Akonaki ʻa e Kau Palesitení
Vahe 7: Siosefa mo Hailame Sāmita, Ko ha Ongo Fakamoʻoni ʻo Kalaisi


Vahe 7

Siosefa mo Hailame Sāmita, Ko ha Ongo Fakamoʻoni ʻo Kalaisi

“ʻOku hiki hake hotau leʻó ʻi he fakafetaʻi koeʻuhí ko e moʻui mo e ngaahi ngāue ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmita, mo Hailame Sāmita ko e Pēteliaké, pea mo e kau palōfita mo e kau ʻaposetolo pea mo e kau tangata mo e kau fefine māʻoniʻoni ne nau langa ʻi he makatuʻunga naʻá na fakatoká.”

Mei he Moʻui ʻa Siosefa Filitingi Sāmitá

Naʻe ʻilo ʻe Siosefa Filitingi Sāmita, talu mei heʻene kei siʻí, naʻe ʻi ai ha fetuʻutaki makehe ʻa hono fāmilí mo e Palōfita ko Siosefa Sāmitá. Naʻe ueʻi fakalaumālie ia ʻe he faʻifaʻitakiʻanga ʻa ʻene kui-tangata ko Hailame Sāmitá, ko ha tokoua lahi pea mo e kaumeʻa māteaki ʻo e Palōfita ko Siosefá. Naʻe ngāue faivelenga ʻa Hailame ʻi he tafaʻaki ʻo hono tehiná ko ha taki ʻi he Siasí. Naʻe toe tokoni foki ʻi hono paaki ʻo e Tohi ʻa Molomoná pea naʻe ui ia ke hoko ko e taha ʻo e Kau Fakamoʻoni ʻe Tokovalu ʻo e tohí. ʻI he ʻaho 27 ʻo Sune 1844, naʻe fakapoongi ai ʻa Siosefa mo Hailame ʻi Kātesi ʻi ʻIlinoisi, ʻo fakamaʻu ai ʻena fakamoʻoni ki he Fakamoʻuí mo ʻEne ongoongoleleí. “Naʻe ʻikai te na mavahevahe ʻi he moʻuí, pea naʻe ʻikai fakamāvaeʻi ʻa kinaua ʻi he maté!” (T&F 135:3).

Naʻe ʻikai ke teitei ʻilo ʻe Siosefa Filitingi Sāmita ʻene ongo kui he fāmili Sāmitá. Naʻe fakapoongi ʻene kui ko Hailamé fuoloa pea toki fāʻeleʻi. Naʻe toe mālōlō foki mo e uaifi ʻo Hailame ko Mele Filitingi Sāmitá kei talavou. Naʻe pehē ʻe Siosefa Filitingi Sāmita: “Naʻe ʻikai ke u teitei ʻilo ʻeku Kui Fefine Sāmitá. Kuó u fakameʻapangoʻia maʻu pē ai, koeʻuhí he ko e taha ia ʻo e kau fefine fakaʻeiʻeiki taha kuo faifaiangé pea moʻui, ka ʻoku ou ʻilo hono tokoua leleí, ʻa Meesi Tomisoni (Mercy Thompson) ʻoku ou faʻēʻakí, pea naʻá ku faʻa ʻalu ʻi heʻeku kei siʻí ʻo ʻeva ki ai ʻo tangutu ʻi hono veʻe tuí, ʻo ne fai mai ha ngaahi talanoa fekauʻaki mo e Palōfita ko Siosefa Sāmitá, pea, ʻoi, hono ʻikai ke u fakahoungaʻi ʻa e aʻusia ko iá.”1

Naʻe toe ako foki ʻa Siosefa Filitingi Sāmita mei he faʻifaʻitakiʻanga ʻa ʻene tamaí, ʻa Siosefa F. Sāmita, ʻa ia naʻá ne ʻiloʻi tonu ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá. Naʻe pehē ʻe Siosefa Filitingi Sāmita fekauʻaki mo ʻene tamaí: “Naʻe hala ha ʻelemēniti ʻo e veiveiuá pe taʻe-pauʻiá ʻi heʻene fakamoʻoní. Naʻe tautautefito ʻeni ʻi he taimi naʻe lea ai fekauʻaki mo hotau Fakamoʻuí pe misiona ʻo e palōfita ko Siosefa Sāmitá.”2

