Hosanna re li Dios Qʼaxal Taqenaq
Li rokik li Jesukristo aran Jerusalen ut chixjunil li kik’ulman chiru li xamaan a’an neke’xk’ut li tzol’leb’ li naru te’qayu’ami anajwan.
Anajwan, jo’ ak yeeb’il, naqajunaji qib’ rik’ineb’ laj Kristiano chiru li ruchich’och’ re roxloq’inkil li Jesukristo sa’ li domingo re ramos a’in. Wiib’ mil chihab’ chaq li domingo re ramos kitikib’ank re li roso’jik xamaan re lix k’anjel li Jesukristo sa’ ruchich’och’. Toj a’an li xamaan q’axal nim xwankil chalen chaq sa’ xtiklajik.
Kitikla rik’in xk’utb’al xyaalal li Jesus jo’ li yeechi’inb’il Mesias sa’ li rokik aran Jerusalen, ut kiraqe’ rik’in lix k’eeb’al chiru krus ut lix waklijik chi yo’yo.1 Jo’ k’uub’anb’il chaq sa’ choxa, lix mayej aj tojol-ix kixk’e xraqik lix k’anjel sa’ ruchich’och’, ut sa’ xk’ab’a’ a’an tooruuq chi wank rik’in li qaChoxahil Yuwa’ chi junelik q’e kutan.
Li loq’laj hu naxye qe naq li xamaan kitikla rik’ineb’ li k’iila tenamit li xaqxookeb’ sa’ rokeb’aal li tenamit re te’ril “li profeet Jesus aj Nazaret re Galilea.”2 Eb’ a’an “ke’xchap xxaq mokooch ut ke’elk chixk’ulb’al, japjookeb’ re chixyeeb’al: Chinimaaq xloq’al li Dios! Usilaatinanb’il taxaq li yoo chi chalk sa’ xk’ab’a’ li Qaawa’, a’ lix reyeb’ laj Israel!”3
Li najteril seraq’ a’an sa’ li Santil Hu naxk’e chinjultika jun intaqlanb’il k’anjel choq’ re li Iglees aran Takoradi, Ghana. Kinwan aran chiru li domingo re ramos.
Kintaqlaak aran re xjachb’al ru li oqech re Takoradi Ghana re xyo’ob’tesinkil li oqech re Mpintsin Ghana. Anajwan, wankeb’ numenaq jun cient mil chi komon sa’ li Iglees aran Ghana.4 (Naqak’e jun sahil k’ulunik choq’ re li Ga Mantse, li rey aj Nii Tackie Teiko Tsuru II re Accra, Ghana, li wan qik’in anajwan.) Naq kinch’utla rik’ineb’ laj santil paab’anel a’an, kiweek’a xnimal lix rahomeb’ ut lix loq’onihomeb’ choq’ re li Qaawa’. Kinye resil lin rahom choq’ reheb’ a’an, jo’ ajwi’ lix rahom li Awa’b’ej re li Iglees choq’ reheb’. Kinyaab’asi li raatin li Kolonel jo’ tz’iib’anb’il xb’aan laj Jwan: “Naq chera eerib’ cherib’il eerib’; jo’ naq xexinra laa’in.”5 Ke’xye naq a’an “li ch’utub’aj-ib’ re li rahok.”6
Naq kiwileb’ li raarookil was wiitz’in ut eb’ lix junkab’al li ch’utch’uukeb’ sa’ li kapiiy, ke’wil chi lemtz’unk xnaq’ ruheb’ rik’in lix nawomeb’ xch’ool ut lix paab’aaleb’ chirix li Jesukristo. Kiweek’a rajomeb’ chi k’ehe’k sa’ ajl jo’ komon sa’ lix Iglees. Ut naq ke’b’ichan li coro, jo’eb’ li anjel ke’b’ichan.
Jo’ sa’ li domingo re ramos re najter kutan, a’aneb’ a’in lix tzolom li Jesukristo li ch’utchuukeb’ re xloq’oninkil a’an jo’ chanru ke’xb’aanu li tenamit chiruheb’ li rokeb’aal Jerusalen, li chapchookeb’ xxaq mokooch sa’ ruq, ut ke’xjap re chixyeeb’al, “[Hosanna] … : Usilaatinanb’il li xchalk sa’ xk’ab’a’ li Qaawa’.”7
Eb’ ajwi’ laj paab’anel sa’ jalan chik li iglees wan chi nach’ aran yookeb’ chaq chiroxloq’inkil li domingo re ramos. Naq yookin chi aatinak sa’ li xaqarib’aal, kink’e reetal sa’ li ventaan naq wankeb’ li kristiaan li yookeb’ chi b’eek sa’ li b’e chi saheb’ xch’ool, ke’reek’asiheb’ xxaq mokooch sa’ ruq’eb’, jo’eb’ li tenamit sa’ li jalam-uuch a’in. Maajo’q’e taasachq sa’ inch’ool li kiwil—chiqajunilo yooko chixloq’oninkil lix Reyeb’ li rey chiru li kutan a’an.
