Aoaoga a Peresitene
Mataupu 14: Saunoaga mo le Faamoemoe ma Faamafanafanaga i le Taimi o le Oti


Mataupu 14

Saunoaga mo le Faamoemoe ma Faamafanafanaga i le Taimi o le Oti

“O le a se mea ua ia i tatou e maua ai e i tatou le mafanafana i le feagai ai ma le oti? Ua ia i tatou le mafuaaga e maua ai le faamoemoega tele ma le faamafanafanaga mo le oti nai lo soo se tasi i luga o le fogaeleele.”

Mai le Soifuaga o Iosefa Samita

Ole loto mafatia i le maliu o se e pele sa feagai pea lava pea ma le soifuaga o le alii Perofeta o Iosefa Samita. I le aso 15 o Iuni, 1828, i Heremoni, Penisilevania, o le tama tama muamua lava a Iosefa ma Ema, o Alevine, e lei umi se taimi talu ona fanau mai ae maliu. Ina ua malaga ese atu Iosefa ma Ema mai Niu Ioka i Katelani, Ohio, ia Fepuari 1831, sa toe maitaga Ema i lea taimi i se masaga. I se taimi puupuu talu ona oo atu Iosefa ma Ema i Katelani, sa o atu ma nonofo i se fale laupapa i le faatoaga a Isaac Morley o se tasi o tagata o le Ekalesia. O iina, i le aso 30 o Aperila, sa fananau ai Tateo ma Luisa, ae sa le i umi ona ola i laua, ae feoti ina ua mavae ni nai itula talu ona fananau mai.

I lena lava taimi, i se taulaga latalata ane o Warrensville, Ohio, o Uso John Murdock sa faapea ona aveesea lona toalua o Iulia, o le sa faatoa fanauina lava se masaga soifua maloloina lelei. I le i ai o se aiga ua i ai ni tamaiti se toalima, sa iloa e Uso Murdock lona le gafatia ona tausia le oo mai o se masaga pepe fou, ma sa ia talosaga atu ia Iosefa ma Ema ina ia aveatu le masaga e fai ma a la’ua fanau fai. O lea mea sa faia e Iosefa ma Ema, ma aveina loa nei pepe meamea, ua faaigoa ia Iosefa ma Iulia, i lo latou aiga. Ma le faanoanoa lava, sa maliu le pepe o Iosefa i le sefulutasi masina mulimuli ane ia Mati 1832, e mafua mai i le aafia i le ea malulu o po ao tigaina i le misela ao valitaina ma faapipii fulumanu i le tino o le Perofeta e se au fouvale. I le i ai o lenei maliu, o nei matua loto mafatia ua faapea ona tanuina le toafa o le toalima o le la fanau muamua, ae tuua ai na o Iulia o loo ola.

I le toasefulu ma le tasi o le fanau a Iosefa ma Ema—e toaiva sa fananau mai ia i laua ma le toalua sa vaetamaina—ua na o le toalima sa soifua ma oo atu i ni tulaga matutua: o Iulia, sa fanau i le 1831; Iosefa III, sa fanau i le 1832; Fredrick, sa fanau i le 1836; Alesana, sa fanau i le 1838; ma Tavita, sa fanau ia Novema 1844, lima masina talu ona maliu lona tama. O le atalii o Iosefa ma Ema e 14 masina le matua o Toni Kalosi sa maliu i le 1841, ma se atalii na fanau mai i le 1842, na maliu foi i le aso lava na fanau mai ai.

I le gasologa o lona soifua, na aveesea foi e le oti i se taimi e le mailoa ia uso e toatolu o Iosefa Samita. O Efaraima sa maliu ae lei leva ona fanau mai i le 1810. O le uso matua o Iosefa o Alevine na maliu i le 1823, i le 25 o ona tausaga, ma lona uso laitiiti o Toni Kalosi sa maliu i le 1841, i le 25 foi o ona tausaga.