Naʻe hanga ʻe he ngaahi faʻifaʻitakiʻanga mo e ngaahi akonaki ko ʻení ʻo ʻai ʻa Siosefa Filitingi Sāmita ke ne maʻu ha fakamoʻoni ki he ongoongolelei kuo fakafoki maí ʻi heʻene kei siʻí. Naʻá ne pehē ki mui, “ʻOku ʻikai ke u manatuʻi ha taimi naʻe ʻikai ke u tui ai ki he misiona hotau ʻEiki mo e Fakamoʻui ko Sīsū Kalaisí pea ki he misiona ʻo e Palōfita ko Siosefa Sāmitá.”3. Ko e taimi naʻá ne akoʻi ai ʻa e ongoongoleleí, naʻá ne faʻa fakahoko ʻene fakamoʻoní ʻi ha ngaahi lea anga-maheni: “ʻOku ou ʻofa nai he Palōfita ko Siosefa Sāmitá? ʻIo, ʻoku pehē, ʻo hangē ko ia naʻe fai ʻe heʻeku tamaí ʻi muʻa ʻiate aú. ʻOku ou ʻofa ai he ko e tamaioʻeiki ia ʻa e ʻOtuá pea koeʻuhí ko hono fakafoki mai ʻo e ongoongoleleí pea koeʻuhí ko e ngaahi lelei mo e ngaahi tāpuaki kuo hoko kiate au pea ʻoku ʻaʻakú, pea kiate kimoutolu mo mou maʻú, tuʻunga ʻi he ngaahi tāpuaki naʻe foaki ki he tangatá ni pea mo kinautolu naʻe fengāueʻaki mo iá.”4

Neongo naʻe fakahoungaʻi ʻe Palesiteni Sāmita ʻa e ngaahi akonaki mo e tukufakaholo ʻo hono fāmilí, ka ko ʻene fakamoʻoní ko e fakamoʻoni pē ia ʻaʻana. Naʻá ne pehē, “ʻOku ou fakahoungaʻi lahi maʻu pē ʻa e fakamoʻoni ʻoku ou maʻu ʻi he Laumālie ʻo e ʻEikí naʻe ui ʻa Siosefa Sāmita, ko e Palōfita ʻa e ʻOtuá, ke hoko ko e ʻulu ʻo e Kuonga Fakakosipeli e Kakato ʻo e Ngaahi Kuongá.”5 Naʻá ne fakamoʻoniʻi ʻi ha meʻa ʻe taha: “Ko ʻeku ʻiló, ʻi he meʻafoaki ʻa e ʻOtuá, naʻe mamata ʻa Siosefa Sāmita ʻi he taʻu 1820 ki he Tamaí pea mo e ʻAló; naʻe fakafeʻiloaki ʻe he Tamaí hono ʻAló; naʻe folofola ʻa e ʻAló kiate ia, ʻo fehuʻi ange pe ko e hā ʻokú ne fie ʻiló, peá ne fai ange ki ai e faleʻi; mo talaange ʻa e meʻa ke ne faí, fakataha mo e talaʻofa ʻe ʻomi mo ha ngaahi maama kehe pea mo e kakato ʻo e ongoongoleleí, ʻa ia naʻe ʻikai ke ʻi he māmaní he taimi ko iá, ʻe fakafoki mai.” Hili ia peá ne fakapapauʻi ange ʻe lava ke maʻu ʻe he kakai kotoa pē ʻa e fakamoʻoni tatau: “Ko e laumālie kotoa pē he funga ʻo e māmaní ʻokú ne maʻu ha holi ke ʻilo ia, ʻokú ne maʻu ha faingamālie, he ko e laumālie kotoa pē te ne fakavaivaiʻi ia, pea ʻalu atu ʻi he ʻao ʻo e ʻEikí ʻi he loto fakatōkilalo kakato mo tui, pea ʻi he loto mafesifesi, kuo pau ke ne maʻu ʻa e ʻilo ko iá ʻo hangē ko e pau ʻo ʻene moʻuí.”6

Ngaahi Akonaki ʻa Siosefa Filitingi Sāmitá

1

ʻOku eʻa mahino taha mai ha ongo kaveinga ʻe ua: ko Kalaisí ko e ʻAlo ʻo e ʻOtuá pea ko Siosefa Sāmitá ko ha palōfita.

ʻOku tau fakafehokotaki ʻa e huafa ʻo Sīsū Kalaisí mo e hingoa ʻo Siosefa Sāmitá. Ko Kalaisi ʻa e ʻEikí; naʻá ne fakahoko ʻa e feilaulau fakaleleí; ko ia ʻa e toetuʻú mo e moʻuí; ʻe toe fokotuʻu ʻa e tangata kotoa pē ʻiate ia ʻi he tuʻunga taʻe-faʻamaté, pea ko kinautolu ʻoku tui mo talangofua ki heʻene ngaahi fonó te nau toe maʻu mo e moʻui taʻengatá.

“Naʻe hoko ʻa Siosefa Sāmita ko ha palōfita naʻe uiuiʻi ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí ke ne maʻu ʻa e ngaahi moʻoni fai-fakamoʻui ʻo e ongoongoleleí ʻi he fakahā pea hoko ko e pule fakalao, ʻo maʻu ʻa e mālohi mei ʻolunga, ke fakahoko ʻa e ngaahi ouau ʻo e ongoongoleleí.

“Koeʻuhí ko hono fakahā mai ʻo e ngaahi moʻoni ko ʻení ʻiate iá, ko e ngaahi meʻa ia ʻe ʻalu atu ki he fonua kotoa pē kimuʻa ʻi he Hāʻele ʻAnga Ua maí, ʻoku ʻikai ha ofo ʻi heʻetau ʻilo ʻa e pehē ʻa Molonai kia Siosefa Sāmita ʻe ‘ ʻiloa [hono] hingoá ʻi he lelei mo e kovi ʻi he ngaahi puleʻanga, mo e ngaahi faʻahinga, mo e ngaahi lea fulipē, pe ʻe fakaongoongoleleiʻi pea toe lauʻikoviʻi ia ʻi he kakai fulipē.’ [Siosefa Sāmita —Hisitōlia 1:33.]

