Seminelí mo e ʻInisititiutí
Lēsoni 11: Teuteu Ki he Mali Taʻengatá


Lēsoni 11

Teuteu ki he Mali Taʻengatá

Talateú

ʻI hono moʻui ʻaki ʻe he kakai lalahi kei talavoú ʻa e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí, ʻe lava ke nau ʻamanaki atu ki he kahaʻú pea moʻui ʻi he ʻamanaki lelei. ʻE tataki kinautolu ʻe he Tamai Hēvaní ʻi heʻenau ngaahi fili fekauʻaki mo e mali taʻengatá ʻi heʻenau fekumi ki ha fakahinohino meiate Iá. ʻE tokoni ʻa e lēsoni ko ʻení ki he kau akó ke nau loto falala ange ʻi heʻenau fakakaukau ki he nofomalí, ʻi hono ʻiloʻi te nau lava ʻo maʻu ha tokoni fakalangi mei he ʻEikí.

Laukonga Puipuituʻá

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:40

Teuteu ki he nofomalí

Kole ki he kau akó ke hiki honau nimá kapau kuo nau hiki ha lisi ʻo e ngaahi ʻulungaanga ʻoku nau fie maʻu ʻi ha mali ʻi he kahaʻú. Fakaafeʻi ha niʻihi ʻo e kau akó ke vahevahe ha niʻihi ʻo e ngaahi ʻulungaanga ʻi heʻenau lisí.

Fakaʻaliʻali ʻa e fakamatala ko ʻeni naʻe fai ʻe ʻEletā Tēvita A. Petinā ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, pea kole ki ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ia:

ʻĪmisi
Elder David A. Bednar

“Hangē ʻoku ʻi ai ha lisi fakatau ia ʻo e ngaahi ʻulungaanga ʻoku fie maʻu ʻe he kakai kei talavoú ʻi ha mali pea nau fuatautau ki ai ʻa e ngaahi meʻa ʻoku fie maʻú: ‘Okú ke maʻu e ngaahi meʻa kotoa ʻoku ou fie maʻú?’ Kapau ʻokú ke ʻamanaki ke maʻu ha hoa taʻengata ʻokú ne maʻu ha ngaahi ʻulungaanga fakalaumālie pau, kuo pau leva ke ke feinga ke fakatupulaki ʻa e ngaahi ʻulungaanga ko iá ʻiate koe. ʻE saiʻia leva ʻiate koe ʻa e tokotaha ʻokú ne maʻu e ngaahi ʻulungaanga ko iá” (Uderstanding Heavenly Father’s Plan,” (DS.org).

  • Ko e hā ha tefitoʻi moʻoni ʻoku tau ako mei he fakamatala ʻa ʻEletā Petinaá? (Fakapapauʻi ʻoku ʻiloʻi ʻe he kau akó ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: “Kapau ʻokú ke ʻamanaki ke maʻu ha hoa taʻengata ʻoku ʻi ai ha ngaahi ʻulungaanga fakalaumālie pau, kuo pau leva ke ke feinga ke fakatupulaki ʻa e ngaahi ʻulungaanga ko iá ʻiate koe.”)

Kole ki he kau akó ke lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:40, ʻo kumi ʻa e founga ʻoku poupouʻi ai ʻe he veesi ko ení ʻa e tefitoʻi moʻoni ne toki ʻiloʻí.

  • ʻE fakaʻaongaʻi fēfē ʻe he niʻihi fakafoʻituitui ʻoku nau feinga ke malí ʻa e ngaahi moʻoni ʻoku hiki ʻi he veesi ko ʻení?

  • Kuó ke mamata fēfē ki hano fakaʻaongaʻi e ngaahi moʻoni ʻi he veesi ko ʻení ki he ngaahi fili ʻoku fai ʻe he kakai kei talavoú ʻo kau ki honau kaungāmeʻá?

Kole ki he kau akó ke nau fakakaukau ki he ngaahi ʻulungaanga ʻoku nau fie maʻu ʻi hanau mali ʻi he kahaʻú. Fakaafeʻi e kau akó ke fakakaukau pe ʻoku nau maʻu e ngaahi ʻulungaanga tatau ko iá. Kole ange ke nau fakakaukau ki he founga te nau ala fakaʻaongaʻi ai e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:40 ke nau teuteu lelei ange ai ki he nofomalí.

Maʻake 5:35–36; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 6:36

“ʻOua te ke manavahē, ka ke tui pē”

Fehuʻi ange ki he kau akó:

  • Ko e hā ʻokú ke nofo ʻo ʻamanaki atu ki ai fekauʻaki mo e nofomalí?

