2017
ʻE Lava Ke Tau Fai Lelei Ange: Ko Hono Talitali Lelei ʻo e Niʻihi Kehé ki he Lotoʻā Sipí
Sepitema 2017


ʻE Lava Ke Tau Fai Lelei Ange: Ko Hono Talitali Lelei ʻo e Niʻihi Kehé ki he Lotoʻā Sipí

Ko ha ngaahi founga ʻeni ʻe fā te ke lava ʻo tokoni ai ke ongoʻi ʻe kinautolu ʻoku foʻou mo toe foki maí ʻoku talitali lelei kinautolu.

ʻĪmisi
women at church

Hili pē ha māhina ʻe taha mei hono papitaiso ʻo Melisá (kuo liliu e ngaahi hingoa kotoa pē) ʻi he Tafaʻaki Fakahihifo ʻo e ʻIunaiteti Siteití, naʻá ne fai e lotu kamata ʻi he houalotu sākalamēnití. Naʻá ne manavasiʻi ke lotu ʻi ha haʻofanga kakai, ka naʻá ne pehē “ne u ongoʻi e loto-falala kotoa pē ʻi heʻeku malava ke fakataufolofola ki heʻeku Tamai Hevaní.” “Ko hono moʻoní, kuo laui taʻu ʻeni ʻeku lotu, tautautefito ki heʻeku kei ako fekauʻaki mo e Siasí, pea ne u ongoʻi hono tokonia au ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní.”

Ko ia naʻá ne ʻohovale ke maʻu ha ʻīmeili mei ha mēmipa ʻo e uōtí ʻo fakamatala “fakaʻauliliki” e ngaahi meʻa kotoa pē ne fehalaaki ʻi heʻene lotú. Ne lōmekina ia ʻe ha loto veiveiua, mo e ongoʻi fakamāʻia kae ʻoua kuó ne ongoʻi ke tā ki he taha ʻosi faifekau naʻá ne akoʻi iá. Naʻá ne pehē “Naʻá ne fakapapauʻi vave mai naʻe taʻefeʻunga ki he mēmipá ni ke fakaangaʻi au.” “Naʻá ne talamai foki ʻe ʻikai teitei kole ʻe he kau pīsopelikí ki ha mēmipa, ʻo hangē ko ia ko ʻeku fakamahamahaló, ke ʻomi kiate au ha faʻahinga fakamatala peheni.”

Naʻá ne ongoʻi fiemālie, pea ne mālohi ʻa Melisa ʻi he uōtí, mo tali ha ngaahi uiuiʻi, pea hoko atu ke tupulaki ʻi heʻene tuí. Ka naʻe fie maʻu ha ngaahi māhina lahi ke mole atu ai e mamahi mo e loto taʻefalala ne tupu mei hono maʻu ʻo e ʻīmeili fakalotosiʻi ko iá.

Meʻapangó, ko ha meʻa angamaheni e talanoa ʻa Melisá. ʻOku fehangahangai e tokolahi ʻo e kau mēmipa foʻoú mo kinautolu ʻoku toe foki maí mo ha ngaahi faingataʻa lahi, ka ʻoku faʻa lava pē ʻo fakaʻehiʻehi mei ai, koeʻuhi ko e ʻikai ke nau ongoʻi ʻoku fakakau kinautolú. Ko e taimi ʻe niʻihi ʻoku aʻu kiate kinautolu ʻoku mālohi ʻenau fakamoʻoní ʻoku faingataʻa ke nau kei faivelenga ʻi he taimi ʻoku nau ongoʻi ai ʻoku ʻikai fakakau mai kinautolú. ʻI ha ngaahi vitiō ne toki tuku mai kimuí ni ko e Uouangataha Neongo ʻa e Faikehekehé, ne lau ai e kau taki ʻo e Siasí ʻo kau ki he meʻá ni, mo nau poupouʻi e kāingalotú ke nau angalelei ange, fakamaheni, mo angaʻofa ʻi heʻenau feohí.

‘Oku tokoni ʻa e ngaahi talanoa ko ʻení ke fakatātaaʻi e founga te tau lava ai ko ha kau mēmipa ʻo fakaʻaongaʻi e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení pea feohi fakakaungāmeʻa moʻoni mo fai ha ngaahi tokoni fakaeloto kiate kinautolu ʻoku nau fekumi ke talitali lelei kinautolu ʻi he ongo moʻoni ʻi he Siasi ʻo e ʻEikí.