“Pea ʻikai ha ofo ʻi heʻetau ʻilo kimuiange ʻa e pehē ʻa e ʻEikí ki he Palōfitá: ‘ ʻE ʻeke ʻe he ngaahi ngataʻanga ʻo e māmaní ki ho hingoá, pea ʻe manukiʻi koe ʻe he kau valé, pea ʻe tauʻi koe ʻe heli;

“Ka ʻe kumi maʻu ai pē ʻe he loto-maʻá, pea mo e potó, pea mo e anga-fakaʻeiʻeikí, pea mo e angamaʻá, ki he akonaki, mo e mafai, mo e ngaahi tāpuaki mei ho nimá” (T&F 122:1–2).

Kuo kamata ʻeni ke fekumi ʻa e ngaahi ngataʻanga ʻo e māmaní ki he hingoa ʻo Siosefa Sāmitá, pea tokolahi ha kakai ʻi ha ngaahi fonua lahi ʻoku nau fiefia ʻi he ongoongolelei kuo toe fakafoki mai ʻo meʻangāue ʻaki iá.

Talu mei he kamataʻanga ʻo e kuonga fakakosipeli ko ʻení, mo hono malangaʻi e fakamoʻoni ʻo Sīsuú, ʻo hangē ko hono fakahā kia Siosefa Sāmitá, ʻi he ʻIunaiteti Siteití, Kānata, Pilitānia Lahi, konga lahi ʻo ʻIulope, pea mo e ngaahi ʻotumotu ʻo e Pasifikí.

Kuo hoko hano fakamafola lahi ʻo e ngāué ʻi he ngaahi taʻu kimui ní ʻi Mekisikou, ʻi he ngaahi fonua ʻi ʻAmelika Lotolotó, pea ʻi ʻAmelika Tonga.

Pea ko ʻĒsia he taimí ni [1971] kuo fakaava ki he pōpoaki ʻo e ongoongoleleí ʻi ha founga kuo laka ange ʻi ha toe taimi ki muʻa. ʻOku fakaʻau ke tuʻu ʻa e Siasí ʻi Siapani mo Kōlea, ʻi Taiuani mo Hongokongo pea ʻoku tau kamata ʻi Taileni, Singapoa, mo ʻInitonēsia.

Pea ʻe hokosia ʻa e ʻaho, ʻi he poto ʻo e ʻOtuá, ʻe fakaava ai ʻa e ngaahi matapā ʻo e ngaahi puleʻanga, ʻoku tāpuni ki he pōpoaki ʻo e moʻoní, kiate kitautolu, pea ʻe hū atu ʻa e kaumātuʻa ʻo ʻIsilelí ke fakahā ki he kau loto faitotonu he ngaahi puleʻanga ko iá ʻa Kalaisi mo e ongoongolelei ʻo hono puleʻangá, kuo haʻu ki māmani ʻi he kuongá ni ʻi he Palōfita ko Siosefa Sāmitá.7

Ko Siosefa Sāmita ʻa e tokotaha fakahā ʻo e ʻilo kia Kalaisí pea mo e fakamoʻui ʻo e māmaní he ʻahó ni mo e toʻu tangatá ni.8

ʻOku eʻa mahino taha mai maʻu pē ki heʻeku fakakaukaú ha ongo kaveinga ʻe ua. Ko Kalaisí ko e ʻAlo ʻo e ʻOtuá, naʻe tutuki maʻá e ngaahi angahala ʻa māmaní, pea ko Siosefa Sāmitá ko ha palōfita naʻe ui mo fokotuʻu ke ne fakafeʻao mai ʻa e kuonga fakakosipeli ʻo e kakato ʻo e ngaahi kuongá. Ko ʻeku pōpoaki ʻeni ki he māmaní9

2

Naʻe ui ʻe he ʻEikí ʻa Siosefa Sāmita ke hoko ko e taki ʻo e kuonga fakakosipeli nāunauʻiá ni.

Naʻe haʻu ʻa Siosefa Sāmita … ʻi he fakahinohino ʻa ha kau talafekau māʻoniʻoni ʻo fakatoka ʻa e fakavaʻe ki he puleʻanga ʻo e ʻOtuá pea mo e ngāue lahi mo fakaofo ko ʻení ke mateuteu ʻa māmani ki he hāʻele mai ʻa e ʻEikí.10

ʻĪmisi
The Prophet Joseph Smith, Jr. in the Sacred Grove (in Manchester, New York) when he received the First Vision. Joseph is depicted kneeling before God the Father and Jesus Christ. Both God the Father and Christ are portrayed wearing white robes. The Father is presenting Christ to Joseph. There are trees in the background. (Joseph Smith - History 1:15-20)

“Ko Siosefa Sāmitá ko ha palōfita naʻe ui mo fokotuʻu ke ne fakafeʻao mai ʻa e kuonga fakakosipeli ʻo e kakato ʻo e ngaahi kuongá.”