  • Ko e hā ha ngaahi meʻa ʻe lava ke ne fakatupu ke manavasiʻi ai e kakai kei talavoú ʻi he nofomalí? (Hiki e ngaahi talí ʻi he palakipoé.)

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e fakamatala ko ʻeni ʻa ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, pea kole ki he kalasí ke fakafanongo ki he ngaahi ʻuhinga ʻoku manavasiʻi ai ha kakai kei talavou ʻe niʻihi ʻi he nofomalí.

ʻĪmisi
Elder Jeffrey R. Holland

“ʻOku nau [kakai lalahi kei talavoú] ilifia ʻi he ngaahi tuʻunga taupotu tahá tokua ʻoku ʻamanaki ngata ʻa e māmaní ʻi he lingitoto mo e fakaʻauha—ko ha meʻa ʻoku ʻikai ke nau fie [ʻomi] ki ai hanau mali pe fānau. ʻI he ngaahi meʻa siʻisiʻi ange, mo angamahení, ʻoku nau ilifia tokua ʻe fakaʻau ke toe faingataʻa ange ʻa e māmaní, ʻe fuʻu faingataʻa ke maʻu ha ngāue, pe ʻoku totonu ke ʻosi e taha mei he akó,ʻikai hano moʻua, ʻi ai ʻene ngāue, mo maʻu hano ʻapi kimuʻa pea toki fakakaukau ke mali. …

“ʻIkai ngata ai, ʻoku tokolahi fau ha kakai kei talavou ʻoku ou talanoa mo ia ʻoku ilifia ka nau mali te nau vete mali ʻo hangē ʻoku angamahení. … Fakatahaʻi ʻa e holi ko ia ke ola lelei ʻa e nofomalí mo e manukiʻi palakū, kovi, mo fakalilifu ʻo e angamaʻá, anganofó, pea mo e moʻui fakafāmilí ʻoku toutou fakaʻasi mai ʻi he ngaahi heleʻuhilá pea mo e televīsoné pea te ke ʻiloʻi ʻa e palopalemá” (“ʻOua Te Ke Manavahē, Ka ke Tui Pē” [efiafi mo Elder Jeffrey R. Holland, ʻaho 6 Fēpueli, 2015], lds.org/broadcasts).

  • Ko e toko fiha ʻo kimoutolu ʻoku mou ʻiloʻi ha taha ʻoku manavasiʻi ki he malí koeʻuhí ko ha taha ʻo e ngaahi ʻuhinga naʻe fakamatala ki ai ʻa ʻEletā Hōlaní?

Fakaafeʻi e kau akó ke lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 6:36 pea fakakaukau ki he founga ke fakaʻaongaʻi ai e faleʻi ʻa e ʻEikí kia ʻŌliva Kautelé ke teuteu ki he mali taʻengatá. Fakaafeʻi leva ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e Maʻake 5:35–36. Fakamatalaʻi ange ne haʻu ʻa Sailosi ko e pule ʻi he falelotú kia Sīsū ʻo ʻamanaki te Ne fakamoʻui hono ʻofefiné. Kole ki he kalasí ke fakakaukau pe ʻe founga fēfē hano fakaʻaongaʻi e fakalotolahi ʻa e Fakamoʻuí kia Sailosí kiate kinautolu ʻoku teuteu ki he malí.

  • Ko e hā e founga ʻe lava ai ʻi he sio ki he ʻEikí “ʻi he fakakaukau kotoa” ʻo tokoni ke “ʻoua naʻa veiveiua, ʻoua ʻe manavahē” ʻi heʻetau fakakaukau ki hotau kahaʻú?

  • Ko e hā e founga ʻe lava ke tokoni ai ʻa e faleʻi ʻa e ʻEikí kia ʻŌliva Kautele mo Sailosí ki he niʻihi fakafoʻituitui ʻoku nau manavasiʻi ke malí? (ʻI he tali ko ia ʻa e kau akó, hiki ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi he palakipoé: ʻI heʻetau sio kia Sīsū Kalaisi ʻi he tuí, te tau lava ai ʻo ikunaʻi ʻa e manavaheé pea maʻu e loto falala ʻi he kahaʻú.)

Vahevahe e fakamatala ko ʻeni naʻe fai ʻe ʻEletā Sefilī R. Hōlaní. Kole ki he kalasí ke fakafanongo ki he ʻuhinga ne fie maʻu ai ʻe ʻEletā mo Sisitā Hōlani ʻa e tuí ke fili ke mali ʻi he taimi naʻá na filí.