O le Perofeta sa faateleina foi ona tiga ina ua maliu lona tama, o le sa ia faalagolago i ai mo fautuaga ma le malosi, ina ua maliu i Navu, Ilinoi, i le 1840. Ina ua silafia e le tama o Samita ua lata ona maliu, sa ia valaauina lona aiga i tafatafa o lona moega. Sa ia talanoa atu i lona toalua e faapea, “Pe a ou vaai atu i lau fanau ma iloa, e ui lava ina sa tausia i latou ina ia faia le galuega a le Alii, ae e tatau lava ona oo atu i latou i le tulaga o faafitauli ma mafatiaga ao latou nonofo ai pea i luga o le fogaeleele, e tiga lo’u loto ma e ou te fefe tele e tuua outou ao siomia outou e le fili.”1

Ona ia talanoa faasolosolo atu lea i ona atalii ma ona afafine taitoatasi, ma tuuina atu ia i latou ana faamanuiaga mulimuli. E pei ona tusia faamaumauina e le tina o le Perofeta, sa ia tauina atu nei upu faamalosiau i le Perofeta o Iosefa:

“ ‘Iosefa lou atalii, ua valaauina oe i se valaauga maualuga ma le paia. O oe lava ua valaauina ina ia faia le galuega a le Alii. Ia e tumau i le faatuatua ona faamanuiaina ai lea o oe, ma au fanau pe a mavae oe. O le a e ola pea lava ina ia faamaeaina lau galuega.’

“Ona o lea sa tagi ai Iosefa, ma augani atu, ‘E, lou Tama e, e mafai ea e au?’ ‘Ioe,’ sa faapea mai ai lona tama, ‘o le a e ola ina ia faatulagaina le fuafuaga o galuega uma sa tuuina atu e le Atua ia te oe e faia. O lau faamanuiaga mulimuli lenei i luga o lou ulu ae ou te le i oti, i le suafa o Iesu.’ ”2

I le faaaogaina ai o nei tulaga faigata mai lona lava soifuaga ma lona malamalama musuia i le Togiola a le Faaola, sa mafai e le Perofeta o Iosefa Samita ona tuuina atu le faamafanafanaga moomia tele i le tele o le Au Paia faanoanoa.

Aoaoga a Iosefa Samita

Pe a maliu se ua pele o le aiga po o se uo, o loo i ai so tatou mafanafana tele i le iloaina lea tatou te toe feiloai ma i latou i le lalolagi o le a sau.

Sa saunoa le Perofeta i le konafesi a le Ekalesia i Navu i le aso 7 o Aperila, 1844. Sa ia saunoa e uiga i lana uo o King Follett, lea faatoa maliu: “Le Au Paia pele e: Ou te talosagaina le faafofoga mai o lenei faapotopotoga ao ou talanoa atu ia te outou e uiga i le mataupu o le oti. O le maliu o lo tatou uso peleina o Elder King Follett, o le sa taomia i se vaieli ina ua solo atu i ai se pakete tele o maa, ua faapea ona taitaiina vave atu ai a’u i lenei mataupu. Ua talosagaina au e ana uo ma ona aiga ou te lauga, ma e ui o loo toatele i latou i lenei faapotopotoga o loo nonofo i lenei aai ma isi nofoaga, ua toesea a latou uo, ua ou lagona e tatau ona ou lauga faalauaitele i le mataupu, ma tuuina atu ni o’u manatu, ao mafaia, ma faapea foi pe a musuia ai e le Agaga Paia e talanoa ai pea i lenei mataupu. Ou te manao ia outou tatalo ma le faatuatua ina ia ou maua le faatonuga a le Atua Silisiliese ma le meaalofa a le Agaga Paia, ina ia mafai ai ona ou tuuina atu mea e moni ma faigofie ona outou malamalama ai, ma ia mafai e le molimau ona tauaveina atu le talitonuga maumaututu i o outou loto ma mafaufau i le moni o mea o le a ou tautala atu ai. …

“. … Ou te iloa o la’u molimau e moni; o le mea lea, pe a ou talanoa ia i latou ua tagitui, o le a la latou mea ua leiloa? O o latou aiga ma uo ua na ona aveeseina mai o latou tino mo sina vaitaimi puupuu: o o latou agaga sa faatasi ma le Atua ua tuua le fale omea mo sina taimi puupuu, e pei o lea upu; ma o loo i ai nei i se nofoaga o loo o latou talatalanoa ai faatasi e pei lava ona tatou faia i luga o le fogaeleele. …