ʻOku ou ʻilo naʻe ui mo fokotuʻu ia [Siosefa Sāmita] heʻetau Tamai ʻi he langí; naʻá ne maʻu e fakahā mo e fakahinohino mei he ʻAlo ʻo e ʻOtuá ʻa ia ʻe ʻaonga mo hoko ko ha tāpuaki ki he kakai kotoa pē kapau te nau tali ia.11

ʻOku ʻikai ha veiveiua ʻi heʻeku fakakaukaú naʻe fokotuʻu ʻe he ʻEikí ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá mo ʻoange ki ai ʻa e fakahā, fekau, pea mo fakaava ʻa e ngaahi langí kiate ia, pea ui ia ke hoko ko e taki ʻo e kuonga fakakosipeli nāunauʻiá ni. ʻOku fiemālie kakato ʻeku fakakaukaú ko e taimi naʻe ʻalu ai ke lotu ʻi heʻene kei talavoú, naʻe mamata mo tuʻu moʻoni ʻi he ʻao ʻo e ʻOtua ko e Tamaí mo hono ʻAlo ko Sīsū Kalaisí; ʻoku ʻikai ha veiveiua ʻi heʻeku fakakaukaú—ʻOku ou ʻilo ʻoku moʻoni ʻeni. ʻOku ou ʻilo naʻá ne maʻu kimui ha ngaahi ʻaʻahi meia Molonai, ʻa e Lakanga Taulaʻeiki Faka-ʻĒloné ʻi he nima ʻo Sione Papitaisó, ʻa e Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí ʻi he nima ʻo Pita, Sēmisi, pea mo Sioné, pea naʻe fokotuʻu ʻa e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní ʻi he ʻaho ono ʻo ʻĒpeleli 1830, ʻi he fekau fakalangi.12

ʻI hono fili ko ia ha fakafofonga ke hoko ko e taki ʻi he “ngāue [lahi] mo fakaofo [ko ʻeni] ʻi he lotolotonga ʻo e fānau ʻa e tangatá,” [vakai, T&F 4:1] naʻe ʻikai fili ʻe he ʻEikí ha taha naʻe taukei ʻi he poto mo e ngaahi tukufakaholo ʻo e māmaní. ʻOku ʻikai ko Hono ngaahi halá ʻa e ngaahi hala ʻo e tangatá, pe tatau ʻene ngaahi fakakaukaú mo e ngaahi fakakaukau ʻa e tangatá [vakai, ʻĪsaia 55:8]. Ko e taha naʻe akoʻi ʻi he poto ʻo e māmaní ʻe fuʻu tōtuʻa ʻa e meʻa ia ke toe toʻo mei he ngaahi tukufakaholo mo e ngaahi fakakaukau fakapoto ʻo e tangatá. Naʻe fili ʻe he ʻEikí ʻi hono poto kilukiluá ha kiʻi tamasiʻi mūnoa—ko ha kiʻi tamasiʻi taʻu hongofulu mā fá. Naʻe fakahā ʻe he ʻEikí ki he kiʻi talavoú ni ʻa e kakato ʻo e ongoongoleleí, ʻa ia he ʻikai tali ʻe māmani koeʻuhí ko e taʻe-tuí. ʻI he ngaahi taʻu ʻo hono fakahinohino fakalangí —he naʻe fakahinohino foki ia ʻe ha kau talafekau mei he ʻao ʻo e ʻEikí —naʻe teuteu ai ʻa e talavoú ni, ʻa Siosefa Sāmita, ke tataki e ngāue ʻo hono fakafoki mai ʻo e Ongoongoleleí mo hono langa ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá.13

3

Naʻe pehē ʻe he ʻEikí ʻe maʻu ʻe he toʻu tangatá ni ʻa ʻEne folofolá ʻi he Palōfita ko Siosefa Sāmitá.

Ko e taimi ʻoku ʻi māmani ai ʻa e ongoongoleleí ʻi he ngaahi kuongá kotoa, naʻe pau ke fakahā ia ki he kau palōfita ʻa e ʻEikí, pea kuo pau ke ui kinautolu ke nau hoko ko e kau pule totonu ke fakahoko pea mo tataki hono fakahoko ʻo e ngaahi ouau ʻo e fakamoʻuí maʻa honau kāingá.

Ko Siosefa Sāmita ʻa e palōfita naʻe ui ʻe he ʻEikí ʻi he kuongá ni ke fakafoki mai ʻa e ngaahi moʻoni ʻo e fakamoʻuí pea mo maʻu ʻa e ngaahi kī mo e ngaahi mālohi ke puleʻi ʻa e ngaahi moʻoni fakahaofí ni.