ʻĪmisi
Elder Jeffrey R. Holland

“ʻI he taimi naʻá ma [Sisitā Hōlani mo aú] mali aí ne teʻeki ke ma ʻosi mei BYU, ʻikai ke lava ʻema ongomātuʻá ʻo tokoniʻi fakapaʻanga kimaua, kilukilua mo ha fakakaukau ia ki he ako MA naʻe kei toka mei muʻa kiate kimauá, pea kanoni ʻaki, naʻe $300 naʻá ma maʻu ʻi homa ʻaho malí! Mahalo ʻoku ʻikai ko ha founga lelei ʻeni ke kamata ʻaki ha nofomali, ka ko ha nofomali fiefia ʻa ia naʻe mei mole ha meʻa lahi meiate kimaua kapau naʻá ma toe tatali ʻaki ha ʻaho ʻe taha, mei he taimi naʻá ma ʻilo ai naʻe totonu iá. … ʻOku ou tetetete ke fakakaukau ki he meʻa naʻe mei mole meiate kimaua kapau naʻá ma ‘maʻu faleʻi mei heʻema manavaheé,’ hangē ko ia ne toutou fakahā mai kimui ange ʻe Palesiteni Sēmisi E. Fausi kuo pau ke ʻoua naʻá ku teitei fakahoko pe fai ʻe ha tahá” (“ʻOua Te Ke Manavahē, Ka ke Tui Pē”).

  • Naʻe tatau fēfē ʻa e tūkunga ʻo ʻEletā mo Sisitā Hōlaní mo e tūkunga ʻo e kakai kei talavou tokolahi ʻo e ʻaho ní?

  • ʻOku ʻuhinga ki he hā ke maʻu faleʻi mei hoʻomou manavaheé? Ko e hā ʻoku hoko ai ʻeni ko ha founga kovi ke fakahoko ʻaki ha ngaahi filí?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ʻa e fakamoʻoni mo e talaʻofa meia Palesiteni Tōmasi S. Monisoní:

ʻĪmisi
President Thomas S. Monson

“Siʻoku kāinga ʻofeina, ʻoua te mou manavahē. Mou fiefia. ʻOku hā ngingila mai e kahaʻú ʻo hangē tofu pē ko hoʻomou tuí” (“Ke Mou Fiefia,” Ensign pe Liahona, Mē 2009, 92).

  • Ko e hā ha ngaahi fakakaukau mo e ongo ʻokú ke maʻu kau ki he kahaʻú ʻi hoʻo fakalaulauloto ki he poupou fakaepalōfita ko ʻení?

Tokoni ke fakakaukau e kau akó ki he founga te nau lava ʻo fakaʻaongaʻi ai ʻa e konga ko ʻeni ʻo e lēsoní ʻaki hono kole ange ke nau fakakaukau pe ʻoku ʻi ai ha ngaahi meʻa kau ki he malí ʻoku nau manavahē ki ai. Fakaafeʻi kinautolu ke fakalaulauloto ki he founga te nau lava ʻo fakafetongi ʻaki ai ha ngaahi meʻa ʻoku nau manavahē ki ai ʻi he kahaʻú ʻa e tui ki he ʻEikí.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 6:22–23; 8:2–3; 9:7–9; 11:12–14

Fekumi ki ha tataki fakalangi ʻi hono fili ʻa e tokotaha ke mali mo iá

Fakaʻaliʻali ʻa e lea ko ʻeni ʻa Palesiteni Kōtoni B.Hingikelī (1910–2008) pea kole ki ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ia:

ʻĪmisi
President Gordon B. Hinckley

“ʻE hoko ʻeni ko e fili mahuʻinga taha ʻo hoʻo moʻuí, ʻa e tokotaha te ke mali mo iá. ʻOku ʻikai ha meʻa ke ne fakafetongi e mali ʻi he temipalé. … Mali mo e tokotaha totonu ʻi he feituʻu totonu pea ʻi he taimi totonu” (“Life’s Obligations,” Ensign, Feb. 1999, 2).

  • Te ke lava fēfē ʻo fai ke tonu ʻa e fili matuʻaki mahuʻinga ko ʻení fekauʻaki mo e tokotaha ke mali mo iá?

Vahe e kalasí ke nau tauhoa. Vahe ki he hoa takitaha ke lau fakataha ʻa e ngaahi potufolofola ko ʻení: Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 6:22–23; 8:2–3; 9:7–9; 11:12–14. (Ko e ngaahi vēsí ni ko ha sīpinga ia ʻo e kaveinga ʻoku toutou ʻasi ʻi he founga ke maʻu ai e fakahā fakatāutahá,ʻa ia ʻoku maʻu ʻi he ngaahi vahe lahi kimuʻa ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá. “Ko e ngaahi kaveingá ko ha ngaahi ʻulungaanga pe fakakaukau mahino, toutou hoko mo faaitaha ia” [David A. Bednar, “Ko ha Tānakiʻanga ʻo e Vai Moʻuí” (Brigham Young University fireside, Feb. 4, 2007), 5, speeches.byu.edu].)

