula’anin re?” Sa’eb’ li ch’utam re li teep ut sa’ li aatinak rik’ineb’ li sumal neke’ula’anin moko ka’ajwi’ ta napatz’man chirixeb’ li ch’a’ajkilal, nayalman aj b’an wi’ rilb’al li k’a’ru ink’a’ na’ilman yal rik’in li uhej ut nasaho’ qach’ool rik’in li ruxtaan li Qaawa’ naq noko’ula’anin.
Li Kolonel a’an tz’aqal li eetalil choq’ qe.16 Xb’aan naq chaab’il a’an, naxb’aanu li us.17 Narosob’tesi jun li kristiaan ut eb’ ajwi’ li 99. A’an li rilb’aleb’ li komon chi junjunqal. Nokowulak chi wank jo’ li Jesukristo “a’ yaal jo’ naqab’aanu re jun reheb’ li … q’axal kok’” jo’ raj taqab’aanu rik’in a’an,18 naq neke’qara li qas qiitz’in jo’ naq naqara qib’ laa’o,19 naq “naqara qib’ chiqib’il qib’, jo’ chan ru naq xexinra,”20 ut naq “anihaq b’an taaraj wank xnimal ru sa’ eeyanq, chiwanq choq’ aj k’anjel cheru.”21
Li Jesukristo na’ilok. Eb’ li anjel neke’ilok.22 Eb’ laj taaqenel re li Kristo “neke’k’anjelak chiruheb’ lix komon chirib’ileb’ rib’,”23 “neke’saho’ xch’ool rik’ineb’ li neke’saho’ xch’ool, ut neke’yaab’ak rik’ineb’ li neke’yaab’ak,”24 “neke’xk’aak’aleheb’ lix tenamit, ut neke’xch’olaniheb’ rik’in li k’a’aq re ru re li tiikilal,”25 “neke’jultiko’ reheb’ … li neb’a’ ut li maak’a’eb’ wan re, li yaj ut li tawasinb’il,”26 ut rik’in li qak’anjel taanawmanq lix k’ab’a’ a’an.27 Naq naqileb’ li qas qiitz’in jo’ tixb’aanu raj a’an, naqak’e reetal lix sachb’a-ch’oolej ut li rosob’tesihom.28 Ut naqataw jun “k’anjel li taqenaq wi’chik.”29
Maare toolub’q. A’b’an naq nokok’anjelak chiru li Dios “ink’a’ toolub’q sa’ xb’aanunkil li us.”30 Chi anchal qach’ool, naqab’aanu li k’a’ru naru chiqu, chi ink’a’ noko’alinak chi kaw wi’chik chiru li nokoru,31 taqakanab’ b’an qib’ sa’ ruq’, jo’ naxye li apostol Pablo, naq “li Dios naxra li nak’ehok chi sa sa’ xch’ool.”32 Xb’aan naq li Dios “li nak’ehok iyaj re laj awinel jo’ ajwi’ li wa re tzekaak, tixk’e ajwi’ eeriyaj ut tixtamresi.”33 Sa’ jalan chik aatin, li Dios naxk’ehok b’ihomal “sa’ chixjunil choq’ re li junjunq chi chaab’ilal.”34 Eb’ li “neke’awk chi naab’al, chi naab’al ajwi’ taaq’oloq.”35
Yalaq ta b’ar wanko sa’ li kutankil a’in re Paswa, qaye’aq li quq’ ut qak’ehaq qach’ool chirilb’aleb’ li qas qiitz’in jo’ tixb’aanu raj li Kolonel, k’a’jo’ wi’chik li k’eeb’ileb’ qe naq te’qil. Naq taqab’aanu, nintz’aama naq choonach’oq rik’in li Jesukristo ut qik’in chiqib’il qib’, choowulaq jo’ chanru a’an ut choowanq choq’ aj taaqenel re li Jesukristo jo’ naraj a’an. Sa’ lix loq’laj k’a’b’a’ li Jesukristo, amen.