Naʻe folofola ki ai ʻa e ʻEikí: “… ʻe maʻu ʻe he toʻu tangatá ni ʻa ʻeku leá ʻiate koe.” (T&F 5:10.) Pea toki folofola ʻa e ʻEikí fekauʻaki mo e ongoongolelei naʻe fakafoki mai ʻia Siosefa Sāmitá: “Pea ko e Ongoongoleleí ni ʻo e Puleʻangá ʻe malangaʻaki ia ʻi he māmaní kotoa pē, ko ha fakamoʻoni ki he ngaahi puleʻangá kotoa pē, pea ʻe toki hoko mai ʻa e ngataʻangá, pe ko e fakaʻauha ʻo e kau faiangahalá.” [Siosefa Sāmita—Mātiu 1:31.]14

Te u pehē he taimí ni—

Ko Siosefa Sāmita ʻa e taha kuo pau ke hanga ki ai ʻa e kakai kotoa ʻi he kuongá ni ke ʻilo ʻa e moʻoni fekauʻaki mo Kalaisi pea mo ʻene ongoongoleleí;

ʻE aʻu ki ha taimi ʻe ʻiloa ai ʻa e hingoa ʻo e palōfitá ni ʻi he tuliki kotoa pē ʻo e māmaní pea ʻi he lotolotonga ʻo e kakai kotoa pē;

ʻE tali ia ʻe he kau loto-tōnungá ko ha palōfita pea mo hū ki he ʻEiki ʻa ia naʻá ne fakahaá;

ʻE tupulekina ʻa e Siasi naʻá ne fokotuʻu ʻi he fekau fakalangí koeʻuhí he ʻoku muimui ʻi he ngaahi fakahā naʻe fakafou mai ʻiate iá;

Pea ko kinautolu kotoa ʻoku tui ki he ngaahi akonaki ʻa e Palōfita ko Siosefá mo muimui ʻi heʻene ngaahi akonakí, te nau maʻu ʻa e ʻilo ko Sīsū Kalaisí ko e ʻAlo ia ʻo e ʻOtuá naʻe tutuki maʻá e ngaahi angahala ʻa e māmaní.

ʻOku ou ʻilo ʻi he founga tatau ʻoku ou ʻilo ai ko Sīsū ʻa e Kalaisí—ʻa ia ko ha fakahā mei he Laumālie Māʻoniʻoní —ko Siosefa Sāmitá ko e palōfita, pea naʻe hoko ko e palōfita pea ʻe hoko maʻu ai pē ko ha palōfita ʻa e ʻOtuá. …

ʻOku ou [vahevahe] ʻa e ngaahi lea ko ʻeni mei he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá ʻi he laumālie ʻo e fakamoʻoni pea mo e fakafetaʻi: “Kuo fai ʻe Siosefa Sāmita, ko e Palōfita mo e Tangata Kikite ʻa e ʻEikí, ha meʻa lahi ange ki hono fakamoʻui ʻo e faʻahinga ʻo e tangatá ʻi he māmaní, tuku kehe ʻa Sīsū pē, ʻi ha toe tangata ʻe tokotaha ʻa ia naʻe moʻui ʻi ai.” (T&F 135:3.)15

4

Naʻe taha ʻa Siosefa Sāmita mo hono tokoua ko Hailamé ʻi he moʻuí pea ʻi he maté.

ʻOku ou fakafetaʻi ʻi hono fakafoki mai ʻo e moʻoni taʻengatá ʻi he kuonga fakakosipeli fakaʻosi ko ʻení; ʻi he misiona mo e ngāue ʻa Siosefa Sāmita, ko e Palōfitá, pea mo ʻeku kui-tangata ko Hailame Sāmita, ko e Pēteliaké; pea ki he foʻi moʻoni kuo toe fakafoki mai ʻa e ngaahi kī ʻo e puleʻanga ʻo e ʻOtuá ki he tangatá he māmaní.16

ʻĪmisi
Hyrum with his arm around Joseph with men pulling a boat ashore behind them.

Siosefa mo Hailame Sāmita: “Naʻe ʻikai te na mavahevahe ʻi he moʻuí, pea naʻe ʻikai fakamāvaeʻi ʻa kinaua ʻi he maté!” (T&F 135:3).

“Pea ko e tahá, ko e moʻoni ʻoku ou pehē kiate koe, ʻoku monūʻia ʻa ʻeku tamaioʻeiki ko Hailame Sāmitá, he ko au, ko e ʻEikí, ʻoku ou ʻofa ʻiate ia koeʻuhí ko e angatonu ʻo hono lotó pea koeʻuhí ʻokú ne ʻofa ʻi he meʻa ʻoku totonu ʻi hoku ʻaó, ʻoku folofola ʻe he ʻEikí.” [T&F 124:15.]

