Seminelí mo e ʻInisititiutí
Lēsoni 12: Ngaahi Ouau mo e Ngaahi Fuakava ʻo e Temipalé


Lēsoni 12

Ngaahi Ouau mo e Ngaahi Fuakava ʻo e Temipalé

Talateú

Kuo fakahā ʻe he kau palōfita ʻo onopōní ʻo pehē, “ʻOku fakaʻatā foki ʻe he ngaahi ouau mo e ngaahi fuakava toputapu ʻi he ngaahi temipale toputapú ki he tokotaha kotoa pē ke ne foki ki he ʻao ʻo e ʻOtuá” (“Ko e Fāmilí: Ko ha Fanongonongo ki Māmani,” Ensignpe Liahona, Nōvema 2010, 129). ʻE ako ʻe he kau akó ʻi he lēsoni ko ʻení te nau lava ʻo fiefia ʻi he ngaahi tāpuaki toputapú lolotonga e moʻui fakamatelié mo maʻu e moʻui taʻengatá, fakafou ʻi hono maʻu e ngaahi ouau ʻo e temipalé.

Laukonga Puipuituʻá

  • Boyd K. Packer, “Ko e Temipale Māʻoniʻoní,” Liahona, ʻOkatopa 2010, 29–35.

  • D. Todd Christofferson, “Ko e Mālohi ʻo e Ngaahi Fuakavá,” Ensign pe Liahona, Mē 2009, 19–23.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97:10–17; 109:12–21; 124:37–40, 55

Ko e ngaahi taumuʻa ʻo e ngaahi temipalé

Fakaʻaliʻali ha fakatātā ʻo e temipale ʻokú ke saiʻia taha aí ki he kalasí, pea vahevahe ʻa e ʻuhinga ʻokú ke saiʻia taha ai aí.

  • Ko e hā ʻoku ʻi ai ai hotau ngaahi temipalé?

Ke tokoni ki hono tali e fehuʻi ko ʻení, hiki e ngaahi potufolofola ko ʻení ʻi he palakipoé. Fakaafeʻi e kau akó ke lau ha taha ʻo e ngaahi potufolofola ko ʻení, ʻo kumi e ngaahi ʻuhinga ʻoku ʻomi ai ʻe he Tamai Hēvaní ʻa e ngaahi temipalé:

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 97:10–17

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 124:37:40, 55

  • Fakatatau ki he ngaahi veesi ko ʻení, ko e hā ha ngaahi ʻuhinga ʻoku ʻomi ai ʻe he Tamai Hēvaní ʻa e ngaahi temipalé? (ʻI he tali ʻa e kau akó, tokoni ke mahino kiate kinautolu ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení: ʻOku ʻomi ʻe he Tamai Hēvaní ʻa e ngaahi temipalé koeʻuhí ke lava ʻo maʻu ʻe Heʻene fānaú ʻa e ngaahi ouau mahuʻingá mo e ʻiló pea teuteu ai ke nofo ʻi Hono ʻaó.)

  • Ko e hā ha ngaahi kupuʻi lea ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ʻokú ne akoʻi ʻoku tokoni ʻa e ngaahi temipalé ke teuteuʻi kitautolu ke tau nofo ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá?

Talaange ki he kau akó ʻoku ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 109 ʻa e lotu fakatapui ʻo e Temipale Ketilaní. Kole ki he kau akó ke nau lau fakavave ʻa e Tokāteline mo e ngaahi Fuakava 109:12–21 pea hiki ha lisi ʻo ha ngaahi founga ʻoku teuteuʻi ai kitautolu ʻe he temipalé ke nofo ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá.

  • Fakatatau ki he ngaahi veesi ko ʻení, ʻoku teuteuʻi fēfē kitautolu ʻe he ngaahi temipalé ke tau nofo mo e ʻOtuá? (ʻE lava ke fokotuʻu mai ʻe he kau akó ʻa e meʻa ko ʻení: ʻoku tau ongoʻi ʻa e mālohi ʻo e ʻEikí ʻi he ngaahi temipalé, ako ʻa e potó, pea maʻu ʻa e kakato ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní; ʻoku poupouʻi kitautolu ke fakatomala vave ʻi he temipalé; pea ʻoku fie maʻu ke tau maʻa ʻi heʻetau hū ki he temipalé. Kapau ʻoku lahi e taimí, mahalo te ke tataki e kau akó ki he ʻEkesōtosi 19:10–14, ʻa ia ʻokú ne fakamatalaʻi e founga ne feinga ʻa Mōsese ke teuteu fakatuʻasino mo fakalaumālie ʻa ʻIsileli ʻo e kuonga muʻá ke hū ki he ʻao ʻo e ʻEikí.)