Li Awa’b’ej Russell M. Nelson kixpatz’ qe naq “taqak’e xsantilal [li domingo re ramos] ink’a’ ka’ajwi’ rik’in xjultikankileb’ lix xaq mokooch li ke’eek’asiik re roxloq’inkil li rokik li Jesus aran Jerusalen, rik’in aj b’an wi’ xjultikankil lix sa’ li ruq’.” Li Awa’b’ej Nelson ki’aatinak ajwi’ chirix laj Isaias, li ki’aatinak chirix lix yeechi’ihom li Kolonel, “Maajo’q’e texsachq sa’ inch’ool,” rik’in li aatin a’in: “K’e reetal naq sa’ li wuq’ tz’iib’anb’ilat.”8
Li Qaawa’ naxnaw xjunes rib’ naq jwal ch’a’aj li yu’am sa’ ruchich’och’. Eb’ lix toch’olal neke’xjultika qe naq a’an “xkubʼe rubʼel … chixjunil”9 re taaruuq tixk’e qatenq’ankil naq wan li qarahilal ut re tixk’ut chiqu “chatkanaaq saʼ laa bʼe,”10 a’an lix b’e a’an, re naq “li Dios taawanq qikʼin chi junelik qʼe kutan.”11
Li domingo re ramos moko yal ta jun ninq’e, jun kutan tz’iib’anb’il resil sa’ resilal li ruchich’och’. Li rokik li Jesukristo aran Jerusalen ut chixjunil li kik’ulman chiru li xamaan a’an neke’xk’ut li tzol’leb’ li naru te’qayu’ami anajwan.
Chiqatz’ileb’ rix junjunq reheb’ li junelikil tzol’leb’ li ke’k’utb’esiman chiru lix k’anjel li kiraqe’ aran Jerusalen.
Xb’een, li profeetil aatin. Li profeet aj Sakarias sa’ li Najter Chaq’rab’ ki’aatinak jo’ profeet chirix li rokik li Jesukristo sa’ Jerusalen, kixch’olob’ ajwi’ naq taa’ok aran sa’ xb’een jun li b’uur.12 Li Jesus kixye resil chi rub’elaj lix waklijik chi yo’yo naq yoo chaq chixkawresinkil rib’ re ok sa’ li tenamit, naq kixye:
“K’ehomaq reetal, yooko chi taqe’k Jerusalen, ut li K’ajolb’ej taaq’axtesiiq sa’ ruq’eb’ li xb’eenileb’ aj tij ut eb’ laj tz’iib’. Te’xteneb’ kamk sa’ xb’een,
“Ut te’xq’axtesi sa’ ruq’eb’ li maawa’eb’ aj Judio re naq te’reetz’u, te’xrap chi tz’uum ut te’xk’e chiru krus; a’b’an sa’ rox li kutan taawakliiq chi yo’yo.”13
Xkab’, li qochb’eeninkil xb’aan li Santil Musiq’ej. Laj Jose Smith kixye, “Maajun naru tixnaw naq li Jesus aʼan li Qaawaʼ, wi inkʼaʼ musiqʼanbʼil xbʼaan li Santil Musiqʼej.”14 Li Kolonel kixyeechi’i reheb’ lix tzolom15 chiru li Wa’ak sa’ roso’jik16 aran sa’ xkabʼ xkʼojaril li kabʼl,17 “Ink’a’ texinkanab’ eejunes.”18 Ink’a’ te’kanab’aaq xjuneseb’ re xk’amb’al lix yaalalil li evangelio chi uub’ej, taak’ame’q b’an xb’eheb’ xb’aan li xnimal ru maatan re li Santil Musiq’ej. “Li tuqtuukil usilal ninkanab’ eerik’in, lin tuqtuukil usilal nink’e eere,” kixyeechi’i reheb’; “ink’a’ nink’e eere kama’ naxk’e li ruchich’och’.”19 Rik’in li maatan re li Santil Musiq’ej, lix yeechi’ihom k’eeb’il ajwi’ qe laa’o—naq “re taaruuq taawanq junelik lix Musiqʼ [qik’in]”20 ut “rikʼin lix wankil li Santil Musiqʼej naru taqanaw li yaal chirix chixjunil li kʼaʼaq re ru.”21