Hoko ko ha Kaungāmeʻa ʻi he Tuí

ʻĪmisi
fellowshipping of the Saints

“ʻI he hū mai ʻa ha faʻahinga taha pē ʻi he matapā ʻo ha falelotu, ʻoku totonu ke nau ongoʻi he taimi pē ko iá ʻoku talitali lelei, ʻofaʻi, tokonia mo hiki hake kinautolu …ke nau hoko ʻo toe lelei ange koeʻuhí ʻoku nau ʻiloʻi ʻoku ʻofa ʻa e ʻEikí ʻiate kinautolu pea ʻoku ʻi ai haʻanau ngaahi kaungāmeʻa ʻi honau siasí.”

—Carol F. McConkie, Tokoni ʻUluaki ʻi he Kau Palesitenisī Lahi ʻo e Kau Finemuí

Ne fie maʻu ʻe Melisa ha ngaahi kaungāmeʻa moʻoni, tautautefito ʻi hono uōtí, ʻa ia te ne lava ke talanoa ki ai ʻi he taimi te ne fie maʻu ai ha faleʻi pe ha tokoní. Ne teʻeki ke kau fakataha mai hono husepānití mo ʻene tama fefiné fakataha mo ia ki he Siasí.

Naʻá ne pehē, “Naʻá ku ongoʻi tuenoa moʻoni ʻi heʻeku haʻu ko ia ʻo sio ki he ngaahi fāmilí ʻi he lotú.” Ne anga fakakaumeʻa ʻa e tokotaha kotoa, ka ne ueʻi ia ʻe heʻenau anga fiefiá ke ne ongoʻi ʻo hangē, “heʻikai pē ke u toe maʻu ʻe au e haohaoa faka-Māmonga ko iá koeʻuhí he ko au tokotaha pē ʻoku palopalemaʻiá.”

Ne ʻikai ngata pē ʻi he taha ʻosi ngāue fakafaifekau naʻá ne akoʻi iá, ne tāpuekina foki ʻa Melisa ʻaki ʻa Sinitī, ko ha kaungāmeʻa ʻi he ʻinitanetí ʻa ia naʻá ne fuofua fakafeʻiloaki ia ki he Siasí. Ne fakamatala ʻe Sinitī ʻo pehē, “Naʻe faingataʻa ke u sio ki he faingataʻaʻia ʻa Melisa ʻi heʻene ʻēlia fakalotofonuá ka naʻe ʻikai te u lava ke fai ha meʻa.” “Ko ia ai naʻá ku faʻu ha kulupu ʻi he Facebook mo ha niʻihi ne nau matuʻaki ʻilo fakapotopoto moʻoni, angaʻofa, ne ʻi ai honau ngaahi faikehekehe ʻa ia ne nau tokonia mo fakakaungāmeʻa ki ai ʻi ha ngaahi founga ne ʻikai mei lava ke u fai toko taha.”

Ne ʻikai ngata ʻi hono tokonia ʻe he kulupú ke ongoʻi ʻe Melisa ʻoku talitali lelei ia ʻi he Siasí ʻi heʻene fekumi ki hono tuʻunga ʻi he uōtí, ka ne nau tali foki ha ngaahi fehuʻi kau ki he tōʻonga mo e ʻulungaanga moʻui faka-Māmongá. Naʻe pehē ʻe Melisa, “Ne u tui falani kavei mo talausese mini ʻi heʻeku tupu haké.” Naʻá ne houngaʻia ʻi ha ngaahi kaungāmeʻa ʻi he ʻinitanetí ne nau ʻomi ha ngaahi tā ʻo ha ngaahi teunga te ne lava ke vakaiʻi ʻi he ngaahi falekoloa fakalotofonuá. Ne fakalotolahiʻi ia ʻe he meʻá ni ke ne fehuʻi ki he kau fafine ʻi hono uōtí pe ko e hā haʻanau ngaahi fokotuʻu ki ha ngaahi faiva hili ia haʻane ongoʻi taʻefiemālie ʻi he niʻihi ʻo e ngaahi faiva ʻokú ne maʻú.