Fakaʻaliʻali ʻa e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Lōpeti D. Heili ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá mo Palesiteni Pilikihami ʻIongi (1801–1877):

ʻĪmisi
Elder Robert D. Hales

“Ko e tefitoʻi taumuʻa ʻo e temipalé ke fakahoko ai e ngaahi ouau ʻoku fie maʻu ki hotau hakeakiʻi ʻi he puleʻanga fakasilesitialé. ʻOku tataki kitautolu ʻe he ngaahi ouau fakatemipalé ki hotau Fakamoʻuí mo ʻomi kiate kitautolu ʻa e ngaahi tāpuaki te tau lava ʻo maʻú ʻo fakafou ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí” (“Ko e Ngaahi Tāpuaki ʻo e Temipalé,” Liahona, ʻOkatopa 2009, 14).

ʻĪmisi
President Brigham Young

“Ko hoʻo maʻu ko ia ho ʻenitaumení he [temipalé], ko hoʻo maʻu kotoa ia ʻi he fale ʻo e ʻEikí ʻa e ngaahi ouau ʻoku fie maʻu ke ke maʻu ʻi ha hili haʻo mavahe atu mei he moʻui ní, ke ke lava ʻo fakalaka atu ai ʻi he kau ʻāngelo leʻó ki he ʻafioʻanga ʻo e Tamaí” (Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Pilikihami ʻIongi [1997], 350).

  • ʻOku tokoni fēfē ʻa e ongo fakamatalá ni ke ke houngaʻia ʻi hono mahuʻinga e ngaahi ouau ʻo e temipalé?

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:19–21

ʻOku tokoni hono maʻu e ngaahi ouau ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ne tau maʻu ʻi he temipalé ke tau hoko ai ʻo tatau ange mo e ʻOtuá

Fakaʻaliʻali ange ʻa e fakamatala ko ʻení, pea fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ia:

“ʻI he Siasí, ko e ouaú ko ha ngāue toputapu ia ʻoku fakahoko ʻe ha maʻu mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. ʻOku ʻi ai ha ngaahi ouau ʻe niʻihi ʻoku fie maʻu ki hotau hakeakiʻí. ‘Oku ui ʻa e ngaahi ouau ko ʻení ko e ngaahi ouau fakamoʻui. ʻOku kau ai ʻa e papitaisó, hilifaki nima ʻo fakamaʻu ko e mēmipa ʻo e Siasí, fakanofo ki he Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí (ʻi he houʻeiki tangatá), ʻenitaumeni ʻi he temipalé, pea mo e fakamaʻu ʻo e malí” (Tuʻu Maʻu ʻi he Tuí: Ko Ha Huluhulu Ki he Ongoongoleleí [2004], 136).

  • ʻOku kehe fēfē ʻa e “ngaahi ouau fakamoʻuí” mei he ngaahi ouau kehe ʻo e ongoongoleleí? (ʻOku ʻikai fie maʻu ki he hakeakiʻí ʻa e ngaahi ouau kehé, hangē ko hono tāpuaki ʻo e fanga kiʻi pēpeé mo e faingāue ki he mahakí. )

Kimuʻa peá ke hoko atú, fakamahinoʻi ko e niʻihi ʻo e ngaahi ouau fakamoʻuí, hangē ko e papitaisó mo e fakanofo ki he Lakanga Taulaʻeiki faka-Melekisētekí, ʻoku tomuʻa fakahoko ia kimuʻa pea tau lava ʻo maʻu e ngaahi ouau ʻo e temipalé; ka neongo ia, ʻoku nofo taha e konga ko ʻeni ʻo e lēsoní ʻi he ngaahi ouau fakamoʻui ʻoku fakahoko ʻi he temipalé. Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:19–21. Kole ki he kalasí ke kumi e meʻa te tau lava ʻo maʻu ʻi heʻetau kau ʻi he ngaahi ouau ʻoku fakahoko ʻe he Lakanga Taulaʻeiki Faka-Melekisētekí.

  • ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā e kupuʻi lea ko e “mālohi ʻo e anga faka-ʻOtuá”? (Fakakaukau ke fakamatalaʻi ange ko e “mālohi ʻo e anga faka-ʻOtuá” ko e mālohi ia ke hoko ʻo anga faka-ʻotua pe hangē ko e ʻOtuá.)

  • Te ke fakamatalaʻi fēfē ha tefitoʻi moʻoni ʻoku akoʻi ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 84:20–21? (ʻI he tali ʻa e kau akó, hiki e meʻá ni ʻi he palakipoé: Te tau hoko ʻo hangē ange ko e ʻOtuá ʻo fakafou ʻi he ngaahi ouau mo e ngaahi fuakava ʻo e temipalé.)

ʻOange ki he tokotaha ako takitaha ha tatau ʻo e lea ʻa ʻEletā Lōpeti D. Heili ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá. Kole ki he kau akó ke fakaʻilongaʻi ʻa e ngaahi foʻi lea pe kupuʻi lea ʻokú ne akoʻi ʻa e founga ʻoku tokoni ai e kau atu ki he ngaahi ouau fakatemipalé ke tau hoko ʻo anga faka-ʻOtua angé.

ʻĪmisi
Elder Robert D. Hales

“ʻOku maʻu ʻi he temipalé ʻa e ngaahi tāpuaki maʻongoʻonga taha ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ʻoku ʻatā ki he [kau talavoú pe finemuí]. ʻOku nau kiʻi lava ʻo vakai ʻi ai ki ha ʻata ʻo hēvaní. … ʻOku hangē leva ʻoku fakafokifā ʻa e malava ke aʻusia ʻa e fiefia ʻo ʻitānití, ʻa ia ʻoku lava ke hā ngali taumamaʻo ʻi tuʻa he temipalé.

“ʻOku fakamatalaʻi ʻi he temipalé ʻa e palani ʻo e fakamoʻuí pea fakahoko ai e ngahi fuakava toputapú. ʻOku hanga ʻe he ngaahi fuakavá ni, fakataha mo hono tui e kāmeni fakatemipale toputapú, ʻo fakamālohia mo maluʻi ʻa e tokotaha kuo maʻu ʻenitaumení mei he ngaahi mālohi ʻo e filí. …

“ʻI he tumutumu ʻo e ouau fakatemipale—ʻo e mali taʻengatá—ʻoku talaʻofa ange ki he tangata mo e fefine malí, kapau te na faivelenga, te na fiefia ʻi ha feohi fakafāmili uouangataha, mo ʻena fānaú, pea mo e ʻEikí ʻi he kotoa ʻo ʻitānití. ʻOku ui ia ko e moʻui taʻengatá” (“Blessings of the Priesthood,” Ensign, Nov. 1995, 34).

Aleaʻi e meʻa ne fakaʻilongaʻi ʻe he kau akó.

  • Kuo tāpuekina fēfē koe ʻi ha ngaahi founga ʻoku tatau mo ia naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Heilí ʻi hoʻo kau atu ʻi he ngaahi ouau ʻo e temipalé?

ʻOange ki he kau akó ha kiʻi taimi ke hiki ai e meʻa te nau lava ʻo fai ke mahuʻingamālie ange e lotu ʻi he temipalé mo toe tokanga taha ange ki hono tokoniʻi kinautolu ke hoko ʻo hangē ko e ʻOtuá.

ʻEkesōtosi 19:3–6; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 109:22–26

Ko hono tauhi e ngaahi fuakava fakatemipalé

Talaange ki he kau akó ʻoku ʻi ai ha toe taumuʻa mahuʻinga ange ʻo e lotu ʻi he temipalé ʻoku fekauʻaki vāofi ki hono maʻu e ngaahi ouau fakatemipalé. Kole ange ke nau fakafanongo ke maʻu e taumuʻa ko iá ʻi hoʻo vahevahe e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā D. Toti Kulisitofasoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

ʻĪmisi
Elder D. Todd Christofferson

“ʻOku ou fakamoʻoni ʻoku maʻu ʻi he Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní ʻa e mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí ke fakahoko e ngaahi ouau ʻe lava ke tau fai ai ha ngaahi fuakava ʻoku tau fehaʻisiaʻaki ai mo ʻetau Tamai Hēvaní ʻi he huafa ʻo Hono ʻAlo Māʻoniʻoní. ʻOku ou fakamoʻoni ʻoku tauhi ʻe he ʻOtuá ʻEne ngaahi talaʻofa kiate kimoutolu te mou tauhi ki hoʻomou ngaahi fuakava mo Ia” (“Ko e Mālohi ʻo e Ngaahi Fuakavá,” Ensign pe Liahona, Mē 2009, 22).