“… O le a se mea ua ia i tatou e maua ai le mafanafana i le feagai ai ma le oti? Ua ia i tatou mafuaaga e maua ai le faamoemoega tele ma le faamafanafanaga mo o tatou tagata e maliliu nai lo nisi lava tagata i luga o le fogaeleele; ona sa tatou vaai ia te i latou o savavali ma le agavaa i lo tatou lotolotoi, ma vaai ia te i latou ua maliliu i aao o Iesu. …

“O outou o tagitui ua i ai se mea e fiafia ai, i le lauga ai i le maliu o Elder King Follett; aua ua alu atu lau tane ma lou tamā e faatalitali seia oo i le toe tutu o e ua maliliu—seia faaatoatoaina o ia; aua i le toe tu o lau uo o le a toe tu i le atoatoa ma le fiafia ma alu atu i le malo selesitila. …

“Ua faatagaina au ou te fai atu, i le pule a le Agaga Paia, e leai se mea tou te fefefe ai, aua ua alu atu o ia i le maota o e amiotonu. Aua tou te faanoanoa, aua tou te tagiaue. Ua ou iloa lena mea i le molimau a le Agaga Paia o loo i totonu ia te au; ma e mafai ona e faatali mo au uo e o mai e faafeiloai ia te oe i le taeao o le lalolagi selesitila. …

“O loo i ai ia te au se tamā, uso, fanau, ma uo ua o atu i se lalolagi o agaga. Ua na ona toesea i latou mo sina taimi. O loo i ai i latou i le agaga, ma ua toeitiiti ona tatou toe feiloai lea. O le a vave ona oo mai le taimi pe a ili mai le pu. Pe a tatou tuua lenei olaga, o le a tatou faafeiloai atu i o tatou tina, tama, uo, ma i latou uma tatou te alolofa i ai, o e ua momoe ia Keriso. O le a leai se fefe i e fouvale, sauaga, ma ni moliaga ma ni pu’e faapagotaina, ae o se faavavau o fiafiaga.”3

O Elder Lorenzo D. Barnes na maliu ao auauna atu o se faifeautalai i Egelani. O le Perofeta sa lauga i lona maliu i se sauniga sa faia i le Malumalu i Navu ao lei maea: “Ou te tauina atu ia te outou le mea ou te manao i ai. Afai o taeao o le a valaauina ai au i le tuugamau, i le taeao o le toe tutu ia mafai ona ma uulima faatasi ma lou tama, ma tagi, ‘Lo’u tama e,’ ma o le a ia faapea mai, ‘Lo’u atalii e, lou atalii e,’ i le taimi lava e matalatala ai tuugamau ae ma te lei o ese mai o ma’ua tuugamau.

“Ma pe mafai ea ona tatou manatunatu loloto i nei mea? Ioe, pe a tatou aoao pe faapefea ona tatou ola ma pe faapefea foi ona tatou oti. Pe a tatou taooto i lalo tatou te manatunatu pe faapefea ona tatou ala mai i le taeao; ma o se mea lelei mo ni uo i le taooto faatasi i lalo, opoina i lima o le alofa, i le momoe ma alafa’i mai i le fusi e le tasi o le isi ma faafouina a la’ua talanoaga.

“Tou te manatu ea e uiga ese pe a ou faasoa atu se mea sa ou vaai i ai i le faaaliga e uiga i lenei autu manaia? O i latou ua oti ia Iesu Keriso e mafai ona faamoemoe e ulu atu i taunuuga uma o le fiafia pe a toetutu mai tuugamau, ia sa latou maua pe sa latou naunau foi e maua i lenei olaga.

“Sa matuai manino le faaaliga, sa ou vaaitino lava i ni tagata ao lei o ae mai le tuugamau e peiseai o loo latou tau tutu lemu i luga. Sa latou faafeiloai atu le tasi i le isi ma faapea atu le tasi i le isi, ‘Lou tama, lou atalii, lou tina, lou afafine, lou uso, lou tuafafine.’ Ma ina ua valaau mai le leo i e ua maliliu ina ia tutu i luga, ma a faapea o loo ou taoto i tafatafa o lou tama, po o le a se fiafiaga muamua o lou loto? O le feiloai atu lea i lou tama, lou tina, lou uso, lou tuafafine, ma pe a i ai i latou i ou tafatafa, ou te opo atu ia te i latou ma faapea foi i latou ia te au. .