Ko hai ʻe ʻikai fiefia ke fai ange ki ai ha fakaʻapaʻapa ʻo e falala mo e fakahīkihiki pehē, pea mei he ʻEikí? Naʻe kau ʻa Hailame Sāmita ʻi he kau fuofua papitaiso he kounga fakakosipeli ko ʻení. Naʻe tuʻu ʻi heʻene moʻuí kotoa he tafaʻaki hono tokoua ko Siosefá ʻo fakamālohia ia ʻaki e fakalotolahi, tui, mo e ʻofa līʻoa. Ko Hailamé ko ha tangata naʻe loto hangamālie. Naʻá ne maʻu ha loto fakatōkilalo lahi mo ʻofa ʻi hono tokouá ʻo laka ange ʻi heʻene ʻofa heʻene moʻui pē ʻaʻaná. ʻOku fakahaaʻi ʻeni ʻi heʻene maté ʻa ia naʻá ne maʻu ai ʻa e kalauni ʻo e mate fakamaʻatá. Naʻe taʻe-ilifia ʻi heʻene taukaveʻi ʻo e moʻoní. Ko e moʻoni naʻe “ʻofa ʻi he meʻa ʻoku moʻoní.”

Naʻe fāʻeleʻi ʻa Hailame Sāmita ʻi he ʻaho hiva ʻo Fēpueli 1800, pea naʻá ne lahi ʻaki ha taʻu ʻe meimei ono ʻi he Palōfitá. Naʻe ʻikai ha lāngilangi ʻe maʻu ʻe Siosefa Sāmita naʻe taʻe vahevahe mo Hailame ʻa ia naʻe fiefia fakataha mo hono tokouá ʻi he ngaahi tāpuaki kotoa ne foaki ʻe he ʻEikí kiate iá. Naʻe fakahaaʻi ʻa e faʻahinga ʻofa fakatokoua tatau ko ʻení ʻe he Palōfita ko Siosefá ki hono tokoua ko Hailamé. Naʻá na foua fakataha ʻa e ngaahi mamahi mo e ngaahi fiefia tatau. Naʻe tō ʻa e ngaahi fakatanga tatau kiate kinaua fakatouʻosi. Naʻá na ʻi he ngaahi loki fakapōpula tatau koeʻuhí ko e Ongoongoleleí, pea ʻi he hokosia ʻo e taimi ke fakamaʻu ai ʻena fakamoʻoní, naʻá na tui fakataha ʻa e kalauni ʻo e mate fakamāʻatá. “Naʻe ʻikai te na mavahevahe ʻi he moʻuí, pea naʻe ʻikai fakamāvaeʻi ʻa kinaua ʻi he maté.” [T&F 135:3.] …

Ko ha fakaʻapaʻapa taau ʻeni mei he Palōfitá: “Siʻi Tokoua Hailame, he toki loto faivelenga kuó ke maʻú! ʻOiauē, ʻofa ke fakakalauni ʻe Sihova Taʻengata ho ʻulú ʻaki e ngaahi tāpuaki taʻengatá, ʻi he tokanga ne ke fai ki heʻeku moʻuí! ʻOi, hono ʻikai lahi e ngaahi mamahi ne ta tofanga fakataha aí; pea toe seiniʻi kitaua ʻe he ngaahi nima taʻeʻofa ʻo e fakamoʻulaloá. Hailame, ʻe tohi ho hingoá ʻi he tohi ʻo e Fono ʻa e ʻEikí, he ko kinautolu ʻoku muimui mai ʻi ho tuʻá ke nau vakai ki ai, pea ke nau faʻifaʻitaki ki hoʻo ngaahi ngāué.”

Naʻe toe pehē ʻe he Palōfitá: “Te u lava ʻo fakaʻānaua ʻi hoku lotó ke tatau mai ʻa hoku kāingá kotoa mo hoku tokoua ʻofeina ko Hailamé, ʻa ia ʻoku angamalū hange ha lamí, mo e ngeia ʻo Sēkopé, pea ko hono fakanounoú, ʻa e angavaivai mo e loto fakatōkilalo ʻa Kalaisí pea ʻoku ou ʻofa ai ʻaki ʻa e ʻofa ʻoku mālohi ange ʻi he maté, he kuo teʻeki ai ha taimi te u valokiʻi ai ia, pe ko ia au.”17

5

Naʻe fakamaʻu ʻe Siosefa mo Hailame Sāmita ʻena fakamoʻoní ʻaki hona totó.

Naʻe ui ʻeku kui-tangatá, ʻa e Pēteliake ko Hailame Sāmitá, ke na maʻu fakataha mo hono tehina ko e Palōfita ko Siosefa Sāmitá, ʻa e ngaahi kī ʻo e kuonga fakakosipeli ko ʻení. Ne ʻosi folofola ʻa e ʻEikí ʻi he ngutu ʻo e ongo fakamoʻoni ʻe tokouá ʻe fakamoʻoniʻi ai ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē [vakai, 2 Kolinitō 13:1]. …

Naʻe ʻikai mei lava ʻa Siosefa Sāmita ʻo tuʻu tokotaha, he naʻe mei fehālaaki ʻene ngāué, pea hangē ko hono fie maʻu ʻe he ngāue ʻa e Fakamoʻuí ha fakamoʻoni ʻe taha ke ne fakapapauʻí, ko hai ʻe toe lava ke fakamoʻoni kia Kalaisi ʻo kehe mei heʻene Tamaí? [Vakai, Sione 8:12–18.] Pea ko ia ne ui ai ʻe he ʻEikí ha tangata ʻe taha ke tuʻu mo Siosefa Sāmita pea mo maʻu ʻa e ngaahi kī ʻo e fakamoʻuí ʻi he kuonga fakakosipelí ni, ko ha fakamoʻoni fakataha mo ia. …