Ne fakamahino mai ʻe Melisa ko ha konga mahuʻinga ʻo e fakakaungāmeʻá, ʻa ʻene kole faleʻí. ʻOku ongo hangē ha kaunoá kae ʻikai ko ha fietokoni ʻa hono faleʻi kita ʻe ha taha taʻe te te tomuʻa kole ki ai, ko ha kaunoa ʻe lava mamahi ai ʻa kinautolu ʻoku ʻikai mateuteu ki aí.

Ne faifai pea uiuiʻi ʻa Melisa ke faiako ʻi he Fineʻofá. Ne ʻomi ʻe hono uiuiʻí ha ngaahi faingamālie ke feohi ai mo e niʻihi kehe ʻi he uōtí. Ne vahevahe ʻe Melisa mo e kau fafiné ʻa e ʻikai ngata ʻi heʻene faingataʻaʻia he fakaangaanga ko ha mēmipa foʻoú, ne faingataʻa foki ke ohi hake ʻene tamá, ne ʻi ai mo ha ngaahi palopalema fakamoʻuilelei fakafoʻituitui, pea ne “mei mate mo ʻene kulií.” Ne hoko e fakafanongo mai ʻa e kau fefine kehé mo tali mai ʻaki ʻenau ngaahi faingataʻaʻia fakatāutahá ʻi he kalasí pea ʻi heʻenau pōtalanoa fakafoʻituituí ko ha fai fakamoʻui moʻoni. Ne tokoniʻi ʻe he ngaahi feongoʻiʻaki ko ʻení ʻa Melisa ke ne ongoʻi ne faifai pea ʻi ai hano ngaahi kaungāmeʻa ʻi he Siasí.

Fakakau e Taha Kotoa

ʻĪmisi
members of the Church

“Ne fekau ʻe he Fakamoʻuí ʻa ʻEne kau muimuí ke nau ‘feʻofaʻaki ʻiate kinautolu; ʻo hangē ko ʻEku ʻofa kiate kimoutolú’ (Sione 13:34; tānaki atu ʻa hono fakamamafaʻí). Ko ia ʻoku totonu ke tau vakai ki he founga ʻo ʻEne ʻofa ʻiate kitautolú. … Kapau te tau ʻai Ia ke hoko ko hotau faʻifaʻitakiʻangá, ʻoku totonu leva ke tau feinga maʻu pē ke tokoni ki he tokotaha kotoa pē.”

—ʻEletā Dallin H. Oaks ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá

Kuo kau atu ʻa Lōpeti, ko ha fie-fanongo ʻi Kānata, ki ha ngaahi fakataha mo ha ngaahi ʻekitivitī kehekehe ʻa e Siasí. Kuó ne fakatotoloʻi ha ngaahi tui fakalotu lahi ka ʻoku hokohoko atu ʻene ako ki he Siasí koeʻuhí ko e ueʻi fakalaumālie kuó ne maʻu ʻi hono tokāteliné mo e Tohi ʻa Molomoná. Naʻá ne pehē ʻokú ne ʻalu ki he ʻinisititiutí ke ako lahi ange peá ne ongoʻi ko ha ʻātakai “fakatupulaki, anga fakakaumeʻa, mo ha ivi tākiekina lelei moʻoni.” “Ko e kau Māmongá ʻa e kakai lelei taha ʻi he māmaní.”

Ne pehē ʻe Lōpeti, ko ha tokotaha tōʻonga mā ia ʻokú ne fie feohi mo e niʻihi kehé ka, “ʻoku ou faʻa fakahehema ke nofo ki he ngaahi holisí, ʻo ʻikai ke u fakapapauʻi e founga ke u hoko ai ko ha konga ʻo e ngaahi kulupú, ko ha niʻihi ʻo kinautolu ko hoku ngaahi kaungāmeʻa Siasi fuoloa ʻoku hangē ʻoku ʻikai ke nau toe fie maʻu ha toe taha kehé.” Ka ʻoku ʻikai faingataʻa ke tatafi atu ʻa e ongoʻi liʻekina ko ʻení. Naʻá ne manatu ki ha ʻekitivitī ʻe taha ʻo ne pehē, “ne haʻu ha taha hili e kai efiafí ʻo fakaafeʻi au ke u nofo ki he foʻi faivá; ka ne ʻikai ia, ne u ʻosi ʻalu au, ka ko ha taimi fakafiefia moʻoni ia kiate au. Ne u fie maʻu pē ke u ʻiloʻi ʻoku fie maʻu au ʻe ha taha ke u ʻi ai.”