“E sili ona tiga ia te au o manatu toilalo i lo o le oti. Afai e leai so’u faamoemoe e toe vaai i lo’u tama, tina, uso, tuafafine ma uo, o le a pa lo’u loto i se minute, ma o le a ou alu ifo i lo’u tuugamau. O le talitonuga o le a vaai i au uo i le taeao o le toe tutu ua faafiafiaina ai lo’u agaga ma mafai ai ona ou onosaia mea leaga o le olaga. E foliga mai o loo latou o atu i se malaga umi, ma a latou toe foi mai, ona matou feiloai ai lea i le fiafia faateleina. …

“Ia Marcellus Bates [o se tagata o le Ekalesia ua maliu lona toalua] ou te tuuina atu le faamafanafanaga. O le a le pine ona e maua lea o le faatasiga ma lau soa i le lalolagi mamalu, ma ou te folafola atu foi lea mea e tasi i uo a Uso Barnes ma le Au Paia uma o loo faavauvau. O le leo lenei o le lapataiga ia i tatou uma ina ia tinou ma naunautai ma tuuese le faatausuai, faasausili ma le faavalevalea, ma ia saunia e oti taeao.”4

O matua ua toesea fanau ona o le oti, o le a faatasi ma i latou i le toe tutu e pei lava ona sa o latou tuuina ai i latou i lalo.

** I le maliu o Marion Lyon e lua tausaga, sa saunoa mai ai le Perofeta: “O le leo foi o le lapataiga ua faalogoina i la tatou faapotopotoga, ua faailoa ai le le mautonu o le soifuaga faaletagata; ma i ou taimi paganoa ou te mafaufau loloto ai i lenei mataupu, ma fesili ai i le fesili, aisea i fanau iti, o fanau e leai ni agasala, ua aveesea ai ma i tatou, ae maise lava i latou e foliga mai e sili ona atamamai ma malie. O le mafuaaga malosi lava e oo mai i lo’u mafaufau o lenei: O lenei lalolagi o se lalolagi sili ona leaga; ma o loo … faatupuina pea le amioleaga ma le taufaaleaga. … E aveeseina e le Alii le toatele e oo lava i le fanau iti, ina ia latou o ese ai mai le losilosivale o tagata, ma faanoanoaga ma leaga o lenei lalolagi; e mama tele i latou, matagofie tele, e soifua ae i le lalolagi; o le mea lea, afai e manatunatu i ai ma le sa’o, o le a leai se faavauvau ae o le a i ai le mafuaaga e fiafia ai ona o le a aveeseina mai i latou mai le leaga, ma o le a le toe umi ona tatou toe faatasi lea ma i latou. …

** “… Ona pau le eseesega o le maliu o le tagata matua ma le laitiiti o le, tasi e soifua umi i le lagi ma le malamalama faavavau ma le mamalu nai lo le isi, ma ua faasaolotoina vave mai lenei lalolagi pagatia ma le leaga. Ae tusa lava i le i ai o lenei mamalu, e i ai le taimi itiiti tatou te faagaloina ai, ma faavauvau ai i le motusia o le mafutaga, ae tatou te le faavauvau e pei o e ua leai ni faamoemoega.”5

“O le fesili e mafai ona fesiligia—‘Pe mafai ona maua fanau a tina i le faavavau? ‘Ioe! Ioe! Tina, o le a maua a outou fanau; aua latou te maua le ola e faavavau, aua ua uma ona totogi la latou aitalafu.”6

“O fanau… e tatau ona toe tutu e pei lava ona o latou oti; ona tatou faafeiloai atu lea ia tatou fanau iti matagofie ma le mamalu lava e tasi—le matagofie lava lea e tasi i le mamalu selesitila.”7

O Peresitene Iosefa F. Samita, le Peresitene lona ono o le Ekalesia, sa lipotia mai: Sa aoao e Iosefa Samita le mataupu faavae o le tamaitiiti laitiiti ua aveesea e le oti o le a toe tu mai i le toe tu o se tamaitiiti, ma, ao tusi atu i le tina o le pepe ua leai se ola, sa ia faapea atu ia te ia: ‘O le a e maua le olioli, le fiafiaga ma le faamalieina i le tausiaina o lenei tamaitiiti, pe a mavae lona toe tu seia oo ina atoa lona agaga’…