Rox, li wank jo’ tzolom. Li tz’aqal tzolomil a’an li k’ehok-ib’ chi anchal ch’oolej, li paab’ank chiruheb’ li junelikil chaq’rab’, ut li rahok choq’ re li Dios, sa’ xb’een na’ajej. Chi ink’a’ taach’inanq qach’ool. Li k’iila tenamit li ke’oxloq’in rik’in xxaq mokooch, ke’xk’ul a’an jo’ Mesias. Ut tz’aqal naq a’an li Mesias. Ke’jilosiik rik’in a’an, eb’ lix sachb’a-ch’oolej, ut eb’ lix k’utum. A’b’an li oxloq’ ke’xk’e ink’a’ kikana choq’ re naab’al reheb’. Ke’wan li xb’een wa ke’xjap re chixyeeb’al, “[Hosanna],”22 a’b’an moqon ke’xsutq’isi rib’ ut ke’xjap re chixyeeb’al, “K’e chiru krus.”23
Xkaa, lix tojb’al rix li maak xb’aan li Jesukristo.24 Chiruheb’ lix raqik kutan, chirix li domingo re ramos, a’an kixtoj rix li qamaak, sa’ li rahilal kixk’ul aran Getsemani toj sa’ li eetz’uuk kixk’ul sa’ lix raqb’a-aatin, sa’ li rahob’tesiik kixk’ul chiru li krus, ut sa’ lix muqlajik sa’ jun muqleb’aal to’ninb’il. A’b’an, moko kiraqe’ ta aran. Rik’in lix nimajwal xwankil lix b’oqb’al jo’ aj Tojol rix chixjunileb’ li ralal xk’ajol li qaChoxahil Yuwa’, naq numenaq oxib’ kutan a’an ki’el chaq sa’ li muqleb’aal chi waklijenaq chi yo’yo25 jo’ ak xyeechi’ihom naq tixb’aanu.
Ma junelik naqab’antioxi lix tojb’al rix li maak xb’aan li Jesukristo li maak’a’ xjuntaq’eetankil? Ma naqeek’a lix wankilal aj saqob’resinel, anajwan anajwan? A’an ajwi’ li rajb’al naq li Jesukristo, laj Yoob’anel ut laj Choyonel re li qakolb’al, oxik aran Jerusalen, re qakolb’al chiqajunilo. Ma naxtoch’ eech’ool li raatin laj Alma a’in: “Wi xeyal jun xjalajik eechʼool, ut wi xereekʼa xbʼichankil li bʼich re rahok li natojok ix, ninpatzʼ, ma joʼkan nekexru chireekʼankil anajwan?”26 Naru ninye chi yaal naq li coro aran Takoradi chiru li domingo re ramos ke’xb’icha “li bʼich re rahok li natojok ix.”
Chiru lix raqik xamaan re lix k’anjel sa’ ruchich’och’, li Jesukristo kixk’ut li jaljookil ru aatin chirixeb’ li lajeeb’ chi tuq’ixq.27 A’an yoo chi k’utuk chirix lix sutq’iijik rik’ineb’ li kawresinb’ileb’ chixk’ulb’al, ink’a’ rik’in xxaq mokooch sa’ ruq’eb’, rik’in b’an li saqen re li evangelio sa’ raameb’. Kiroksiheb’ li saqenk li lochlookeb’, rik’in lix ya’al nalochman wi’ li xam, jo’ reetalil li ajom chixyu’aminkil lix na’leb’, chixkʼulubʼankil lix yaalal, ut chixwotzb’al lix saqenkil.
Laa’ex ak nekenaw li seraq’. Eb’ li lajeeb’ chi tuq’ixq neke’reetaliheb’ li komon sa’ li Iglees, ut li b’eelomej nareetali li Jesukristo.
Eb’ li lajeeb’ chi tuq’ixq ke’xk’am lix saqenkeb’ ut “ke’elk chixk’ulb’al li b’eelomej.”28 Oob’ reheb’ chaab’ileb’ xna’leb’, kawresinb’ileb’ rik’in lix ya’al xsaqenkeb’, ut oob’ reheb’ maak’a’eb’ xna’leb’, chupchuukeb’ lix saqenkeb’ ut maak’a’ xya’al. Naq ki’ab’iman li b’oqok, “We’ chaq li b’eelomej! Elenqex chixk’ulb’al,”29 li oob’ li “keʼkʼuluk re li yaal, ut keʼxkʼul li Loqʼlaj Musiqʼej choqʼ aj kʼamol bʼe chiruhebʼ”30 yo’on ke’wan re xk’ulb’al “lix rey ut aj kʼehol chaqʼrabʼ chiruhebʼ,”31 re naq “lix loqʼal taawanq saʼ xbʼeenebʼ.”32 Li oob’ chik yookeb’ chaq xsik’inkil xya’al lix saqenkeb’. A’b’an, ak x’oso’ li hoonal. Ak xkoheb’ li jun siir chik. Naq ke’toch’ok chiru li okeb’aal ut ke’xtz’aama rokikeb’, li Qaawa’ kixsume, “Ink’a’ ninnaw eeru.”33
K’a’ raj ru taqeek’a wi ta a’an tixye qe, “Ink’a’ ninnaw eeru!”