Hangē ko Melisá, ʻokú ne houngaʻia ʻi he ngaahi kaungāmeʻa Siasi ʻoku nau fakamatalaʻi e tokāteliné kae ʻikai fakaikiikiʻi e founga ke moʻui ʻaki iá. Ko e ngaahi kaungāmeʻa ko ia ʻoku lahi ange ʻenau fakafanongó ʻi heʻenau valokí ʻoku tatau ia mo “ha taha ʻokú ne lue mo koe, kae ʻikai ko e teke mei mui ke ke lue vave ange. ʻI he taimi lahi, ʻokú ke humu mo tūkia ai.”

Ne fāifeinga ʻa Lōpeti ke tuku ʻene ifi tapaká. ‘Oku fakahaaʻi ʻe heʻene ngaahi ongoʻi taʻefiemālié ʻa e fakatokangaʻi moʻoni ʻe kinautolu ʻoku foʻoú ʻa ʻenau kehé. Naʻá ne pehē, “Ne teʻeki ai tuʻo taha ke lea mai ha mēmipa kiate au kau ki he namu tapaka hoku valá.” “Ka ʻo kapau ne ʻikai toki fō hoku valá, he ʻikai te u ʻalu au ki he ʻinisititiutí pe ko e lotú.”

Te tau lava ʻo fakatupu ha ongoʻi lelei lahi ange ʻi heʻetau fakapapauʻi mo fakakau ʻa kinautolu ʻoku foʻou ki he Siasí. ʻOku pehē ʻe ʻEletā D. Toti Kulisitofasoni ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, “ʻOku mamahi hoku lotó kapau ʻe haʻu ha taha ʻoku tuʻu laveangofua ʻaupito peá ne pehē … , ‘ʻOku ou fie kau ki he Siasí,’ pea ʻikai fie tokanga atu ha taha ia ki ai. ʻOku fakaloloma ia. … ʻOku fie maʻu ke tau toe sai ange ai” (“Is There a Place for Me?” [vitiō], lds.org/media-library).

Feohi mo e Niʻihi Kehé

“ʻI hoʻo fili ko ia ke feohi mo e niʻihi kehé, ʻokú ke faitāpuekina ai e moʻui ʻa ha tokotaha kehe. … Te ke lava ʻo kumi ʻa e tokotaha ʻoku tangutu ʻi tuʻá, ʻoku ʻikai tangutu fakataha mo e niʻihi kehé? …ʻI hoʻo ako ke ʻofa mo tali e niʻihi kehé, te ke ʻilo ʻoku tau tatau kotoa pē.”

—Jean B. Bingham, Palesiteni Lahi ʻo e Fineʻofá

Hili e kau ʻa ʻElisa ki he Siasí ʻi Netalení, naʻá ne aʻusia ha fetuʻutaki lelei moʻoni mo ha Tamai Hēvani ʻofa. Ka ʻi heʻene hoko ko ha taautaha lalahi kei talavoú, naʻá ne ongoʻi taʻelata ʻi he ʻikai fiemālie ʻa e kau mēmipa hono fāmilí mo hono ngaahi kaungāmeʻá ʻi heʻene tōʻonga moʻui mo e tui fakalotu foʻoú. Naʻá ne pehē, “Ko e meʻa lelei taha kuo fai maʻaku ʻe he kau mēmipa ʻo e Siasí, ko ʻenau loto fiemālie ke fakakaumeʻa mai kiate au ʻi tuʻa mei he lotú. Ne ʻalu ha niʻihi mo au ki he temipalé ke fakahoko e papitaisó neongo ne ʻosi maʻu honau ʻenitaumení. Ke maʻu ha mālohi ke u kātaki ki he ngataʻangá, ʻoku fie maʻu ke u feohi mo e kau mēmipá ʻo ʻikai ʻi he ʻaho Sāpaté pē.”