Kole ki he kau akó ke fakakaukau ki he ngaahi meʻa ko ʻení ʻi heʻenau ako e ngaahi veesi mei he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá: Fakakaukauloto kuo kaumeʻa ho kaungāmeʻá mo ha taha ʻi ha taimi fuoloa peá ne haʻu kiate koe ʻo kumi faleʻi pe ʻoku totonu ke mali mo e tokotaha ko iá. Ko e hā te ke faleʻi ho kaungāmeʻá ke faí?

Hili hono maʻu ʻe he kau akó ha taimi ke ako ai e ngaahi potufolofolá, kole ki ha tokotaha ako ʻi he hoa takitaha ke ne faʻifaʻitaki ʻa e kaungāmeʻa ʻoku lolotonga teití. Kole ki he tokotaha ako ʻe tahá ʻi he hoa takitaha, ke fakamatalaʻi ʻa e founga ʻe lava ke tokoni ai e ngaahi veesi ko ʻení ki he kaungāmeʻá ke fai ha filí. Hili hono fakakakato e ʻekitivitī ko ʻení, fakapapauʻi ʻoku mahino ki he kau akó ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení fekauʻaki mo hono fai e ngaahi filí: ʻOku totonu ke tau “fakakaukauʻi” ha fili ʻi hotau ʻatamaí, fai ʻa e fili lelei taha te tau lavá, pea fehuʻi leva ki he ʻOtuá pe ʻoku tonu ʻa e filí. Pea kapau te ke maʻu ha nonga mo e fiefia ʻi ho lotó mo e ʻatamaí, ʻoku lelei e filí. Fakamamafaʻi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻI heʻetau fekumi ki ha tataki mei he ʻEikí ʻi heʻetau fakahoko ʻetau ngaahi filí, te Ne folofola ki hotau ʻatamaí pea fakafonu hotau lotó ʻaki ʻa e nonga mo e fiefia ʻi he taimi ʻoku tonu ai ʻetau filí.

  • Kuó ke ʻilo fēfē ʻa e moʻoni ʻo e ngaahi meʻa ʻoku akoʻi ʻe he ngaahi veesi ko ʻení ʻo kau ki hono maʻu ʻo e fakahā fakatāutahá?

Kole ki he kau akó ke fakakaukau ki he founga te nau tali ʻaki ʻa e tūkunga ko ʻení: ʻoku fakamatala atu ʻe he tokotaha ʻokú ke lolotonga teiti mo iá kuó ne muimui ki he founga ko ʻení ki hono fai ʻo e ngaahi filí pea kuó ne maʻu ha ongo ʻoku totonu ke mo mali.

Fakaʻaliʻali ʻa e lea naʻe fai ʻe ʻEletā Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, pea kole ki ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e leá:

ʻĪmisi
Elder Dallin H. Oaks

“Kuó u fanongo ki ha ngaahi tūkunga ne talaange ai ʻe ha talavou ki ha finemui ʻoku totonu ke na mali he kuó ne maʻu ha fakahā ko ia ʻe hoko ko hono hoa taʻengatá. Kapau ko ha fakahā moʻoni ʻeni, ʻe fakapapauʻi fakahangatonu ia ki he fefiné ʻo kapau te ne fekumi ke ʻiloʻi ia. Lolotonga iá, ʻoku ʻikai ke haʻisia ia ke tokanga ki ai. ʻOku totonu ke fekumi [ʻa e fefiné] ki ha tataki pea fili maʻana. ʻE lava ke maʻu ʻe he tangatá ha fakahā ke tataki ʻa ʻene ngāue pē ʻaʻaná, ka he ʻikai ke ne maʻu fakahā ke tataki ʻa e ngāue ʻa e fefiné. ʻOku ʻikai ke ne maʻu ha fatongia tauhi ki he fefiné” (“Revelation” [Brigham Young University devotional, Sept. 29, 1981], 6, speeches.byu.edu).

Fakamoʻoni ʻe ongoʻi ʻe he kau akó ʻa e nonga ʻi heʻenau nofo ʻamanaki atu ki he mali taʻengatá ʻi he tui. Poupouʻi kinautolu ke fakaʻaongaʻi e tefitoʻi moʻoni ne aleaʻi ʻi he lēsoni ko ʻení ke teuteu ki ha faingamālie nāunauʻia ʻo e mali taʻengatá.

Laukonga ʻa e Tokotaha Akó