Laa’o, jo’eb’ li lajeeb’ chi tuq’ixq, wankeb’ li qasaqenk; a’b’an ma wan xya’al qik’in? Ra inch’ool naq wankeb’ li ani ka’ch’in chik ma na’oso’ xya’aleb’, k’eeb’ileb’ b’an xk’a’uxl rik’in li k’a’aq re ru re li ruchich’och’, jo’kan naq ink’a’ kawresinb’ileb’ chi us. Li aseeyt nachal rik’in xpaab’ankil ut xyu’aminkil li profeetil na’leb’ ut li raatineb’ li yo’yookil profeet, jo’ li Awa’b’ej Nelson, eb’ lix tenq’ aj k’ehol na’leb’, ut li Kab’laju chi Apostol. Li aseeyt naxnujob’resi li qaam naq naqab’i ut naqeek’a li Santil Musiq’ej ut naqab’aanu li nokoxb’eresi wi’. Li aseeyt nahoyman sa’ li qach’ool naq li k’a’ru naqasik’ ru naxk’ut xyaalal naq naqara li Qaawa’ ut naqara li naxra a’an. Li aseeyt nachal rik’in xjalb’al qak’a’uxl ut xsik’b’al qak’irtesinkil rik’in lix tojb’al rix li maak xb’aan li Jesukristo.
Wi wankeb’ li na’leb’ taawaj xtz’aqob’resinkil ru, a’an a’in li tz’aqal aajel ru: nujob’resi laa sek’ rik’in aseeyt re li yo’yoookil ha’ naxk’e li Jesukristo,34 li nareetali lix yu’am ut lix k’utum. Li xik sa’ jun najtil na’ajej malaj jun chaq’al ru ninq’e maajoq’e’ tixb’aanu naq laa waam taanujaaq malaj taasaho’q chi tz’aqal; a’an xyu’aminkil lix tzol’leb’ li Kristo li nab’aanunk re a’an. Toje’ ajwi’ xinyeheb’: xk’ulub’ankil li profeetil aatin ut k’utum, xk’anjelankil li naxk’e li Santil Musiq’ej, ok choq’ jun tz’aqal tzolom, ut xsik’b’al li wankilal aj k’irtesinel re lix tojb’al rix li maak xb’aan li Qaawa’. Li jayalihom a’an tatxk’am b’ar wi’ nakawaj xik—sutq’iik rik’in laa Choxahil Yuwa’.
Li domingo re ramos kinnumsi aran Takoradi nanaq sa’ inch’ool xb’aan naq kinnumsi wochb’eeneb’ li tiikil aj paab’anel winq ut ixq aran. Chi jo’kan nak’ulman chiruheb’ li ch’och’ ut li kok’ ch’och’ sa’ xyi li palaw chiru chixjunil li ruchich’och’. Lin ch’ool ut li waam, jo’ lee re, naraj xjapb’al re chixyeeb’al, “Hosanna re li Dios Qʼaxal Taqenaq.”35
Us ta moko xaqxooko ta chiruheb’ li rokeb’aal Jerusalen anajwan rik’ineb’ xxaq li mokooch sa’ quq’, taachalq li hoonal naq, jo’ naxye sa’ li hu Apokalipsis, “xk’ihaleb’ li tenamit, maa’ani naruhank chi rajlankileb’, chalenaqeb’ chaq sa’ chixjunileb’ xteepal lix tenamit sa’ ruuchich’och’, yalaq chan ru neke’ilok ut neke’aatinak, xaqxookeb’ chiru li nimajwal k’ojarib’aal ut chiru li Karneer, tiqtookeb’ rik’in saqi aq’ ut wank xxaq mokooch sa’ ruq’eb’.”36
Ninkanab’ eerik’in li wosob’tesihom jo’ x’apostol li Jesukristo naq teeyal anchal eeq’e chixb’aanunkil li us ut chi tawe’k sa’ xyanqeb’ li ani, rik’ineb’ xxaq mokooch sa’ ruq’eb’, te’xk’ul li Ralal li Dios, li nimla aj Tojol qix chiqajunilo. Sa’ xk’ab’a’ li Jesukristo, amen.