Ne pehē ʻe ʻElisa naʻá ne ongoʻi ko e faingataʻa lahi taha ʻo ʻene hoko ko ha taha toki papi uluí ko e “ʻamanaki ko ia ke fakafokifā pē ʻa e mahino ki ai e meʻa kotoá.” “ʻA e ngaahi fakanounoú, ngaahi polokalamá, mo e ngaahi uiuiʻí hono kotoa. ʻOku ala fakatupu lōmekina ia, pea ʻoku ou faʻa hohaʻa he taimi ʻe niʻihi pe ʻoku fakamaauʻi au ʻe he niʻihi kehé ʻi he ʻikai ke u ako vave angé.” ʻIkai ngata aí, hangē ko ha niʻihi tokolahi kehe, naʻá ne aʻusia ha lotomoʻua fakasōsiale ʻa ia naʻá ne “tauhi ia ke tangutu fiemālie pē ʻi mui ʻi he falelotú, ʻo tātātaha pē ke fakafeohi.” ʻOku fakatupu lotofoʻi e ngaahi kulupu lalahí, pea ʻokú ne faʻa fifili pe ʻoku fakamaauʻi ia he niʻihi kehé ʻi he ʻikai ke ne faʻa kau atu ki he alēleá. Naʻá ne fakamatala ʻo pehē, “ʻOku ʻikai ʻuhinga ia ʻoku ʻikai ke u fie kau ʻi he lēsoní, hivaʻi leʻolahi e ngaahi himí pe fai ha lotu ʻi ha haʻofanga kakai.” “Ka ko hono ʻuhingá he ʻoku ou manavasiʻi naʻa fakafokifā pē haʻaku tangi ʻi he ʻao ʻo ha kakai ʻoku teʻeki ai ke u ʻiloʻi.”

ʻOku pehē ʻe Sisitā Makongikī: “ʻOku ou ʻiloʻi ha niʻihi ʻoku nau omi ki he lotú he Sāpate kotoa pē koeʻuhí ke nau maʻu ha ueʻi fakalaumālie mo hiki hake ka ʻoku nau mavahe atu mo ha ongo ne fakamaauʻi mo ʻikai ʻofeina kinautolu—ko ha ongoʻi liʻekina, ʻo hangē ʻoku ʻikai talitali lelei kinautolu ʻi he siasí. ʻOku tau fie maʻu ke tau liliu e foungá ni.”

ʻOku pehē ʻe ʻElisa, ne tokonia lahi taha ia ʻe he kau mēmipa ʻoku ʻikai ke nau fai fakamāú. “ʻOku nau fakafanongo ki heʻeku ngaahi palopalemá pea ʻikai ke kaunoa ʻi heʻeku moʻui fakatāutahá. ʻOku nau ngāue ʻi he loto fakamātoato pea faʻa kātaki ʻi he lolotonga ʻeku ako ke u ʻilo e ngaahi meʻa fekauʻaki mo ʻeku hoko ko ha mēmipá.” Neongo ʻene loto hohaʻá, ʻokú ne vilo hoa mo e kau faifekaú pea fekumi ki ha kau mēmipa foʻou mo ha kau fiefanongo. ʻOkú ne fakamatala ʻo pehē, “ʻOku ou ʻilo ʻa e ongo ʻo e foʻofoʻoú, peá u fie fakapapauʻi ʻoku ʻikai tafoki ha taha mei he ngaahi meʻafoaki ʻo e ongoongoleleí ʻa ia naʻá ne fakahaofi au mei he siva ʻa e ʻamanakí.”

Moʻui ʻAki e Ongoongoleleí, Hoko ko ha Kau Ākonga

ʻĪmisi
members of the Church

“ʻE lava ʻe he kakaí ʻo ʻomi ha ngaahi meʻafoaki mo ha ngaahi fakakaukau kehekehe. ʻOku fakahā mai ʻe he ngaahi aʻusia kehekehé, ngaahi tūkungá, mo e ngaahi faingataʻa kuo fehangahangai mo e kakaí ʻa e meʻa mahuʻinga taha ʻi he ongoongolelei ʻa Kalaisí. Pea ʻe lava ke mole atu e toenga ʻo e ngaahi meʻa, mahalo ne ako ʻi ha vahaʻa taimi, ʻa ia ʻoku lahi ange ʻene hoko ko ha anga fakafonuá ʻi heʻene hoko ko ha tokāteliné, pe te tau lava leva ʻo ako moʻoni ke hoko ko ha kau ākonga.”

—ʻEletā D. Todd Christofferson ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá

Neongo naʻá ne fakaangaʻi e Siasí, ne ului mai ʻa Simi koeʻuhí naʻá ne maʻu “ha fakamoʻoni taʻe toe veiveiua fakalaumālie mei he Laumālie Māʻoniʻoní ʻo fakamoʻoniʻi e moʻoni ʻo e ongoongoleleí mo hono tokāteliné.” Ka neongo ia, ko e taha ʻo ʻene ngaahi faingataʻaʻia lahi tahá, ko ʻene feinga ke moʻui ʻaki e tōʻonga moʻui ʻa e Siasí.