  • ʻI he taimi ʻoku tau maʻu ʻa e ngaahi ouau fakamoʻui ʻo e ongoongoleleí, ko e hā ʻoku tau kau atu ki aí?

Fakaʻaliʻali ʻa e ongo fakamatala ko ʻeni ʻa ʻEletā Tēvita A. Petinā mo Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, pea fakaafeʻi e kau akó ke kumi e ngaahi tafaʻaki mahuʻinga ʻo ʻetau ngaahi fuakava mo e ʻEikí:

ʻĪmisi
Elder David A. Bednar

“Ko e fuakavá ko ha aleapau ʻi he vahaʻa ʻo e ʻOtuá mo ʻEne fānau he māmaní, pea ʻoku mahuʻinga ke ʻiloʻi ko e ʻOtuá ʻokú Ne fokotuʻu mai e ngaahi tūkunga ʻo e fuakava kotoa pē he ongoongoleleí. ʻOku ʻikai ke ta fokotuʻu atu ʻe kitaua ʻa e ngaahi fie maʻu pe tūkunga ʻo ha fuakava. Ka, ʻoku tau tali ʻa e ngaahi tuʻunga mo e ngaahi fie maʻu ʻo ha fuakava, ʻi hono fakaʻaongaʻi ʻetau tauʻatāina ke filí ʻo hangē ko e fokotuʻu kinautolu ʻe heʻetau Tamai Taʻengatá” (David A. Bednar, “That We May Always Have His Spirit to Be with Us,” Ensign pe Liahona, May 2006, 28–29).

ʻĪmisi
Elder Jeffrey R. Holland

“Ko e fuakavá ko ha aleapau fakalaumālie, ko ha palōmesi mamalu ki he ʻOtua ko ʻetau Tamaí te tau moʻui pea fakakaukau mo ngāue ʻi ha founga pau—ʻa e founga ʻa Hono ʻAló, ko e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí. ʻI heʻetau fai iá, ʻoku palōmesi mai e Tamaí, ʻAló mo e Laumālie Māʻoniʻoní te tau maʻu ʻa e nāunau kotoa ʻo e moʻui taʻengatá” (Jeffrey R. Holland, “Keeping Covenants: A Message for Those Who Will Serve a Mission,” New Era, Jan. 2012, 3).

  • Ko e hā ne hā mahino atu kiate koe ʻi he ngaahi fakamatala ko ʻení fekauʻaki mo e ngaahi fuakavá?

  • Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke fakapapauʻi ʻe he ʻOtuá ʻa e ngaahi makatuʻunga ʻo e ngaahi fuakava kotoa pē ʻo e ongoongoleleí? (Koeʻuhí ko Ia ʻokú Ne foaki mai kiate kitautolu e moʻui taʻengatá, ʻoku ʻi ai ʻEne totonu ke fokotuʻu e ngaahi makatuʻunga ʻoku maʻu ai iá. Ko e feilaulau pē te tau lava ʻo foaki kiate Iá ko ʻetau tauʻatāina ke filí ʻi heʻetau fili ke talangofuá. Fakamamafaʻi ʻa e meʻá ni, ko ha konga ʻo e fealēleaʻaki ko ʻení: ʻI heʻetau tauhi ʻetau ngaahi fuakava mo e ʻEikí, ʻoku tāpuekina kitautolu ʻi he moʻui fakamatelié pea lava ke tau maʻu e moʻui taʻengatá.)

Kole ki he kau akó ke nau tauhoa. Kole ki ha tokotaha ako ʻi he hoa takitaha ke ako ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 19:3–6 pea ako ʻe he tokotaha ako ʻe tahá e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 109:22–26. Fakaafeʻi e kau akó ke kumi e ngaahi tāpuaki ʻoku lava ke maʻu ʻe kinautolu ʻoku tauhi ʻenau ngaahi fuakavá, tautautefito ki he ngaahi fuakava ʻi he temipalé. Hili ha taimi feʻunga, fakaafeʻi ha ngaahi hoa ke vahevahe ʻa e meʻa naʻa nau maʻú. (Fekauʻaki mo e ngaahi veesi ʻi he ʻEkesōtosí, mahalo te ke fie fakapapauʻi ʻoku mahino ki he kau akó ʻoku tau kamata ke fakafeʻungaʻi kitautolu ʻi he ngaahi temipale māʻoniʻoní ke hoko ko ha ngaahi tuʻi mo e kuini ʻa ia ʻe lava ʻo hoko ʻi ha ʻaho ko ha puleʻanga māʻoniʻoni pea nofo ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá; vakai foki, Fakahā 1:6; 5:10; 19:16; T&F 76:55–56.)