“I le 1854, sa ma feiloai ai ma le toalua o [Akenese Samita] o le uso o lou tama o Toni Kalosi Samita, o le tina o lena teineitiiti laitiiti o [Sofarania] lea sa lauga agai i ai le Perofeta o Iosefa Samita lea na ia ta’u atu ai i le tina o le a ia maua le olioli, le fiafia, ma le faamalieina i le tausia ai o lena teineitiiti, pe a mavae le toe tu, ma seia oo ina ausia le atoatoa o lona agaga; ma o se fiafiaga sili lea i lo o se isi tulaga sa ono mafai ona ia maua i le soifuaga faaletino, aua o le a ia saoloto mai le faanoanoaga ma le fefe ma mea faigata o le soifuaga faaletino, ma e tatau ona sili mea na te iloaina i lenei olaga. Sa ou feiloai atu i lena tina nofofua, le tina o lena teineitiiti, ma sa ia tauina mai ia te au lenei mea ma faasoa mai lana molimau ia te au o le mea lenei na saunoa ai le Perofeta o Iosefa Samita a o ia saunoa ai i le oti o lana teineitiiti.”8

O Mary Isabella Horne ma Leonora Cannon Taylor sa tofu i laua ma fanau taitasi na toesea ona o le oti. Sa toe manatua e Sister Horne, sa tuuina atu e le Perofeta o Iosefa Samita i nei tuafafine e toalua ni upu faamafanafana: “Sa ia tauina mai ia tei maua o le a ma toe mauaina nei fanau i le taeao o le toe tutu e pei lava ona ma tuuina ai i laua i lalo, i le mama ma le le agasala, ma o le a ma faafaileleina ma tausia i laua o ni o la tina. Sa ia faapea mai o fanau o le a tutu mai i le toe tu e pei lava ona tuuina ai i latou i lalo, ma o le a latou maua le poto uma e manaomia mo le mauaina o nofoalii, malo, ma pulega uma.”9

Ao tatou faavauvau pe a maliliu e pele, e mafai ona tatou talitonu “o le Atua o le lalolagi uma o le a faia le sao.”

I le maliu o Ephraim Marks e 24 tausaga le matua, sa folafola mai ai e le Perofeta: “O se taimi paia ma le faigata. Ou te lei lagonaina le paia faateleina muamua; ua toe manatua i le mafaufau le maliu o lou uso matua, o Alevine, lea na maliu i Niu Ioka, ma lou uso laitiiti o Toni Kalosi Samita, lea na maliu i Navu. Sa faigata ia te au ona ola ai i luga o le fogaeleele ma vaai atu i nei alii talavou lea matou te faalagolago atu i ai i o laua luga mo se fesoasoani ma se faamafanafanaga, ua aveese atu mai ia i matou i le taulotoaiga o o la olaga talavou. Ioe, sa faigata tele ona toafilemu i nei mea. E i ai nisi taimi ou te mafaufau ai sa tatau ona ou lagonaina le sili atu o le toafilemu pe ana valaauina au ou te oti pe ana fai o le finagalo lea o le Atua; ae peitai ou te iloa e tatau pea ona tatou filemu ma iloa o le finagalo o le Atua, ma toafilemu i Lona finagalo; o loo sa’o mea uma. E le umi ae ua na o sina taimi puupuu ae valaauina foi i tatou uma i luma o le Atua: o le tulaga foi lea o au faapea foi ma outou.”10

I le aso 6 o Iuni, 1832, sa tusi atu ai Iosefa Samita ia Ema Samita: “Sa ou faanoanoa ina ua ou faalogo ua toesea le atalii laitiiti o Ailama. Ou te manatu e tatou te faavauvau faatasi ma ia i se tasi itu, ae e tatau ia i tatou uma ona talia o tatou taunuuga ma faapea atu ia faia pea le finagalo o le Alii.”11

I le aso 20 o Ianuari, 1840, sa tusi atu ai Iosefa Samita ia Ema Samita: “Ua ou mauaina se tusi mai ia Ailama, sa faafiafiaina ai lou loto i le iloa ai o loo soifua uma lou aiga. Ae peitai e faavauvau lo’u agaga mo i latou ua aveesea mai ia i tatou ona o le oti, ae o loo ua i ai le faamoemoe, aua ou te toe vaai ia i latou ma faatasi ma i latou. O le mea lea, e tatau ona faateleina lo tatou toafilemu i galuega a le Atua.”12