Hili ʻene papitaisó, naʻá ne fakatokangaʻi ko e lahi ʻo e ngaahi tōʻonga moʻui angamaheni ʻi he kau mēmipá ʻoku fakafonua kae ʻikai fakatokāteline. ʻOkú ne fakamatala ʻo pehē, “Neongo ʻoku hoko ʻeni ʻi ha faʻahinga tui fakalotu kuo fokotuʻu, ne u ongoʻi kapau naʻe ʻikai ke u moʻui ʻi ha founga pau, ʻe tukuakiʻi au ʻoku ʻikai ke u tali kakato e ongoongoleleí. Ne ʻikai tupu ʻeku faingataʻaʻiá mei he ongoongoleleí pe tokāteliné ka mei he moʻui ʻaki e tuʻunga moʻui ne ongo hangē ko ha tuʻunga moʻui fakafonuá.”

Hangē ko ia ʻoku fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Kulisitofasoní, ʻoku tau fie maʻu ʻetau kau papi ului foʻoú, ʻa e kau fie-fanongó mo ha niʻihi kehe ke tokonia kitautolu ke tatafi atu e ngaahi tōʻonga ʻoku ʻikai fakatokāteliné ʻa ia kuo tau tānaki ʻi ha vahaʻa taimi lahi, pea hoko ko ha kau ākonga moʻoni.

ʻI haʻane fakahīkihikiʻi ʻa e ngaahi lelei ʻo e fengāueʻaki mo e kakai ʻo e ngaahi tūkunga kehekehé, ne poupouʻi ʻe ʻEletā ʻOakesi e kāingalotú ke fakaʻehiʻehi mei he tāfataha ki he ngaahi faikehekehé, kae kamata ʻaki hono fehuʻi, “Ko hoʻo haʻú mei fē? Ko e hā ʻa hoʻo ngaahi tuʻunga ʻulungaanga mahuʻingá? Ko e hā ʻokú ke fie lavaʻí? ʻOku fakatupu ʻe he ngaahi tōʻonga tauʻatāiná ni ke ongoʻi ʻe kinautolu ʻoku foʻou mai ki hotau ʻātakaí ʻoku talitali lelei, hiki hake, ʻofaʻi kinautolu pea nau mateuteu ke tali e fakamoʻuí ʻi he sino ʻo Kalaisí.

Hangē ko e kau taki ʻo e Siasí he ʻahó ní, ne hohaʻa foki ʻa Paula fekauʻaki mo e ngaahi ʻā vahevahe ʻi he Siasi ʻo Kalaisi ʻi he kuonga muʻá. Naʻá ne tapou ʻaki ha ngaahi fakakaukau mālohi ki he kau mēmipá ke nau fakaʻehiʻehi mei hono fakalotomamahiʻi e Kāingalotú ʻaki e ngaahi tōʻonga ʻoku ʻikai mahuʻinga ʻi he ngataʻangá, ʻo ne fakamatala ʻo pehē ʻi he “fakafuofuolahi ʻe he ʻiló, … ka ʻoku langa hake ʻe he ʻofá” (1 Kolinitō 8:1). Naʻá ne tapou ke “ʻoua naʻa ʻiate kimoutolu ʻa e ngaahi mavahevahé” pea ke tokanga taha kia “Sīsū Kalaisi, mo hono tutukí” kae ʻikai ko e ngaahi founga ʻoku faikehekehe ai e kāingalotú (1 Kolinitō 1:10; 2:2).

ʻI he ʻahó ni, ʻoku tapou mai e kau palōfitá mo e kau ʻaposetolo ʻo onopōní ke tau fekumi ki he uouangatahá ʻi he faikehekehé, ʻo poupouʻi kitautolu ke tuku ke hoko e mēmipa kotoa pē ʻo e Siasi ʻo Kalaisí ko ha konga mahuʻinga ʻo ʻetau taumuʻa ke hoko ʻo “fakataha ʻi he tuí, pea mo e ʻiloʻi ʻo e ʻAlo ʻo e ʻOtuá … ki he fuofua ʻo hono lahi ʻo e fonu ʻo Kalaisí” (ʻEfesō 4:13).