  • Kuo hoko fēfē hoʻo ngaahi fuakava mo e ʻEikí ko ha tāpuaki pe ko ha maluʻi kiate koe?

Kole ki ha tokotaha ako ke lau leʻolahi e lea ko ʻeni ʻa Palesiteni Siosefa Filitingi Sāmita (1876–1972):

ʻĪmisi
President Joseph Fielding Smith

“Kapau ʻoku tau hū ki he temipalé, ʻoku tau hiki hotau nimá mo fuakava te tau tauhi ki he ʻEikí mo fai ki Heʻene ngaahi fekaú pea mo tauhi kitautolu ke taʻe-ha-mele mei māmani. Kapau ʻoku tau ʻiloʻi ʻa e meʻa ʻoku tau faí pea tā ʻe hoko ʻa e ʻenitaumení ko hatau maluʻi ʻi he kotoa ʻetau moʻuí—ko ha maluʻi ʻoku ʻikai maʻu ia ʻe ha taha ʻoku ʻikai ʻalu ki he temipalé.

“Ne u fanongo ki ha pehē ʻe heʻeku tangataʻeikí [Palesiteni Siosefa F. Sāmita], ko e houa ʻo e faingataʻá, ʻi he houa ʻo e ʻahiʻahí, ʻoku fakakaukau ki he ngaahi talaʻofá, ki he ngaahi fuakava naʻá ne fai ʻi he Fale ʻo e ʻEikí, pea naʻa nau hoko ko e maluʻi kiate ia. … Ko e maluʻi ko ʻení, ko ha konga ia ʻo e taumuʻa ʻo e ngaahi ouau ko ʻení. ʻOku nau fakahaofi kitautolu he taimí ni mo hakeakiʻi kitautolu ʻi he hili e moʻui ko ʻení, kapau te tau tauhi kinautolu” (Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Siosefa Filitingi Sāmita [2013], 268).

  • Ko e hā ha ngaahi fakakaukau pe ongo kuó ke maʻu lolotonga e lēsoni ko ʻení, te ke loto ke vahevahe mo e kalasí?

Fakaʻaliʻali ʻa e fakamatala ko ʻeni naʻe fai ʻe Palesiteni Poiti K. Peeka ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, pea fakaafeʻi ha tokotaha ako ke lau leʻolahi ia:

ʻĪmisi
President Boyd K. Packer

“Ko e moʻuí ko ha fononga ia ki ʻapi maʻatautolu kotoa, ʻo foki ki he ʻafioʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi hono puleʻanga fakasilesitialé.

“ʻOku hoko ʻa e ngaahi ouaú mo e ngaahi fuakavá ko ʻetau fakamoʻoni ke hū ʻaki ki Hono ʻaó. Ke maʻu kinautolu ʻi he moʻui tāú ʻa e ngāue ʻi he moʻuí kotoa; ko hono tauhi kinautolú ʻa e pole ʻo e moʻui fakamatelié” (“Covenants,” Ensign, May 1987, 24).

Fakamoʻoni ko e moʻoni ko hono maʻu e ngaahi ouau ʻo e temipalé “ko e ngāue ʻi he moʻuí kotoa.” ʻOku tokoni ʻa e ngaahi ouau ʻo e temipalé ke tau maʻu ʻa e ngaahi fakamoʻoni ke hū ai ki he ʻao ʻo e Tamai Hēvaní.

Fakaafeʻi e kau akó ke nau fakalaulauloto pe ʻoku fakamuʻomuʻa ʻa e moihū mo hono maʻu e ngaahi ouau ʻi he temipalé ʻi heʻenau moʻuí. Kole ange ke nau hiki hifo ʻa e meʻa te nau lava ʻo fai ke tokanga taha ange ai ki he ngaahi fuakava kuo nau fakahokó pe te nau fai ʻi he temipalé.

Laukonga ʻa e Tokotaha Akó