“Ma le faaaloalo i maliu i Siona, matou te lagona le faanoanoa faatasi ma e faanoanoa, ae ia manatua o le Atua o le lalolagi uma o le a faia le sa’o.”13

“Ua tele ni maliu, ua tuua ai i tatou ma ni lagona pogisa ma le faanoanoa, ae ua le mafai ona tatou alofia le oti. Pe a fetalai mai le Atua mai le lagi ma valaauina i tatou e tuua lenei lalolagi, e tatau ona tatou taliaina Lana faatonuga.”14

I le maliu o James Adams, sa saunoa mai ai le Perofeta: “Sa ou vaai muamua ia te ia i Springfield, [Ilinoi,] ao ou malaga mai Misuri agai atu i Uosigitone. Sa ia sailia au o se tagata ese, aveina atu i lona aiga, faamalosiau ma faafiafia ia te au, ma sa ia tuuina mai se tupe mo au. O ia o se uo faapelepeleina. … Sa ia maua faaaliga e tusa ai ma lona maliu, ma ua alu atu i se galuega sili lona taua. Pe a saunia tagata, ua sili loa ona tuua lenei olaga. O Uso Adams ua malaga atu ina ia fesoasoani e tatalaina le faitotoa aoga i le talaiina o le talalelei i e ua maliliu. O le agaga o e amiotonu ua faaeaina i se galuega sili ma le paia; o le mea lea ua faamanuiaina ai i lo latou o atu i le lalolagi o agaga.”15

Fautuaga mo Suesuega ma le Aoaoina Atu

Mafaufau i manatu nei a o e suesueina le mataupu po o lou sauniuni foi e aoao atu. Mo fesoasoaniga faaopoopo, tagai itulau vii–xii.

  • O a ni ou manatu po o lagona ao e faitau i le mea o loo taua i le itulau 181–84? E faapefea ona avea nei mea tutupu e aafia ai le auala sa aoao ai e le Perofeta o Iosefa e uiga i le maliu ma le toe tu?

  • O lenei mataupu o loo aofia ai ni savali sa faasoa atu e Iosefa Samita i tagata sa faavauvau ona o le maliliu o e pele (itulau 184–89). I nei savali o loo ofoina atu e le Perofeta le “faamoemoe ma le faamafanafanaga” e ala i le aoaoina o mataupu faavae o le talalelei ma faaalia i e o loo faalogo pe faapefea ona faaaogaina nei mataupu faavae i o latou olaga. Ao e mafaufau i e pele ua maliliu po o le a maliliu foi, o a ni aoaoga moni o le talalelei e aumaia le mafanafana ia te oe? Aisea e taua ai nei mea moni ia te oe?

  • Faitau le fautuaga a Iosefa Samita na tuuina atu ina ua saunoa i le maliu o Elder Barnes, e aofia ai ma lana fautuaga e uiga i le “pe faapefea ona soifua ma le pe faapefea ona oti” (itulau 185–86). O le a le uiga o ana fautuaga ia te oe? Mafaufau i lou olaga pe faapefea ona suia i lou manatuaina ai o lana fautuaga.

  • Toe iloilo saunoaga a le Perofeta i matua o e ua oti fanau iti (itulau 186–88). E faapefea ona avea nei sauniga faavae e maua ai le faamoemoe mo matua o loo faanoanoa?

  • Suesue le fautuaga a Iosefa Samita e uiga i le faatoafilemuina o i tatou lava i le finagalo o le Atua pe a maliliu e ua pele (itulau 189–90). E faapefea ona avea a tatou faaiuga e talia le finagalo o le Atua ma mea e aafia ai o tatou lagona? a tatou upu ma amioga? O a ni auala e ono fesoasoani ai a tatou faaiuga i isi?

Mau E Faatatau I Ai: Ioanae 20:1–29; Mosaea 16:7–8; Alema 40:11–12; Moronae 8:11–20; MFF 42:45–46

Faamatalaga

  1. Iosefa Samita Matua, sa taua e Lusi Maki Samita, “The History of Lucy Smith, Mother of the Prophet,” 1844–45 manuscript, book 18, i. 5, Church Archives, O Le Ekalesia a Iesu Keriso o le Au Paia o Aso e Gata Ai, Aai o Sate Leki, Iuta.