… Naʻe ʻikai ngata pē ʻi hono ui ʻa [Hailame] ke hoko ko e Pēteliake ʻo e Siasí, ʻa ia ko hono tāpuaki fakaelahí, ka naʻe toe folofola ʻa e ʻEikí kiate ia ʻi he taimi tatau:

“Pea ke fai atu ai pē mei he taimi ko ʻeni ʻoku ou tuʻutuʻuni kiate iá ke ne hoko ko ha palōfita, mo ha tangata kikite, pea mo ha tangata maʻu fakahā ki hoku siasí, ʻo hangē foki ko ʻeku tamaioʻeiki ko Siosefá;

“Koeʻuhí ke ne ngāue fakataha foki mo ʻeku tamaioʻeiki ko Siosefá; pea ke ne tali ʻa e akonaki mei heʻeku tamaioʻeiki ko Siosefá, ʻa ia te ne fakahā kiate ia ʻa e ngaahi kī ʻa ia te ne lava ai ke kole pea maʻú, pea fakakalauni ʻaki ia ʻa e tāpuaki tatau, mo e nāunau, mo e lāngilangi, mo e lakanga fakataulaʻeikí, mo e ngaahi meʻafoaki ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, ʻa ia naʻe hilifaki kiate ia ko ʻeku tamaioʻeiki ko ʻŌliva Kautelé;

“Koeʻuhí ke fakamoʻoni ʻe heʻeku tamaioʻeiki ko Hailamé ki he ngaahi meʻa ʻa ia te u fakahā kiate iá, koeʻuhí ke manatua ʻa hono hingoá ʻi he fakaʻapaʻapa mei he toʻu tangata ki he toʻu tangata, ʻo taʻengata pea taʻengata.” [T&F 124:94–96.]

Fakatatau mo e uiuiʻi pea mo e fekau ko ʻení, naʻe foaki ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻa e ngaahi kī, mafai, mo e ngaahi meʻafoaki kotoa ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻa ia naʻá ne maʻu ʻe ia, ko e Palōfitá, pea mo maʻu ki muʻa ʻe ʻŌliva Kautelé, kia Hailame Sāmita. Naʻe toe fakahā foki ʻe he ʻEikí kia Hailame Sāmita ʻa e ngaahi meʻa kotoa naʻe fie maʻu ke hoko kakato ai pea ki he tuʻunga kakato, ko e fakamoʻoni fakataha mo hono tokoua ko Siosefa, ko e palōfita, tangata kikite, mo e tangata maʻu fakahā pea mo e palesiteni ʻo e Siasí, pea ke tuʻu ʻi he kuonga kotoa pē pea ʻi ʻitāniti kotoa ko e taki ʻo e kuonga fakakosipeli ko ʻení fakataha mo hono tokoua ko Siosefá, ko ha fakamoʻoni kia Sīsū Kalaisi.18

Naʻá ne [Siosefa Sāmita], fakamaʻu fakataha mo hono tokoua, ko ʻeku kui-tangata ko Pēteliake Hailame Sāmitá, ʻa ʻene fakamoʻoní, ʻaki hono totó ʻi he Fale Fakapōpula Kātesí. Pea naʻa mo au ʻoku ou fie hoko ko ha meʻangāue ʻi he toʻukupu ʻo e ʻEikí ke ʻilo ʻe he ngaahi ngataʻanga ʻo māmaní kuo toe ʻatā ʻa e fakamoʻuí koeʻuhí he naʻe fokotuʻu hake ʻe he ʻEikí ha tangata kikite maʻongoʻonga ʻi he kuongá ni ke ne fokotuʻu ʻa hono puleʻangá he māmaní.19

ʻĪmisi
Room in Carthage jail seen on slant; men with guns come through door; Joseph is heading for window which reveals crowd below; painting is bathed in reddish hues.

Naʻe fakamaʻu fakataha ʻe Siosefa mo Hailame Sāmita ʻena fakamoʻoní ʻaki hona totó.

ʻOku hiki hake hotau leʻó ʻi he fakafetaʻi koeʻuhí ko e moʻui mo e ngaahi ngāue ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmita, mo Hailame Sāmita ko e Pēteliaké, pea mo e kau palōfita mo e kau ʻaposetolo pea mo e kau tangata mo e kau fefine māʻoniʻoni ne nau langa ʻi he makatuʻunga naʻá na fakatoká.20

Ngaahi Fokotuʻu ki Hono Ako mo Akoʻí

Ngaahi fehuʻi

  • Naʻe fakamatala ʻa Palesiteni Sāmita ki ha kau mēmipa ʻo e fāmilí ne nau tokoni ʻi hono tanumaki ʻene fakamoʻoni heʻene kei siʻí ki he misiona ʻo Siosefa Sāmitá (vakai, “Mei he Moʻui ʻa Siosefa Filitingi Sāmitá”). Ko e hā te tau lava ʻo fai ke tokoniʻi ʻa e fānaú ke maʻu haʻanau fakamoʻoni ki he misiona ʻo e Palōfita ko Siosefa Sāmitá?

  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku fehokotaki ai e huafa ʻo Sīsū Kalaisí mo e hingoa ʻo Siosefa Sāmitá? (Vakai, konga 1.) Kuo tokoniʻi fēfē ʻe he ngāue ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá hoʻo fakamoʻoni ki he Fakamoʻuí mo ʻEne ongoongoleleí?

  • Fakalaulauloto ki he ngaahi fakakaukau ʻa Palesiteni Sāmita fekauʻaki mo hono ui ʻe he ʻEikí ʻa Siosefa Sāmita kae ʻikai ko ha “taha naʻe taukei ʻi he poto mo e ngaahi tukufakaholo ʻa e māmaní” (konga 2). ʻE lava fēfē ʻa e mahino ko ʻení ʻo tokoni kiate kitautolu ʻi he taimi ʻoku tau ongoʻi taʻe-taau ai ke fakahoko hotau ngaahi fatongiá?

  • ʻI he konga 3, ʻoku lau ai ʻe Palesiteni Sāmita ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 5:10 mo e 135:3. Te ke fakamatalaʻi fēfē ʻa e ongo veesi ko ʻení ki ha taha ʻoku ʻikai maheni mo e misiona ʻo Siosefa Sāmitá?

  • Ko e hā te ke lava ʻo ako mei he feohi ʻa Siosefa Sāmita mo hono tokoua ko Hailamé? (Vakai, konga 4.)

  • Ko e hā hoʻo ngaahi ongo ʻi hoʻo fakakaukau ki he fakamaʻu ʻe Siosefa mo Hailame Sāmita ʻena fakamoʻoní ʻaki hona totó? (Vakai, konga 5.)Ko e hā ha ngaahi founga te tau lava ai ʻo fakaʻapaʻapaʻi ʻena feilaulaú?

Ngaahi Potu Folofola Fekauʻakí

Liliu ʻe Siosefa Sāmita, Sēnesi 50:30–31; 2 Nīfai 3:5–15; T&F 11:11–26; 76:22–24; 135

Tokoni Fakafaiako

Ko e founga ʻe taha ke fakaʻaiʻai ai ʻa e ako fakamātoató ke fakafanongo lelei ʻi he taimi ʻoku fai ai ʻe ha taha ha fehuʻi pe fai ha fakamatala. “Ko e fakafanongó ko hano fakahaaʻi ia ʻo e ʻofá. ʻOku faʻa fie maʻu ki ai ha feilaulau. ʻI he taimi ʻoku tau fakafanongo lelei ai ki he niʻihi kehé, ʻoku tau faʻa tuku ai ʻa e meʻa ʻoku tau fie lea ʻakí kae lava ke nau fakamatalaʻi lelei ʻa e meʻa ʻoku nau fie lea ʻakí” ( ʻOku ʻIkai ha Ui ʻe Mahuʻinga Ange ʻi he Faiakó [1999], 73).

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. ʻI he Conference Report, ʻEpeleli 1962, 44.

  2. ʻI he Bryant S. Hinckley, “Joseph Fielding Smith,” Improvement Era, Sune 1932, 459.

  3. ʻI he Conference Report, ʻEpeleli 1962, 44.

  4. ʻI he Conference Report, ʻEpeleli 1960, 73.

  5. ʻI he Conference Report, ʻEpeleli 1962, 45.

  6. ʻI he Conference Report, ʻOkatopa 1949, 88–89.

  7. ʻI he Conference Report, ʻOkatopa 1970, 6.

  8. “The First Prophet of the Last Dispensation,” Ensign, ʻAokosi 1971, 7.

  9. ʻI he Conference Report, ʻEpeleli 1920, 108–9.

  10. ʻI he Conference Report, ʻEpeleli 1920, 107.

  11. ʻI he Conference Report, ʻOkatopa 1949, 88.

  12. “To Know for Ourselves,” Improvement Era, Māʻasi 1970, 3.

  13. Essentials in Church History (1950), 20–21.

  14. ʻI he Conference Report, ʻOkatopa 1970, 6.

  15. “The First Prophet of the Last Dispensation,” 7.

  16. “A Prophet’s Blessing,” Ensign, Siulai 1972, 130.

  17. “Hyrum Smith: A Tribute by Joseph Fielding Smith,” Improvement Era, Fēpueli 1933, 201; ne toʻo e mataʻitohi fakahihifí mei he tatau totonú; vakai foki, Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Siosefa Sāmita (2007), 40.

  18. ʻI he Conference Report, ʻEpeleli 1930, 91–93; vakai foki, Doctrines of Salvation, ed. Bruce R. McConkie, 3 vols. (1954–56), 1:216–19.

  19. “The First Prophet of the Last Dispensation,” 7.

  20. “Ogden Temple Dedicatory Prayer,” Ensign, Māʻasi 1972, 9.