  2. Iosefa Samita Matua, faamanuiaga sa tuuina atu ia Iosefa Samita ae lei leva ae maliu Iosefa Samita Matua ia Setema 14, 1840, i Navu, Ilinoi; taua e Lusi Maki Samita, “The History of Lucy Smith, Mother of the Prophet,” 1845 manuscript, i. 298, Church Archives.

  3. History of the Church, 6:302–3, 310–11, 315–16; o upu o loo faapuipui i lona uluai tusiaina; ua suia le vavaega o parakalafa; mai se aoaoga na tuuina atu e Iosefa Samita ia Aperila 7, 1844, i Navu, Ilinoi; lipotia mai e Uilifoti Uitilafi, Uiliata Risati, Thomas Bullock, ma William Clayton; tagai foi i le faaiuga o le tusi, itulau 540, vaega 3.

  4. History of the Church, 5:361–63; ua suia le vavaega o parakalafa; mai se aoaoga na tuuina atu e Iosefa Samita Ape. 16, 1843, ma Uiliata Risati.

  5. History of the Church, 4:553–54; mai se aoaoga na tuuina atu e Iosefa Samita ia Mat. 20, 1842, i Navu, Ilinoi; lipotia mai e Uilifoti Uitilafi.

  6. History of the Church, 6:316; mai se aoaoga na tuuina atu e Iosefa Samita ia Ape. 7, 1844, i Navu, Ilinoi; lipotia mai e Uilifoti Uitilafi, Uiliata Risati, Thomas Bullock, ma William Clayton; tagai foi i le faaiuga o le tusi, itulau 540, vaega 3.

  7. History of the Church, 6:366; mai se aoaoga na tuuina atu e Iosefa Samita ia Me 12, 1844, i Navu, Ilinoi; lipotia mai e Thomas Bullock.

  8. Iosefa F. Samita, “Status of Children in the Resurrection,” Improvement Era, Me 1918, i. 571.

  9. Mary Isabella Horne, taua i le History of the Church, 4:556, faamatalaga lagolago; mai i lana saunoaga sa tuuina atu ia Nov. 19, 1896, Aai o Sate Leki, Iuta.

  10. History of the Church, 4:587; mai se aoaoga na tuuina atu e Iosefa Samita ia Ape. 9, 1842, i Navu, Ilinoi; lipotia mai e Uilifoti Uitilafi.

  11. Tusi a Iosefa Samita ia Ema Samita, Iuni 6, 1832, Greenville, Indiana; Chicago Historical Society, Chicago, Ilinoi.

  12. Tusi a Iosefa Samita ia Ema Samita, Ian. 20, 1840, Chester County, Penisilevania; Chicago Historical Society, Chicago, Ilinoi.

  13. History of the Church, 1:341; mai se tusi a Iosefa Samita i le Usoga i Misuri, Ape. 21, 1833, Katelani, Ohio.

  14. History of the Church, 4:432; mai se tusi a Iosefa Samita ia Smith Tuttle, Oke. 9, 1841, Navu, Ilinoi.

  15. History of the Church, 6:51–52; mai se aoaoga na tuuina atu e Iosefa Samita ia Oke. 9, 1843, i Navu, Ilinoi; lipotia mai e Uiliata Risati ma le Times and Seasons, Set. 15, 1843, i. 331; o lenei lomiga o le Times and Seasons sa tuai lona lolomiina.

Ata
Joseph and Emma with twins

O Iosefa ma Ema Samita faatasi ma la la’ua masaga na la vaetamaina mai a o lei leva ona maliliu la la’ua lava masaga pepe. Sa aveina ma le agaga faafetai e Iosefa ma Ema ia Iosefa ma Iulia i lo latou aiga, ae na maliu le pepe o Iosefa ia Mati 1832.

Ata
mother with daughter

Sa aoao mai e Iosefa Samita faapea, o fanau iti “e tatau ona toetutu mai e pei lava ona latou oti” ma o le a faafeiloaia e matua a latou fanau i le “matagofie lava e tasi i le mamalu selesitila.”